مجموعه خانه عامری ها (کاشان)

مجموعه خانه عامری ها (کاشان)

اسلاید 1: مجموعه خانه عامری ها (کاشان)آبان 1391

اسلاید 2: قدمت این خانه به زمان زندیه برمی‌گردد حیاط‌های اصلی اندرونی و بیرونی آن همان دوره ساخته شده‌اند شالوده اولیه مجموعه عامری ها دوران زندیه كه در دوران قاجار مرمت و بازسازی شده متعلق به یكی از حكام محلی كاشان، معروف به سهام السلطنه عرب بوده در زمان قاجار توسط حسام‌السلطنه حیاط‌هایی به این خانه اضافه شده‌اند خانه ی عامری‌ها شامل حدود ۸۵ اتاق وهفت حیاط است و مساحت هفت‌هزار متر مربع چهار حیاط بیرونی، اندرونی، مهمانخانه عامری ها توسط خدمه و سوارکاران نظامی مورد استفاده قرار میگرفته و در 3 حیاط دیگر هم بستگان سهام‌السلطنه سکونت داشته‌اند. دو حیاط اندرونی و بیرونی حیاط ابراهیم خلیل الله خان عامری )پسر سهام السلطنه)دو حیاط اندرونی و بیرونی یوسفیان دو حیاط دیگر متعلق به خانه ای بنام رییسان و یك حیاط دیگر بنام حشمت الله خان (بردار سهام السلطنه) 4 حیاط بصورت بیرونی اندرونی، مهمانخانه و حیاط خدمه و سوارکاران نظامی 3حیاط دیگر برای سکونت بستگان (خانه عامری ها از 3خانه مجزا تشکیل شده که پهلو به پهلوی هم قرار دارند و با یکدیگر در ارتباط هستند.)(بعد از سهام السلطنه، حیاط‌های بیرونی و اندرونی در اختیار پسرش، ابراهیم خلیل خان عامری قرار گرفت و بقیه ساختمان‌ها نصیب دیگر وراث او شد اما به مررو زمان بعضی از این حیاط‌ها تفکیک شدند و به افراد دیگر فروخته شدند.)

اسلاید 3: سیستم معماری خانه گودال باغچهگودال باغچه : فضای مشجر وسط حیاط خانه یا مدارس علمیه كه سطح آن از سطح حیاط پایین تر باشد. گودال باغچه معمولا بیش از یك طبقه در زمین فرو نمیرود گودال باغچه علاوه بر تأمین خاک مورد نیاز خشت‌های استفاده شده در بنا، امکان دسترسی به آب قنات را هم فراهم می‌کرده‌است.  در تمام حیاط‌های این خانه، سیستم حوضخانه و گردش جریان آب طراحی شده که در هنگام تابستان از آن استفاده می‌شده است.طراحی و معماری این خانه به‌دلیل داشتن مسیرهای زیرزمینی در نوع خود بی‌نظیر است.مجموعه خانه های عامری ها نمونه ای است كامل و مفصل از یك خانه كویری كاشان كهسنت، تجدد خواهی، شكوه، آرامش،هنر و ساماندهی هنرمندانه فضا را درمیان خشت و آجر جای داده است.

اسلاید 4: از فضاهای مهم معماری این بنا : سردابویژگی نقوش سرداب خانه عامری:-تکرنگ بودن نقاشی(استقاده از رنگهای ناچیز و کم)-دقت در اجرای فرم،نه دقت در ظرافت آن-عدم دورگیری نقوش-پخته و ساده بودن نقوش   نقوش بکار رفته در این نقاشی از نوع اسلیمی قاجاری می باشد سَرداب یا سردابه خانه‌ای است که در زیر سطح زمین سازند تا در گرما به آن پناه برند و آب و مواد غذایی در آنجا نگاه می‌دارند تا خنک بماند. معمولاٌ با بادگیرها و .قنات خنک میشود

