مهندسی روشنایی

صفحه 1:
به نام خدا 2 مهندسی روشنایی www alali- hse.blogfa.com 

صفحه 2:
8تایی در ارگونومی خوب امکاناتی از قبیل راحتی وایمنی کارکنان ایمنی بهداشت و پیشرفت کار را برای کارکنان فراهم می آورد تا کار خود را که با امر بینایی ارتباط دارد با دقت » سرعت و بدون نیاز به کوشش غیر. ضروری ببینند و هم چنین محیط کار زیبا وراحت به نظر برسد. www Jjalali- 9 ا ا ی 

صفحه 3:
2 های زندگی به وسیله علایم بینایی هدایت می شوند و هدف از بینابی خوب ظرفیت تشخیص اشيا با سطوح بسیار کوچک می باشد. * معمولا هیچ فردی نمی تواند به مدت چند ساعت در 9 حالت حد اکثر کوشش فکری به کار خود ادامه دهد بنابراین هدف از دید خوب اين نیست که بتوان اشیا را دید بلکه این عمل دیدن باید با حداقل کوشش فکری همراه باشد. www Jjalali- ا ا ی 

صفحه 4:
ی در ارگونومی (ادامه...) وشنایی رضایت بخش از نظر بینایی در حالت کلی دارای شرایط زیر می باشد : نور کافی وجود داشته باشد . درخشندگی سطوح طوری باشد که سبب چشم زدگی نشود . بدون سایه مزاحم باشد. تطابق صحیح بین رنگ نور و اشیا وجود داشته باشد. www Jjalali- ا ا ی 

صفحه 5:
* افزبایش دقت بینایی * افزایش سریعت بینایی * روشنایی محیط ۰ ایجاد دید آسان تر www jalali- 9 ا ا ی 

صفحه 6:
" کاهش حادثه » بهره برداری بیشتر » هزینه کمتر » بهبود روحیه " www Jjalali- 0 ا ا ی 

صفحه 7:
طه نظر فیزیکی به عنوان قسمتی ازیک طیف الكترو مغناطيسى تلقى مى شود كه بين طول موج های مناسب قرار دارد .هر انرژی تشعشعی که طول موجش مناسب باشد می تواند هر چیزی را که از روی آن تابیده و یا از روی آن منعکس شده قابل رویت سازد به شرطی که انرژی کافی برای تحریک گیرنده های چشم داشته باشد. www Jjalali- ا ا ی 

صفحه 8:
۶ توا ای نور * تئوری الکترو مغناطیسی * تئوربی موجی نور * تئوری کوانتومی نور * تئوری بقای حرکت www jalali- 9 ا ا ی 

صفحه 9:
روشنایی مقداراترژی نورانی ‎nas‏ 7 خارج می شود اين انرژی می تواند به صورت نورمرنی یآغیر مرنی باشد پکی از مهمترین عوایل روشنایی یک سطح فاصله آن از منبع و طرز قرار گرفتن آن می با ۰ متیر وه یک سل مات نت وا ورین رل شده به سطح که عمود برآن باشد . OIA هر گاه نقطه ای از چند منبع نور دریافت کند روشنایی آن برابر با مجموع ررشنایی های حاصل از تمام متابع می باشد. E= E= El + E2 #ovss www jalali- 9 ا ا ی 

صفحه 10:
8آخشندگی وانعکاس نور بازتاب نور تابیده شده به سطح انعکاس می باشد. در صورتی که سطح خشن وسیاه باشد تقریبا تمام نور جذب می شود و اگر. سطح دارای سطح روشن باشد مقدار زیادی از آن منعکس می شود . وس متعکی شده ‎wr‏ www Jjalali- 0 

صفحه 11:
نور منعکس شده یا منتشرشده از جسم را درخشندگی (تراکم نور ) می نامند. [,< ۸ www Jjalali- aa ا ا ی 

صفحه 12:
برای اندازه گیری شدت روشنایی و درخشندگی عبارت است از کل توان تشعشعات الکترو مغناطیسی که از یک جسم خارج شده و یا جسمی در یافت نموده است واحد اندازه گیری آن وات می باشد که شامل اشعه مرئی و غیر مرئی می باشد. مقداری از شار تشعشعی که در بازتاب رویت قرار دارد شار نورانی يا جریان نوری نامیده می شود . * لومن: واحد اندازه گیری جریان نور( 0) است واز نظر عددی برابر 0000/0 وات می باشد. ‎www jalali- ©‏ ا ا ی 

