مدیریت اسلامی و اخلاق مدیریت

مدیریت اسلامی و اخلاق مدیریت

اسلاید 1: مديريت اسلامي

اسلاید 2: نگاهی به مديريت اسلامي و اخلاق مدیریتبهزاد کاظمی- مهر 1392

اسلاید 3: ضرورت و اهمیت مدیریت ﴿فَالمُدَبِّرَاتِ أمرَاً﴾ (نازعات/5) ( يُدَبِّرُ الأَمْرَ يُفَصِّلُ الآيَاتِ) (رعد/2) ﴿ وَ جَعَلنَاهُم أئِمَّةً يَهدُونَ بِأمرِنَا ﴾ (انبیاء/73) ﴿ وَ جَعَلنَاهُم أئمَّةً يَدعُونَ إلی النَّارِ ﴾ (قصص/41) واژة يُدَبَّر در آيات متعدد تکرار شده است. پيامبراسلام ( ص) : « من از فقر امتم نمي ترسم بلكه سوء تدبير امتم مرا بيمناك مي كند » امام علی (ع) : وَ إنَّهُ لابُدَّ لِلنّاسِ مِن أمیرٍ بَرٍّ أو فاجِرٍ مردم به ناچار باید امیر و سرپرستی داشته باشند خواه آن امیر عادل و نیكوكار باشد و یا فاجر و بدكار .

اسلاید 4: تعاریفی از مدیریت - هماهنگ ساختن منابع انسانی ، مادی ، مالی - هماهنگ کردن کوشش های فردی و گروهی - هنر انجام دادن کار به وسیله دیگران - هدایت، سازمان دهی ، بسیج کردن و کنترل نیروهای انسانی فرآیند برنامه ریزی، سازماندهی، هدایت و کنترل کوشش‌های اعضای سازمان و استفاده از تمام منابع سازمان برای دستیابی به اهداف معین سازمانی مدیریت فعالیتی است منظم در جهت تحقق اهداف معین که از طریق ایجاد روابط میان منابع موجود، انجام دادن کار با مشارکت افراد دیگر، و شرکت فعال در تصمیم گیری صورت می‌گیرد مديريت انسانها و رهبری آنها عبارتست از فن بهتر بسيج كردن و بهتر سامان دادن و بهتر كنترل كردن نيروهای انسانی و به كار بردن آنها (استاد شهید مطهری)

اسلاید 5: تعریف اخلاق و اخلاق مدیریت اخلاق در لغت: شكل باطني انسان كه در انسانها متفاوت است. اخلاق در اصطلاح عبارت است از ملكات نفساني که به سادگی منشأ صدور افعال انسان می شود. و اين كيفيت يا از فضائل سرچشمه مي‌گيرد مانند شجاعت، عفت و يا از رذايل سرچشمه مي‌گيرد مانند كينه و بخل. اخلاق مديريت،عبارت است از ملكات نفساني انسان، از آن جهت كه اداره امور جمعي از انسان ها را در نيل به اهداف معين ،عهده دار است. موضوع اخلاق مديريت عبارت است از نفس و روحیات انسان مدير. فضایلي همچون : شجاعت، تأني،شرح صدر، وقار ، حلم، بخشش و گذشت، نظم و انضباط ، و التزام به قانون، براي همه انسانها در همه شرايط زندگي خوب و بايسته است، ليكن براي مديران و رهبران ، پسنديده تر و بايسته تر است.

