معماری مسجد رحیم خان اصفهان

معماری مسجد رحیم خان اصفهان

اسلاید 1: مسجد رحیم خانپروژه معماری اسلامی:

اسلاید 2: استان اصفهان با مساحتي حدود 197400 كيلومتر مربع، بين 26 و 31 درجه تا 30 و 34 درجه عرض شمالي و 30 و 49 درجه تا 50 درجه طول شرقي از نصف‌النهار گرينويچ قرار گرفته است. اين استان در مركز ايران واقع شده است و ارتفاع آن 1584 متر است و از جنوب به استان فارس ،از مشرق به استان های یزد و خراسان و از مغرب به استان های لرستان ،چهارمحال و بختیاری و کهگیلویه و بیراحمد محدود است. موقعیت و اقلیم استان اصفهان رودخانه زيباي زاينده رود كه از كوهرنگ بختياري سرچشمه گرفته از ميان شهر اصفهان با جهت باختري – خاوري عبور كرده و در 140 كيلومتري جنوب خاوري اصفهان به مرداب گاوخوني ميريزد هواي اصفهان معتدل و خشك ميباشد.بيشترين درجه حرارت در تابستانها 40 درجه بالاي صفر و كمترينآن در زمستانها 9 درجه زير صفر ميباشد. ميزان باران اصفهان بطور معمول به حدود 150 ميليمتر در سال ميرسد.

اسلاید 3: استان اصفهان از نظر اشکال ناهمواری به دو بخش کوهستانی و دشت تقسیم میشود:1-ناحیه کوهستانی : این ناحیه در بخش غربی و جنوب غربی استان واقع است .این کوه ها پیش کوه های زاگرس است واز حدود کوه های گلپایگان تا ارتفاعات دنا در سمیرم گسترش یافته است.در بخش مرکزی استان ،ارتفاعات کرکس در اطراف نطنز و کاشان به چشم می خورد.2-ناحیه ی دشتی :این ناحیه از آبرفت های زاینده رود به وجود آمده است و با شیب ملایمی به تالاب گاوخونی در جنوب شرقی اصفهان منتهی می شود . این ناحیه بین دو رشته کوه غربی و مرکزی قرار گرفته است .

اسلاید 4: شیب عمومی زمین در اصفهان به سوی زاینده رود است و شهر اصفهان بر روی دشت رسوبی و حاصلخیز این رود قرار دارد.اهمیت کشاورزی-صنعتی وخدماتی شهر اصفهان مدیون موقعیت جغرافیایی مناسب آن است. در ارتفاعات غربی استان برف و باران بیشتری می بارد.همچنین در حوضه های غربی منابع آب بیشتر است و امکانات برای کشاورزی بهتر و در نتیجه،تراکم جمعیت به مراتب بیش از نواحی شرقی است.بنابراین در امتداد دره ی سرسبز و حاصلخیز زاینده رود کانون های جمعیتی متعددی تشکیل شده است.

اسلاید 5: درجه حرارترطوبتمیزان بارندگیمشخصات اقلیمی اصفهان

اسلاید 6: مشخصات اقلیمی اصفهان

اسلاید 7: باد غالب اصفهان

اسلاید 8: تاریخچه مسجد :مرحوم آقا میرسیّدحسن مدرس میرمحمدصادقی در اواخر زمان حیات خود در ضلع شرقی کوچه‌ای که در خیابان خوش (خیابان خشک، خیابان شاه، خیابان طالقانی) به سمت محله در کوشک می‌رود، به فاصله تقریباً دویست متری خیابان، در نزدیکی خانه‌های خود طرح مسجدی افکند و شروع به ساختمان آن کرد ولی پیش از اتمام مسجد وفات یافت. پس از وفات ایشان، سه برادر از ارادتمندان و مقلدین ایشان به ترتیب محمدرحیم‌خان بیگلربیگی امین‌الرعایا، محمدکریم‌خان وکیل‌الرعایا و محمدحسین خان امیر‌الرعایا هر یک پس از دیگری اقدام به تکمیل و اتمام آن نموده و تاریخ‌های آن تا سال 1304هجری قمری ادامه یافته و در سال‌های اخیر نیز از طرف مردم مؤمن و متمکن به تکمیل تزئینات و کاشیکاری مسجد اقداماتی اساسی انجام گردیده است.

اسلاید 9: در زاویه شمال غربی مسجد صحن و بقعه مرحوم آقا میرسیّدحسن قرار دارد که به وسیله پنجره‌ای به کوچه‌ای که از خیابان خوش به سمت بازارچه رحیم‌خان می‌رود و از آن جا به کوچه کهنه چین‌ها و مدرسه ترک‌ها و بالاخر در کوشک منتهی می‌شود و مقبره نامبرده از مزارات متبرک و زیارتگاه مؤمنین و مقدسین می‌باشدمسجد از جمله آثار باستانی اصفهان به شمار می‌رود و از مساجد معمور و آباد و در اوقات سه گانه نماز جماعت در آن منعقد می‌باشد این مسجد اکنون به نام رحیم‌خان مشهور ولی تابلو آن «مسجد آیت‌الله میرسیّدحسن مدرس» می‌باشد.

