مدیریت کارآفرین

مدیریت کارآفرین

اسلاید 1: به نام خداوندی که خلعت سیادت و سعادت بر انسان پوشاند وفرصت تحصیل علم را به او عطا فرمود نظریه های سازمان و مدیریت در جهان امروزمدیریت کارآفرین استاد گرانمایه : جناب آقای دکتر حیدری تفرشیپژوهشگر : آنیتا مظفری دانشجوی دکتری مدیریت آموزشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن 1388

اسلاید 2: تعریف کارآفرینی :کارآفرینی فراتر از شغل و حرفه است و شیوه ای برای زیستن می باشد و این مسأله تعریف کارآفرینی را بسیار مشکل کرده است . واژه کارآفرینی از واژه فرانسوی Enterprenure به معنای متعهد شدن نشأت گرفته است و بنا بر تعاریف واژه نامه دانشگاهی وبستر: کارآفرین کسی است که متعهد می شود مخاطره های یک فعالیت اقتصادی را سازماندهی ، اداره و تقبل کند .

اسلاید 3: اهمیت کارآفرینی :به دلیل تحولات اقتصادی ، صنعتی و فرهنگی در چند دهه اخیر و نیاز کشور ها به تقویت ساختارهای دانایی محور و تولید ثروت از دانش ، احتیاج به یکسری بستر سازی مناسب جهت تولید علم و فن به شدت احساس می شود . به همین دلیل دولت ها به این نتیجه رسیده اند که برای کسب موفقیت اقتصادی در عرصه ملی و بین المللی ، در عرضه خدمات و تولید محصولات در سازمان ها و شرکت ها نیاز مبرم به توسعه کارآفرینی دارند که عامل اصلی تغییر و محرک اصلی توسعه و منجر به خلاقیت و نوآوری مستمر می شود .

اسلاید 4: ژوزف شومپیتر ( پدر کارآفرینی ) : کارآفرین را نیروی محرکه اصلی در توسعه اقتصادی می داند وا می گوید نقش کارآفرین نوآوری است از دیدگاه وی ارائه کالایی جدید ، ارائه روش جدید در فرایند تولید ، گشایش بازاری تازه ، یافتن منابع جدید و ایجاد هرگونه تشکیلات جدید در صنعت و نظایر آن در فعالیت های کار آفرینان است .کوراتکو (2005) در مقاله ای تحت عنوان ظهور آموزش کارآفرینی بیان کرده است که انقلاب کارآفرینی سرتاسر کره زمین را در بر گرفته است و به طور غیر قابل انکاری دنیای کسب و کار را تحت تأثیر قرار داده است .

اسلاید 5: دراکر معتقد است: مهمترین عامل مؤثر در حرکت کارآفرینی از قوه به فعل ، بروز روحیه از طریق آموزش است . به دلیل نقش و جایگاه کارآفرینان در روند توسعه اقتصادی و تحولات اجتماعی ، بسیاری از کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه تلاش می کنند با حداکثر امکانات ، شمار هر چه بیشتری از افراد جامعه که دارای ویژگی های کارآفرینی هستند را به آموزش در جهت کارآفرینی و فعالیت های کارآفرینانه تشویق و هدایت کنند.

اسلاید 6: انواع کارآفرینی :دسته بندی های مختلفی راجع به کارآفرینی در حوزه مدیریت انجام شده که در تقسیم بندی کورنوال ، پرلمن کارآفرینی به سه شکل عمده :کارآفرین فردیکارآفرین درون سازمانیکارآفرین سازمانی یا سازمان کارآفرین

اسلاید 7: با پیشرفت فن آوری و گسترش ارتباطات میان افراد ، انواع دیگری از کارآفرینی مورد توجه محققان قرار گرفته است که به اختصار شامل : کارآفرینی مستقل ( entreprenurship ) : فردی که مسؤلیت اولیه جمع آوری منابع لازم برای شروع کسب و کار را به عهده گرفته و مشخصه اصلی آن نوآوری است . کارآفرینی سازمانی(intrapreneurship ) : مجموعه فعالیت هایی است که از منابع و حمایت سازمانی به منظور دستیابی به نتایج نوآورانه برخوردار است .