صفحه 13:
یرای اندازه گیری شدت روشنایی و درخشندگی قسمتی از فضا که به وسیله یک مخروط محدود شده و جزیی از جریان نورمنبع درآن پخش می شود زاویه فضایی نام دارد و واحد آن استرادیان(9) یا رادیان فضایی می باشد. * شدت نور: عبارت است از تراکم شار نوری در فضا یا خارج قسمت شار نوری به زاویه فضایی . I= 0/W www jalali- 9 ا ا ی 

صفحه 14:
ae یرای اندازه گیری شدت روشنایی و درخشندگی شدت نور در یک زاویه فضایی با جریان نور یک لومن یک شمع یا کاندلا (60) می باشد. لذا کندلا واحد شدت نور می باشد. شمع استاندارد: منبع نوری است که به وسیله قرار دادن یک لوله از جنس اکسید توریم در داخل ظرف محتوی پلاتین در حال ذوب شدن ایجاد می گردد .مقدارنوری که از انتهای اين لوله خارج می شود برابر یک کاندلا می باشد. www Jjalali- ا ا ی 

صفحه 15:
یرای اندازه گیری شدت روشنایی و درخشندگی واحد روشنایی در 51 می باشد وبرابر است با شار نوری یک لومن در سطح یک متر مربع. ‎1Lux = 1Lumen / m2‏ * نیت: واحد درخشندگی کندلا بر متر مربع یا نیت نامیده می شود. ‎INit = cd / m2‏ www Jjalali- 06 ا ا ی 

صفحه 16:
یرای اندازه گیری شدت روشنایی و درخشندگی واحد روشنايي می باشد و مقدار آن برابر است با نوری که از یک شمع 0 عمود بر مسير تابش باشد مى تابد. FC = Lumen / 2 ضریب بازتاب : (م) برای محاسبه درخشندگی یک سطح نخست باید قدرت بازتابش آن را مشخص كرد به اين منظور از ضریبی برای « ضریب بازتاب » استفاده مى شود که مقدار آن بین 0) و ) متغیر است . برای تبدیل شدت روشنایی به درخشندگی فرمول ساده ای وجود دارد : ‎L = P (E/n)‏ www jalali- 9 ا ا ی 

صفحه 17:
1 بربر با درخ aw بین جسم و زمینه می باشد ,وطبق تعریف برابر است C = (L1-L2)/ L1 12 ‏لقن‎ ped eS ‏برلبر با درخشندكىجسم لست‎ ‏به منظور دیدن شی باید مقداری نوراز منبعی به آن رسانده شود ولی فقط‎ ‏رساندن نور به شی مورد دید کافی نیست بلکه باید مقداری از آن منعکس‎ ‏شود و لذا سطح دید باید دارای درخشندگی باشد بنابراین می توان گفت که‎ ‏دید خوب وقتی انجام می گیرد که تباین درخشندگی بین اجسام موجود در‎ ‏محيط زياد باشد این اصطلاح را درصد تباین نیز می گویند که یک کمیت‎ . ‏بدون دیمانسیون است و بین 0) وا) تغییر می کند‎ www Jjalali- ا ا ی 

صفحه 18:
“اختلاف تباين شدید بین اجسام خیرگی به وجود می آورد" www Jjalali- © ا ا ی 

صفحه 19:


صفحه 20:
اثر تحریک شدید نور یا درخشندگی بیش از حد در یک میدان ایجاد می شود که باعث اختلال در عمل تطابق شبکیه چشم می گردد . انواع خیرگی: * خیرگی نسبی * خیرگی مطلق www Jjalali- eo ا ا ی 

صفحه 21:
یک روشنایی مناسب در محیط جلوگیری از پیدایش نور خیره کننده امری ضروری است نور بیش از اندازه کار بینایی چشم را مختل می کند و باعث کاهش قدرت بینایی می شود .چنانچه فرد به مدت طولانی در معرض روشنایی زننده قرار گیرد آسایش و روحیه کاری او دچار آسیب می شود . www Jjalali- ا ا ی eq 

صفحه 22:
خشندگی بیش از حد نسبتا ساده است » اين كار با توزيع نور نصب صحیح خشندگی ها مناسب و وسایل نوری امکان پذیر است. ‎oll ee‏ که به طور موضعی در میدان دید متمرکز شده اند موجب ر تطابق جشم مى كردد. ‎١‏ 0 اين نوع خيركى ممكن است با استفاده از نور غيرمستقيم و توزيع نور مناسب تعديل شود. : بيه - 