اسلاید 5: شاه نشینشاه‌نشین در معماری ایرانی کاربردهای زیر را دارد: تو رفتگی داخل پنج‌دری‌ها است که کمی از سطح زمین بالاتر بوده و معمولاً بزرگ خانه یا مهمان در آن می‌نشینند. یک فضای تو رفته با سقف نیم گنبدی با فضایی مانند یک طاقچه گود، که در این معنی آن را نشیمن نیز می‌خوانند بخشی از تالار که بلندتر از دیگر قسمت‌هاست

اسلاید 6: آینه خانه بهار بندخانه ٔ هوادار که فصل بهار در آن نشینند

اسلاید 7: پنج‌دری پنج‌دری یک اتاق بزرگ همان تالار اصلی خانه اغلب رو به ایوان بزرگی است با ۵ پنجره به هم‌پیوسته پنج‌دری در معماری نوین به اتاق نشیمن اطلاق می‌شود .با این حال خانه‌های سنتی اصیل ایرانی بسیار بزرگ بوده با تعداد زیادی اتاق ساخته می‌شده که پنج‌دری اتاق اصلی خانه محسوب می می‌شده است. پنج دری ، یکی از عناصر سنتی معماری ایرانی است

اسلاید 8: هفت دریطاق هفت در

اسلاید 9: هشتی ورودی قسمت بیرون هشته خانه که به شکل‌های مختلف ساخته می‌شده فضای سرپوشیده متصل به کوچه و حیاط خانه فضایی بعد از فضای ورودی (در معماری اسلامی) که اغلب بلافاصله پس از درگاه قرار می‌گیرد نه تنها جایی که از منطقه بسته خانه بیرون می‌آید و ارتباط آن را با خارج تامین می‌کند.مهم‌ترین کارکرد هشتی.........> تقسیم مسیر ورودی به دو یا چندجهت و حفظ قسمتی از حریم خانه‌است. به معنی آرامگاه، طاق، ایوان، رواق و آسمانه هم آورده‌اند.تزئینات هشتی ورودی ورودی بنا که بر دلایل اقلیمی و محرمیت کاملاً غیر مستقیم طراحی شده بود و با چرخش 90 درجه ما را به سمت حریم درونی خانه هدایت می کند.

اسلاید 10: درب ورودیورودی های پیدا و پنهان مجموعه به معابر مختلف راه می برد ورودی اصلی به حیاط کوچکی باز می شود که به عنوان پیش فضایی برای انتخاب مسیر حرکت بعدی عمل می کند. دو خروجی از این حیاط که هر یک به یک هشتی منتهی می شوند. انتقال به حیاط بیرونی و دیگری به حیاط اندرونی را میسر می کنند. دسترسی حیاط مستقل مجاور حیاط بیرونی (موسوم به حیاط یوسفی ها) ظاهرا از طریق حیاط بیرونی تامین می شود. اگرچه ورودی مجزایی برای آن در مفصل دو حیاط تعبیه شده است.

اسلاید 11: ایوان تابستانی و ایوان زمستانی

اسلاید 12: حوض خانهفضایی تابستان نشین است ومعمولا شکل هشت گوش داردکاربرد آن پیوند دادن بخش های اندرونی و بیرونی باهم

اسلاید 13: دو باد گیر - برج‌هایی هستند که برای تهویه بر بام خانه‌ها ساخته می‌شود. بادگیرها - بادگیر را همچنین بالای آب انبارها و دهانهٔ معدن‌ها برای تهویه می‌سازند. -درخانه‌ها هوای خنک از بادگیر،به اتاق‌های طبقهٔ همکف یا زیرزمین‌ها فرستاده می‌شود. - معمولا چهارگوش و در دیواره هایش چند سوراخ تعبیه شده و درون آن با تیغه ها و جدارهایی از خشت یا چوب و خشت به چند بخش تقسیم میشود بادگیر از عناصر و سمبل‌های معماری ایرانی هستند ولی امروزه در بسیاری از کشورهای خاورمیانه استفاده می شوند. خانه عامری هابلندترین بادگیر را در بین بادگیرهای کاشان دارد . پس خنک ترین خانه کاشان بوده است. طرز کار بادگیرها

اسلاید 14: مهمترین بخش مجموعه : خانه عامریها است دارای دو بخش اندرونی و بیرونی حوضخانهایوان های رفیع شاهنشین های هفت دری تعداد زیادی اتاق های سه دری است که گرداگرد حیاط با آهنگی موزون و به صورت قرینه استقرار یافته اند.