اسلاید 8: کار آفرینی شرکتی corporate entreprenurship به معنی تعهد شرکت به ایجاد و معرفی محصولات جدید ، فرآیند های جدید و نظام های سازمانی نوین است . تفاوت کارآفرینی سازمانی با شرکتی در این است که در اولی یک فرد سرمنشأ نوآوری و تحول و کارآفرینی در سازمان است اما در دومی تمام اعضاء شرکت و سازمان دارای روحیه کارآفرینی هستند و این روحیه در جای جای سازمان وجود دارد .

اسلاید 9: کارآفرینی دولتی entreprenurship publicدر بخش های مختلف از جمله قانونگذاری موج های جدیدی ایجاد می کنند . کارآفرینی از راه دور entreprenurship tele فرد کارآفرین بدون حضور فیزیکی خود در محل و صرفا از راه دور به کارآفرینی مشغول می شود . کارآفرین ارزشی یا اجتماعیntreprenurship socialفرایندی است که طی آن فرد ، یا افرادی با خلق و انجام یک عمل نوآورانه عده زیادی را در جامعه از منافع آن عمل بهره مند می رساند . مانند برخی سازمان های دولتی.

اسلاید 10: کارآفرینی اطلاعاتی Infopreneurshipفرد کارآفرین در عرصه اطلاعات اقدام به نوآوری می کند . آنچه در سازمان های مجازی کشف و بهره برداری از فرصت ها گفته می شود توسط همین کارآفرینان اطلاعاتی صورت می گیرد . کارآفرین فناورانه techno preneurship : فرد کارآفرین با خلق فناوریهای پیشرفته اقدام به اقدام به کارآفرینی می کند .

اسلاید 11: کارآفرینی زوجی copreneurshipفرایندی است که در آن زن و شوهر پس از ازدواج با یکدیگر و به واسطه با هم بودن اقدام به کارآفرینی به طور مشترک می نمایند . این مقوله در استرالیا از سال 1980 میلادی با رشدی معادل 90 درصد روبرو بوده . کارآفرینی زنان Entrepreneuses : چنانچه زنان مستقلا و به تنهایی اقدام به کارآفرینی کنند .

اسلاید 12: تفاوت کارآفرین با اشتغالزا:کارآفرین : کارآفرین یک شغل ایجاد می کند .اشتغالزا :برای شغل ایجاد شده جذب نیرو و تکمیل ظرفیت می کند . کارآفرینی : عرضه کالا یا خدمتی نوین از لحاظ زمانی و مکانی است . اشتغالزائی:لزوما با نوآوری همراه نیست .

اسلاید 13: کارآفرینی:درک و بهره گیری از فرصت های حال و آینده بازار به نفع خود و جامعه است . اشتغالزائی:منافع اشتغالزائی ممکن است فقط متوجه جامعه باشد . کارآفرین:یک منبع ثروت جدید خلق می کند .

اسلاید 14: اشتغالزائی :به توزیع ثروت های موجود کمک می کند . کارآفرین : هنر کارآفرین گرد آوری و در کنار هم قرار دادن مجموعه ای از منابع انسانی و فیزیکی است که ارزش مجموعه جدید نسبت به گذشته افزون شود . اشتغالزائی :همیشه با بهره وری همراه نیست .

اسلاید 15: رویکرد های مختلف به کارآفرینی : به طور کلی چهارجنبه مختلف ، متغییرهای مربوط به کارآفرین مورد مطالعه قرار گرفته است :دسته اول : متغییرهایی که مورد توجه روانشناسان قرار گرفت شامل متغییر های شخصیتی و روانشناسی بود که شامل : نیاز به توفیق طلبی – مرکز کنترل درونی – نیاز به استقلال – تمایل به مخاطره پذیری – خلاقیت – تحمل ابهام – آینده نگری – توانایی تشکیل تیم – اعتماد به نفس – خوش بینی – آینده نگری – هدف گرایی

اسلاید 16: دسته دوم : متغییرهایی که مورد توجه جامعه شناسان و روانشناسان می باشد . تحت عنوان رویکرد رفتاری است ومربوط به ویژگی های جمعیت شناختی کارآفرین می باشد . 1- تجربه کاری ، 2- نارضایتی از شغل قبلی ، 3- الگوی نقش ، 4- شرایط کودکی ، 5- تحصیلات ، 6- سن ، 7- جایگاه اجتماعی دسته سوم و چهارم رویکردها که از اواخر دهه 1970 به بعد شکل گرفت مربوط به رویکرد متغییرهای سازمانی و رویکرد محیطی ( اقتصادی – سیاسی) می باشد .