صفحه 23:
منابع روشنایی برای محیط های کاری با توجه به نوع کار مشخص می شود . روشنایی می تواند از طريق نور طبيعى » مصنوعى و يا تركيبى از آنها تامين شود . www Jjalali- e9 ا ا ی 

صفحه 24:
مزع ند زو يء و واحد های صنعتی ومسکونی دارای اهمیت زیادی می باشد به عنوان مثال در یک محیط کارگاهی استفاده از روشنایی طبیعی علاوه بر روشن كردن محل کار موجب ارتباط کار گر با دنیای خارج می شود لذا از لحاظ روانی بسیار با ارزش است . www Jjalali- ee ا ا ی 

صفحه 25:
طبیعی ساختمان ها یا محیط های صنعتی می تواند به وسیله پنجره های سقفی یا افقی یاترکیبی از هر دو فراهم شود. www Jjalali- es ا ا ی 

صفحه 26:
Al 0 6 ی مصنوعی در کارگاه ها باید به نحوی تامین شود که از نظر کمی وکیفی روشنایی مورد نیاز کارگاه ها را فراهم نماید لذا : روشنایی مصنوعی باید به قسمی باشد که به نور طبیعی شبیه ونزدیک باشد. روش تابانیدن نورنباید به نحوی باشد که ایجاد چشم زدگی نماید . روشنایی مصنوعی باید به قسمی باشد که همه جا را روشن کند و محل تاریک ایجاد نکند تا سبب خستگی چشم نشود www Jjalali- ا ا ی 

صفحه 27:
در این سیستم قسمت اعظم نور. به سطح کار تابیده و درصد کمی از آن به طرف سقف منعکس می شود؛ به عبارت دیگر(00تا 00000 درصد نور به سمت پایین هدایت می شود. 

صفحه 28:
ام ین نوع روشنایی در سه گروه توزیع متمرکز» متوسط و عمومی طبقه بندی می شود . وسایل توزیع متوسط و عمومی در اتاق های بزرگ می تواند استفاده شود. تجهیزات متمرکز در جایی که منبع روشنایی در ارتفاع بالا تر از سطح كار نصب شده و يا محلى كه بايد نور در يك سطح نسبتا كوجك تهيه شود مناسب مى باشد. معمولا از اين نوع سيستم براى روشنايى سطوح با ارتفاع زياد ويا براى اطراف محوطه هاى وسيع استفاده مى شود. www Jjalali- eo ا ا ی 

صفحه 29:
مر یک سیستم نور مستقم از نقطه نظر کمی نور کافی و موثر تولید می نماید وبا توجه به اينکه نور به سقف تابیده نمی شود جذب خیلی کمی توسط دیوارهای قسمت بالا و سقف وجود دارد . معایب : این سنپستم ان نظن بهداشتی مناسب نیست زیرا : * نور روی محل کار متمرکز شده وموجب تولید سایه می گردد. * در صورتی که در منطقه دید سطوح براق وصیقلی وجود داشته باشد سبب چشم زدگی می شود . و www Jjalali- ا ا ی 

صفحه 30:
در اين روش 960 تا 00000 درصد نور به طرف سقف يا قسمت هاى بالايى ديوارها هدايت مى شود در اثر انعكاس نور از سقف و ديوار هاى جانبى روشنايى مطلوب سطح كار تامين می شود .ودف یبای مه امس ان از طريق گچبری در ساختمان نیز به وجود آو 0 

صفحه 31:
غير مستقيم (ادامه...) : ع روشنايى را مى توان در دو كروه طبقه بندی کرد : الف)منابع غیرمستقیم روشن: وسایل پلاستیکی وشيشه ای ب) کاملاغیرمستقیم: منابع فلزی که هیچ نوری را منتقل www Jjalali- 55 ا ا ی 

صفحه 32:
غير مستقیم (ادامه...) اين روش به دليل عدم وجود سايه و تشعشع ناراحت كننده مطلوب ترين نوع سيستم روشنايى براى دفاتر مدارس و محل های مشابه می باشد.استفاده از این روش خیره گی مستفیم را به کمترین میزان ممکن مى رساند. * معایب : از جمله عیوب این روش جذب بخشی از انرژی نورانی به وسیله سقف است که برای کاهش انرژی جذب شده لازم است که سقف سفید بوده و دارای ضریب بازتاب بالایی باشد . www Jjalali- eo ا ا ی 

