مهندسی نرم افزار: مدیریت و تحلیل ریسک

مهندسی نرم افزار: مدیریت و تحلیل ریسک

اسلاید 1: اسلایدهای آموزشی درس مهندسی نرم افزار (1)( برگرفته از کتاب پرسمن )مدرس : مهندس سهیل افرازدانشگاه پيام نورمرکز اردبیل

اسلاید 2: فصل 6 مدیریت و تحلیل ریسک

اسلاید 3: تحلیل و مدیریت مخاطرات چیست؟ تحلیل ریسک (مخاطره) و مدیریت عبارت است از یک سری از اقدامات که یک تیم نرم افزاری کمک می کند تا عدم قطعیت را دریافته و آنرا مدیریت نمایند.3مهدي فسنقري

اسلاید 4: مشکلات زیادی میتوانند برای یک پروژه نرم افزاری ایجاد اشکال نمایند.ریسک یک مشکل بالقوه است ممکن است اتفاق بیفتد و ممکن است اتفال نیفتد اما صرفنظر از پیامد آن، بهتر است که آن را شناسایی نماییم، احتمال وقوع آن را ارزیابی کنیم.4مهدي فسنقري

اسلاید 5: چه کسی این کار را انجام می دهد؟هر کسی که درگیر فرآیند نرم افزاری است در تحلیل و مدیریت مخاطرات مشارکت دارد.مدیرانمهندسینمشتریان نرم افزار5مهدي فسنقري

اسلاید 6: چه اقداماتی باید انجام داد؟آگاهی از اینکه چه اشالاتی ممکن است پیش آید.اولین گام : شناسایی ریسکدومیمن گام : باید هر ریسکی تحلیل گردد تا احتمال وقوع آن و میزان خسارتی را که در صورت وقوع به بار می آورد تعیین شود. به محض اینکه این اطلاعات سبک شدند، خطرات بر اساس احتمال وقوع و تاثیر طبقه بندی می شوند. سومین گام : طرحی پیاده می شود تا خطراتی که احتمال وقوع آنها زیاد است وتاثیر آنها بیشتر است مدیریت نماید.6مهدي فسنقري

اسلاید 7: چگونه می توانیم اطمینان حاصل کنیم که این کار را درست انجام داده ایم؟ ریسک هایی که تجزیه و تحلیل و کنترل می شوند باید حاصل مطالعه کامل افراد محصول فرآیند و پروژه باشند.در حالیکه پروژه به ما اطمینان می دهد که خطرات بروز نگه داشته می شوند باید RMMM تحت کنترل دوباره قرار بگیرد.طرح های احتمالی برای کنترل و مدیریت ریسک باید واقعی باشند.7مهدي فسنقري

اسلاید 8: یک تعریف عقلانی از ریسک چیست؟1- ریسک به وقایع آینده ارتباط دارد. امروز و فردا در ورای مسائل فعال قرار دارند، زیرا ما در زمان حال آنچه را که در گذشته با اعمال خود کاشته ایم درو می کنیم. سئوالی که مطرح می شود این است که پس آیا ما می توانیم با تغییر اعمال امروزمان فرصتی برای موقعیت متفاوت و شاید بهتر در آینده ایجاد نماییم.2- ریسک مستلزم تغییر است. همچون تغییر در ذهن، ایده ، اعمال و یا مکان ها .... ریسک مستلزم انتخاب و عدم قطعیتی است که انتخاب ایجاب می نماید. بنابراین شگفت اینکه ریسک همچون مرگ و مالیات یکی از معدود امرهای مسلم زندگی است.8مهدي فسنقري

اسلاید 9: سه تعریف زیر بناتی ضمنی چارته: برای ما آینده اهمیت دارد.تغییر برای ما اهمیت دارد.باید با انتخاب ها دست و پنجه نرم کنیم.9مهدي فسنقري