اسلاید 17: سه نوع مهارت کارآفرینی مورد نیاز مدیران :مهارت ادراکی :مشارکت و اقدام عملی در نوآوریآگاهی از پیرامون محیط خود آشنایی با تکنیک های اجرایی و برنامه ریزی مثل نمودار گانت ..دانش تجاری فنی مثل تجزیه و تحلیل بازار، مالی و برنامه ریزیتوانایی تجزیه و تحلیل شکست هاتوانایی منطقی عمل کردن و تفکر واگرا بودنآگاهی از مراحل روند کارآفرینی و مراحل ایجاد ایده

اسلاید 18: مهارت های انسانی:ایفای نقش یک نمایشگر خوب توجه به خود به عنوان عاملی برای اجرای عقاید جدید نقش تحلیل گر به جای نقش پیروایجاد فضای آزاد در سازمانمدل سازی زمینه موقعیت های قبلی

اسلاید 19: مهارت های سازمانی:اصل ایفای نقش ، هماهنگی ، غنی سازی و فراکنشیاصل گوناگون کردن گزارش هااصل عدم پیشنهاد ورود به کسب و کار جدید توسط خوداصل تعیین نوع و ماهیت جلساتترکیبی از مهارت های ادراکی و انسانی که مدیران کارآفرین می توانند داشته باشند عبارتند از:شبکه سازی- هماهنگی افراد و اطلاعات و نقش مذاکره کننده و مربیگری ( جهانگیری ، 1382 :65)

اسلاید 20: مقایسه مدیران سنتی و کارآفرین :

اسلاید 21: نقش های مدیران و رهبران کارآفرین :رهبریمدیریتکارآفرینی

اسلاید 22: نقش های مدیران کارآفرین:مدیران کارآفرین همیشه کارکنان را برای یافتن فرصت های بدیع و جدید تشویق و ترغیب می کنند .مدیر کارآفرین همنوایی بین محیط ، ارزش ها و منابع را حفظ می کند . یعنی ریسک هایی را که سازمان با آن مواجه می شود را مدیریت می کند .مدیر کارآفرین از فرصت های ارزشمند بهره برداری کرده و در عین حال در پی گیری فرصت افراط و تفریط نمی کند .

اسلاید 23: نقش های رهبر کارآفرین : رهبر کارآفرین نقش های فرهمند و بنیانگذار را ایفا می کند .رهبر کارآفرین اطمینان می دهد که سازمان دارای چشم انداز و آینده روشن و قابل درک بوده و کارکنان نیز توانمند و متعهد شده اند .رهبر کارآفرین با ایجاد سیستم فرا مدیریتی و پاداش مناسب پشتیبانی های مناسب را انجام می دهد . (مقیمی، 1385 :214 )

اسلاید 24: آموزش کارآفرینی :کوراتکو (2005) در مقاله ای تحت عنوان ظهور آموزش کارآفرینی بیان کرده که انقلاب کارآفرینی سرتاسر کره زمین را دربر گرفته و به طور غیر قابل انکاری دنیای کسب و کار را تحت تأثیر قرار داده است . از سوی دیگر دراکر معتقد است که مهمترین عامل مؤثر در حرکت کارآفرینی از قوه به فعل بروز روحیه از طریق آموزش است .

اسلاید 25: کارآفرینی آموزش پذیر ، تقویت پذیر و پرورش پذیر است و اساسا اکتسابی است . آموزش کارآفرینی بینش افراد را بالا می برد و کمک می کند تا افراد در فرایند کارآفرینی موفق تر عمل کنند . در آموزش کارآفرینی روش های رسمی و غیر رسمی آموزش با هم ترکیب می شوند و در واقع آموزش کارآفرینی بر روی مهارت ، نگرش و رفتار تمرکز کرده و موجب ارتقای مهارت ، توسعه نگرش و تغییر رفتار افراد می شود . نظام آموزشی تنها در شرایطی قادر به آماده سازی نیروی کار برای دنیای به شدت متغییر کار خواهد بود که ابتدا در درون خود اقدام به کارآفرینی کند به این پدیده کارآفرینی آموزشی گویند .

