مفاهیم اصلی بودجه بندی

مفاهیم اصلی بودجه بندی

اسلاید 1: مفاهیم اصلی بودجه بندیتألیف : دکتر رضا شباهنگفصل ششم

اسلاید 2: تعريف بودجه : بودجه ، يك طرح مقداري مشروح وكامل بمنظوراستفاده ازمنابع واحد تجاري دردوره اي معين است . بنابراين بودجه : مقداري است . باواحد تجاري مشخصي ارتباط دارد .دوره معيني رادرآينده تحت پوشش قرارمي دهد .

اسلاید 3: مقاصد بودجه : طرح ريزي دوره اي راايجاب مي كند .هماهنگي ،همكاري وارتباط را ترويج مي نمايد .به مقداردرآوردن پيشنهادها راالزامي مي كند .چارچوبي براي ارزيابي فعاليت هاي انجام شده رافراهم مي سازد .آگاهي روشني ازاقلام بهاي تمام شده امورتجاري بدست مي دهد .الزامات قانوني ياقراردادي راتامين مي كند .فعاليت هاي واحد تجاري را به سمت هدف هاي سازماني هدايت مي نمايد .

اسلاید 4: وظايف بودجه بندي طرح ريزي كنترل

اسلاید 5: طرح ريزي : كليه مراحل بودجه بندي راازنقطه شروع فكر تامرحله برآوردبودجه طرح ريزي مي نامند (چارچوبي براي وظيفه دوم بودجه بندي مي باشد )كنترل :مقايسه بين نتايج واقعي وپيش بيني هاي بودجه كنترل نام دارد .

اسلاید 6: بودجه جامع محصول نهايي فرايند برآورد وتهيه بودجه يك واحد تجاري بودجه جامع است كه شامل بودجه هاي جداگانه هريك ازبخشهاي تابعه آن واحد مي باشد ، درهرصورت بودجه معرف طرح كلي واحد تجاري دردوره بودجه است .دربخش بعدي ، بخشهاي مختلف يك بودجه جامع رابراي يك واحد توليدي بطورنمونه ارائه مي كند .

اسلاید 7: بودجه جامع واحدتوليدي نمونه ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------بودجه عمياتي بودجه مالي بودجه فروش طرحهاي تامين مالي بودجه موجوي كالاي آخردوره بودجه مخارج سرمايه اي بودجه توليد : بودجه نقدي بودجه موادمسقيم ترازنامه بودجه شده بودجه دستمزد مستقيم صورت گردش وجوه نقدبودجه شده بودجه سربارساخت بهاي تمام شده كالاي فروش رفته بودجه شده بودجه هزينه هاي اداري بودجه هزينه هاي فروش وبازاريابي سودخالص عمليات بودجه شده بودجه اقلام غيرعملياتي سودخالص بودجه شده

اسلاید 8: شروع بودجه دستمزدمستقيم ب.ت.كالاي فروش بودجه هزينه ف وبازاريابي بودجه هزينه اداري سودخالص بودجه شده بودجه نقدي بودجه فروش بودجه مقاديرتوليدبودجه مخارج سرمايه طرحهاي تامين مالي طرحهاي بلندمدت ترازنامه بودجه شده ص .گردش وجوه پايان بودجه موجودي كالابودجه موادمستقيم بودجه سربارساخت ب هزينه فروش وبازاريابي

اسلاید 9: بودجه عملياتي : بودجه عملياتي مشتمل بربرآوردها وبودجه هاي فعاليت هاي توليد ي وغيرتوليد ي واحد تجاري واجزاي صورت سودوزيان است .نكته مهم :مثالهاي ذيل مربوط به محصول الف مي باشد وجهت مشاهده ارقام مربوط به محصول ب به كتاب مراجعه شود .

