مهارت های تفکر و حل مساله

مهارت های تفکر و حل مساله

اسلاید 1: 1بسم الله الرحمن الرحيممهارتهاي تفكر و حل مساله تهيه و تدوين: مجتبي علي بكيان دکترای روانشناسی، عضو هيات علمي مركز آموزش عالي فني و مهندسي كرمانشاه

اسلاید 2: a r.b r.c Normal a ir.b ir.c Abnormala b c2

اسلاید 3:   (2x2)- (2x2) =7-7 (1-1) x (2x2) = (1-1) x7 (1-1) x (2x2) = (1-1) x7 (2x2) = 7 3

اسلاید 4: 4

اسلاید 5: 5

اسلاید 6: با یک سکه 100تومانی چه کاری می توانید انجام دهید؟6

اسلاید 7: در زمانهاي قديم كه روستائيان محصولات خود را براي فروش به بازار هفتگي مي آوردند روزي يك پيرزن روستايي يك سبد از تخم مرغهاي مزرعه خود را براي فروش به بازار آورد. اما هنوز هيچكدام از تخم مرغها را نفروخته بود كه اسب يك سواركار پايش به سبد خورد و در نتيجه تمام تخم مرغها شكست. اسب سوار خيلي ناراحت شد و از پيرزن روستايي پرسيد كه تعداد تخم مرغها چند تا بوده تا او پول آنها را پرداخت كند.پيرزن گفت كه تعداد تخم مرغها را نميداند اما وقتي تخم مرغها را 2تا2 تا برميداشت يكي باقي مي ماند 3تا3 تا برميداشت يكي باقي مي ماند4تا4 تا برميداشت يكي باقي مي ماند5تا5 تا برميداشت يكي باقي مي ماند6تا6 تا برمي داشت يكي باقي مي ماند اما وقتي 7تا7 تا بر ميداشت چيزي باقي نمي ماند. اسب سوار تعداد تخم مرغها را محاسبه كرد و پول پيرزن روستايي را پرداخت نمود. پرسش:تعداد تخم مرغها چند تا بود؟7

اسلاید 8: رای حل به این نکات باید توجه کرد : اول اینکه عدد مورد نظر ما مضربی از عدد 7 است دوم اینکه به دلیل دو دو ، یکی باقی میماند پس این عدد نباید زوج باشد و سوم اینکه اگر قرار باشد پنج تا پنج تا برداریم یکی باقی مانده داشته باشد پس رقم اول این عدد باید یا 1 باشد (مانند 51 ،31 ،251،...) و یا 6 باشد (46 ، 76 ، 356، ...) اما چون گفته بودیم که زوج نیست پس فقط و فقط عددی میتواند باشد که رقم اول آن 1 باشد. آن عددی نیست جز: 301 8

اسلاید 9: یکی از معما های جالب و دشوار را که توسط حضرت علی (ع) حل شده است را با هم مرور می کنیم: دو مرد يكي 5 قرص نان و ديگري 3 قرص نان در سفره گذاشتند و با همديگر شروع به خوردن آن كردند .شخص سومي پيدا شد و چون گرسنه بود و ناني به همراه نداشت با اجازه آنها در خوردن آن هشت گرده نان شركت نمود . نان ها را سه نفري خوردند تا تمام شد مردي كه از نان آن دو نفر خورده بود براي اينكه تحميلي به صاحبان نان نشود ، 8 درهم پول به آن دو نفر داد . و سپس از آنان جدا شد و رفت . مردي كه 5 نان داشت 5 درهم برداشت و 3 درهم آن را نيز به مرد ديگر داد . ولي او راضي نشد و مدعي بود كه 8 درهم بايد نصف شود . اختلافشان بالا گرفت و سر انجام جهت قضاوت به پيش حضرت علي ( ع ) رفتند .9

اسلاید 10: حضرت علي فرمودند بايداز اين 8 درهم 7 درهم را صاحب پنج گرده نان بردارد و 1 درهم را صاحب سه گرده نان ، همه حاضران تعجب كردند . حضرت فرمودند سه نفر 8 گرده نان خورده اند و يكي از آنها به عنوان يك سوم آن 8 گرده نان ، 8 درهم داده است . در نتيجه بهاي تمام نان 24 ( 8*3 ) در هم مي شود و در نتيجه بهاي هر قرص نان 3 درهم ، آن كس كه 5 گرده نان داشته ( 15=3*5 ) بهاي نان او 15 درهم مي شود كه به اندازه 8 درهم خودش خورده و 7 درهم نيز طلبكار است و آن كس كه سه گرده نان داشته بهاي نان او 9 درهم مي شود كه به اندازه 8 درهم خودش خورده و 1 درهم نيز طلب كار است . با اين قضاوت اختلاف آن دو نفر از بين مي رود .10

اسلاید 11: 11باورهاي محدودكنندهفيل‌بانان تنها با درك يك نكته و به شيوه‌اي بسيار ساده، فيل‌هاي عظيم‌الجثه را كنترل مي‌كنند. وقتي فيل هنوز بچه فيل است، يك پايش را با طناب محكمي به تنة درختي مي‌بندند. بچه فيل، هرچه تقلا مي‌كند، نمي‌تواند خودش را آزاد كند. اندك اندك بچه فيل با اين تصور عادت مي‌كند كه تنة درخت از او نيرومند‌تر است. هنگامي كه بزرگ مي‌شود و قدرت شگرفتي مي‌يابد، تنها كافي است ريسماني نازك به دور پاي فيل گره زده شود و به يك نهال كوچك بسته شود. جالب اينكه فيل هيچ تلاشي براي آزاد كردن خودش نمي‌كند.همچون فيل‌ها، پاهاي ما نيز اغلب اسير باورهاي شكننده‌اند، اما از آنجا كه در گذشته به قدرت تنة درخت عادت كرده‌ايم، شهامت مبارزه را نداريم.بي‌آن كه بدانيم كه تنها يك عمل متهورانه ساده براي دست يافتن ما به موفقيت كافي است . . .