اسلاید 26: آموزش کارآفرینی در نظام های آموزش و پرورش جهان :اولین کشوری که در دهه 50 میلادی به صورت کلاسیک در زمینه آموزش کارآفرینی کار کرد و ترویج فرهنگ کارآفرینی را از سطح دبیرستان آغاز نمود و آموزش هتایی را ارائه کرد کشور ژاپن بود که مسأله کارآفرینی را به سطح دانشگاه ها هم کشاند . بین سال های 1970تا 1992 م بیش از 96% نوآوری صنعتی که توانست موقعیت ژاپن را در اقتصاد و صنعت جهانی به یک موقعیت برجسته و برتر تبدیل کند توسط کارآفینان صورت گرفت و آموزش کارآفرینی سیاستی است که به طور مستقیم در کمت عرضه کارآفرین در یک جامعه اثر می گذارد .

اسلاید 27: آموزش کارآفرینی در ایران: علی رغم اینکه در کشور های پیشرفته دنیا از اواخر دهه 1970 به بعد، به موضوع کارآفرینی توجه جدی شده ودر بسیاری از کشور های در حال توسعه از دهه 1980 این موضوع را مورد توجه قرار داده اند در کشور ما تا تاریخ اجرای برنامه سوم توسعه ، توجه چندانی به کارآفرینی نشده بود حتی در محافل دانشگاهی و علمی نیز فعالیتی در این زمینه صورت نگرفت. مشکل بیکاری و حادتر شدن آن در دهه 1380 موجب شد که در زمان تدوین برنامه سوم توسعه ، موضوع توسعه کارآفرینی مورد توجه قرار گیرد.

اسلاید 28: این در حالی است که موضوع اشتغال یا یا آموزش های اشتغال محور و کارآفرینی در ساختار نظام آموزشی کشور چه در آموزش و پرورش و چه در آموزش عالی از جایگاه خوبی برخوردار نیست . دانش آموختگان پس از پایان تحصیلات وارد بازار کار می شوند و به دلیل نداشتن اطلاعات و مهارت های کافی در هاله ای از ابهام و ناامیدی قرار می گیرند . بعضی صاحب نظران بر این باورند مدارس ما در کل بر ضد فعالیت های کارآفرینی عمل می کنند و آموزش در جهت آشنایی جوانان نسبت به کارآفرینی ، کسب و کار ، مسائل اقتصادی ، فعالیت های صنعتی و خدماتی آنان داده نمی شود . به خصوص در دبیرستان های نظری مصداق دارد.

اسلاید 29: در هیچ یک از آموزش های رسمی ما مهارت های مورد نیاز برای کسب و کار و کارآفرینی وجود ندارد . در حالی که بسیاری از کشور های اروپایی و امریکایی به طور گسترده ای آموزش را از دوره ابتدایی برنامه ریزی کرده اند . در برخی کشور های آسیایی از جمله مالزی وزارت توسعه کارآفرینی ، انواع فعالیت های آموزشی و مشاوره ای را در جهت ترویج و توسعه کارآفرینی در تمام سطوح به عهده دارد .

اسلاید 30: چالش های فرا روی نظام آموزش و پرورش کشورجهت کارآفرینی: چالش در کیفیت مدرسان کارآفرینی با توجه به اینکه موضوع کارآفرینی یک بحث بسیار تخصصی و میان رشته ای است ، طبیعتاً باید مدرسانی به آموزش این درس بپردازند که هم دارای دانش نظری کارآفرینی باشند و هم با جنبه های عملی آن در شرکت ها و سازمان ها آشنا باشند . هم اکنون یکی از چالش های بسیار اساسی در نظام آموزش و پرورش در اختیار نداشتن مدرسان خبره و ورزیده کارآفرینی است .