اسلاید 15: شیشه کاری های درب شاهنشین:تابیده شدن نور به شیشه ایجاد رنگ بنفش در فضای اتاقاز بین رفتن حشرات داخل اتاق

اسلاید 16: نوع پوششهای داخلی و بدنه خارجی حیاط ها و برخی از بدنه ها:گچبری یزدی رسمی بندی=کاربندیمقرنسیزدی‌بندی نوع خاصی از نحوه کاربندی زیر گنبد، پوشش قوسی شکل ورودی‌ها است که به طور معمول از نظر تزئینی نیز جلوه‌ای خاص به فضایی که در بر گرفته می‌بخشد. یزدی بندی حالتی است بین رسمی‌بندی و مقرنسنقاشی روی گچمنبت کاری گره چینیدرودگریاز کنار هم چیدن کاشی ها،آجرهاو دیگر مواد نقش های هندسی تزئینی درست میکنند. از زیرشاخه های صنایع چوب نیز هستنوعی کنده کاری غیر همگن برای رسیدن به نقش برجسته مطابق طرحهای مورد نظر استنوعی از تزئینات سنتی که در آن از گچبری و آجرکاری و کاشی کاری بطور مرکب یا جدا در تزئین قسمتهای مختلف سقف استفاده میشود. و برخی از هنرهای تزیینی دیگر پوشیده شده است که شکوه و زیبایی جاودانه ای به خانه بخشیده اند.

اسلاید 17: یزدی‌بندیرسمی بندی=کاربندیایوان مقرنس کاری شدهمقرنس کاری داخلی به همراه تزئینات آینه

اسلاید 18: کار بندی و مقرنس زیر سقفمنبت کاری درب ورودیمنبت کاری پنجره ها

اسلاید 19: درودگری سه دری ها

اسلاید 20: وجود حمام اختصاصی در خانه عامری ها :وجود حمام اختصاصی در این خانه از ویژگیهای منحصر به فرد این بنا در میان خانه های تاریخی کاشان است. - خانه عامری‌ها حمام اختصاصی زنانه و مردانه جدا از هم داشته . این حمام كه شكل ساده تری از حمام های عمومی شهر كاشان است و با توجه به فاصله صد متری این خانه با حمام تاریخی سلطان امیراحمد بیانگر این است كه وجود این حمام تنها مختص افراد حاضر در این خانه ها بوده است.

اسلاید 21: لایه مرمت حمام خانه عامری ها(اندرونی حمام)حمام از ورودی خانه یوسفیان

اسلاید 22: تقارن معماری در خانه عامری ها:تقارن در حیاط بیرونیدر تمام حیاط‌های این خانه ضلع شمالی، جنوبی، شرقی و غربی متقارن هستند و به این ترتیب جاذبه بصری خوبی را برای اهالی خانه به وجود می آوردند.

اسلاید 23: نمونه هایی از تقارن در مجموعه خانه عامری ها

اسلاید 24: خانه ابراهیم خلیل الله خان : نقب: یك راه فرار و متحرك بوده كه هنگام خطر برای پناه شدن اهل و عیال خانواده و مخفی نگه داشتن طلا و اشیا قیمتی این خانه كاربرد داشته است. - بصورت تابستانه نشین و زمستانه نشین در رودروی یكدیگر ساخته شد. - در میانه ی مجموعه فضایی ،جبهه های شمالی كه مهمترین قسمت خانه محسوب می شود كه بر روی سردابی بزرگ كه دارای نقاشی های زیبا و كاربندی های مجلل است. - در مابین دو حیاط اندرونی و بیرونی خانه ابراهیم خلیل الله خان فضایی بنام نقب قرار گرفته