صفحه 33:
۶ _ در اين سیستم حدود 000 تا 000 درصد نور به طرف محل کار و 0 تا 6۳0 درصد آن به سمت سقف می تابد. دراين روش از حباب های کروی که بر روی منبع روشنایی قرار داده می شود استفاده می کنند » اين حباب ها نقش تخفیف دهنده شدت نور را داشته و چشم زدگی را تا حدی کاهش می دهد . * _ این سیستم را میتوان برای کارهای دقیق و فروشگاه ها مورد استفاده قرار داد. www Jjalali- ا ا ی 9 

صفحه 34:
يروش هاى زير تقسيم مى شود: * روش عمومی ۴ موضعی * حفاظتی www Jjalali- or ا ا ی 

صفحه 35:
BOs 2 © هدف این روش توزیع مطلوب روشنایی در تمام قسمت های داخلی محیط کار می باشد.از مزایای این روش این است که کارگر به آزادی می تواند جای خود را در جهات مختلف ماشین بدون ترس از ایجاد سايه انتخاب كند براى تعيين محل نصب وسايل روشنايى عمومى عوامل زير را مدنظر قرار مى دهيم : ابعاد فيزيكى كار كاه خصوصيات فيزيكى منبع نور ميزان روشنايى مورد نياز موقعيت تجهيزات www Jjalali- ا ا ی 

صفحه 36:
زیع یکنواخت با فرینه قرار دادن منابع به سهولت تامين مى شود . فاصله بين رديف ها > تعداد ردیف ها / عرض کارگاه فاصله دقیق بین منابع نوری < تعداد منابع موجود در یک ردیف / طول کارگاه ۵ 

صفحه 37:
تيد > مصنوعی (ادامه...) 

صفحه 38:
رو ‎i‏ ‏در مواردی که ماشین های بزرگ روی کارخودشان سایه ایجاد می کنند تامین روشنایی مناسب اضافی به صورت موضعی ضروری خواهد بود روشنایی موضعی ممکن است با توجه به نوع کار و یا به علت نیاز به سطح بالای روشنایی برای هدف هایی نظیر مونتاژ وسایل خیلی ریز ۰ دقیق ویا بازرسی لازم باشد . www jalali- 9 ا ا ی 

صفحه 39:
رو 3 روشنایی کمکی در هنگام قطع برق به منظور جایگزین نمودن روشنایی اصلی مورد استفاده قرار می گیرد. اين روشنایی معمولا برای نشان دادن راه های خروجی یا اضطراری می باشد. وجود اين نوع روشنایی در کارگاه ها به منظور جلوگیری از حوادث لازم بوده و تاسیسات آن باید به صورت مستقل باشد تا بتواند پس از قطع برق روشنایی محل های فوق را تامین کند. www Jjalali- ee ا ا ی 

صفحه 40:
بندسان روشنايى ) 1515 (مقادير استاندارد روشنایی را برای کارهای گوناگون منتشر کریده است که با توجه به اندازه شیی وتباین آن با زمینه میزان روشنایی متفاوت است. برای کارگران مسن وجوان بايد به ترتيب حد بالا وحد يايينى اعداد مورد استفاده قرار كيرد. www Jjalali- €o ا ا ی 

صفحه 41:
دامنه روشنایی آنها کار چشمی و گهگاهی انجام می شود. 6000-00 کارهای چشمی در حالی که ای بزرگ بوده و تباين شديد ست | _ وع رج کارهای چشمی در حاقل که اشیاکوچک بوده وا ین در حد | ‎COD‏ ‏میانه است. 6400000 کارهای چش ای دراز مدت و دقیق» مونتاژ قطعه های بسیار | 66060 کوچک و دقیق. - 1000 | 5000 ‎Ww jatali- 4‏ ا ا ی 

صفحه 42:
عوامل انسانی در صنعت. مارتین هلاندر کتاب ب روشنایی در محیط کار مهندس رنجبریان کتاب مهندسی روشنایی کلهر www Jjalali- ‏وم‎ ا ا ی 