اسلاید 31: چالش در محتوا و شیوهای آموزش کارآفرینی : کارآفرینی موضوعی نیست که بتوان در قالب یک کتاب به تمام جنبه های آن پرداخت . موضوع کارآفرینی دارای جنبه های مختلف است و اگر قرار است در نظام آموزش و پرورش به موضوع کارآفرینی پرداخته شود باید در محتوای کتاب تغییرات اساسی داده شود و بحث کارآفرینی به طور تدریجی و در قالب چند کتاب و در طی چند سال آموزش داده شود تا بتوان اطمینان حاصل کرد که آموزش های داده شده به افزایش دانش و نگرش دانش آموزان کمک نموده است . مسأله دیگر ، روش های آموزش کارآفرینی است . هم اکنون در سطح دنیا ، برای آموزش کارآفرینی جنبه های نظری و عملی در نظر گرفته می شود و در قالب های جداگانه و گاه به صورت ترکیبی و همزمان به روش های مختلف آموزش به اجرا در می آید . این در حالی است که در نظام آموزش و پرورش کشورمان تدریس درس کارآفرینی صرفاً به صورت نظری و بر مبنای روش سخنرانی است

اسلاید 32: چالش در اثر بخشی روش های آموزشامروزه برای تعیین اثربخشی روش های آموزش کارآفرینی از معیار ها و شاخص های مختلفی نظیر اهداف ، محتوا ، ساختار ،و علم و هنر معلمی استفاده می شود . علی رغم وجود چنین معیارهایی جهت سنجش اثر بخشی روش های آموزش کارآفرینی ، به طور کلی در کشور و به طور اخص در نظام آموزش و پرورش خیلی به ای موضوع توجه نمی شود .

اسلاید 33: چالش در ابزار های آموزشی مرتبط با کارآفرینیامروزه برای آموزش کارآفرینی علاوه بر روش های آموزشی مختلف و متنوع ، از ابزارهای آموزشی مختلفی نیز استفاده می شود . در واقع از اتمام پیشرفت های فن آوری ، مواد و ابزار های آموزشی استفاده می گردد . این موضوعی است که در نظام آموزش و پرورش شایان توجه خاص و ویژه است

اسلاید 34: چالش در حمایت های مادی و معنوی دانش آموزان کارآفرین : در نظام آموزش و پرورش باید شرایطی حاکم گردد که دانش آموزانی که دارای روحیه و توان کارآفرینی هستند . حمایت های مادی و معنوی شود تا آنها تشویق شوند و در نتیجه پس از فارغ التحصیلی ، به جای جویندگان کار ، خودشان بتوانند کسب و کار جدیدی را ایجاد نمایند.چالش در نیاز های یادگیری دانش آموزان

اسلاید 35: سن شروع آموزش های کارآفرینانه در نظام آموزشی محققین توافق دارند که ضعف ها در فعالیت های کارآفرینانه ناشی از فاصله زیاد آن با سیستم آموزشی است . سیستم آموزشی می تواند روحیه خلاق را توسعه دهد . جوانانی که خلق و ایجاد کسب و کار را آموخته اند ، در صورتی که بتوانند به کمک یک جامعه برسند ، علاقه به پذیرش چالش ها خواهند داشت . این جوامع جوامعی هستند که در فراز و نشیب ها از هوش و ذکاوت کارآفرینان جوان امروزی بهره می گیرند ، این روحیه کارآفرینانه باید از سنین 13 سالگی و حتی کمتر تقویت گردد . چه بسا که متقاعد کردن جوانانی که هنگام ورود به دانشگاه در مجموعه فعالیت های کارآفرینانه قرار می گیرند بسیار سخت تر است . برخی از محققین اعتقاد دارند زمان شروع آموزش ها ی کارآفرینی از دوران کودکی و حتی پیش دبستانی است . ( صفائی قادیکلائی و همکاران ، 1386 : 66)

اسلاید 36: مدرسه کارآفرین:صمد آقایی، ( 1378) برای سازمان های کارآفرین ویژگی هایی در نظر گرفته است و از آنجایی که مدرسه کارآفرین نیز به عنوان یک سازمان محسوب می شود می توان این ویژگی ها را به آن نیز تعمیم داد:ساختار غیر متمرکز بودن غیر رسمی بودنعمودی و افقی بودن ارتباطاتدر انحصار نبودن اطلاعاتگروهی بودن کارهابرخوردار بودن از ساختار سازمانی که مانع ایجاد ایده های نو نباشدکنترل سهل گیر و غیر رسمیداشتن کارکنان توانمند