اسلاید 10: مثال : شركت اديب و دوره بودجه سال 13x8 مي باشد ، اين شركت دونوع محصول توليد مي كند خلاصه اطلاعات شركت مزبور بشرح ذيل مي باشد :عوامل توليد قيمت واحد مقدارعوامل توليد براي يكواحد محصول --------------------محصول الف -----ماده اوليه A 160 10 واحدكارمستقيم 600 2ساعت

اسلاید 11: بودجه فروش : اين بودجه كه معمولا دراولين مرحله ازفرايند بودجه تهيه مي شود ، يكي ازمهمترين اجزاء بودجه عملياتي است وبودجه هاي ديگر تاحدود زيادي به آن وابسته است (مثال جدول شماره 1)

اسلاید 12: شركت اديب بودجه فروش (جدول شماره 1) براي سال منتهي به 29 اسفند 1388 الف محصول تعداد ماهها مبلغ تعداد 120000002000سه ماهه اول360000006000سه ماهه دوم 300000005000سه ماهه سوم 240000004000سه ماهه چهارم 10200000017000جمع سال

اسلاید 13: 2 ) بودجه موجودي كالاي آخردوره :اين موجودي ها ، بخش عمده اي از دارايي هاي جاري بسياري ازواحدهاي تجاري توليدي راتشكيل مي دهد وتصميم گيري درموردآن يكي ازوظايف مهم مديريت محسوب مي شود .اين بودجه باتوجه به بودجه فروش وتدابيرمديريت درمورد ميزان موجودي ها تهيه مي شود . (مثال جدول شماره 2)

اسلاید 14: شركت اديب بودجه موجودي كالاي آخردوره (جدول شماره 2) براي سال منتهي به 29اسفند 1388سه ماهه موجودي كالاي آخردوره اول دوم سوم چهارم محصول الف 1500 1250 1000 500 جهت هريك ازدوره هاي سه ماهه ، معادل 25% پيش بيني فروش سه ماهه بعد ، موجودي درنظرگرفته شده است .ضمنا فروش سه ماهه اول سال 1389 معادل سه ماهه اول سال 1388 يعني 2000 واحدپيش بيني گرديده است . 1500 25% 6000

اسلاید 15: 3) بودجه مقادير توليد : بودجه مقاديرتوليد ، نقطه شروع فرايند تهيه بودجه توليداست . بودجه هاي موادمستقيم ، دستمزد مستقيم و سربار ساخت بربودجه مقاديرتوليدمتكي است . (مثال جدول شماره 3)

اسلاید 16: شركت اديب بودجه مقادير توليد (جدول شماره 3) براي سال منتهي به 29اسفند 1388 محصول الف اول دوم سوم چهارم جمع سالانه بودجه فروش (واحد ) 2000 6000 5000 4000 17000 موجودي آخردوره 1500 1250 1000 500 500 3500 7250 6000 4500 17500موجودي اول دوره 800 1500 1250 1000 800 بودجه بندي توليد 2700 5750 4750 3500 16700

اسلاید 17: الف ) بودجه موجودي مواد اوليه درآخردوره :در برخي موارد ، بودجه موجودي آخر دوره مواداوليه را مي توان همزمان با بودجه آخر دوره كالاي آماده براي فروش تهيه كرد .نظر شركت اين است كه همواره معادل 50% نيازمندي توليد سه ماهه بعد ، مواداوليه نگهداري كند .

اسلاید 18: برآورد بودجه آخر دوره ماده اوليه A بشرح ذيل مي باشد :بودجه مقدارتوليد محصول الف درسه ماهه دوم 5750ماده اوليه A لازم براي توليد يك واحد 10جمع نيازمندي به ماده اوليه Aدر سه ماهه دوم 57500 50 % موجودي مواد اوليه A در پايان سه ماهه اول 28750

اسلاید 19: شركت اديب بودجه مقادير موجودي مواد اوليه (جدول شماره 4) براي سال منتهي به 29 اسفند 1388 مواداوليه اول دوم سوم چهارم ماده اوليه A 28750 23750 17500 13500 موجودي مواداوليه درپايان هر سه ماهه معادل 50% نيازمندي سه ماهه بعدي است . ضمنا مقادير برتوليد سه ماهه اول سال 1389 مساوي مقادير توليد سه ماهه اول سال 1388 فرض شده است .