به نام خدا مهندسی روشنایی www.jalalihse.blogfa.com 1 مهندسی روشنایی در ارگونومی روشنایی خوب امکاناتی از قبیل راحتی وایمنی کارکنان ایمنی بهداشت و پیشرفت کار را برای کارکنان فراهم می آورد تا کار خود را که با امر بینایی ارتباط دارد با دقت ،سرعت و بدون نیاز به کوشش غیر ضروری ببینند و هم چنین محیط کار زیبا وراحت به نظر برسد. 2 ‏www.jalali- مهندسی روشنایی در ارگونومی (ادامه)... • بیشتر فعالیت های زندگی به وسیله عالیم بینایی هدایت می شوند و هدف از بینایی خوب ظرفیت تشخیص اشیا با سطوح بسیار کوچک می باشد. • معموال هیچ فردی نمی تواند به مدت چند ساعت در حالت حد اکثر کوشش فکری به کار خود ادامه دهد بنابراین هدف از دید خوب این نیست که بتوان اشیا را دید بلکه این عمل دیدن باید با حداقل کوشش فکری همراه باشد. 3 ‏www.jalali- مهندسی روشنایی در ارگونومی (ادامه)... یک روشنایی رضایت بخش از نظر بینایی در حالت کلی دارای شرایط زیر می باشد : • • • • 4 نور کافی وجود داشته باشد . درخشندگی سطوح طوری باشد که سبب چشم زدگی نشود . بدون سایه مزاحم باشد. تطابق صحیح بین رنگ نور و اشیا وجود داشته باشد. ‏www.jalali- مهندسی روشنایی در ارگونومی (ادامه)... مزایای روشنایی صنعتی رضایت بخش : • افزایش دقت بینایی • افزایش سرعت بینایی • روشنایی محیط • ایجاد دید آسان تر 5 ‏www.jalali- " کاهش حادثه ،بهره برداری بیشتر ،هزینه کمتر ،بهبود روحیه " 6 ‏www.jalali- نور چیست؟ نور از نقطه نظر فیزیکی به عنوان قسمتی ازیک طیف الکترو مغناطیسی تلقی می شود که بین طول موج های مناسب قرار دارد .هر انرژی تشعشعی که طول موجش مناسب باشد می تواند هر چیزی را که از روی آن تابیده و یا از روی آن منعکس شده قابل رویت سازد به شرطی که انرژی کافی برای تحریک گیرنده های چشم داشته باشد. 7 ‏www.jalali- تئوریهای نور • تئوری ذره ای نور • تئوری الکترو مغناطیسی • تئوری موجی نور • تئوری کوانتومی نور • تئوری بقای حرکت 8 ‏www.jalali- روشنایی ،درخشندگی وانعکاس نور • روشنایی: روشنایی مقدارانرژی نورانی است که به شکل تشعشع ازمنبع نورانی خارج می شود این انرژی می تواند به صورت نورمرئی یاغیر مرئی باشد. یکی از مهمترین عوامل روشنایی یک سطح فاصله آن از منبع و طرز قرار گرفتن آن می باشد. • شدت روشنایی روی یک سطح عبارت است ازنسبت جریان نور تابده شده به سطح که عمود برآن باشد . =E ‏Ø /A هر گاه نقطه ای از چند منبع نور دریافت کند روشنایی آن برابر با مجموع روشنایی های حاصل از تمام منابع می باشد. … E= E1 + E2 + 9 ‏www.jalali- روشنایی ،درخشندگی وانعکاس نور • انعکاس : بازتاب نور تابیده شده به سطح انعکاس می باشد .در صورتی که سطح خشن وسیاه باشد تقریبا تمام نور جذب می شود و اگر سطح دارای سطح روشن باشد مقدار زیادی از آن منعکس می شود . 10 ‏www.jalali- روشنایی ،درخشندگی وانعکاس نور • درخشندگی: نور منعکس شده یا منتشرشده از جسم را درخشندگی (تراکم نور ) می نامند. ‏L= I/A 11 ‏www.jalali- پارامتر های الزم برای اندازه گیری شدت روشنایی و درخشندگی • شار )Ø ( : عبارت است از کل توان تشعشعات الکترو مغناطیسی که از یک جسم خارج شده و یا جسمی در یافت نموده است واحد اندازه گیری آن وات می باشد که شامل اشعه مرئی و غیر مرئی می باشد .