اسلاید 10: مسجد مزبور دارای صحن و گنبد زیبا و شبستان بزرگ بوده .همچنین دارای سه ایوان جنوبی ، شرقی و غربی است . و در سمت شمالی شبستان زمستانه قرار دارد ..

اسلاید 11: همچنین دارای سه درب به مشرق و مغرب و شمال می‌باشد

اسلاید 12: كتيبه سردر شرقي مسجد رحيم خان به خط ثلث سفيد بر زمينه كاشي خشت لاجوردي است كه در سال 1301 كتابت شده و در آن به نام ناصرالدين شاه و ظل السلطان و محمد رحيم خان و برادران او محمد كريم خان و محمد حسين خان اشاره شده است

اسلاید 13: در ايوان جنوبي مسجد قسمت نماي خارجي كتيبه اي است كه با خط ثلث سفيد بر زمينه كاشي خشت لاجوردي آيات قرآن كريم نوشته شده است. که شامل آیه 35 و 36 و نصف آیه 37 از سوره نور است . خطاط اين كتيبه محمد باقر شيرازي و تاريخ آن 1304 هجري قمري است. بر طرفين همين ايوان اشعاري با خط نستعليق سفيد بر زمينه كاشي خشت لاجوردي نوشته شده كه در طي آن معمار مسجد به نام استاد آقا جوئي و نويسنده آن به نام حسن خان معرفي شده است تاريخ اين كتيبه نيز 1304 هجري قمري استاز علو همت ستوده دوران خان حسین آسمان عالم احسانلشکر اقبال را امیر جهانگیر کشور اقبال را خدیو جهانبان کوثر دیگر ظهور یافت به جنت کعبه دیگر پدید شد بصفاهاناز پی تاریخ این بنای معظم زد رقم این شعر نغز کلک سخندانقبله دیم عیان نموده

اسلاید 14: محراب زيباي مسجد رحيم خان با كاشي تزئين شده و كتيبه هائي نيز دارد. اطراف محراب با خط ثلث سفيد بر زمينه كاشي خشت لاجوردي آيات قرآن كريم نوشته شده است. تاريخ اين كتيبه 1304 هجري قمري است

اسلاید 15: مسجد رحيم خان سنگاب نفيس و يکپارچه ای دارد که با خط نستعليق برجسته اشعاری با تاريخ 1299 هجری قمری بر آن نوشته شده است

اسلاید 16: پلان سیر کولاسیون ورودیورودی به حیاطورودی به حیاطورودی به حیاطگنبد خانهورودی اصلی از معبر 6 متری (شرقی)ورودی از کوچه 3 متری (غربی)Nورودی از بازار (شمالی) حوضخانهحرمپلکانپلکان

اسلاید 17:   مسیر دسترسی1- خیابان طالقانی – کوچه نارون        2- خیابان میرداماد – کوچه رحیم خان3- دروازه دولت - پشت ساختمان جهان نما – کنار مادی فدن – کوچه سرلت

اسلاید 18: خیابان میر دامادخیابان طالقانیمسیر دسترسی1- خیابان طالقانی – کوچه نارون        2- خیابان میرداماد – کوچه رحیم خان3- دروازه دولت - پشت ساختمان جهان نما – کنار مادی فدن – کوچه سرلت

اسلاید 19: کوچه رحیم خانخیابان طالقانیبازار رحیم خان

اسلاید 20: میدان نقش جهان رودخانه زاینده رودمسجد رحیم خان مسجد سید

اسلاید 21: پلان شیب بندی بام و حیاط

اسلاید 22: پلان فضا هاحیاط حرمشبستانهیئت امناءکتابخانه مخروبهحوضخانهوضوخانهگنبد خانهراهروسرویسحیاط

اسلاید 23: مکان یابی عکسها :

اسلاید 24: پلان باربری:

اسلاید 25: شبستان اصلی در سمت قبله متشکل از سه قسمت است . دو قسمت چپ و راست هر کدام دارای چهار ستون بزرگ سنگی به قطر حدود 80سانتیمتر با پایه ستون و سرستون ها به قطر بیش از 120 سانتیمتر هستند .