اسلاید 10: نظریه پیتر دراکر : همانگونه که تلاشبرای حذف خطر بی ثمر است، و تلاشبرای کاستن آن سوال برانگیز می باشد، ضروری است خطراتی را که برای آنها وقت صرف می کنیم خطرات بجایی باشند. قبل از اینکه خطرات بجایی را که در طی یک پروژه نرم افزاری به آنها خواهیم پرداخت شناسایی نماییم، حائز اهمیت است که کلیه خطراتی را که هم برای مدیران و هم برای کارورزان مشهود است شناشیی نماییم.10مهدي فسنقري

اسلاید 11: راهبرد واکنش بر ریسک اکثریت تیم های نرم افزاری منحصراً بر روی راهبردهای ریسک واکنش پذیر تکیه دارند. و مهمتر از همه اینکه یک راهبرد واکنش پذیر پروژه را برای خطرات احتمالی تحت کنترل دارد. منابعی برای مقابله با آنها در نظر گرفته می شود. تا زمانی که تبدیل به مشکل واقعی شدند از آنها استفاده شود. معمولاً تیم نرم افزاری در مورد ریسک کاری انجام نمی دهند تا اینکه مشکلی پیش بیاید. در این حال تیم وارد عمل شده و سریعاً برای حل مشکل اقدام می نماید. این وضعیت غالباض «وضعیت پرواز آتشی» نامیده می شود. وقتی که این کار با شکست مواجه می شود «مدیریت بحران» کنترل را بدست می گیرد که در این حال پروژه با خطر واقعی مواجه می گردد.11مهدي فسنقري

اسلاید 12: راهبرد پیش کنش بر ریسک راهبرد پیش کنش خیلی از آنکه کار فنی آغاز گردد شروع می شود. خطرات بالقوه ناسایی شده، احتمال و تاثیر آنها مورد ارزیابی قرار گرفته و سپس بر اساس اهمیت طیقه بندی می شوند. سپس تیم نرم افزاری طرحی را برای کنترل ریسک ارائه می دهد. هدف اولیه عبارت است از جلوگیری از بروز ریسک (خطر) اما از آنجایی که تمام خطرات اجتناب ناپذیز هستند، تیم یک طرح احتمالی ارائه می دهد تا بتواند به یک روش کنترل شده و موثر واکنش نشان دهد.12مهدي فسنقري

اسلاید 13: ریسک های نرم افزار عدم قطعیت: رویدادی که مشخص می کند آیا ریسکی به وقوع خواهد پیوست یا خیر: یعنی هیچ ریسکی که احتمال وقوع آن 100% باشد وجود ندارد.خسارت : اگر ریسک یک واقعیت باشد، پیامد ها و یا خسارات ناخواسته ای بوقوع خواهد پیوست.13مهدي فسنقري

اسلاید 14: وقتی نرم افزاری ساخته می شود، احتمال مواجه شدن با چه خطراتی وجود دارد؟ریسک های پروژه طرح پروژه را تهدید می نمایند.خطرات فنی، کیفیت و به موقع بودن نرم افزار تولیدی را تهدید می نماید.خطرات تجاری کآرایی نرم افزاری را که قرار است ساخته شود تهدید می نماید.منابع اطلاعاتی قابل اعتماد دیگر مخفی نمی مانند.14مهدي فسنقري

اسلاید 15: ریسک پروژه: اگر خطرات پروژه به واقعیت بپیوندند این احتمال وجود دارد که برنامه پروژه با اشتباه مواجه شود و قیمتها افزایش یابند. ریسک های پروژه، بودجه، برنامه زمان بندی، پرسنل، منابع، مشتری بالقوه و مشکلات مربوط به نیازمندی ها و تاثیر آنها را بروی پروژه نرم افزاری شناسایی می کنند.15مهدي فسنقري