مقداری از شار تشعشعی که در بازتاب رویت قرار دارد شار نورانی یا جریان نوری نامیده می شود . • لومن: واحد اندازه گیری جریان نور( )Øاست واز نظر عددی برابر 680/1وات می باشد. 12 ‏www.jalali- پارامتر های الزم برای اندازه گیری شدت روشنایی و درخشندگی • زاویه فضایی )w( : قسمتی از فضا که به وسیله یک مخروط محدود شده و جزیی از جریان نورمنبع درآن پخش می شود زاویه فضایی نام دارد و واحد آن استرادیان( )STیا رادیان فضایی می باشد. • شدت نور: عبارت است از تراکم شار نوری در فضا یا خارج قسمت شار نوری به زاویه فضایی . ‏I = Φ/W 13 ‏www.jalali- پارامتر های الزم برای اندازه گیری شدت روشنایی و درخشندگی • کاندال: شدت نور در یک زاویه فضایی با جریان نور یک لومن یک شمع یا کاندال ( )cdمی باشد .لذا کندال واحد شدت نور می باشد. • شمع استاندارد: منبع نوری است که به وسیله قرار دادن یک لوله از جنس اکسید توریم در داخل ظرف محتوی پالتین در حال ذوب شدن ایجاد می گردد .مقدارنوری که از انتهای این لوله خارج می شود برابر یک کاندال می باشد. 14 ‏www.jalali- پارامتر های الزم برای اندازه گیری شدت روشنایی و درخشندگی • لوکس: واحد روشنایی در SIمی باشد وبرابر است با شار نوری یک لومن در سطح یک متر مربع. 1Lux = 1Lumen / m2 • نیت: واحد درخشندگی کندال بر متر مربع یا نیت نامیده می شود. 1Nit = cd / m2 15 ‏www.jalali- پارامتر های الزم برای اندازه گیری شدت روشنایی و درخشندگی • فوت -کندل : واحد روشنایی می باشد و مقدار آن برابر است با نوری که از یک شمع استاندارد در فاصله یک فوتی به سطحی به وسعت یک فوت مربع که عمود بر مسیر تابش باشد می تابد. ‏FC = Lumen / ft2 • ضریب بازتاب )p ( : برای محاسبه درخشندگی یک سطح نخست باید قدرت بازتابش آن را مشخص کرد به این منظور از ضریبی برای « ضریب بازتاب » استفاده می شود که مقدار آن بین 0و 1متغیر است . برای تبدیل شدت روشنایی به درخشندگی فرمول ساده ای وجود دارد : )L = P (E/л 16 ‏www.jalali- تباین • اختالف درخشندگی بین جسم و زمینه می باشد .وطبق تعریف برابر است با : ‏C = (L1-L2)/ L1 L1ب رابر ب ا درخشندگ یزمینه ایک ه جسم در آنواقع ش ده و L2 ب رابر ب ا درخشندگ یجسم است. • به منظور دیدن شئ باید مقداری نوراز منبعی به آن رسانده شود ولی فقط رساندن نور به شئ مورد دید کافی نیست بلکه باید مقداری از آن منعکس شود و لذا سطح دید باید دارای درخشندگی باشد بنابراین می توان گفت که دید خوب وقتی انجام می گیرد که تباین درخشندگی بین اجسام موجود در محیط زیاد باشد این اصطالح را درصد تباین نیز می گویند که یک کمیت بدون دیمانسیون است و بین 0و 1تغییر می کند . 17 ‏www.jalali- “اختالف تباین شدید بین اجسام خیرگی به وجود می آورد" 18 ‏www.jalali- 19 زمستان 85 خیرگی خیرگی در اثر تحریک شدید نور یا درخشندگی بیش از حد در یک میدان ایجاد می شود که باعث اختالل در عمل تطابق شبکیه چشم می گردد . انواع خیرگی: • خیرگی نسبی • خیرگی مطلق 20 ‏www.jalali- خیرگی (ادامه)... • برای داشتن یک روشنایی مناسب در محیط جلوگیری از پیدایش نور خیره کننده امری ضروری است نور بیش از اندازه کار بینایی چشم را مختل می کند و باعث کاهش قدرت بینایی می شود .چنانچه فرد به مدت طوالنی در معرض روشنایی زننده قرار گیرد آسایش و روحیه کاری او دچار آسیب می شود . 21 ‏www.jalali- رفع خیرگی • اجتناب از درخشندگی بیش از حد نسبتا ساده است ،این کار با توزیع نور مناسب و نصب صحیح وسایل نوری امکان پذیر است .درخشندگی هایی که به طور موضعی در میدان دید متمرکز شده اند موجب اختالل در تطابق چشم می گردد. این نوع خیرگی ممکن است با استفاده از نور غیرمستقیم و توزیع نور مناسب تعدیل شود. 22 ‏www.jalali- انواع سیستم های روشنایی انتخاب نوع منابع روشنایی برای محیط های کاری با توجه به نوع کار مشخص می شود .