اسلاید 25: حیاط بیرونی ابراهیم خلیل الله خان: حیاط بیرونی حیاطی است دو ایوانه با فضای حوض خانه در جناح جنوبی آن. تالار اصلی در جبهه شمالی حیاط که به واسطه ایوان خود با حیاط در ارتباط است.با توجه به زاویه استقرارشان عملکرد یکسان در فصول مختلف حوض آن با جویی به حوض اصلی حیاط و حیاطهای دیگر مرتبط است. در جناحین تالار اصلی تعدادی اتاق 3 دری حیاط دارای یک حوض و دو باغچه با ابعاد برابر یزدی بندی ایوان تالار شمالی ،گچبری دیواره ها و آجرکاریتالار حیاط اندرونی با واسطه یک ایوان یزدی بند شده با حیاط مربوط است.سطح بیشتری نسبت به سردابه حیاط بیرونی دارد. بخش زمستان نشین (جناح شمالی حیاط ) در بخش زیرین این تالاردسترسی به فضای سرداب از طریق پلکانی که روی محور اصلی حیاط قرار گرفته اند بدنه های شرقی و غربی حیاط مشتمل بر 5 اتاق در هر جناح حوضخانه در ضلع جنوبی حیاطفضایی نیمه باز بخش مربوط به تالار به ارتفاع دو طبقه تزیینات عمده آن این تالار روی یک سردابه واقع شده استشامل یک اتاق پنج دری و 4 اتاق سه دری در اطراف آن

اسلاید 26: خانه یوسفیان :مشتمل بر دو حیاط اندرونی و بیرونیحیاط بیرونی این خانه، مجاور حیاط بیرونی حیاط ابراهیم خلیل الله خان قرار گرفته در سه جبهه دارای ساخت وساز است.فضا‌های خانه به صورت سه طرف ساخت در سه طبقه پیرامون هر یک از دو حیاط این بنا شکل گرفته‌اند. ویژگی بارز این بنا .........> وجود تعداد زیاد اتاق‌های سه‌دری و پنج‌دری از فضا‌های مهم معماری خانه یوسفیان ......> سرداب، شاه‌نشین، پنج‌دری، سه‌دری، حوض‌خانه، دو باد‌گیربیشترین تزئینات این بنا ........> رسمی‌بندی، گچ‌بری، قطار‌بندی و مقرنس‌های گچی- در فن مقرنس‌کاری به هر طبقه (ردیف) از طبقات مقرنس نیز قطار (تخت) گفته می‌شود.- بطور کلی هرگاه چیزی بطور متوالی و پشت سر هم قرار بگیرد به آن قطار می‌گویند.- قطار؛ نقشی که از کنار هم قرار گرفتن یا روی هم قطار شدن قطعات آجر پدید می‌آید. کتار معادل فارسی لغت قطار است و در فن معماری لغت قطار را به صورتهای قطار و یا قطاره نیز تلفظ می‌کنند و به عمل ساختن قطار، قطاربندی گویند. نمونه ای از قطار بندی

اسلاید 27: تمام دیوارهای این خانه سیمگل كاری شده كف حیاط آجرفرشفضاهای قرینه در اطرف این حیاط واقع شده در وسط ضلع جنوبی حیاط بیرونی خانه یوسفیان،حوضخانه مرتفعی در دو طبقه بنا شده سیم گل یا سیم كاهگل: نوعی كاهگال بسیار ظریف كه نمای خانه های قدیمی یزد با آن تزئین میشود. ارزانترین ، زیباترین و سازگارترین نماسازی در معماری سنتی یزد. سیم گل یك پوشش حفاظتی برای ساختمان و عایق نسبی رطوبت و حرارت نیز هست(