اسلاید 6: مفهوم مدیریت اسلامی طراحی و انجام فرآیندهای مدیریت در تمام مراحل و سطوح بر اساس مبانی و ارزش های اسلامی در جهت رشد و تعالی همه جانبه فرد و جامعه و خلیفه ا.... کردن انسان وجه تمایز مدیریت اسلامی از دیگر نظام ها 1- مدیریت در اسلام وسیله است ، نه هدف . 2- فلسفه وجودی و هدف مديريت ‏اسلامى هدايت و رشد انسان‏ ها در ابعاد مادی و معنوی است نه قدرت و مقام و منافع. 3- هدف غائی مدیریت ، رضایت خداوند است و در مسیر قرب به ا.... قرار دارد . 4- روش ها و ابزار مديريت ‏اسلامى باید بر اساس مبانی و ارزش های الهی باشد. 5- در مديريت اسلامى، بيشترين اهميت‏ به مهارت ارتباط با خدا و تقوا داده مى ‏شود و ارزش و مقام ‏هر كس با تقوا ارزيابى مى‏گردد. امام خميني (ره) دراین باره فرموده اند: تقوا براي همه كس لازم است و براي كساني كه متصدي امور كشور هستند ، لازمتر. [ صحيفه نور ، ج 17 ، ص 9]

اسلاید 7: ابعاد مهم تفاوت مدیریت اسلامی با سایر مدیریت ها 1-هدف : رشد انسانها 2- ماهیت : امانت خداوندی 3- نیت : قرب به خداوند 4- ارزش : ارزش های ثابت الهی 5- وسیله : احکام و موازین اسلامی

اسلاید 8: شرایط ولوازم مديریت و رهبري دانش - مهارت – اخلاق الف- دانش –(دانش مديريت عمومي) - (دانش مديريت خاص ) – (ساير دانش های مرتبط ) (( ولا تقف ما لیس لک به علم )) ( سوره اسراء آیه 36) «اِنَّ اللّهَ اصطفيهُ عَلَيكُم وَ زادَهُ بَسطَهَ فِي العِلمِ وَ الجِسمِ» بقره – 247 پيامبر گرامي اسلام فرمودند: «مَن تَقَدّمَ عَلَي المُسلِمينَ وَ هُوَ يَري اَنَّ فيهِم مَن هُوَ اَفضَلُ مِنهُ فَقَد خانَ اللهَ وَ رَسولَهُ وَ المُسلمين» الحياه- ج2 ص362 امام صادق(ع) مي‌فرمايد: «اَلعاملُ عَلي غيرِِ بصيرَه كَالسّائر عَلي غَيرِ الطَريقِ لا يَزيدُهُ سُرعَهُ السّيرِ اِلّا بُعداً» بحار الانوار- ج1 -ص206

اسلاید 9: ب- مهارت کارآیی و تجربه کافی برای انجام وظایف خطیر مدیریت از شرایط مهم است. ج- اخلاق مديريت و رهبري شايستگي‌هاي روحي و معنوي يكي از لوازم استحقاق مديريت است. «وَ انَكَ لَعَلي خُلُقٍ عَظيمٍ» قلم- آية 4 «فَبِما رَحمَهٍ مِنَ اللّهِ لِنتَ لَهُم وَ لَو كُنتَ فَظّاً غَليظَ القّلبِ لانفَضّوا مِن حَولِكَ» آل عمران- 159 «به واسطة رحمت خداوند با مردم مهربان شدي و اگر تندخو بودي از دورت پراكنده مي‌شدند.» امام علي (ع) در فرمان تاريخي خود به مالك اشتر مي‌فرمايد: «وَ اَشعِر قَلبَكَ الرَّحمَهَ لِلرّعَيّهَ وَ المَحَبَّه لَهُم وَ اللُّطفَ بهم » مهربانی بامردم را پوشش دل خویش قرار ده و با آنها دوست ومهربان باش.

اسلاید 10: عمده ترین ویژگی های مدیر در اسلام8-پنهان کردن عیوب دیگران 9- ورع و تقوا10- گفتارنیکو11- تواضع و فروتنی 12- وفای به عهد 13- ساده زیستی 14- خوش خلقی1- ایمان به قادر مطلق 2- ایمان به پیامبران 3- ایمان به رستاخیز 4- تسلط بر نفس 5- عطوفت و مهربانی با زیر دستان 6- حسن سابقه 7- بردباری