روشنایی می تواند از طریق نور طبیعی ،مصنوعی و یا ترکیبی از آنها تامین شود . 23 ‏www.jalali- روشنایی طبیعی • با توجه به پیشرفت هایی که در امر تامین روشنایی به طریق مصنوعی شده هنوز استفاده از روشنایی طبیعی روز برای واحد های صنعتی ومسکونی دارای اهمیت زیادی می باشد به عنوان مثال در یک محیط کارگاهی استفاده از روشنایی طبیعی عالوه بر روشن کردن محل کار موجب ارتباط کار گر با دنیای خارج می شود لذا از لحاظ روانی بسیار با ارزش است . 24 ‏www.jalali- روشنایی طبیعی (ادامه)... روشنایی طبیعی ساختمان ها یا محیط های صنعتی می تواند به وسیله پنجره های سقفی یا افقی یاترکیبی از هر دو فراهم شود. 25 ‏www.jalali- روشنایی مصنوعی • روش های مصنوعی در کارگاه ها باید به نحوی تامین شود که از نظر کمی وکیفی روشنایی مورد نیاز کارگاه ها را فراهم نماید لذا : روشنایی مصنوعی باید به قسمی باشد که به نور طبیعی .1 شبیه ونزدیک باشد. .2روش تابانیدن نورنباید به نحوی باشد که ایجاد چشم زدگی نماید . .3روشنایی مصنوعی باید به قسمی باشد که همه جا را روشن کند و محل تاریک ایجاد نکند تا سبب خستگی چشم نشود 26 ‏www.jalali- روش های استفاده از منابع روشنایی مصنوعی -1سیستم روشنایی مستقیم در این سیستم قسمت اعظم نور به سطح کار تابیده و درصد کمی از آن به طرف سقف منعکس می شود، به عبارت دیگر90تا 100درصد نور به سمت پایین هدایت می شود. 27 ‏www.jalali- سیستم روشنایی مستقیم • منابع این نوع روشنایی در سه گروه توزیع متمرکز ،متوسط و عمومی طبقه بندی می شود . وسایل توزیع متوسط وعمومی در اتاق های بزرگ می تواند استفاده شود .تجهیزات متمرکز در جایی که منبع روشنایی در ارتفاع باال تر از سطح کار نصب شده و یا محلی که باید نور در یک سطح نسبتا کوچک تهیه شود مناسب می باشد .معموال از این نوع سیستم برای روشنایی سطوح با ارتفاع زیاد و یا برای اطراف محوطه های وسیع استفاده می شود. 28 ‏www.jalali- سیستم روشنایی مستقیم مزایا: یک سیستم نور مستقم از نقطه نظر کمی نور کافی و موثر تولید می نماید وبا توجه به اینکه نور به سقف تابیده نمی شود جذب خیلی کمی توسط دیوارهای قسمت باال و سقف وجود دارد . معایب : این سیستم از نظر بهداشتی مناسب نیست زیرا : • نور روی محل کار متمرکز شده وموجب تولید سایه می گردد. • در صورتی که در منطقه دید سطوح براق وصیقلی وجود داشته باشد سبب چشم زدگی می شود . 29 ‏www.jalali- روش های استفاده از منابع روشنایی مصنوعی -2سیستم روشنایی غیر مستقیم: در این روش 90تا 100درصد نور به طرف سقف یا قسمت های باالیی دیوارها هدایت می شود در اثر انعکاس نور از سقف و دیوار های جانبی روشنایی مطلوب سطح کار تامین می شود .روشنایی غیر مستقیم را می توان از طریق گچبری در ساختمان نیز به وجود آورد. 30 ‏www.jalali- سیستم روشنایی غیر مستقیم (ادامه)... • منبع این نوع روشنایی را می توان در دو گروه طبقه بندی کرد : الف)منابع غیرمستقیم روشن :وسایل پالستیکی وشیشه ای ب) کامالغیرمستقیم :منابع فلزی که هیچ نوری را منتقل نمی کنند . 31 ‏www.jalali- سیستم روشنایی غیر مستقیم (ادامه)... • مزایا : این روش به دلیل عدم وجود سایه و تشعشع ناراحت کننده مطلوب ترین نوع سیستم روشنایی برای دفاتر مدارس و محل های مشابه می باشد.