اسلاید 20: ب) بودجه خريد مواد اوليه :اينك كه بودجه هاي مقادير توليد وموجودي آخر دوره مواداوليه آماده گرديده است ، مي توان نسبت به تهيه بودجه خريد مواد اوليه درهريك از سه ماهه هاي سال اقدام كرد ، لذا طرز محاسبه بودجه خريد بشرح ذيل مي باشد :موجودي در اول سه ماهه – موجودي لازم درآخر سه ماهه + مواد اوليه لازم درسه ماهه = بودجه خريد مواداوليه

اسلاید 21: شركت اديب بودجه خريد مواد اوليه (جدول شماره 5)براي سال منتهي به 29 اسفند 1388 ماده اوليه A اول دوم سوم چهارم جمع سالانه مقدار مورد نياز جهت توليد 27000 57500 47500 35000 167000موجودي لازم آخردوره 28750 23750 17500 13500 13500 جمع 55750 81250 65000 48500 180500موجودي اول دوره 10500 28750 23750 17500 10500 مقدار خريد 45250 52500 41250 31000 170000قيمت واحد مواداوليه A 160 160 160 160 160 بودجه خريد مواداوليه 7240000 8400000 6600000 4960000 27200000

اسلاید 22: ج ) بودجه دستمزد مستقيم :اين بودجه برمبناي بودجه مقادير توليد تهيه مي شود . بدين منظور ، مقدارتوليد بودجه بندي شده هر يك از سه ماهه هاي سال درساعات كار مورد نياز براي توليد يك واحد محصول ، ضرب ميگردد .

اسلاید 23: شركت اديب بودجه دستمزد مستقيم (جدول شماره 6) برا ي سال منتهي به 29 اسفند 1388 محصول الف اول دوم سوم چهارم جمع سالانه بودجه مقدار توليد 2700 5750 4750 3500 16700ساعات كارلازم 2 2 2 2 2جمع ساعات كار لازم 5400 11500 9500 7000 33400نرخ دستمزد 600 600 600 600 600 بودجه دستمزد محصول 3240000 6900000 5700000 4200000 20040000

اسلاید 24: د) بودجه سربارساخت :سربار ساخت به دوجزء ثابت ومتغير تقسيم شده است .جمع اقلام متغير سربارساخت به تناسب سطح توليد تغير مي كند .

اسلاید 25: توجه :در مثال شركت اديب ساعات كارمستقيم را به عنوان معياري ازفعاليت بكار مي برد ومبلغ سربار متغير ساخت را برمبناي برآوردهاي زير پيش بيني كرده است :شرح اقلام پيش بيني سربارمتغير ساخت برمبناي يك ساعت كارمستقيم مواد غيرمستقيم 50 ريال كارغيرمستقيم 100 ريال مزاياي جنبي كاركنان 250 ريال آب –برق –سوخت –تلفن 60 ريال نگهداري 0 4 ريال جمع 500 ريال

اسلاید 26: شركت اديب بودجه سربار ساخت (جدول شماره 7)براي سال منتهي به 29 اسفند 1388 اقلام متغير : اول دوم سوم چهارم جمع سالانه موادغيرمستقيم 915000 837500 850000 1325000 3927500دستمزد غيرمستقيم 1830000 1675000 1700000 2650000 7855000مزاياي جانبي كاركنان 4575000 4187500 4250000 6625000 19637500آب –برق –تلفن 1098000 1005000 1020000 1590000 4713000نگهداري 732000 670000 680000 1060000 3142000جمع اقلام متغير 9150000 8375000 8500000 13250000 39275000جمع اقلام ثابت 5891200 5891300 5891200 5891300 23565000 جمع سربارساخت 15041200 14266300 14391200 19141300 62840000

