منشور حقوق بیمار و راز پوشی پزشکی

منشور حقوق بیمار و راز پوشی پزشکی

اسلاید 1: 1

اسلاید 2:

اسلاید 3: منشور حقوق بیماروراز پوشی پزشکی دکتر علیرضا درودچی معاون پزشکی – آزمایشگاهی اداره کل پزشکی قانونی استان فارس ارد یبهشت 953

اسلاید 4: منشور حقوق بیمار4

اسلاید 5: مفاهيم و واژه هابيمار:كسي كه خود را به ارائه دهنده خدمت جهت دريافت خدمات بهداشتي درماني معرفي مي كندحقوق:مجموعه قواعد و مقررات حاكم بر يك جامعه كه امتيازات و اختيارات خاصي را براي افراد به رسميت مي شناسدحقوق در تمام زبانها به معني آنچه راست وسزاوار است تعريف ميشود5

اسلاید 6: تاريخچهانگيزه حركت براي تدوين منشور حقوق بيمار با انتشار اعلاميه جهاني حقوق بشر در سال 1947آغاز شد كه در آن مردم خواستار برابري حقوق براي دسترسي به خدمات بهداشتي و اجتماعي شدند.اولين گروه حرفه اي كه اعلامیه حقوق بیمار را منتشر کرد اتحادیه ملی پرستاری در سال 1959 بود.در سال 1973 انجمن بیمارستان های آمریکا لایحه حقوق بیماران به همراه مثال های اجرایی و مستند را تحت عنوان لایحه حقوق بیماران منتشر کرد6

اسلاید 7: منشور حقوق بيمار انجمن جهاني پزشكي ( اعلاميه ليسبون 1995-1981)بيانيه‌ي حقوق بيمار اجلاس اروپايي سازمان بهداشت جهاني (آمستردام 1994)منشور حقوق بيماران اروپا (رم، 2002)7 تاريخچه‌ي بيانيه‌هاي حقوق بيمارحقوق بيمار در بيانيه هاي بين‌المللي

اسلاید 8: تاريخچه‌ي بيانيه‌هاي حقوق بيمار منشور حقوق بيمار در كشورهاي جهانمنشور حقوق بيمار در مالزيمنشور حقوق بيمار در هنگ‌كنگمنشور حقوق بيمار در نيوزلندمنشور حقوق بيمار در ايتاليامنشور حقوق بيمار در اسلوواكیمنشور حقوق بيمار در افريقاي جنوبيمنشور حقوق بيمار در كانادامنشور حقوق بيمار در ايران8

اسلاید 9: تاريخچه‌ي بيانيه‌هاي حقوق بيمار حقوق بيماران در آمريكا منشور حقوق بيمار انجمن بيمارستان‌هاي آمريكا (1973 تجديد نظر 1992)منشور حقوق بيمار كميسيون صدور مجوزهاي نظام سلامت (آمريكا 1994)9

اسلاید 10: حقوق بیمار در ایرانمنشور حقوق بیمار در سال 1380 توسط وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی تدوین گردید که شامل 10 بند بود.این منشور دارای کاستی هایی بود لذا بررسی مجدد در زمینه ی محورهای حقوق بیمار صورت گرفت و منشور جدید در آبان ماه سال 1388 توسط وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی در پنج محور به تمامی دانشگاه ها ابلاغ گردید.10

اسلاید 11: منشور حقوق بيمار در ايرانمحور اول: دريافت مطلوب خدمات سلامت حق بيمار است.محور دوم: اطلاعات بايد به نحو مطلوب و به ميزان كافي در اختيار بيمار قرار گيرد. محور سوم: حق انتخاب و تصميم‌گيري آزادانه بيمار در دريافت خدمات سلامت بايد محترم شمرده شود. محور چهارم: ارائه خدمات سلامت بايد مبتني بر احترام به حريم خصوصي بيمار و رعايت اصل رازداري باشد. محور پنجم: دسترسي به نظام كارآمد رسيدگي به شكايات حق بيمار است. 11