اسلاید 12: 12مهارتهای تفکر مجموعه ای از مهارتهای اولیه و پیشرفته و مهارتهای فرعی که فرآیندهای ذهنی اشخاص را اداره می کنند. این مهارتها شامل دانش، آمادگیها و عملیات شناختی و فراشناختی است.

اسلاید 13: 13اشتباهات اساسی در باره تفکرهر مشکل تنها یک راه حل داردبهترین راه حل قبلا کشف شده استراه حل ها پیچیده هستندخلاقیت ذاتی است نه اکتسابی

اسلاید 14: 14 انیشتین می گوید: هر بچه ای وقتی به دنیا می آید نابغه است. اما دلیلی که باعث می شود اغلب مردم با باهوشی و ذکاوت رفتار نکنند ، آن است که نمی دانند چقدر باهوش هستند !

اسلاید 15: 15 يك شركت بزرگ قصد استخدام يك نفر را داشت. بدين منظور آزموني برگزار كرد كه يك پرسش داشت. پرسش اين بود: شما در يك شب طوفاني در حال رانندگي هستيد. از جلوي يك ايستگاه اتوبوس مي‌گذريد. سه نفر داخل ايستگاه منتظر اتوبوس هستند. يك پيرزن كه در حال مرگ است. يك پزشك كه قبلاً جان شما را نجات داده است. يك خانم يا يك آقا كه در روياهايتان خيال ازدواج با او را داريد. شما مي‌توانيد تنها يكي از اين سه نفر را سوار كنيد. كدام را انتخاب خواهيد كرد؟ دليل خود را شرح دهيد.

اسلاید 16: 16 پيرزن در حال مرگ است، شما بايد ابتدا او را نجات دهيد. هر چند او خيلي پير است و به هر حال خواهد مرد. شما بايد پزشك را سوار كنيد. زيرا قبلاً جان شما را نجات داده است و اين فرصتي است كه مي‌توانيد جبران كنيد. اما شايد بتوانيد بعداً هم جبران كنيد. شما بايد شخص مورد علاقه‌تان را سوار كنيد زيرا اگر اين فرصت را از دست دهيد ممكن است هرگز قادر نباشيد مثل او را پيدا كنيد.

اسلاید 17: 17 از دويست نفري كه در اين آزمون شركت كردند، شخصي كه استخدام شد دليلي براي پاسخ خود ارائه نداد. او نوشته بود: سوئيچ ماشين را به پزشك مي‌دهم تا پيرزن را به بيمارستان برساند و خودم به همراه همسر روياهايم منتظر اتوبوس مي‌مانيم. همه مي‌پذيرند كه پاسخ فوق بهترين پاسخ است، اما هيچكس در ابتدا به اين پاسخ فكر نمي‌كند. چرا؟ زيرا ما هرگز نمي‌خواهيم داشته‌ها و مزيت‌هاي خود را (ماشين) از دست بدهيم. اگر قادر باشيم خودخواهي‌ها، محدوديت ها و مزيت‌هاي خود را از خود دور كرده يا ببخشيم گاهي اوقات مي‌توانيم چيزهاي بهتري به دست بياوريم.

اسلاید 18: 18 تحليل مذكور را مي‌توانيم در يك چارچوب علمي‌تر نيز شرح دهيم: در انواع رويكردهاي تفكر، يكي از انواع تفكر خلاق، تفكر جانبي است كه در مقابل تفكر عمودي يا سنتي قرار مي‌گيرد. در تفكر سنتي، فرد عمدتاً از منطق، در چارچوب مفروضات و محدوديت‌هاي محيطي خود، استفاده مي‌كند و قادر نمي‌گردد از زواياي ديگر محيط و اوضاع اطراف خود را تحليل كند. تفكر جانبي سعي مي‌كند به افراد ياد دهد كه در تفكر و حل مسائل، سنت شكني كرده، مفروضات و محدوديت ها را كنار گذاشته، و از زواياي ديگري و با ابزاري به غير از منطق عددي و حسابي به مسائل نگاه كنند. به عبارت ديگر اگر قادر باشيم مزيت‌هاي خود را ببخشيم مي‌توانيم چيزهاي بهتري به دست بياوريم.

اسلاید 19: 19 شايد خيلي از پاسخ‌دهندگان به اين پرسش، قلباً رضايت داشته باشند كه ماشين خود را ببخشند تا همسر روياهاي خود را به دست آورند. بنابراين چه چيزي باعث مي‌شود نتوانند آن پاسخ خاص را ارائه كنند. دليل آن اين است كه به صورت جانبي تفكر نمي‌كنند. يعني محدوديت ها و مفروضات معمول را كنار نمي‌گذارند. اكثريت شركت‌كنندگان خود را در اين چارچوب مي‌بينند كه بايد يك نفر را سوار كنند و از اين زاويه كه مي‌توانند خود راننده نبوده و بيرون ماشين باشند، درباره پاسخ فكر نكرده‌اند.