اسلاید 16: خطرات فنی : وقتی که خطر فنی به واقعیت می پیوندد، پیاده سازی دشوار و یا غیر ممکن می گردد. خطرات فنی مشکلات بالقوه مربوط به طراحی، پیاده سازی، رابط ، تعیین صحت و نگهداری را شناسایی می کنند. بعلاوه ابهام مربوط به ویژگی، عدم قطعیت فنی، زوال فنی و فناوری «پیشرو» از عوامل و فاکتور مربوط به ریسک هستند. خطرات فنی بدین جهت بوقوع می پیوندند که حل مشکل از آنچه که ما تصور می کنیم دشوارتر می باشد.16مهدي فسنقري

اسلاید 17: خطرات تجاریساخت یک محصول و یا سیستم بسیار عالی که هیچکس واقعاً طالب آن نیست. (ریسک بازار)ساخت محصول که دیگر مناسب راهبرد تجاری کلی برای شرکت مزبور نمی باشد. (ریسک راهبردی )ساخت محصولی که نیروهای فروش نمی دانند چگونه آن را بفروشند (ریسک فروش)از دست دادن حمایت مدیریت ارشد بدلیل تغییر نقطه عطف و یا تغییر افراد (ریسک مدیرت)از دست دادن بودجه و یا تعهد پرسنل (ریسک بودجه)17مهدي فسنقري

اسلاید 18: شناسایی ریسک شناسایی ریسک عبارت است از یک تلاش نظام مند برای تعیین تهدیدهایی که متوجه طرح پروژه هستند (برآوردها، برنامه ها، تخصیص منابع و غیره )18مهدي فسنقري

اسلاید 19: انواع ریسکریسک های محصول ویژه : را تنها می توان توسط کسانی که درک روشنی از فناوری دارند، مردم و محیطی که مختص پروژه در دسترس است شناسایی نمود.ریسک عمومی : ریسک های عمومی تهدید بالقوه ای برای هر نوع پروژه نرم افزاری می باشند. 19مهدي فسنقري

اسلاید 20: برای شناسایی ریسک های محصول ویژه، طرح پروژه و گزارش نرم افزاری از حوزه مورد بررسی قرار گرفته و پاسخی برای سوال زیر داده می شود .چه ویژگی های خاصی از این محصول می تواند طرح پروژه ما را به خطر اندازد؟20مهدي فسنقري

اسلاید 21: یک روش کاربردی برای شناسایی ریسک ها عبارت است از تهیه یک چک لیست حاوی موارد ریسک از چک لیست می توان برای شناسایی ریسک و نقطه عطف مربوط به مسائل فرعی شناخته شده و قابل پیش بینی ریسک استفاده کرد.21مهدي فسنقري

اسلاید 22: اندازه محصول:ریسک هایی که مرتبط به اندازه کلی نرم افزار شناخته شده و یا تغییر یافته هستند.22مهدي فسنقري

اسلاید 23: تاثیر تجارت :ریسک هایی که مربوط به محدودیت های ناشی از مدیریت و یا بازار تجاری است.23مهدي فسنقري

اسلاید 24: ویژگی های مشتری : ریسک های مربوط به پیچیدگی مشتری و توانایی سازندگان برای ایجاد ارتباط با مشتری به یک روش به موقع .24مهدي فسنقري

اسلاید 25: تدوین فرآیند: ریسک های مربوط به میزان تعریف فرآیند نرم افزار که توسط سازمان توسعه دهنده دنبال می شود.25مهدي فسنقري

اسلاید 26: محیط توسعه:ریسک های مربوط به در دسترس بودن و کیفیت ابزار هایی که برای ساخت محصول مورد استفاده قرار می گیرد.26مهدي فسنقري

اسلاید 27: فنآوری ساخت: ریسک های مربوط به پیچیدگی سیستم ساخته شده و «تازگی» فنآوری که توسط سیستم ارائه می شود.27مهدي فسنقري

اسلاید 28: اندازه و تجربه کارکنان : ریسک های مربوط به تجربه پروژه فنی کلی مهندسین نرم افزاری که کار را انجام می دهند.28مهدي فسنقري