اسلاید 12: محور سوم: حق انتخاب و تصميم‌گيري آزادانه بيمار در دريافت خدمات سلامت بايد محترم شمرده شود. 1-3) محدوده انتخاب و تصميم‌گيري درباره موارد ذيل مي‌باشد:1-1-3) انتخاب پزشك معالج و مركز ارائه‌كننده‌ي خدمات سلامت در چارچوب ضوابط 2-1-3) انتخاب و نظر خواهي از پزشک دوم به عنوان مشاور 3-1-3) شركت يا عدم شركت در پژوهش‌هاي زيستي با اطمينان از اينكه تصميم‌گيري وي تأثيري در تداوم و نحوه دريافت خدمات سلامت ندارد. 4-1-3) قبول يا رد درمان هاي پيشنهادي پس از آگاهي از عوارض احتمالي ناشي از پذيرش يا رد آن مگر در موارد خودکشي يا مواردي که امتناع از درمان شخص ديگري را در معرض خطر جدي قرار مي‌دهد.12

اسلاید 13: محور سوم: حق انتخاب و تصميم‌گيري آزادانه بيمار در دريافت خدمات سلامت بايد محترم شمرده شود. 5-1-3) اعلام نظر قبلي بيمار در مورد اقدامات درماني آتي در زماني که بيمار واجد ظرفيت تصميم‌گيري مي‌باشد ثبت و به‌عنوان راهنماي اقدامات پزشكي در زمان فقدان ظرفيت تصميم‌گيري وي با رعايت موازين قانوني مد نظر ارائه کنندگان خدمات سلامت و تصميم‌گيرنده جايگزين بيمار قرار گيرد.13

اسلاید 14: محور سوم: حق انتخاب و تصميم‌گيري آزادانه بيمار در دريافت خدمات سلامت بايد محترم شمرده شود. 2-3) شرايط انتخاب و تصميم گيري شامل موارد ذيل ميباشد:1-2-3) انتخاب و تصميم‌گيري بيمار بايد آزادانه و آگاهانه ، مبتني بر دريافت اطلاعات كافي و جامع (مذكور در بند دوم) باشد.2-2-3) پس از ارائه اطلاعات، زمان لازم و كافي به بيمار جهت تصميم‌گيري و انتخاب داده شود. 14

اسلاید 15: محور چهارم: ارائه خدمات سلامت بايد مبتني بر احترام به حريم خصوصي بيمار و رعايت اصل رازداري باشد. 1-4) رعايت اصل رازداري راجع به كليه‌ي اطلاعات مربوط به بيمار الزامي است مگر در مواردي كه قانون آن را استثنا كرده باشد.2-4) در كليه‌ي مراحل مراقبت اعم از تشخيصي و درماني بايد به حريم خصوصي بيمار احترام گذاشته شود. ضروري است بدين منظوركليه‌ي امكانات لازم جهت تضمين حريم خصوصي بيمار فراهم گردد.15

اسلاید 16: محور چهارم: ارائه خدمات سلامت بايد مبتني بر احترام به حريم خصوصي بيمار و رعايت اصل رازداري باشد. 3-4) فقط بيمار و گروه درماني و افراد مجاز از طرف بيمار و افرادي كه به حكم قانون مجاز تلقي مي‌شوند ميتوانند به اطلاعات دسترسي داشته باشند. 4-4) بيمار حق دارد در مراحل تشخيصي از جمله معاينات، فرد معتمد خود را همراه داشته باشد. همراهي يكي از والدين كودك در تمام مراحل درمان حق كودك مي باشد مگر اينكه اين امر بر خلاف ضرورت‌هاي پزشكي باشد. 16

اسلاید 17: 17در اجراي مفاد اين منشور در صورتي كه بيمار به هر دليلي فاقد ظرفيت تصميم‌گيري باشد، اعمال كليه‌ي حقوق بيمار- مذكور در اين منشور- بر عهده‌ي تصميم‌گيرنده‌ي قانوني جايگزين خواهد بود. البته چنان‌چه تصميم‌گيرنده‌ي جايگزين بر خلاف نظر پزشك، مانع درمان بيمار شود، پزشك مي‌تواند از طريق مراجع ذيربط درخواست تجديد نظر در تصميم‌گيري را بنمايد. چنانچه بيماري كه فاقد ظرفيت كافي براي تصميم‌گيري است، اما ميتواند در بخشي از روند درمان معقولانه تصميم بگيرد، بايد تصميم او محترم شمرده شود.