اسلاید 20: 20مرزهای خلاقیت برخی از محققان اصولی برای مشخص شدن مرزهای خلاقیت تعریف نموده‌اند: اول اینکه خلاقیت متضمن پاسخ یا مفهومی نو باشد یا آنکه احتمال وقوع آن بسیار کم باشد. اما باید توجه داشت که نو بودن و اصالت با آنکه شرط لازم خلاقیت است اما کافی نیست. ز مانی یک پاسخ را می‌توان بخشی از یک فرایند خلاقیت به شمار آورد که تا اندازه‌ای با واقعیت مطابقت داشته یا اصولاً واقعی باشد. دوم : خلاقیت باید گره‌ای را بگشاید یا با وضعیتی تناسب داشته و یا مقصود معینی را برآورد. سوم: خلاقیت واقعی مشروط به دوام آن بینش ابتکاری، ارزیابی و تفسیر و رشد آن باشد. در جمله‌ای کوتاه می‌توان اینگونه بیان کرد : خیلی‌ها ایده‌های خوب دارند اما عده کمی آنها را عملی می‌کنند.

اسلاید 21: 21تفكر خلاق تفكر خلاق يعني : با ايجاد ارتباط بين چيزهاي بي ارتباط يك راه تازه براي حل مسئله پيدا كردن. تقويت تفكر خلاق ما را در تصميم گيري بهتر و حل مسئله كمك مي كند و ما را از بن بستهاي زندگي خارج مي نمايد ، تفكر خلاق نه تنها شخص را قادر مي سازد كه از تجربيات قبلي خود استفاده نمايد و آن را با موفقيتهاي تازه ارتباط دهد. بلكه قادر خواهد بود ارتباط بين چيزهايي كه قبلاً با هم بي ارتباط بوده اند را پيدا كند كه از نظر خود فرد تازه و معنادار مي باشد همچنين مي تواند از روشهاي غير سنتي براي حل مسئله استفاده كند و فراتر از اطلاعات گام بردارد.

اسلاید 22: 22خلاقیت خلاقیت عبارتست از بهبود تمام کاری که باید انجام دهید آنست که تلاش کنید توانایی بهتر کردن شرایط را ارتقا ء ببخشید.

اسلاید 23: 23در هر سال بطور متوسط هر کسی چهار ایده برای بهتر کردن کار خود دارد که می تواند او رامیلیونر کند . اما مهم به اجرا درآوردن این ایده ها است . بسیاری از افراد بخاطر اینکه فکر می کنند نظراتشان ارزش چندانی ندار د ، براحتی از کنار آنها می گذرند.

اسلاید 24: 24تقریبا توماس ادیسون را می توان خلاق ترین فرد در تاریخ بشر نامید. او می گوید : خلاقیت 99% سخت کار کردن است و تنها 1% الهام گرفتن.

اسلاید 25: 25ويژگي‎هاي افراد خلاق 1 ـ افراد خلاق ، هوش بالاتر از متوسط دارند.2 ـ افراد خلاق علاقمند به نوآوري، پيچيدگي و اتخاذ تصميم مستقل هستند.3 ـ براي افراد خلاق پديده‎ها و اشياء پيچيده به اشياء و پديده‎هاي ساده ارجحيت دارد.

اسلاید 26: 26ويژگي‎هاي افراد خلاق4 ـ افراد خلاق مايل‎اند خود تصميمي مستقل اتخاذ كرده از پيروي و اطاعت از ديگران تا حدي دوري مي‎كنند.5 ـ افراد خلاق مي‎توانند ميان جنبه‎هاي مختلف پديده‎ها وحدت ايجاد كنند.6 ـ ميان افكار مختلف و جنبه‎هاي كلامي و غيركلامي و نيز جنبه‎هاي عيني و ذهني ارتباط و هماهنگي برقرار كنند.

اسلاید 27: 27ويژگي‎هاي افراد خلاق7ـ افراد خلاق مي‎توانند از يك پديده جزئي يك قاعده استخراج كرده از يك قاعده يك راه حل جزئي و عيني استنتاج كنند.8 ـ افراد خلاق مي‎توانند ميان تفكر منطقي و تفكر غيرمنطقي يا پديده‎هاي خيالي و پديده‎هاي عيني نيز هماهنگي ايجاد كنند.9 ـ افراد خلاق با انگيزه‎هاي دروني بيشتر سروكاردارند تا با محركهاي بيروني مثل شهرت، پول، مقام و تحسين !

اسلاید 28: 28شرايط ابراز تفكر خلاق 1-داشتن آزادي در ابراز عقيده : فرد بايد بتواند به راحتي و بدون هيچ اضطراب و ترسي عقايد خود را بيان كند.2-داشتن اعتماد به دانش و مهارتهاي شخصي : شخص بتواند با تكيه و اعتماد به آموخته هاي خود چيزهاي منحصر به فرد بيافريند ولي نبايد انتظار كشف عجيب و بزرگ را داشته باشد.3-داشتن فرصت و زمان كافي : محدوديت زماني مي تواند فشاري ايجاد كند كه مانع از تقويت تفكر خلاق شود. چرا كه زمان فقط براي يادگيري اهداف از قبل تعيين شده ، مشخص گرديده است.