اسلاید 11: اهداف مهم مديريت اسلامي1- برقراري عدالت و اقامة قسط و عدل2- تعليم و آگاهي بخشيدن به افراد و تربيت معنوي و احياي ارزش‌هاي اخلاقي3- ايجاد فرصت و فراهم ساختن زمينة رشد و تعالي، كمال شايسته و توفيق قرب الهي4- فراهم ساختن فرصت و امكان به فعل درآوردن توانايي‌هاي بالقوه و بروز قوة خلاقيت، سازندگي و ابتكار در افراد 5- فراهم ساختن زمينه‌هاي شور، تبادل نظر، هم انديشي، تعامل افكار و تعامل ميان افراد سازمان6- برقراري روحيه برادري و برابري افراد سازمان و برقراري روابط انساني7- حل مشكلات فردي، سازماني و اجتماعي8- تأمين مصالح مادي و معنوي افراد و سازمان

اسلاید 12: ابعاد ويژگي‌هاي مديران اسلاميبُعد جسمي بُعد اجتماعي بُعد ذهني و عقلي بُعد عاطفي بُعد معنوي بُعد شخصيتي بُعد علمي و تخصصي در سطوح بالاي مديريت بُعد جسمي بُعد اجتماعي بُعد ذهني و عقلي بُعد عاطفي بُعد معنوي بُعد شخصيتي و اخلاقیبُعد علمي و تخصصي

اسلاید 13: اوصاف مهم مدیران با ایمان و متعهد: صالحین متقین قاسطین صادقین محسنین

اسلاید 14: ويژگيهاي مدير اسلامي در فرمان امام علي (ع) به مالك اشتر الف ) ويژگيهاي ایجابی 1) مدير خود را بندة خدا دانسته ، خدا ترس و متقي باشد . 2) مدير بايد نفس خود را از شهوات و خواهش هاي نفساني تزكيه كند . 3) در برخورد با مردم تغافل و چشم پوشي بزرگوارانه داشته باشد. 4) مدير بايد مهربان و خوش رفتار باشد. 5) مدير بايد منافع عموم را بر منافع فردي و خواص ترجيح دهد . 6) مدير بايد بين نيكو كار و بد كار تفاوت گذاشته با راستگويان همنشين باشد.

اسلاید 15: 7) مدير بايد پند پذير ، راست گفتار ، درست كردار و بردبار باشد. 8) مدیر باید در مقابل زورگويان سختگير باشد . 9) مدير بايد بر كار كارگزاران نظارت دقيق داشته باشد و براي بازرسي افراد صالح بگمارد . 10) مدير بايد در گزينش و بكارگماري كارگزاران بر اساس تجربه و آزمون عمل نمايد . 11) مدير بايد بر اساس انصاف و ميانه روي عمل نمايد . 12) مدير بايد برنامه ريزي و تقسيم كار داشته باشد. 13) مدير بايد عادل و ميانه رو بوده و بر اساس حق قضاوت کند. 14) مدير بايد وفاي به عهد داشته باشد . 15) مدیران باید حقوق و پاداش عادلانه پرداخت نمایند.

اسلاید 16: ب) ويژگيهاي سلبی 1) مدير بايد از كبر و خودپسندي پرهيزکند . 2) در رفتار با مردم از ستمگري و تندخويي دوری کند. 3) از همنشيني با كساني كه به گفتن زشتي هاي مردم اصرار دارند بپرهيزد . 4) از افراد بخيل ، ترسو و حريص بپرهيزد. 5) از افراد متملق و كساني كه در گناه اشرار و ستمگران شريك بوده اند اجتناب ورزد . 6) از شكستن سنت هاي حسنه بزرگان و پيشينيان بپرهيزد . 7) از جنگ طلبي و بي عدالتي پرهيز نمايد . 8) از منت گذاشتن و بزرگ نمايي كارهاي كوچك پرهيزکند . 9) از عجله و شتاب زدگي پرهيز نمايد . 10) بر زبان خود مسلط بوده و هنگام خشم از تصميم گيري بپرهيزد . 11) در عزل و نصب كارگزاران از آزمايش و خطا دوری کند.  