اسلاید 29: ارزیابی ریسک کلی پروژه:آیا مدیران نرم افزار و مشتری رسماً اقدام به حمایت از پروژه نموده اند؟آیا مصرف کنندگان نهایی در خصوص پروژه و سیستم / محصول ساختهشده اظهار نظر کرده اند؟آیا تیم مهندسی نرم افزار و مشتریان آنها نیازمندیها را کاملاً درک می نمایند؟ایا مشتریان کاملاً درگیر تعریف نیازمندیها هستند؟آیا مصرف کنندگان نهایی انتظارات واقعی دارند؟آیا حوزه پروژه ثابت است ؟29مهدي فسنقري

اسلاید 30: آیا حوزه پروژه ثابت است ؟آیا مهندسی نرم افزار ترکیب درستی از مهارت ها دارند؟آیا نیازمندیها پروژه ثابت است؟آیا تیم پروژه تجربه ای در خصوص فنآوری در حال انجام دارند ؟آیا تعداد افراد تیم پروژه برای انجام کار کافی هستند؟آیا کلیه مشتریان / مصرف کنندگان در خصوص اهمیت پروژه و در خصوص شرایط سیستم/ محصول ساخته شده با هم توافق دارند؟30مهدي فسنقري

اسلاید 31: اجزاء و محرک های سیستم:ریسک عملکرد : مدیران عدم قطعی که به کمک آن نیازمندیهای پروژه برآورده می شود و مناسب مصرف مورد نظر می باشد.ریسک هزینه : میزان عدم قطعیتی که به کمک آن بودجه پروژه تامین می گردد.ریسک پشتیبان: میزان عدم قطعیتی که اصلاح، تطابق و تقویت نرم افزار حاصل آسان می شود.ریسک برنامه : میزان عدم قطعیتی که زمانبندی پروژه رعایت شود و محصول بموقع ارائه می گردد. 31مهدي فسنقري

اسلاید 32: ارزیابی تاثیرات [BOE89] 32مهدي فسنقري

اسلاید 33: برآورد ریسک :برآورد ریسک ، که تخمین ریسک نیز نامیده می شود. به دو روش ارزیابی میشود.احتمال و یا امکان اینکه ریسک و مخاطره واقعیت یابد.مخاطرات روی دهند و پیامدها و مشکلاتی که در صورت روی دادن آن مخاطده که بروز می کند33مهدي فسنقري

اسلاید 34: فعالیت های برآورد ریسک:ایجاد مقیاسی که منعکس کننده احتمال مشاهده شده یک ریسک است.مشخص کردن پیامد های ریسک .برآورد تاثیر ریسک بر روی پروژه و محصولتوجه به صحت و دقت کلی برآورد ریسک بطوری که هیچ درک نادرستی وجود نداشته باشد.34مهدي فسنقري

اسلاید 35: ساخت و توسعه یک جدول ریسک:یک تیم پروژه با فهرست بندی تمام ریسک ها (صرفنظر از فاصله زمانی وقوع آن) در اولین ستون جدول آغاز می گردد.هر ریسک در ستون دوم طبقه بندی شده است.احتمال وقوع هر ریسک در ستون بعدی جدول آمده است.میزان احتمال هر ریسک را اعضای تیم می توانند تخمین بزنند.میانگین مقوله های هر چهار جزء ریسک – عملکرد، پشتیبانی ، هزینه و برنامه زمانی – برای تعیین ارزش کلی تاثیر برآورده می گردد.35مهدي فسنقري

اسلاید 36: مثالی از مخاطرات پیش از مرتب سازی م.ن.ت مدیریت – نظارت – تخفیف (RMMM) CU مشتری و PS سایز پروژه TE کارکنان BU تجاری DE محیط توسعه . مقادیر تاثیر : 1- فاجعه 2- مرزی 3- بحرانی 4- قابل اغماض 36مهدي فسنقري