اسلاید 29: 29شرايط ابراز تفكر خلاق4-مهم دانستن اشتباهات : خود اشتباهات نيز مهمند . چرا كه تفكر را به جلو هدايت مي كنند و براي پرورش فكر ، حياتي هستند.5-كسب موفقيت : بدست آوردن موفقيتهاي جديد باعث يادگيري راههاي تازه شده و به پرورش اعتماد به نفس شخص و بروز احساس توانائي (من مي توانم) كمك مي كند.

اسلاید 30: 30ابزار هاي لازم براي تشديد خلاقيت برخی فاکتورهای تعیین‌کننده برای دستیابی به تفکر خلاق و جود دارند که می‌توان از آنها به عنوان ابزارهای نوآوری یاد کرد. این ابزارها عبارتند از: اراده اعتماد به نفس کمیت شبیه سازی استمداد از دیگران مجاورت / تشابه / تباین تغییر دادن فعالیتهای جنبی و . . .

اسلاید 31: 31چرخه خود رهبريتناسب انتظارات و تكاليف با سطح توانائيها +خودپنداري عزت نفس اعتماد به نفس استقلال خود رهبري

اسلاید 32: 32چرخه اضطراب و وابستگي عدم تناسب انتظارات وتكاليف با سطح توانائيها خودپنداري منفي حقارت ترديد وابستگي اضطراب انگشت مكيدن ، شب ادراري ،ناخن جويدن ، كندن يا ريزش مو، لكنت زبان ، تكرر ادرار و اختلالات روانتني

اسلاید 33: 33عوامل باز دارنده خلاقیت تلاشهای قبل از بلوغ برای حذف خیالبافی محدودیتهای بازدارنده قوه تدبیر و کنجکاوی کودکان تکیه بیش از حد به نقش جنسیت ؛ تفکر خلاق مستلزم حساسیتی بیش از حد (خصوصیتی کاملاً زنانه) و وابستگی به غیر و اتکای به خود ( خصلتی کاملاً مردانه) است. از همین رو یک پسر بسیار خلاق نسبت به سایر همجنسان همسال خود بیشتر دارای صفات زنانه به نظر می‌رسد.

اسلاید 34: 34عوامل باز دارنده خلاقیتتاکید زیاد بر پیشگیری : نحوه پاسخگویی کودکان به مسایلی که مستلزم چاره‌اندیشی فرد هنگام قرار گرفتن در وضعیتی بن‌بست است نشان می‌دهد که تأکید بر پیشگیری قوه تصور ، بسیاری از کودکان را از رشد باز داشته است . القای ترس و کمرویی تاکید بر مهارتهای کلامی

اسلاید 35: 35هوش و خلاقیت یکی از عواملی که معمولاً با خلاقیت مربوط می‌دانند موضوع هوش است. یک مبنای طبقه‌بندی، نوع فرایند و یا نحوه عملکرد خاصی است که انجام می‌گیرد. این نوع طبقه‌بندی شامل پنج گروه اصلی از توانشهای هوشی می‌باشد که عبارتند از عوامل :شناخت حافظه تفکر همگرا تفکر واگراارزشیابی

اسلاید 36: 36هوش و خلاقیتشناخت ، کشف و یا کشف دوباره و بازشناسی است. حافظه ،عبارت از حفظ آن چیزی است که درک شده است. در تفکر واگرا ما در جهات متفاوت تفکر می‌کنیم، گاهی به تفحص می‌پردازیم و گاهی در جستجوی تنوع هستیم.در تفکر همگرا اطلاعات به یک جواب درست و یا به بهترین جواب شناخته شده و قراردادی منتهي مي شود . واضح است که یکی از توانشهای تفکر واگرا گوناگونی پاسخهایی است که تولید می‌شود. این نوع تولید تماماً زاده اطلاعات ارایه شده نیست. در اینجاست که مبحث انعطاف‌ پذیری در تفکر پیش می‌آید که از مباحث اصلی خلاقیت به شمار می‌آید.

اسلاید 37: 37هوش و خلاقیت با این حال در بررسی افراد خلاق این نتیجه به دست آمده است که اگر چه داشتن حد معینی از هوش لازم است ، ولی شرط کافی نیست و لزوماً افراد با هوش خلاق نبوده‌اند در حالی که افراد با هوش متوسط می‌توانند افراد خلاق برجسته‌ای باشند. در واقع امور خلاقیت شاید بیشتر اکتسابی باشد تا فطری و می‌توان با آموزشهایی این توانایی را در خود افزایش داد.

اسلاید 38: 38پرورش خلاقيتیک عامل کلیدی برای موفقیت شفافیت است. تفکر مبهم منجر به پاسخهای مبهم می شود و تنها تفکر شفاف منجر به پاسخ های شفاف می شود. عامل کلیدی دوم تمرکز است. همه چیز را کنار بگذارید و تنها بر روی مسئله ای که مد نظر است تمرکز و فکر کنید. عامل سوم فکر باز است. اغلب افراد برای رسیدن از مسئله ای به مسئله دیگر یک راه ثابت را می پیمایند. افراد خلاق سعی می کنند در این مسیر بسیار منعطف باشند. اغلب افراد فکر می کنند تنها یک راه برای رسیدن به یک نتیجه وجود دارد ولی افراد خلاق سعی می کنند راه حلهای مختلف را امتحان کنند.