اسلاید 37: حمایت مدیریت:قدر دانی مدیریت از افراد ریسک پذیرقدر دانی مدیریت از افراد صاحب ایدهتحمل کردن انحراف از قواعد کارکنانحمایت مدیریت از طرح های کوچک آزمایشیبه کارگیری ایده های جدید کارکنانتغذیه مالی برای شروع و حرکت طرح های نوقدرت تصمیم گیری مدیریت

اسلاید 38: مدرسه کارآفرین :آنچه مسلم است اینکه (مدرسه) تحت تأثیر متغییر هایی چون فناوری، فرهنگ و محیط است که در ترکیب اهداف کارآفرینی دخیل خواهند بود. برای به وجود آوردن (مدرسه ای) که متناسب با فن آفرینی باشد باید به متغییر های فرهنگی ، سیاسی ، اقتصادی ، اجتماعی و فن آورانه توجه نمود.

اسلاید 39: پیشنهادات اجرایی جهت ایجاد نظام آموزشی کارآفرین :1- بستر سازی فرهنگی در زمینه کارآفرینی صورت گیرد . 2- مهندسی مجدد ساختارها و فرآیندهای نظام آموزشی . 3- معین نمودن هدف ها و برنامه ریزی و سیاستگذاری شفاف در خصوص کارآفرین نمودن مدارس4- تجزیه و تحلیل نیازها5- ایجاد برنامه های همگانی تربیت کارآفرین در سطح گسترده 6- توجه به آموزش و توانمند سازی کارکنان ، معلمان و مدیران مدارس 7- کارآفرینانه نمودن شیوه های تدریس8 – کسب مهارت همراه با دانش لازم برای انجام کارآفرینی9- به کارگیری سیستم مدیریت استعداد ( TMS ) مهارت های کارکنان و فراگیران مستعد را به طرز صحیحی گسترش دهند و آماده شنیدن ایده های جدید باشند و تصویر ذهنی سالمی را که اساس زندگی خلاق است با احساس توانمندی بالا ایجاد نمایند .

اسلاید 40: پیشنهادات اجرایی جهت ایجاد نظام آموزشی کارآفرین :10- ایجاد رشته کارآفرینی به عنوان یکی از رشته های شاخه کارو دانش 11- افزودن واحد های مختلف کارآفرینی به واحد های درسی12- تألیف دروس مختلف کارآفرینی در مقاطع مختلف تحصیلی13- هماهنگی هر چه بیشتر برنامه های درسی مدارس با نیاز های بازار کار14- ارتباط مدرسه با صنعت و محیط های صنعتی15- ایجاد پارک های علمی و فن آوری و ارتباط آنها با مدارس

اسلاید 41: پیشنهادات اجرایی جهت ایجاد نظام آموزشی کارآفرین :16- ارتباط متقابل و نزدیک وزارتخانه های آموزش و پرورش ، کارو اموراجتماعی ، اقتصاد ، ... به تسهیل در اجرای برنامه کمک شایانی می کند . 17- برقراری ارتباط و شبکه ها میان مدرسه ، دولت و صنعت کمک زیادی به افزایش بودجه و تأمین بودجه از این منابع و همچنین گسترش دانش و فن آوری های برتر می گردد. 18- برنامه ریزی و سیاستگذاری شفاف در خصوص انتقال تکنولوژی و تجاری سازی نتایج تحقیقات19 تحقیقات و پژوهش های دانشگاهی و پژوهشگاه های فرهنگیان سمت و سوی کاربردی داشته و تحقیقات بین رشته ای مورد توجه قرار گیرد . زیرا عامل مهمی در تولید دانش می باشد و بسیاری از شرکت های تازه تأسیس به دنبال این دانش می باشند . 20- استفاده از تجربیات کشور هایی چون هند ، مالزی ، سنگاپور ، ...