اسلاید 37: مدیر پروژه جدول مرتب شده حاصل را مورد بررسی قرار داده و یک خط فرضی (برشی) تعریف می کند «خط فرضی» بیانگر این است که فقط به ریسک هایی که در بالای خط قرار گرفته اند توجه بیشتری می شود. ریسک هایی که در پایین خط قرار می گیرند مجدداً مورد بررسی قرار می گیرند تا اولویت بندی مرحله دوم انجام پذیرد.37مهدي فسنقري

اسلاید 38: تمام ریسک هایی که در بالای خط فرضی قرار می گیرند باید کنترل گردند. ستونی که تحت عنوان م.ن.ت ریسک نام گرفته دارای نشانگری است به طرف تخفیف و تعدیل ، کنترل و نظارت و مدیریت ریسک و یا بعبارت دیگر مجموعه ای از چند صفحه اطلاعات در خصوص ریسک که برای کلیه ریسک های که در بالای خط فرضی قرار گرفته اند در نظر گرفته شده اند .38مهدي فسنقري

اسلاید 39: محرک های ریسک:غیر ممکن غیر محتمل محتمل مکرراحتمال ریاضی که با هر یک از این مقادیر کیفی قابل پیوند خواهد بود .39مهدي فسنقري

اسلاید 40: ارزیابی میزان اثر:ماهیت : ماهیت ریسک بیانگر مشکلاتی است که در صورت وقوع ریسک بروز خواهند نمود.حوزه : سختی آن را با پراکندگی و توزیع کلی آن تلفیق می نماید.زمان: بیانگر این است که چه وقت و برای چه مدتی تاثیر آن محسوس خواهد بود. 40مهدي فسنقري

اسلاید 41: در بیشتر موارد یک مدیر پروژه خواهان این است که «خبر های ناخوشایند » هرچه زودتر برسد . اما در برخی مواقع ترجیح می دهند که این خبرها دیرتر برسند.41مهدي فسنقري

اسلاید 42: در معرض ریسک قرار گرفتن کلی را RE نامیده می شود و می توان با استفاده از رابطه زیر تعیین کرد.RE= P* C بيانگر هزينه وارده به پروژه در صورت وقوع ريسک بيانگر احتمال وقوع يک ريسک42مهدي فسنقري

اسلاید 43: ارزیابی ریسک:در این نقطه از فرآیند مدیریت ریسک ، ما یک مجموعه سه تایی به شکل زیر ایجاد نموده ایم .[ri,li,xi]بیانگر ریسکاحتمال ریسکبیانگر تاثیر ریسک43مهدي فسنقري

اسلاید 44: برای اینکه ارزیابی سودمند واقع شود باید یک سطح ارجاعی برای ریسک تعریف نمود . در مورد بیشتر پروژه های نرم افزاری، اجزاء ریسک ، (یعنی عملکرد، هزینه، پشتیبانی و زمان بندی)نیز بیانگر سطوح ارجاعی ریسک می باشند . یعنی برای تضییع عملکرد، بالا رفتن هزینه، اشکال در پشتیبانی و یا کم و کاستی در برنامه سطحی وجو دارد.سطوح ارجاعی:44مهدي فسنقري

اسلاید 45: سطوح ارجاعی که سبب توقف پروژه می گردد اگر ترکیبی ازریسکها سبب ایجاد مشکلاتی شوند که منجر به ار حد گذشتن این سطوح ارجاعی گردد، کار متوقف خواهد شد.ارجاعی ریسک دارای نقطه منفردی است که نقطه اجاعی و یا نقطه شکست نامیده می شود. که در این نقطه تصمیم گیری برای ادامه پروژه و یا ختم آن (مشکلاتی که خیل بزرگ هستند) اهمیت یکسانی دارد.45مهدي فسنقري