استفاده از این روش خیره گی مستقیم را به کمترین میزان ممکن می رساند. • معایب : از جمله عیوب این روش جذب بخشی از انرژی نورانی به وسیله سقف است که برای کاهش انرژی جذب شده الزم است که سقف سفید بوده و دارای ضریب بازتاب باالیی باشد . 32 ‏www.jalali- روش های استفاده از منابع روشنایی مصنوعی -3سیستم روشنایی نور نیمه مستقیم: • در این سیستم حدود 60تا 90درصد نور به طرف محل کار و 10تا 40درصد آن به سمت سقف می تابد .دراین روش از حباب های کروی که بر روی منبع روشنایی قرار داده می شود استفاده می کنند ،این حباب ها نقش تخفیف دهنده شدت نور را داشته و چشم زدگی را تا حدی کاهش می دهد . • این سیستم را میتوان برای کارهای دقیق و فروشگاه ها مورد استفاده قرار داد. 33 ‏www.jalali- توزیع روشنایی مصنوعی توزیع روشنایی مصنوعی از لحاظ قرار گرفتن تجهیزات به روش های زیر تقسیم می شود: • روش عمومی • موضعی • حفاظتی 34 ‏www.jalali- توزیع روشنایی مصنوعی روش عمومی: هدف این روش توزیع مطلوب روشنایی در تمام قسمت های داخلی محیط کار می باشد.از مزایای این روش این است که کارگر به آزادی می تواند جای خود را در جهات مختلف ماشین بدون ترس از ایجاد سایه انتخاب کند • برای تعیین محل نصب وسایل روشنایی عمومی عوامل زیر را مدنظر قرار می دهیم : .1ابعاد فیزیکی کار گاه .2خصوصیات فیزیکی منبع نور .3میزان روشنایی مورد نیاز .4موقعیت تجهیزات 35 ‏www.jalali- توزیع روشنایی مصنوعی (ادامه)... • معموال توزیع یکنواخت با قرینه قرار دادن منابع به سهولت تامین می شود . فاصله بین ردیف ها = تعداد ردیف ها /عرض کارگاه فاصله دقیق بین منابع نوری = تعداد منابع موجود در یک ردیف / طول کارگاه 36 ‏www.jalali- توزیع روشنایی مصنوعی (ادامه)... 37 ‏www.jalali- توزیع روشنایی مصنوعی (ادامه)... روش موضعی : در مواردی که ماشین های بزرگ روی کارخودشان سایه ایجاد می کنند تامین روشنایی مناسب اضافی به صورت موضعی ضروری خواهد بود روشنایی موضعی ممکن است با توجه به نوع کار و یا به علت نیاز به سطح باالی روشنایی برای هدف هایی نظیر مونتاژ وسایل خیلی ریز ،دقیق ویا بازرسی الزم باشد . 38 ‏www.jalali- توزیع روشنایی مصنوعی (ادامه)... روش حفاظتی : روشنایی کمکی در هنگام قطع برق به منظور جایگزین نمودن روشنایی اصلی مورد استفاده قرار می گیرد .این روشنایی معموال برای نشان دادن راه های خروجی یا اضطراری می باشد .وجود این نوع روشنایی در کارگاه ها به منظور جلوگیری از حوادث الزم بوده و تاسیسات آن باید به صورت مستقل باشد تا بتواند پس از قطع برق روشنایی محل های فوق را تامین کند. 39 ‏www.jalali- مقادیر استاندارد برای روشنایی محیط کار • انجمن مهندسان روشنایی ) ( ISEمقادیر استاندارد روشنایی را برای کارهای گوناگون منتشر کرده است که با توجه به اندازه شیئ وتباین ان با زمینه میزان روشنایی متفاوت است. برای کارگران مسن وجوان باید به ترتیب حد باال وحد پایینی اعداد مورد استفاده قرار گیرد. 40 ‏www.jalali- نوع وظیفه کار هایی که در آنها کار چشمی و گهگاهی انجام می شود. کارهای چشمی در حالی که اشیا بزرگ بوده و تباین شدید است. کارهای چشمی در حالتی که اشیا کوچک بوده ویا تباین در حد میانه است. دامنه روشنایی (لوکس) 200-100 500200 1000کارهای چش lی دراز مدت و دقی ق ،مونتاژ قطع ه های بسیار 500 کوچک و دقیق. 10005000 41 ‏www.jalali- منابع کتاب مهندسی عوامل انسانی در صنعت ،مارتین هالندر کتاب روشنایی در محیط کار ،مهندس رنجبریان کتاب مهندسی روشنایی ،کلهر 42 ‏www.jalali-