اسلاید 42: جایگاه کارآفرینی در اسلام :یکی از ویژگی ها و خصوصیات دین مبین اسلام که آن را از ادیان دیگر متمایز می نماید جامعیت این دین در عرصه های مختلف فردی ، اجتماعی ،روحانی ، جسمانی ، دنیوی و اخروی می باشد و بر این اساس که دین اسلام به عنوان آخرین آیین و ناسخ جامع همه ادیان الهی مطرح شده است . از جمله خصوصیات این دین ، برنامه ها و شیوه ها و راهکارهای مختلف آن در زمینه رفاه دنیوی در جهت رشد اقتصادی جامعه است و بخش مهمی از احکام عملی اسلام بویژه فقه شیعه به مسائل مربوط به اقتصاد و گسترش رفاه در جامعه و گردش پول و استفاده از منابع انسانی و توجه به کار و کارآفرینی همراه با توجه به مسائل انسانی ، اخلاقی و روحی و اخروی است و بر این مبنا برنامه های این دین در حوزه معاملات و گردش پول ، استفاده از نیروی انسانی در جهت رشد و تعالی دنیوی و رفاهی همراه با تقوی و حسن رفتار و توجه به عواطف انسانی نسبت به خلق خدا می باشد . در این بخش از مقاله جایگاه کارآفرینی در اسلام از سه دیدگاه بررسی خواهد شد .

اسلاید 43: در نظام ارزشی خداوند بزرگترین کارآفرین است زیرا می‌فرماید: «کُلَّ یَوْمٍ هُوَ فِی شَأْنٍ»(رحمان، 29) این موضوع ابتدا از دیدگاه قرآن ، سپس از نگاه پیامبر اکرم (ص ) و در آخر با الهام از دیدگاه های امام علی (ع) و سایر ائمه اطهار (ع ) ارزیابی خواهد شد (ملکی و همکاران ،1378 ).

اسلاید 44: در موضوع کار و کارآفرینی 65 مدخل در 51 منبع یافت شده است و 260 آیه قرآن ، 881 روایت و مجموعاً 1141 آیه و روایت معتبر در مورد کار و کارآفرینی وجود دارد (حیدری تفرشی ،1388). خنیفر (1386) عنوان نموده که در قرآن کسب و کار و کارآفرینی با عناوین مختلفی در بیش از 30 سوره و حدود 50 آیه توصیه شده است که به برخی از این آیه ها اشاره می شود :

اسلاید 45: ... و روز را روشن ساخت تا به کار و تلاش بپردازندو فضل پروردگار را بطلبند ( سوره اسراء / 12 ).یکی از آیه های کلیدی که با تکیه بر آن می توان مفهوم کارآفرینی را استخراج کرد آیه 11 سوره رعد می باشد که مصداق بارز کارآفرینی در قرآن است (خنیفر ، 1386: 147 به نقل از ملکی و همکاران ، 1387 ) .خداوند سرنوشت هیچ قوم [و ملتی ] را تغییر نمی دهد ، مگر آن که آنان آنچه را که در خودشان است تغییر دهند ...

اسلاید 46: اگر افراد خود در فکر توسعه و بهبود زندگی و رفاه خویش باشند و امکانات خود را در این مسیر بسیج کنند ، خداوند نیز آن جامعه را به سوی تعالی رهنمون می کند . سعادت و شقاوت هر جامعه ای نتیجه نوع کار ، فعالیت و عملکرد شایسته و ناشایسته آن است . و برای انسان بهره ای جز سعی و کوشش او نیست و سعی او به زودی دیده می شود و سپس به او جزای کافی داده خواهد شد ( سوره نجم / 39 تا 41 ). این آیه به این مطلب اشاره دارد که هیچ یک از تلاش های انسان نادیده گرفته نمی شود . اگر کارآفرین بر این باور باشد که هدف او برای خیر رسانی به خود ، خانواده و جامعه است ، حتماً برای رسیدن به آن هدف تلاش خواهد کرد چرا که با توجه به این آیه ، خداوند متعال به او اطمینان داده است که تلاش های او بدون جزا نخواهد بود .

اسلاید 47: آیه‌های شریفه اَلَم نَجعل الاَرضَ مهاد(مهد آسایش و فعالیت) ؛ وَ جَعَلنا اللَیل لِباس(مایه آرامش)؛ وَ جَعَلنا النَّهار معاش(برای کار و تحصیل معاش)( (نباء 6،10، 11) نگاه ارزشی به کار است.