اسلاید 18: راز پوشی پزشکی18

اسلاید 19: راز پزشکی چیست؟هر آنچه که پزشک (یا صاحبان حرف پزشکی ) به واسطه گفتار خود بیمار یا معاینات و معالجات از وضعیت بیمار کسب کرده که اگر پزشک (یا یکی از صاحبان حرف پزشکی ) نبود نمی توانست از آن مطلع باشد ، راز تلقی می گردد. مزید برآن هر آنچه بیمار خواهان حفظ آن به غنوان راز است نیز باید جزء اسرار بیماران محسوب شود.19

اسلاید 20: خلوت خواهی- محرمانگیدوموضوع مهم privacy (حق خلوت خواهی) و confidentiality (محرمانگی) ، برخی اوقات با یکدیگر اشتباه می شود.طبق تعریف دراخلاق پزشکی ، حق خلوت خواهی یا privacy عبارتست از: «اجازه یا کنترل فرد در به اشتراک گذاشتن بررسی جسم ، زمان ، وضعیت ، اطلاعات یا حتی ایده و فکر و ذهن خود به فرد یا افراد دیگر»20

اسلاید 21: محرمانگی یا confidentiality عبارتست از: فرایند حفاظت از حق privacy یا خلوت خواهی. به عبارت دیگر حفاظت از اطلاعات ومطالب یا اسراری است که بیمار با اعتماد به پزشک یا پرستار یا هر درمانگری به وی ارائه داده و بدون اجازه قطعی از بیمار یا قیم وی کسی حق ندارد این اطلاعات یا وضعیت را به فرد دیگری منتقل نماید.( راز پوشی پزشکی)21

اسلاید 22: راز پوشی نه تنها در اعلامیه های بین المللی مربوط به اخلاق پزشکی بلکه در پزشکی کهن مورد توجه فراوان بوده است. علاوه برآن نظر به اهمیت موضوع درقوانین مربوط به اشتغال به حرف پزشکی درکشورهای گوناگون و از جمله درکشور ما مواردی از قانون به موضوع راز داری واهمیت حفظ آن توسط صاحبان حرف پزشکی اختصاص یافته که شماری از این موارد به شرح زیر است:22

اسلاید 23: بقراط در سوگند نامه خویش می گوید: آنچه که درحین انجام دادن حرفه خود ونیز خارج ازآن درباره زندگی مردم خواهم دید یا خواهم شنید که نباید فاش شود، به هیچ کس نخواهم گفت زیرا این قبیل مطالب را باید به گنجینه اسرار سپرد.23

اسلاید 24: علی ابن عباس مجوسی اهوازی می گوید: طبیب باید راز بیماران را محفوظ نگاه دارد و ازافشای سرآنها به خودی و بیگانه دوری جوید .چرا که بسیاری از بیماران بیماری خود را از پدر ، مادر وکسان خویش مستور و مکتوم می دارند ولی آن را به طبیب می گویند. پس باید طبیب از خود بیمار درکتمان بیماری بیشتر دقت کند.24

اسلاید 25: اعلامیه ژنو ( سال 1948-1994 ): به اسراری که به من سپرده می شود احترام خواهم گذاشت و حتی بعد از مرگ بیمار هم آنها را فاش نخواهم کرد.25

اسلاید 26: مجمع جهانی پزشکی ( 1949 ): پزشک باید به طورکامل راز بیمار خودش را نگاه دارد چه آن قسمت که بیمار در اختیار او گذاشته یا خواه از دیگری به دست آورده است.26

اسلاید 27: 27ماده 4 آیین نامه رسیدگی به تخلفات صنفی و حرفه ای در سازمان نظام پزشکی:شاغلین حرفه های پزشکی و وابسته حق افشای اسرار و نوع بیماری بیمار، مگر به موجب قانون مصوب مجلس شورای اسلامی را ندارند.و متخلفین از ماده مذکور به مجازات بند الف ( تذکر یا توبیخ شفاهی در حضور هیأت مدیره نظام پزشکی محل )تا بند د (محرومیت از اشتغال به حرفه های پزشکی وابسته از 3ماه تا یک سال در محل ارتکاب تخلف) ماده 28 قانون تشکیل سازمان نظام پزشکی محکوم می شوند.