اسلاید 39: 39پرورش خلاقيت بین شما و هدفتان مشکلات زیادی است که باید حل شود. معمولا برای سنجیدن سرعت حل مسئله می توان نقاط کنترلی را تعیین کرد و با رسیدن به هر یک از این نقاط و حل هر مشکل سرعت رسیدن به هدف را ارزیابی کرد. همیشه به یاد داشته باشید شما یک نابغه هستید و با پتانسیل خلاقیت استثنایی متولد شده اید. ولی قابلیت خلاقیت پنهان است که همانند عضلات با استفاده کردن رشد می کنند. کارهای کمی است که شما می توانید انجام دهید و اثر مثبت زیادی در زندگیتان داشته باشید . و شما می توانید اگر ،فکر کنید که می توانید.

اسلاید 40: 40تفکر انتقادیریچارد پل می گوید: تفکر نقدی یک وجه از فکر کردن در باره هر موضوع، مفهوم یا مسأله ای است که در آن متفکر، کیفیت تفکر خود را بهبود بخشد. این نوع تفکر در برابر نوعی تفکر است که زمانی رخ می دهد که شخص شتابزده نتیجه گیری می کند و شواهدی را می پذیرد. تفکر انتقادی ملازم با ارزیابی است .

اسلاید 41: 41آشنايي با مفهوم تفكر انتقاديهنر اندیشیدن درباره افکار ، روشها راههای بهتر ، روشن تر ، دقیق تر مطمئن تر وکاملا فرایندی هدفمند است که با قضاوت وشناخت در راستای حل مسائل و تصمیم گیری همراه است .

اسلاید 42: 42آشنايي با مفهوم تفكر انتقادي توانايي تفكر انتقادي مهارتي است كه بايد آموخته شود و به معني تفكر صحيح براي ارزيابي مسائل است. تفكر انتقادي در واقع روشي است كه با بررسي اطلاعات داده شده به قضاوت در خصوص درست يا غلط بودن آنها مي پردازيم.

اسلاید 43: 43آشنايي با مفهوم تفكر انتقادي بهترين شيوه آموزش تفكر انتقادي به كودكان ، اين است كه به آنها كمك كنيم علت و معلول ها را بشناسند، آنها بايد ياد بگيرند چگونه اطلاعات لازم را بدست آورند و از اين اطلاعات استفاده كنند. براي ياد گرفتن تفكر انتقادي نياز به تمرين و تجربه است .

اسلاید 44: 44 تفكرانتقادي برپايه اطلاعات به تقسيم بندي ، تجزيه و تحليـل و كاربرد اطلاعات مي پردازد و برهمين اساس باكشف قوانين علمي و ارائه نظريه هاي جديد به روند توليد علم شـدت مي بخشد .

اسلاید 45: 45 بنـابراين هدف اصلي تعليم و تربيت در دانشگاهها بايد تربيت انسانهاي متفكر و خلاق باشـد . دانشگاهها با ارائه آخرين يافته ها به دانشجو ديد وسيعتر و مهارت تخصصي مي دهد تا او نيز بتواند به سهم خود چيز ي به دانش موجود بيافزايد.

اسلاید 46: 46 همه دروس دانشگاهي بايد به دانشجويان كمك كند تا ضمن استدلال ، مطالبي را تجزيه و تحليل و ارزشيابي كنند. تا بدين وسيله تفكرانتقــادي درآنان شكل گيرد و براي ورود به عرصه كار و زندگي آماده شوند زيرا تفكرانتقادي قـدرتي ذهني – جسمي در شخص ايجاد مي كند كه او را براي رقابتها و چالشهاي دنياي متغيركنوني آماده مي سازد .

اسلاید 47: 47 امروزه كارشنـاسان تعليم و تربيـت اتفـاق نظردارند كه تفكرانتقـادي نه تنها بايد يكي ازاهـداف تعليم و تربيت باشد بلكه بايد بخش لاينفك آموزش درهرمقطعي باشد . زيرا تفكرانتقادي تفكري است كه باتحليل، ارزشيابي ، گزينش و كاربرد بهترين راه حل در انسان منتهي مي شود ؛ همان چيزي كه نيـازدنياي امروز است.

اسلاید 48: 48 تاريخچه تفكر انتقادي علا قه به توسعه توانائيهاي تفكّر انتقادي درمحافل آموزشي پديدة جديدي نيست . چت مايرز مؤلف كتاب آموزش تفكّر انتقادي معتـقد است منشأ چنين علاقه اي به آ كادمي افلاطون برمي گردد . ريشه هاي خردمندانه تفكّر انتقادي قدمتي ديرينه دارد ، روش تدريس وديدگاه سقراط در 2500 سـال قبل مؤيد اين مطلب است .

اسلاید 49: 49تاريخچه تفكر انتقادي سقراط اين حقيقت را بيان كردكه شخص نمي تواند براي دستيابي به دانش وبصيرت عقلي به كساني كه داراي اقتـدار هستند متكي باشد .او نشان داد كه افراد ممكن است داراي قـدرت و موقعيـت بالايي باشند امّـا عميقـاً سرگردان وگمراه و غيرمنطقي باشند .