اسلاید 26: اجرای قوس به روش رومی : در اجرای این قوس به این روش اجر ها در مقطع عمودی به صورت نره و در مقطع افقی به شکل صفحه کامل دیده می شوند. این روش در ایران پیش از اسلام معمول بوده و در چغازنبیل نمونه ای از تاقهای اجری با اجرای رومیبر جای مانده است. به هیچ وجه نباید تصور کرد که خاستگاه این قوس روم باستان بوده است. این روش منسوب به اروم (ناحیه ای در غرب ایران ) است. این قوس دارای مقاومت بسیار خوب است ولی مستلزم دقت عمل در اجراست.

اسلاید 27: طا ق چشمه های مسجد که در قسمت شبستان شمالی و در قسمت حوض خانه وجود دارد این پوشش از اجتماع چهار طاقی ها در جوار یکدیگر شکل می گیرد قوسهای باربردر روی پایه ها ساخته میشوند و بین قوسها از عرقچین به عنوان پر کننده استفاده میشود.

اسلاید 28: مصالح استفاده شده : سنگکاشیآجر

اسلاید 29:

اسلاید 30: نفوذ رطوبت به دلیل بالا تر بودن سطح تراز کوچه از کف در قسمت غربیروش پیشنهادی

اسلاید 31:

اسلاید 32: در بین همه ی انواع رطوبت ها بیشترین نوع مورد مشاهده رطوبت صعودی ست که میزان آن هرچه از زمین به بالا می آید کمتر می شود (به خصوص در اصفهان که آب املاح زیادی دارد چون هرچه املاح آب بیشتر باشد رطوبت بیشتر صعود می کند) .ویژگی این نوع رطوبت ثابت بودن میزان آن در مقطع افقی ست.رطوبت صعودی بر اثر نفوذ آب به پی دیواره ها و حرکت آن مطابق قانون لوله های مویین به طرف بالا به وجود می آید.عوامل مختلفی آن را به وجود می آورند: رطوبت صعودی

اسلاید 33: 1-عدم وجود محوطه سازی مناسب در پیرامون بنا 2-گرفتگی چاه های فاضلاب و تاسیسات آبرسانی در داخل ابنیه 3-بالا آمدن سطح آب های زیرزمینی 4-افزایش قدرت جذب مصالح به کار رفته در بنا مثل آجر5-استفاده از مصالح غیر هیدروفیلی مثل سیمان وقیر به صورت نادرست که باعث عدم تنفس بنا و حبس رطوبت در دیواره ها و پی و صعود به بخش های بالا تر می شود

اسلاید 34: -احداث کانال یا ناکش در پای دیوارها:این روش سال هاست در ایران رایج است و نتایج خوبی هم داشته است چون رطوبت تصاعدی بیشترین آسیب را در ارتفاع 1 تا 2 متری وارد می کند،با تغییر سطح تبخیر از بالای خاک به زیر خاک شرایط برای تبخیر و تهویه آب زیر کف مهیا می شود و از کد 00.0 به بالا شرایط مطلوبی خواهیم داشت.در بناهایی که دچار رطوبت خیلی شدیدند،این کانال هم داخل و هم خارج بنا در پای تمام دیوارها احداث می شود و در مقاطعی هم بین این دو کانال بیرونی و درونی برای همسان کردن میزان خشک شدن دیوارها ارتباط ایجاد می گردد.در این روش در پای دیوار کانالی به عرض 60 سانتیمتر و ارتفاع لازم(تا روی پی)احداث می شود.دیواری 11 سانتیمتری در طرف ساختمان ایجاد می شود.برای تنفس دیوار اصلی بندهای عمودی این دیوار فاقد ملاتند وحتی می توان بعضی از قسمت ها را به صورت شبکه ای احداث کرد.در سمت دیگر کانال دیوار دیگری به قطر 35 سانتیمتر برای تحمل بار سقف وفشار خاک جانبی احداث می شود و سقف کانال به وسیله ی پوشش های سیمانی یا تاق ضربی اجرا می شود.برای تسهیل تبخیر رطوبت دیواره ها هر 15 سانتیمتر در امتداد کانال افقی از کانال های عمودی استفاده می شود(ترجیها یکی در آفتاب و دیگری در سایه با اختلاف سطح،برای ایجاد کوران).در مکان های با رطوبت خیلی زیاد هوای گرم و خشک به داخل کانال دمیده می شود تا سرعت تبخیر را افزایش دهد.

اسلاید 35: نا کش ها

اسلاید 36: نحوه ی حفاظت اولیه ی دیوارهای خشتی

اسلاید 37: فرسایش سنگ در اثر فرسایش رطوبت و باد

اسلاید 38:

اسلاید 39:

اسلاید 40: نمونه هایی از روش نادرست مرمت کاشی ها در مسجد رحیم خان

اسلاید 41: نمونه هایی از روش نادرست مرمت کاشی ها در مسجد رحیم خان

اسلاید 42: آسیب های انسانی

اسلاید 43:

اسلاید 44:

اسلاید 45: ناودان ها

اسلاید 46: شاد باشید