اسلاید 28: ماده 648 قانون مجازات اسلامی: اطباء و جراحان و ماماها و دارو فروشان وکلیه کسانی که به مناسبت شغل یا حرفه خود محرم اسرار می شوند هر گاه در غیر ازموارد قانونی ، اسرار مردم را افشاء کنند به سه ماه و یک روز تا یک سا ل حبس و یا به یک میلیون و پانصد هزار الی شش میلیون ریال جزای نقدی محکوم می شوند.28

اسلاید 29: قانون مسئولیت مدنی سال 1339: ماده یک : هر کس بدون مجوز قانونی عمداً یا درنتیجه بی احتیاطی به جان ، سلامتی ، مال یا آزادی یا حیثیت یا شهرت تجاری یا .... فردی لطمه ای وارد نماید که موجب ضررمادی و معنوی شود، مسئول جبران آن خسارات خواهد بود.29

اسلاید 30: لذا ملاحظه می شود راز پوشی نه تنها از قرن ها پیش مورد توجه بوده است بلکه در قوانین فعلی افشای غیر قانونی و غیر موجه اسرار بیماران با مجازات و مسئولیت جبران خسارت همراه است.30

اسلاید 31: اهمیت رازپوشی پزشکیاعتماد مبنای رابطه پزشک و بیمار است و راز پوشی تضمین کننده این اعتماد و در سایه این اعتماد است که بیمار تمام نکات و اسرار مربوط به بیماری خود را با آسایش خاطر به پزشک انتقال می دهد. اگر بیماران ازمحرمانه ماندن اطلاعات شخصی خود مطمئن نباشند اعتماد و اطمینان بین پزشک و بیمار از بین می رود. در این صورت ممکن است بیماران همه اطلاعات لازم بهداشتی - درمانی را به پزشک ارائه نکنند و این مسئله سبب می گردد که پزشک نتواند اقدامات مؤثر تشخیصی یا درمانی را برای بیمار انجام دهد و روند اقدامات پزشکی مختل شده و یا کارآیی لازم را نخواهد داشت . ازطرف مقابل افشای اسرار بیمار ممکن است صدمات اجتماعی جبران ناپذیری به بیمار وارد نماید و تبعیض و مشکلات شدید خانوادگی مانند فسخ نکاح و یا طلاق و یا مذمت و بی آبروئی را به همراه داشته باشد.31

اسلاید 32: براساس اطلاعات بدست آمده مهمترین عامل افشای راز بیماران توسط پزشکان آنست که پزشکان به دلیل سهل انگاری به اهمیت موضوع توجه کافی نداشته و اسرار آنها را ناخواسته افشا می نمایند و بدون تعمد وقصد خاصی باعث می شوند که افرادی که نباید از این اطلاعات آگاهی یابند از آنها مطلع شوند.32

اسلاید 33: راز داری از دیدگاه های مختلف:1- راز داری از دیدگاه فقهی2- راز داری از دیدگاه قانونی3- راز داری از دیدگاه اخلاق پزشکی33

اسلاید 34: 1- اهمیت راز داری از دیدگاه فقهی:براساس دستورات و تعالیم دین مبین اسلام وقتی رازی با فرد مسلمان درمیان گذاشته شود، آن فرد مسلمان لازم است نگهبان آن راز بوده و از این ” امانت“ پاسداری نماید وتحت هیچ شرایطی در حفظ و نگهداری آن خیانت نکند، به طوری که از نظر دین اسلام یکی از علائم و نشانه های ایمان در فرد مسلمان حفظ اسرار مردم محسوب می شود.34

اسلاید 35: دراین زمینه روایات و احادیث زیادی موجود است و از جمله آنها این حدیث قدسی است که : خداوند خطاب به انسان می فرماید: آیا می خواهی با فرشتگان هم پرواز شوی؟ پس برتو باد پنج خصلت و دریکی از این خصلت ها می فرماید“ وفی السر کالیل ” در راز داری و پرده پوشی همچون شب باش.35

اسلاید 36: 2- اهمیت راز داری از دیدگاه قانونی:تقریباً در تمام قوانین جاری کشورهای مختلف جهان پزشکان مکلف به راز داری و حفظ اسرار بیماران خود می باشند.36

اسلاید 37: 3- اهمیت راز داری از دیدگاه اخلاق پزشکی:یکی از مهمترین وظایف اخلاقی درحیطه پزشکی رعایت راز داری است. علاوه برآنکه راز داری به خودی خود یک عمل ارزشمند اخلاقی است ولی مهمتر از آن اینست که رعایت راز داری توسط پزشکان ، احترام به اصل آزادی و استقلال انسانی ( اتونومی ) می باشد.37

اسلاید 38: چهار اصل مشهور اخلاق پزشکی:1- اصل احترام به اختیار انسان (Respect For Autonomy)2- اصل سود داشتن یا نتیجه بخش بودن کارها(Beneficence)3- اصل عدم آسیب یا اضرار به دیگران(Non- Maleficene)4- اصل عدالت( justice)38