اسلاید 27: 4) بودجه بهاي تمام شده كالاي فروش رفته :درتهيه اين بودجه ، بودجه هاي مقادير توليد ، موادمستقيم ، دستمزد مستقيم ، سربار ساخت ،وموجودي هاي كالا دراول وآخردوره مورداستفاده قرارميگيرد . بهاي تمام شده كالاي فروش رفته بهاي تمام شده موجودي كالا – بهاي تمام شده مقدارتوليد +بهاي تمام شده موجودي كالا آخردوره طي دوره اول دوره

اسلاید 28: شركت اديب بودجه بهاي تمام شده كالاي فروش رفته (8) براي سال منتهي به 29 اسفند1388 كالاي (الف) كالاي (ب) جمع موجودي كالاي اول دوره 800 1200 بهاي تمام شده يكواحد 4200 6500 بهاي تمام شده موجودي اول دوره 3360000 7800000 11160000 توليد سال 1388 (تعداد) 16700 15050بهاي تمام شده يكواحد 4400 6600 بهاي تمام شده توليد 73480000 99330000 172810000 بهاي تمام شده كالاي آماده فروش 76840000 107130000 183970000موجودي آخردوره (تعداد) 500 1250 بهاي تمام شده يكواحد 4400 6600بهاي تمام شده موجودي آخردوره 2200000 8250000 10450000بهاي تمام شده كالاي فروش رفته 74640000 98880000 173520000

اسلاید 29: بودجه هزينه هاي اداري : اين بودجه برمبناي اطلاعات گذشته بدست آمده ازمدارك حسابداري ،برآورد ميگردد . نظربه اينكه بسياري از اين هزينه ها ثابت يا نيمه متغير است . جهت سهولت محاسبه فرض مي شود كه هزينه هاي اداري درچهارقسط مساوي در هريك ازسه ماهه هاي سال پرداخت گردد .

اسلاید 30: شركت اديب بودجه هزينه هاي اداري (9)براي سال منتهي به 29 اسفند 1388 حقوق مديران 12000000 حقوق كاركنان اداري 5500000 بيمه 800000 نگهداري 1700000 ملزومات اداري 900000 عوارض وماليات بردارايي 700000 استهلاك ساختمان ووسايل اداري 2400000 چمع 24000000 5400000=4 ( استهلاك 2400000-24000000)

اسلاید 31: بودجه هزينه هاي فروش وبازاريابي : برآورد اين بودجه نيزهمانند برآورد بودجه هزينه هاي اداري است .نظر به اينكه بسياري از اين هزينه ها ، ثابت يا نيمه متغير است .درمثال مزبور هزينه هاي فروش وبازاريابي شركت اديب ازلحاظ پرداخت ، بطور مساوي به چهاردوره سه ماهه تقسيم وجمع سالانه آن در صفحه بعد ارائه گرديده است .

اسلاید 32: شركت اديب بودجه هزينه هاي فروش وبازاريابي (10) براي سال منتهي به 29اسفند1388حقوق كاركنان بازاريابي وكمسيونهاي فروش 11000000حقوق كاركنان فروش 4600000تبليغات 3000000پذيرايي 1100000بيمه 400000نگهداري 1200000ملزومات اداري 900000عوارض وماليات بردارايي 400000مسافرت 1600000استهلاك وسايل وتجهيزات 1800000جمع 26000000 6050000=4 (استهلاك 1800000 – 2600000)

اسلاید 33: صورت سودوزيان بودجه شده : اين بودجه ، محصول نهايي فرايند طرح ريزي سود است واطلاعات مفيدي رابراي براي ارزيابي عمليات ونحوه دستيابي به هدف هاي تعين شده ارائه مي كند .اجزاي اصلي بودجه بندي صورت سودوزيان ، ساير بودجه هايي است كه تاكنون تهيه گرديده است . بودجه ماليات بر درآمد نيزبرمبناي سود خالص بوجه شده ونرخ مالياتي مفروض 45 درصد برآوردميگردد .