اسلاید 50: 50تاريخچه تفكر انتقادي سقراط اهميت پرسش سؤالات عميق را كه موجب ميشوند انسان قبل از پذيرش ايـده اي به تفكّر درآن بپـردازد و نيز اهميت جستجوي شواهد ، آزمايش دقيـق ، استـدلال ، فرضيـه ها وتحليل مفاهيم اساسي را نشان داد . روش او كه اينك به پرسش و پاسخ سسقراطي معروف اسـت بهترين راهبرد آموزش تفكّر انتقـادي مي باشد ،كه در آن سسقراط نيــاز به تفكر را براي روشني و استحكام منطق به طورمشخص نشان مي دهد . روش سقراط به وسيله افلاطون و ارسطو دنبال شد . در قرون وسطي سنّت تفكّر انتقادي نظام دار درنوشته ها وآموزشهاي متفكراني همچون توماس اكيناس ظاهر شد .

اسلاید 51: 51تاريخچه تفكر انتقادي در دوران رنسانس ( قرون 15و16 ) در اثرجريان عظيـم سكولاري دراروپا تفكّر انتقـادي در مورد مذهب ، هنر ، جـامعه طبيـعت انسـاني ، قـانون و آزادي آغـاز شد . سكولارها با اين فرضيه پيش رفتـند كه بيشتر حوزه هاي زندگي انسـان نيازمنـد بررسي و تحقيق تحليـلي و انتقادي مي باشد .

اسلاید 52: 52تاريخچه تفكر انتقادي فرانسيس بيكن در انگلستان به معرفي بت هاي طايفه يعني شيوه هايي كه ذهن ما بـه طور طبيعي تمايل به خود فريبي دارد ، پرداخت . كتـاب او (پيشرفت در يادگيري) يكي از اولين متون در مورد تفكّر انتقـادي است . از ديگر دانشمنداني كه تفـكّر انتقادي را در قرون 16و17 مورد توجـه قراردادنـد،مي توان ازدكـارت نـام برد . دكارت دركتابش قواعدي براي هدايـت فكر در مورد نياز به جهت دهنـده اي نظام دار براي واداشتن ذهن به تفكّر ، بحث مي كند.

اسلاید 53: 53تاريخچه تفكر انتقادي وايتهد با كلام معروف خود : يادگيري شاگردان بي فـايده است مگر اينـكه كتابهاي خود را گم كنند، جزوات خود را بسوزانند و … تلويحاً به اين معنا اشاره دارد كه ثمرة واقعي تعليم و تربيت بايد يك فرايند فكري باشد كه از مطالعة يك رشته بوجود مي آيد نه از طريق اطلاعات جمع آوري شده .

اسلاید 54: 54تاريخچه تفكر انتقادي كانـت معتقد بود : اساس معرفت عبـارتست از نظم بخشيـدن به اطلاعاتي كه از راه حواس گردآوري مي شوند ، پس منظور از تدريس تنها ارائه اطلاعات به شاگرد نيست ؛ بلكه مقصود از آن ياري به شاگرد است تا اطلاعـات راكليـت بخشيـده و با معنـا سازد . معـلم بايد ذهن شاگرد را برانگيزد تا تصورات موجود در ذهن وي زنده شود .

اسلاید 55: 55تاريخچه تفكر انتقادي ديوئي دركتاب چگونه فكر مي كنيم ، ماهيت تفكر انتقـادي را مورد بررسي قرار داده است . به عقيـده او تفكّر منطقي شامل دو مرحله است : مرحله اول آن حالت شك ،ترديد ،پيچيدگي و مشكل دماغي است كه درآغاز تفكّر بـه كار مي رود و عمـل كنجكاوي ، تحقيق و پيـدا كردن مطالب و مواد جهـت بيرون آمدن از آن حالت ترديد و پيچيدگي .مرحله دوم آن مي باشد كه مراحل پنجگانه حل مسـأله را در اين ارتباط پيشنهاد مي كند .وي ماهيت تفكرانتقادي را ترديد سالم معرفي مي كند .

اسلاید 56: 56تاريخچه تفكر انتقادي پائـولـو فـريـره از متفكران انتـقادي معاصر تفكّر انتقادي را هدف آموزش و پرورش تلقّي مي كند وي به جاي واژة تـفكــر از تـعـمـق استفاده كرده و از آموزش وپرورش متداول انتقاد نموده و مي گويد : آموزش و پـرورش تبديل به نوعي عمل ذخيـره سازي شده است كه در آن دانش آمـوز ذخيـره كننـده و معلّم ذخيره سپـار است و بـه جاي برقـراري ارتبـاط دو جانبـه ، معلّم اعلاميه هايي ارائه مي كند كه دانش آموز صبـورانه آنها را دريافت حفـظ وتكرار مي كنـد .

اسلاید 57: 57تاريخچه تفكر انتقادي فـريره به عنوان يك راه ديگر بـراي برنـامه ريزي درسي ، رويكـرد آزاد را پيشنهاد مي كند . تأكيد اين رويكرد به طور خلاصـه برتفكّر نقـادانـه بر اساس واقعيتـهاي عينـي در زندگي فـرد است . بر خلاف روش بانكي ، روش طرح مسأله كه توسط فريره مطرح مي شود ، مستلزم تبادل افكار و عقايد ازطريق گفتگو است كه معلّم و شاگرد هردو در پژوهش نقادانه همراه يكديگرند و به ايـن ترتيـب آنها بـه تفكّر انتقادي دربارة زندگي خـود برانگيخته مي شوند .