اسلاید 17: اهميت و ضرورت مديريت برخويشتن امروزه «مديريت بر قلب ها» از سوي مديران تاكيد مي شود. نفوذ در ديگران، مديريت بر قلب ها، ارتقا از مديريت به رهبري و از اثربخشي به موفقيت، مستلزم «مديريت بر خود» است. امام علی(ع) فرمودند: مَنْ نَصَبَ نَفْسَهُ لِلنّاسِ اِماما فَليَبْدَأ بِتَعْليمِ نَفْسِهِ قَبْلَ تَعْليمِ غَيْرِهِ وَلْيَكُنْ تَاْديبُهُ بِسيرَتِهِ قَبْلَ تَأْديبِهِ بِلِسانِهِ وَ مُعَلِّمُ نَفْسِهِ وَ مُؤَدِّبُها اَحَقُّ بِالاِْجْلالِ مِنْ مُعَلِّمِ النّاسِ ومُؤَدِّبِهِمْ ؛ (نهج‌البلاغه ترجمه محمد دشتی، حکمت ۷۳ ) كسى كه خود را پيشواى مردم قرار داده، بايد پيش از آموزش ديگران، خود را آموزش دهد و پيش از آن‏كه ديگران را با زبان، ادب بياموزد، باكردارش ادب آموزد و البته آموزش دهنده و ادب‏آموز خود بيش از آموزگار و ادب‏آموز مردم، شايسته تجليل است. مديريت در عرصه درون، پيش نياز مديريت در عرصه بيرون است مديريت خويشتن، عامل كسب مهارت هاي انساني است مـديـريـت خـويشتن، عامل مديريت بر قلوب و ارتقا از مديريت به رهبري است مديريت خويشتن، عامل تعديل نيروهاي دروني و پيشگيري از آسيب هاي مديريتي مربوط است مديريت خويشتن مديران، عامل تسهيل بالندگي كاركنان است 

اسلاید 18: ویژگی های رفتاری در بعد اخلاقی: ارتباط با خدا، معنويت ، توکل تقوا، محاسبه نفس، صفای باطنی و اخلاص انس با دعا ، نماز و قرآن حسن خلق ، خوشرويي و خوش گويي صداقت و هماهنگی رفتار و گفتار الگو بودن در رعايت ضوابط ، نظم و آراستگی شهامت در اظهار حق و جلوگيری از تخلف مهربانی و روابط محبت آميز داشتن سعه صدر، مدارا و انتقاد پذيری و اعتدال در گفتار و رفتار احترام به کارکنان و آحاد مردم و احتراز از اهانت به اشخاص و افکار مخالف وجدان کاری و شادابی و نشاط در کار

اسلاید 19: عزت نفس و بلند همتی شایسته گزینی عدالت مداری بین تمامی افراد ظلم‌ستیزی ایثارگری و از خودگذشتگی کریمانه کم توقعي و پرکاري با وجود امکانات کم تواضع و صمیمیت ابتکار و خلاقیت در بن بست ها تلاش پيگير و خستگي‌ناپذير ساده زيستی و پرهيز از تجمل گرايي تکلیف محوری پيشگامی در ادای تکاليف شرعی، انجام وظایف و تاثیرگذاری عملی با رفتار

اسلاید 20: دستورات مدیریتی در نامه امام جعفر صادق(ع) به نجاشی والی اهواز با زیر دستان مدارا کن صبر و حوصله داشته باش مشکلات مردم و رعیت را حل کن رضایت خدا را همواره در نظر داشته باش

اسلاید 21: منابع: 1- نهج البلاغه، مترجم: حجه الاسلام محمد دشتي، ناشر: موسسه فرهنگي تحقيقاتي اميرالمومنين (ع)   2- اصول مديريت اسلامي و الگوهاي آن، حجت الاسلام دكتر ولي الله نقي پورفر، تهران، ولي الله نقي‌پور 1383   3- امامت و رهبري، مطهري، مرتضي ، تهران، صدرا، 1375. 4- مديريت اسلامي، محمد حسين ابراهيمي، مركز انتشارات دفتر تبليغات اسلامي، چاپ دوم، 1379.