اسلاید 34: شركت اديب صورت سودوزيان بودجه شده (11)براي سال منتهي به 29اسفند 1388 فروش (1) 23700000 ريال بهاي تمام شده كالاي فروش رفته (8) 173520000 سودناخالص 63480000 هزينه هاي اداري (9) 24000000 هزينه هاي فروش وبازاريابي (10 ) 26000000 50000000 سودخالص قبل ازكسرماليات بردرآمد 13480000 ماليات بردرآمد (نرخ 45%) 6066000 سودخالص 7414000

اسلاید 35: شركت اديب بودجه مخارج سرمايه اي (12)براي سال منتهي به 29اسفند 1388 اول دوم سوم چهارم جمع سالانه تجهيزات تحويل كالا 3400000 - - 3600000 12900000 تجهيزات اداري 600000 600000 600000 600000 2400000 تجهيزات توليد 2200000 2200000 - - 4400000جمع مخارج 7100000 2800000 600000 9200000 19700000

اسلاید 36: بودجه نقدي : اين بودجه به دليل نقش ارزنده اي كه درجلوگيري از كمبودياركود وجه نقدايفامي گند ،حائز اهميت زيادي است .ارقام واطلاعات اين بودجه ، ازساير بودجه هايي كه تاكنون تهيه شده بدست آمده است .

اسلاید 37: شركت اديب بودجه نقدي (13) براي سال منتهي به 29اسفند 1388 (ارقام به هزارريال ) اول دوم سوم چهارم جمع سالانه موجودي وجه نقداول دوره 3100 8220 12010 2550 3100وصولي ازبابت فروش :ازسه ماهه قبل 30% 22800 17100 16200 11700 67800ازسه ماهه جاري 70% 39900 37800 27300 60900 165900جمع وجوه نقد 65800 63120 55510 75150 236800موادمستقيم 14740 13500 17400 17920 63560 دستمزدمستقيم 10980 10050 10200 15900 47130 سربارساخت 13310 13310 13310 13310 532400هزينه هاي اداري 5400 5400 5400 5400 21600 هزينه فروش وبازاريابي 6050 6050 6050 6050 24200 جمع مخارج پرداختي 50480 48310 52360 58580 209730 وجه نقد حاصل از عمليات 15320 14810 3150 16570 27070 مخارج سرمايه اي 7100 2800 600 9200 19700 موجودي نقد آخردوره 8220 12010 2550 7370 7370

اسلاید 38: ترازنامه بودجه شده : ترازنامه آخراسفند 1387 وآخراسفند 1388 بوسيله صورت سودوزيان بودجه شده سال 1388 به يكديگر مربوط مي شوند لذا دراينجا تنها ترازنامه بودجه شده سال 1388 ارائه ميگردد ومثال مربوط به ترازنامه سال 1387 درصفحه 221 كتاب در ج گرديده است .

اسلاید 39: شركت اديب ترازنامه بودجه شده (14) 29اسفند سال 1388 (ارقام به هزارريال )بدهي ها وحقوق صاحبان سهام :بدهي هاي جاري :حسابهاي پرداختني 10000ماليات پرداختني 6066جمع بدهي ها 16066حقوق صاحبان سهام :سهام عادي (6000سهم 10000) 60000سودانباشته 73774 جمع 133774جمع بدهي ها وحقوق صاحبان سهام 149840دارايي هاي جاري :وجه نقدوموجودي نزدبانكها 7370حسابهاي دريافتني 26100موجودي مواداوليه 7320 موجودي كالاي ساخته شده 10450جمع داراييهاي جاري 51240دارايي هاي غيرجاري :زمين 6000ساختمان 78000استلاك انباشته (29000) 49000تجهيزات 58300استهلاك انباشته (14400) 43600جمع داراييهاي غيرجاري 98600جمع داراييها 149840

اسلاید 40: بودجه بندي صورت گردش وجوه نقد : اين بودجه نيزبااستفاده ازمانده هاي ترازنامه هاي اول وآخر سال بودجه ،صورت سودوزيان سال بودجه وسايربودجه هاي تهيه شده مانند بودجه مخارج سرمايه اي تنظيم مي گردد .