اسلاید 58: 58اصول پنجگانه تفكر انتقادي براساس آراي واتسون – گليزر  1 )استنبـاط : استنباط نتيجه اي است كه فرد ازپديده هاي به وقوع پيوسته به دست مي آورد . مثلاً اگرچراغ هاي خانه اي روشـن باشد و ازداخـل خـانه صداي موسيـقـي شنيده شود ، شخص مي تـواند استنباط كند احتـمالاً كسي درخانه است . البته اين استنباط مي تواند درست يا نادرسـت باشد ، مثلاً ممكن است اهـل خـانه هنـگام بيرون رفتن چراغها و راديو را خاموش نكرده باشند . استنباط توانايي تشخيـص داده هاي درست ازنادرست از ميـان اطلاعات داده شده مي باشد .

اسلاید 59: 59اصول پنجگانه تفكر انتقادي براساس آراي واتسون – گليزر2 ) شناسايي مفروضـات: مفـروض عبارتي است كه ازپيش درنظـرگرفتـه مي شود ، بديهـي فـرض شده و يا بـراي پذيرفتـه شـدن پيشنهاد مي‌گردد . وقتي مي گوييد من درمـرداد ماه فـارغ التحصيل خواهم شد ، فرض مي كنيد تا مـرداد ماه زنده خواهيـد بود و يا دانشكده ، فارغ التحصيـلي شما را درمـرداد اعلام خواهد كرد و مواردي ازاين قبيــل . شنـاسايي مفروضـات درحـقيقت تـوانايي تشخــيص مـفروضات پيشنـهـادي ازعبارات بيانـي مي باشد .

اسلاید 60: 60اصول پنجگانه تفكر انتقادي براساس آراي واتسون – گليزر3) استنـتـاج : دراستنتاج ازمقدماتي منطقي نتيجه و يا نتايجي گرفته مي شود . دراستنتاج پيش داوريهاي ذهني نبايستي برقضاوت و نتيجه گيري تأثيربگذارد چرا كه اين فرآيند را ازشيوة منطقي خـود خارج مي كند و باعث نتيجه گيري نادرست مي شود . دراستنتـاج حركت ذهني ازجزء به سوي كل مي باشد بـدين ترتيب كه ازمقدمـاتي جزئي نتيجة كلي گرفته مي شود . همچنين دراستنتـاج توانايي تفكيك مقدمات و داده ها ازنتيجة كلي حائــز اهميت است .

اسلاید 61: 61اصول پنجگانه تفكر انتقادي براساس آراي واتسون – گليزر4) تعبيرو تفسير : تعبيرو تفسيرتوانايي پردازش اطلاعات و تعيين اعتبارآنها مي باشد . دراين فرآيند بـايستي قضاوت شــود كه آيا نتــايج به طورمنطـقي ازداده و مقدمـه هاي خود گرفتـه شده است يا خيـر؟ بنـا براين درتعبيــرو تفسيـر استنتاجي صورت نمي گيرد بلكه نتايج دردسترس ما مي باشد و موضوع مهم اين است كه داده ها و مقدمه ها مـورد تجـزيه و تحليـل قــراربگيرند و برآورد شود كه آيا نتايج گرفته شده ازآنها درست است يا نا درست ؟

اسلاید 62: 62اصول پنجگانه تفكر انتقادي براساس آراي واتسون – گليزر5) ارزشيـابي استدلالهاي منطقي : درموارد مهم تصميم گيري دربارة انتخـاب استدلالهاي قــوي و ضعيـف ، مطلوبتـرآن است كه بتـوانيـم استدلالهاي قوي و ضعيف را تشخيص دهيم . يك استدلال منطقي وقتي قوي است كه هم مهم وهم درارتباط مستقيم با سؤال باشد و يك استدلال وقتي ضعيف است كه مستقيماًدرارتباط با سؤال نباشد(حتي اگراز اهميت زيادي برخوردارباشد ) يا كم اهميـت باشد و يا تنها با جنبه هاي علمي و كم اهميـت سـؤال درارتبــاط باشد.

اسلاید 63: 63شيوه هاي تقويت تفكر انتقادي تقويت تيز بيني : مي توان از كودكان خواست به اطراف نگاه كنند و هر چه مي بينند نام ببرند.تقويت حافظه :مي توان در شرايط مختلف از كودكان خواست چيزهايي را به ياد بياورند مثلاً صبحانه چه خورده اند و ... حدس زدن :از كودك بخواهيد در باره اندازه ها حدس بزند ، بعد با كمك خودش آن را با ابزارهاي اندازه گيري مجدد بسنجيد و با حدس كودك مقايسه كنيد.

اسلاید 64: 64شيوه هاي تقويت تفكر انتقاديبررسي كردن : به عنوان مثال بررسي كالا هنگام خريد با كمك سوالاتي مثل آيا آنچه مي خريم مفيد است ؟ آيا قيمت آن مناسب است ؟ و .....استفاده از نشانه ها : مي توان از كودك خواست تا مشخصات شي مورد نظر ما را گوش دهد و با توجه به مشخصات ، نام آن چيز را بيان نمايد. سوالات و استفاده از نشانه ها بيانگر تواناييهاي كودك در جمع آوري و درك اطلاعات است و در نهايت به كودك مهارت و اعتماد به نفس مي دهد تا در زندگي روزمره اطلاعات كسب نمايد و در باره آن فكر كند. گفتگو با كودك در باره شنيده ها و ارزيابي سخنان سايرين بر اساس اطلاعات موجود به كودك كمك مي كند تا بياموزد كه شنيده هايش را نيز بايد ارزيابي كند.