اسلاید 28: خانه عامری ها (حیاط اندرونی و بیرونی اصلی فضاهای متعلق به آنها) ، مجموعه ای کامل از خانه ای کویری را شکل می دهند که مستقل از حیاط یوسفی ها می باشد. لذا احتمال بسیار وجود دارد که بخش یوسفی ها در جهت توسعه خانه عامری و به دلیل ایجاد استقلال فضایی برای سکونت یکی از اعضای خانواده به شکل کامل ، هرچند کوچکتر در کنار خانه اصلی ایجاد شده باشد. حیاط یوسفیان:حیاط دارای حوض میانی و 4 باغچه در طرفین است . تنها در جناح جنوب شرقی خود دارای سه اتاق پنج دری است. حدفاصل دو حیاط بیرونی و اندرونی به شکل اتاقی بزرگتر و مرتفع تر شکل گرفته که به هر دو حیاط نگاه دارد. حیاط اندرونی در مقایسه با دیگر فضاهای باز مجموعه کوچک می نماید. - حیاطی است مربع شکل و به تبع ابعاد آن ، شامل فضاهای کناری کوچک -حیاط اندرونی یوسفیان بدلیل 1- کمی فضای حیاط 2- نزدیکی اضلاع 3- ارتفاع تالار آفتابگیری بسیار کمی داشته و در زمستان چندان به کار نمی آمده است. لیکن در فصل گرما فضای خنک و آرام و به دور ازتکلف دارد. تزیینات گچی با نقش گل و پرندگان و متفاوت با گچ کاری هندسی رایج در ساختمان های کویری هم عصر خود است.- از نکات بارز این حیاط کوچک

اسلاید 29: این حیاط از طریق یک معبر به زمینی یا حیاط گونه ای راه دارد که از طریق پلکان با حمام در ارتباط است . )دسترسی اندرونی ها به حمام به صورت مستقل تامین شده است.(

اسلاید 30: درب ورودی خانه یوسفیان

اسلاید 31: خانه رئیسیان:از دو حیاط اندرونی و بیرونی تشكیل یافته كه بصورت گودال باغچه اجرا شد.این مجموعه به دلیل ساخت و سازهای مختلف در دوره های متفاوت از اصالت كمتری برخوردار است !!به علت آسیب های فراوان، تزیینات وابسته به معماری در این مجموعه خیلی كم به چشم می خورد. قدمت آن به اوائل دوره قاجاری باز می‌گردد.دارای دو حیاط اندرونی و بیرونی مستقل می‌باشد که هر یک معرف بخش‌های اندرونی و بیرونی بنا هستند. حیاط اصلی و بزرگ بنا به شیوه گودال باغچه بنا شده است.

اسلاید 32: فضا‌های خانه در هر دو حیاط به صورت چهار طرف ساخت و در سه طبقه پیرامون آنها شکل گرفته‌اند.. فضا‌های مهم معماری در این بنا عبارتند از:تزئینات این خانه در گچ‌بری‌های متعدد آن در فضا‌ها و نمای حیاط‌‌ها خلاصه می‌شود. خانه رئیسیان طی سال‌‌های اخیر توسط اداره میراث فرهنگی کاشان به طور کامل مرمت شده و در مجموعه خانه معظم عامری‌ها قرار گرفته است. تنها شواهد موجود حاکی از آن است که این بنا متعلق به یکی از پسران به نام ابراهیم خلیل خان عامری است و نسل در نسل میان خانواده انتقال یافته .شاه‌نشین،مهتابی، هشتی ورودی، ایوان تابستانی، بهار خواب،حوض‌خانه، شارم و باد‌گیر

اسلاید 33: خانه حشمت الله خان: از سادگی و تزیینات كمتری نسبت به كل مجموعه برخوردار است نشانه ی كاركرد جداگانه این خانه نسبت به خانه های مجاور وجود یك كارگاه قدیمی ابریشم ریسیموقعیت خانه تاریخی حشمت‌اله‌خان محله کوشک صفی متعلق به اوایل عصر قاجار دارای یک حیاط اصلی و مرکزی وسیع بخش‌های اندرونی و بیرونی آن از یکدیگر جدا نشده است. فضا‌های خانه به صورت دو طرف ساخت در سه طبقه اطراف آن ویژگی معماری این بنا دو جبهه ساخته شده آن روبروی هم نیستند بلکه یکی در جنوب و دیگری در شرق حیاط واقع شده‌اند. فضاهای مهم معماری خانه سرداب، شاه‌نشین، هفت‌دری و هشتی‌ ورودی هفت‌دری این خانه از شاخصه‌های بارز آن است. حیاط خانه حشمت‌اله‌خان با وسعت نزدیک به 820 مترمربع از وسیع‌ترین حیاط‌های کاشان محسوب می‌شود. دهانه بزرگ شاه‌نشین هفت‌دری بیش از 8 متر است که از همه شاه‌نشین‌های خانه‌های کاشان بزرگ‌تر است.