اسلاید 41: شركت اديب صورت گردش وجوه نقدبودجه شده براي سال منتهي به 29اسفند 1388وجوه نقدحاصل ازفعاليتهاي عملياتي (روش غيرمستقيم ):سودخالص سال 1388 741400+ يا - اقلامي كه سودخالص راكاهش ياافزايش داده ولي تاثيري بروجه نقدندارد :هزينه استهلاك 13800000كاهش درموجودي كالا 710000افزايش درماليات پرداختني 6066000افزايش درحسابهاي دريافتني ( 3300000)افزايش درموجودي مواداوليه ( 720000) 16556000وجه نقدحاصل ازفعاليتهاي عملياتي 23970000فعاليتهاي سرمايه گذاري :وجه نقدمصرف شده براي خريدتجهيزات ( 19700000)افزايش خالص دروجه نقد 4270000

اسلاید 42: طرح سود در برخي موارد اصطلاح طرح سود به بودجه جامع نيز اطلاق ميگردد دراين صورت مي توان چنين استنباط كرد كه بودجه عملياتي ،جزئيات بودجه بندي سود رانشان مي دهد وبودجه مالي جزئي از طرح كلي سود واحد تجاري مي باشد .

اسلاید 43: فرايند كلي بررسي وتجديدنظر در بودجه آري خيرشروع تهيه طرحهاوپيشنهادهاتجديدنظر بوسيله مدير بالاتر آيامورد قبول است تصويب واجراپايان تجديدنظر، بهبود وغيره

اسلاید 44: اعمال كنترل ازطريق بودجه : بخش مهمي از وظيفه كنترل بودجه ، مقايسه ارقام بودجه بندي شده بانتايج واقعي عمليات است . اين مقايسه ها معمولا درگزارشهاي عملكرددوره اي منعكس ميگردد كه اين تفاوتها اصطلاحا انحراف ناميده ميشوند .

اسلاید 45: شركت اديب گزارش عملكرد دوره اي براي سربارساخت سه ماهه اول سال 1388سربار ساخت بودجه بندي شده ارقام واقعي انحرافات موادغيرمستقيم 915000 1080000 ( 165000) ندستمزد غيرمستقيم 1830000 1900000 ( 70000 ) ن مزاياي جانبي كاركنان 4575000 5660000 (1085000) نآب –برق –سوخت –تلفن 1098000 1350000 ( 252000) ننگهداري 732000 710000 22000 م جمع 9150000 10700000 ( 1550000) نسرپرستي 1800000 1800000 0استهلاك 2400000 2400000 0نگهداري 900000 950000 ( 50000) ن عوارض وماليات بردارايي 491200 520000 ( 28800) ن بيمه 300000 330000 ( 30000) ن جمع 5891200 6000000 ( 108800)نجمع سربارساخت 15041200 16700000 ( 1658800) ن

اسلاید 46: بودجه بندي باتشريك مساعي مديريت يك واحدتجاري نبايد بودجه رابه بخشهاي تابعه خودتحميل كند بلكه درعوض بودجه بايد باتشريك مساعي ودخالت فعال مديران سطوح متوسط وپايين وبرمبناي مسئوليتهاي آنان تهيه گردد .

اسلاید 47: دفاع از بودجه مديران لازم است كه درمرحله تهيه وتنظيم بودجه ، توجه كافي به دفاع ازبودجه وطرحها وپيشنهادهاي منظورشده درآن نيزداشته باشند زيرا بايد دركميته هاي بررسي وتجديدنظربودجه ازطرحهاي خوددفاع كنند .

اسلاید 48: روشهاي دفاع از بودجه آشنايي با نحوه تصميم گيري مسئولين تجديدنظردربودجه ارائه طرحها وبرنامه هاي بودجه به نحوي مطلوب ارائه مطالب به شكل كمي پرهيز ازغافلگيري تعين اولويتها