اسلاید 48: کار و کارآفرینی در سیرة انبیای الهى برای اغلب انبیای الهی کار و کارآفرینی و خلق فرصت جزء ذات آنها بوده است. هیچ پیامبری بر انگیخته نشد مگر اینکه کار و زحمت را پیشة خود ساخت. حضرت آدم(ع): کشاورزى، دامداری و بافندگى. حضرت داوود(ع): آهنگرى، زنبیل بافی و زره سازى. حضرت مسیح(ع): درودگری(نجاری)، طب و رنگرزى. حضرت ادریس(ع): دوزندگی و نوشتن. «اولُ نبی ما خاط و کتب؛ اولین پیامبری که هم خیاطی کرد و هم نوشت.» حضرت نوح(ع): باغ‌دارى، نجاری و زراعت. حضرت هود(ع): تجارت و بازرگانى. حضرت ابراهیم(ع): کشاورزى، گوسفندداری و شبانى. حضرت سلیمان(ع): زنبیل بافی و معمارى. حضرت موسی(ع): گله داری و شبانى. حضرت شعیب(ع): چوپانی و گله دارى. حضرت لوط(ع): کشاورزى و باغ‌دارى. حضرت صالح(ع): تجارت و بازرگانى. حضرت محمد(ص): بنایى، باغ‌دارى، مزرعه دارى، تجارت و بازرگانى و حتی آرد کردن گندم در خانه.

اسلاید 49: پیامبر اکرم نیز افراد را به کسب و کار و کارآفرینی تشویق می کرد . به طوری که در جایی بیان فرموده است : خداوند بنده مؤمنی را دوست دارد که دارای حرفه و پیشه جدیدی باشد ( خنیفر ،1386 : 51 ) یکی از تأکیدهای حضرت محمد (ص) بر استفاده از درآمد حاصل از دسترنج است . این نکته از آن سو حائز اهمیت است که پیامبر قصد داشت تا با این کار دو موضوع را آشکار سازد . . اول اینکه جامعه اسلامی را به کار و تلاش ترغیب کند و دیگر آن که افراد سعی کنند تا برای خود کار کنند . لازمه این امر ، ایجاد کسب و کار و کارآفرینی است .

اسلاید 50: بررسی زندگانی حضرت علی (ع) گواه این مطلب است که وی یک کارآفرین بوده است . ابتکارها ، خلاقیت ها و همچنین کسب و کارهای متنوعی که داشت همگی نشان از کارآفرین بودن او دارند . امام علی ( ع ) مفید بودن برای جامعه را مهم تر از مهم بودن می داند و می فرماید : با فضیلت ترین مردم مفیدترین آنان برای مردم اند ( خنیفر ،1376 :15 به نقل از ملکی و همکاران ، 1387 ) . امیرالمؤمنین به صراحت در مورد اهمیت کار و تلاش در اسلام ، روایتی از حضرت داوود (ع) نقل می کند که : تو بهترین بنده هستی اگر از بیت المال استفاده نمی کردی و با دست خود ، کار و فعالیتی را شروع می کردی ( خنیفر ،1386 :102 ) .

اسلاید 51: انواع کار و کارآفرینی در کلام امام علی(ع)1. شخصی که با دستور و اختیار دیگری کار بکند اسیر است یعنی وابسته، کم اختیار و تحت امر است.2. شخصی که برای دیگری کار کند اجیر است یعنی تحت اختیار، فرمان‌گیر و تابع است.3. شخصی که با دیگری کار بکند شریک است یعنی اختیار متوسط، خلاقیت متوسط و تفکر نسبی دارد.4. شخصی که برای خود کار بکند خبیر است یعنی خودآغازگرى، می‌تواند در کنار دیگران هم نوآور باشد. یعنی آغازگر، خلاق و ریسک پذیر است. این از بهترین روایت‌های کارآفرینی است که ما به آن مباهات می‌کنیم.

اسلاید 52: در کلام بزرگان اسلام ، کار به عنوان عبادت مطرح شده و گاهی کار برای کسب روزی حلال ، برابر با جهاد در راه خدا به شمار آمده است . پس از امیرالمؤمنین ، بیشترین روایت ها و حدیث ها در زمینه کارآفرین از امام صادق ( ع ) نقل شده است . وی نیز به تشویق کسب و کار و کار کردن برای خود اشاره می کند بی نیازی ای که تو را از ستم باز دارد بهتر است از فقری که تو را به گناه وا دارد (خنیفر، 1386 :179) . وی سه چیز را که همه مردم به آن نیاز مندند : امنیت ،عدالت ، رفاه و فراوانی می داند ( خنیفر ، 1386 : 180 به نقل از ملکی و همکاران ، 1378) .