اسلاید 39: در اتونومی برحق بیمار برای تصمیم گیری آگاهانه و آزادانه درمورد خویش ، احترام به شأن انسانی بیمارو احترام به حقوق اولیه بیمار ( که حفظ اسراروی نیز جزئی از آن است) تأکید می گردد.واژه اتونومی در مقابل واژه پترنیتی (Paternity) یا قیم مابانه عمل کردن پزشک قرار میگیرد. پترنیتی الگویی از طبابت است که تا چند دهه قبل درجهان برطبابت حکم فرما بود و در طی آن پزشک به صورتی منحصر به فرد و صرفاً براساس تدبیر و تصمیم خویش بدون دخالت بیمار درباره اقدامات تشخیصی و درمانی لازم برای وی تصمیم گیری می کرد.

اسلاید 40: افشاي اسرار دراین زمینه مكاتب مختلفی وجود دارد : راز پوشي مطلق (فرانسه) بدون راز پوشي (چين) راز پوشي نسبي ( ایران)

اسلاید 41: راز پوشی نسبی رازپوشی پزشکی ، امری نسبی است . یعنی آنکه در عین تأکید فراوان برحفظ اسرار بیماران، صاحبان حرف پزشکی درموارد خاصی با درنظر گرفتن شرایط و مقدمات لازم مجاز به افشاء اسرار بیماران خواهند بود. هر چند دراین زمینه آئین نامه مدونی وجود ندارد لیکن موارد عمده ی افشای راز بیماران به شرح زیر هستند:41

اسلاید 42: مواردی که مجاز به نقض راز داری هستیم:1- راضی بودن خود بیمار2- منفعت بیمار3- احتمال جدی صدمه به دیگران4- الزامات قانونی5- دستوردادگاه42

اسلاید 43: 1- راضی بودن خود بیمار: اگر بیماری خودش از افشای رازش رضایت داشته باشد افشای آن دیگر اشکالی ندارد.2- منفعت بیمار: اگر در بعضی شرایط خاص منافع بیمار ایجاب نماید که راز وی آشکار شود، آشکار نمودن آن ممنوع نیست.3- احتمال جدی به صدمه به دیگران: درمواردی که احتمال جدی خطر صدمه وجود داشته باشد افشای اطلاعات جهت حفظ بیمار یا دیگران از این خطر مجاز می باشد ( سوء استفاده جنسی از کودکان)(تهدیدات جدی درون خانواده ها)43

اسلاید 44: 4- الزامات قانونی: - اینکه قانون درچه مواردی پزشکان را ملزم به افشای راز بیماران می نماید برحسب زمان و مکان و درکشورهای مختلف بسیار متفاوت است. (گزارش مواردی مثل تولد، بیماریهای عفونی مسری، سقط، بیماری های شغلی و اعتیاد) مصالح عمومی دراین موارد برحق فرد ارجحیت دارد. 44

اسلاید 45: 5- دستوردادگاه:گاهی اوقات پزشک درمقام یک «شاهد» به دادگاه احضار می شود و درباره موضوعی که مورد نظر دادگاه است از وی به عنوان «مطلع» سئوال می شود دراین شرایط پزشک برطبق قانون موظف است درجایگاه شهود حاضر شده و ادای شهادت نماید. علاوه برآن پزشک در « مقام دفاع از خود » درمحضر دادگاه می تواند افشای راز نماید.45

اسلاید 46: وقتی که پزشک به این نتیجه می رسد که باید افشای راز نماید باید دو تصمیم دیگرنیز بگیرد:الف- چقدر از اطلاعات باید فاش شود؟ب- پزشک باید مسئله فوق را به چه کسی بگوید؟46

اسلاید 47: به طور معمول، افشای راز فقط باید: الف- شامل اطلاعاتی باشد که برای جلوگیری از صدمه مورد انتظار ضروری است و ب- فقط باید به کسانی که برای جلوگیری کردن از این صدمات به آن احتیاج دارند گفته شود و طوری باید عمل شود که حداقل صدمه و رنجش برای بیمار حاصل گردد. 47

اسلاید 48: ونکته آخر اینکه: بهترین کسی که می توان مسأله افشای راز را با او حل کرد خود بیمار است.48

اسلاید 49: با تشکر از توجه شما

اسلاید 50: 50