اسلاید 46: زمان ازریابی ریسک :سطوح ارجاعی ریسک را برای پروژه تعیین نمایید.سعی کنید بین هر (ri,li,xi) و هر یک از سطوح ارجاعی یک رابطه ایجاد کنید.مجموعه از نقاط ارجاعی را پیش بینی کنید و تعیین کننده یک ناحیه پایان است و بوسیله یک منحنی و یا نواحی عدم قطعیت محدود می شود.سعی کنید پیش بینی نمائید ترکیب های اجزاء ریسک ها چگونه سطح ارجاعی را تحت تاثیر قرار خواهند داد.46مهدي فسنقري

اسلاید 47: پالایش ریسک:با شرایط اینکه <وضعیت> آنگاه باید توجه داشت که (احتمالاً)<نتیجه>وضعیت فرعی 1: اجزاء ویژه قابل استفاده مجدد توسط شخص ثالثی که آگاهی از استاندارد های طراحی ندارد ساخته شده اند.وضعیت فرعی 2:طرح استاندارد برای سطوح مشترک اجزاء هنوز به حالت یکپارچه در نیامده است و ممکن است با اجزاء خاص قابل استفاده مجدد موجود سازگاری پیدا نکند.وضعیت فرعی 3: اجزاء خاص قابل استفاده در زمانی بکار گرفته شده است که در محیط هدف مورد پشتیبانی قرار نگرفته است.47مهدي فسنقري

اسلاید 48: تخفیف، نظارت و مدیریت ریسک:یک راهبرد موثر و کارا باید سه مسئله را در نظر بگیرد.اجتناب از ریسککنترل ریسک مدیریت ریسک برنامه ریزی احتیاطی چنانچه تیم نرم افزاری یک روش پیش کنش برای رسک انتخاب کند، بهترین راهبرد خواهد بود. این کار از طریق اائه طرح برای تعدیل و تخفیف ریسک امکان پذیر است.48مهدي فسنقري

اسلاید 49: مخاطرات و ریسک های ایمنی:ریسک تنها به پروژه نرم افزاری محدود نمی شود. ریسک ها ممکن است پس از اینکه پروژه با موفقیت انجام شده و تحویل مشتری گردید، بروز کنند. این ریسک ها غالباً مربوط به پیامدهای عدم موفقعیت نرم افزار در میدان مورد نظر است.49مهدي فسنقري

اسلاید 50: خطاها ی طراحی کوچک که در اثر اشتباه انسان بروز می نماید.خطاهایی که در کنترل قراردادی سخت افزار می توان نادیده گرفت و بر آنها سرپوش گذاشت، بهنگام استفاده از نرم افزار نادیده گرفتن آنها بسیار دشوارتر خواهد بود.ایمنی نرم افزار و تحلیل خطر : عبارتند از فعالیت های مربوط بهطمینان از کیفیت نرم افزار که به شناسایی و ارزیابی خطرات بالقوه ای می پردازد که می تواند نرم افزار را بطور منفی تحت تاثیر قرار داده و سبب بروز نقص در یک سیستم کامل گرد. اگر بتوان خطرات را در ابتدای فرآیند مهندسی نرم افزار شناسایی نمود، ویژگی های طراحی نرم افزار را می توان بگونهای تعیین نمود که سبب حذف یا کنترل خطرات بالقوه گردد.50مهدي فسنقري

اسلاید 51: طرح RMMM یک راهبرد مدیریت ریسک را می توان در طرح پروژه نرم افزاری گنجاند و یا مراحل مدیریت ریسک را می توان بصورت یک طرح تعدیل ، کنترل و یا مدیریت سازماندهی نمود. طرح RMMM از تمام کارهایی که به عنوان بخشی از تحلیل ریسک انجاممی پذیرد و توسط مدیر پروژه بعنوان بخشی از طرح پروژه کلی بکار می رود،گزارش مستند تهیه می نماید.51مهدي فسنقري

اسلاید 52: قالب RIS در شکل زیر نمایش داده شده است.52مهدي فسنقري

اسلاید 53: 53مهدي فسنقري