اسلاید 65: 65خصوصيات افراد با تفكر انتقاديدر باره عقايد جديد فكر مي كنند.در پي كسب اطلاعات بيشتر هستند اطلاعاتشان را از منابع معتبر بدست مي آورند.سوال مي كنند ( از سوال كردن نمي ترسند) سعي مي كنند بين اطلاعاتي كه دارند ارتباط برقرار كنند.واقعيت را از عقيده شخصي جدا مي كنند.

اسلاید 66: 66خصوصيات افراد با تفكر انتقاديدرباره چيزي كه نمي دانند بحث (اظهار نظر) نمي كنند.سعي مي كنند حرف ديگران را بفهمند و حرفشان را به ديگران بفهمانند.بر اساس اطلاعات قضاوت مي كنند.افراد با تفكر نقاد مي توانند مستقل فكر كنند .مشكلات را شناسايي كنند ، اطلاعات مربوط را جمع آوري و تجزيه تحليلكرده و نتيجه بگيرند.افراد با تفكر نقاد مي توانند بدون تكيه كردن به نظرات و ايده هاي ديگران فكر كنند و تصميم بگيرند.

اسلاید 67: 67مراحل تفكر انتقادي تفکر انتقادی و بحرانی مطلب یا مسئله را با ذهن باز مطالعه می کند. این روند با بیانی از مطلبی که قرار است مطالعه شود آغاز می گردد و با کشف نامحدود و در نظر گرفتن احتمالات ممکن ادامه می یابد و به الگویی برای درک بر اساس یک گواه منجر می گردد.

اسلاید 68: 68مراحل تفكر انتقادي با ذهنی باز وارد شوید:  1) هدفتان را مشخص کنید. می خواهید چه چیزی یاد بگیرید؟ 2) مطلب و موضوعتان را با کمک یک معلم یا فردی باتجربه تعیین یا روشن کنید. عناوین می توانند عباراتی کوتاه باشند: نقش جنسیت در بازی های رایانه ای تاریخ سیاسی ايران از زمان انقلاب اسلامي تا كنون پرورش درخت زيتون در قصر شيرين ساختار اسکلت انسانی و اصطلاحات مربوط به آن 

اسلاید 69: 69مراحل تفكر انتقادي3) درباره آنچه که از قبل در مورد مطلب مورد نظر می دانستید یاندیشید: از پیش چه چیزی می دانید که در فراگیری این مطلب کمکتان می کند؟ پیش داوری هایتان چیست؟4) چه منابعی در اختیارتان هست و خط زمانتان چیست؟5) اطلاعات لازم را جمع کنید. ذهنتان را باز و روشن نگه دارید تا به روی انتخاب ها و فرصت ها بسته نشود.

اسلاید 70: 70مراحل تفكر انتقادي6 ) سوال بپرسید. تعصبات و پیش داوری های نویسنده اطلاعات چه بوده است؟7) هر آنچه را که جمع کرده اید به صورت یک طرح و الگو درآورید تا آن را بهتر بفهمید. به دنبال رابطه ها باشید.

اسلاید 71: 71مراحل تفكر انتقادي8) سوال بپرسید(دوباره!)9) به دنبال راهی باشید که بتوانید با آن ها یادگیری خود برای عنوان مورد نظر بیان کنید.10) به آموخته هایتان به دید ماجراجویی در یک سفر اکتشافی بنگرید!

اسلاید 72: 72تفکر انتقادی در يك نگاهواقعیت ها را در یک مطلب یا یک موقعیت جدیدبدون پیش داوری مشخص کنید.این حقایق و اطلاعات را به صورت یک طرح و الگو در آورید تا آن را بهتر بفهمید. ارزشهای مبدا و نتیجه گیری ها را بر اساس تجربیات، قضاوت ها و اعتقاداتتان قبول یا رد کنید.

اسلاید 73: 73تفکر انتقادی - خلاق به جای تفکر انتقادیسوال محوری تفکر رایج: آن چیست؟سوال محوری تفکر خلاق: آن ،چه باید (می تواند) باشد؟خلاقیت، توانایی ایجاد ایده های تازه از طریق ترکیب، تغییر یا دوباره استفاده کردن از ایده های موجود است.خلاقیت یک رویکرد است: توانایی پذیرفتن تغییر و تازگی، آمادگی بازی با ایده ها و امکاتات، انعطاف پذیری در برابر دیدگاهها درحالی که در جستجوی راههای اصلاح آن هستید.

اسلاید 74: 74تفکر در سطح برتر= ترکیب تفکر انتقادی و تفکر خلاق یا:تفکر در سطح برتر = ترکیب تفکرانتقادی و تفکر خلاق و تفکر مسئولانهتفکر مسئولانه در مقابل تفکر فاقد احساسات، ناسپاس، بی رحم و ... مطرح می شود.ورود اخلاق و ارزشها به حوزه بحث تفکر

اسلاید 75: 75تفکر در سطح برتر:یعنی فکر کردن فراتر از به خاطر سپردن واقعیت ها و یا گفتن مطالب به کسی دقیقا به همان شکل که به شما گفته شده است.تفکر را به سطحی فراتر از بازگویی حقایق می رساند. برای این کار باید:حقایق را بفهمیم.آنها را به یکدیگر ارتباط دهیم.آنها را طبقه بندی کنیم.به روشی تازه از آنها استفاده کنیم.برای مسائل راه حل تازه ای پیدا کنیم . تفکر در سطح برتر را می توان آموخت و با تمرین، مهارتهای تفکر در سطح برتر را تقویت نمود.