اسلاید 34: شاه‌نشین وسیع خانه به کمک یزدی‌بندی گچی در سقف تزئین شده است. خانه حشمت‌‌اله‌خان توسط میراث فرهنگی و شهرداری کاشان به طور کامل مرمت شده و در حال حاضر به خانه عامری‌ها ملحق گردیده است.این بخش در گذشته ضمن ارتباط با خانه حشمت الله خان به طور مستقل با کوچه پشتی مجموعه ارتباط داشته است و دسترسی اصلی آن از این کوچه بوده است.

اسلاید 35: شرح مواردی درباره ی خانه های مناطق گرم:درون گرایی: ملاحظات دینی واجتماعی ورعایت عدم دید مسقیم ازبیرون به درون باساخت دالان یادهلیز رعایت شده است.دلیل ساخت طاق گنبدی: یکی از دلایل ساخت وجودموریانه فراوان است.نمای خانه های گرمسیری: سیم گل وکاهگل به رنگ روشن،وجودسایبان وسرتاس وکنسول درنماهاپنجره ها: کوچک وچوبی باحفاظ مشبک آجریبادگیر: ایجادکوران غیرمستقیمحیاط بزرگ باحوض وسیع وکاشت درخت به ویزه اناربرای مرطوب شدن هواوپایین آوردن دمااختلاف سطح حیاط: حفاظی دربرابربادهای شدیدوگرمهشتی:درونگرایی ومانع کوران بادهای شدیدوگردبادهاازسمت کوچه به داخل حیاط

اسلاید 36: مصالح مورد استفاده درخانه عامریها: رنگ ..... گچ .....سیم گل ...کاشی ... آجر ..... آجر: کف فرش حیاط-اتاق ها-راهروها کاهگل وسیم گل: پوشش دیوارهای بیرونی گچ: پوشش داخلی بعضی اتاقها رنگ روغن: پوشش تالاراصلی

اسلاید 37: تامین نوردرخانه عامری ها: نورهشتی: تعبیه روزنه ای درسقفنورزیرزمین: دربخشی از دیوارها وزیرایوانهایاطاقچه ها،پنجره های مشبکی وجودداردکه نقش عبورجریان هواراایفا کرده وفضای راهروی زیرزمین را نیزروشن می کند.نورآشپزخانه:آشپزخانه وانبارهای خانه درگوشه هاوقسمت هاییازخانه است که نیازبه نوروتهویه درآن جاهااندک است.نورتالاراصلی:نوربه وسیله نورگیرفوقانی درسقف تامین می شود.

اسلاید 38: نمای خانه:قهوه ای مایل به قرمز کمرنگ به گفته ساکنین تقلیدی از نمای خانه های ابیانهگویا رنگ قرمز خاک ابیانه که نماد سیمای آن روستای معروف است مورد پسند ساکنین نوش آباد قرار گرفته .و آن ها با رنگ کردن نمای کاه گلی خانه های خود سعی در تصویرسازی آن در شهر خود دارند. رنگ نمای کاه گلی

اسلاید 39: از آهک بری های معروف ایران میتوان به قسمتی از تزئینات حمام خانه عامری ها در شهر کاشان اشاره کرد.ملات های آهکی در برابر رطوبت مقاومت بسیار خوبی از خود نشان میدهند کم کم تبدیل به یکی از پر کاربردترین ملات های ساختمانی شد.

اسلاید 40:

اسلاید 41: .....پایان....