مکتب جغرافیای اسلامی

مکتب جغرافیای اسلامی

اسلاید 1: البلد الطیب

اسلاید 2:

اسلاید 3: مکتب جغرافیای اسلامیمجتبی سرگزیM.H_SENATOR@YAHOO.COMالبلد الطیب

اسلاید 4: مقدمه:جغرافیا دانش گرانمایه ای است که ریشه در اولین هسته های کانون بشری دارد و از ظهور علمی آن بیش از هزاران سال می گذرد . تشکیل علمی این رشته به جهد دانشمندان اسلامی بسی مدیون است .بزرگان علوم هیات ، ریاضیات و هندسه اسلامی در زمره اولین کسانی هستند که علاقه بارز علمی خود را به کشف حقایق مربوط به کره زمین اندازه ، شکل ، حرکات ، روابط آن به منظومه شمسی و اکتشاف نواحی ابراز داشته اند و بحق از پیشگامان تکامل این علم بوده اند که ازآن جمله میتوان به مفاخری همانند ابن خلدون و ابن حوقل و مسعودی و... اشاره کرد.با انقلاب صنعتی غرب ، کانون علم جغرافیا از ممالک اسلامی به دول اروپایی تغییر جهت داد و علم جغرافیا و کاربرد آن همزمان با شروع بهره کشیهای استعماری بیشتر مورد توجه دانشمندان غربی قرار گرفت و استفاده از کاربردهای جغرافیایی را به دولتها و سازمانهای بزرگ اقتصادی توصیه کرد تا از آن در توسعه اقتصادی – سیاسی کشورها و اداره امپراطوریها بهره گیری شود. تا کنون تعاریف ارائه شده از علم جغرافیا – فلسفه و اندیشه جغرافیا و کاربرد آن نیز از سوی جغرافیدا نان غربی بوده و عمدتا مبتنی بر یک سلسله مبانی و تفکرات غیر دینی و حتی استعماری بوده است و آنچه در مجامع علمی و دانشگاهی داخلی نیز آموخته می شود بر اساس همین تئوریها و تفکرات می باشد چنانچه بزرگانی همانند استاد ارجمند مرحوم دکتر عباس سعیدی رضوانی ویا دکتر حسین شکوهی به برخی مباحث اسلامی و عناصر دینی پرداخته اند ولی بر پایه مبانی دینی نبوده است .متاسفانه علم جغرافیا در عرصه بازنگری و اسلامی شدن علوم کمترین بهره را برده و تاکنون کسی جغرافیا را بر پایه مبانی اصول فلسفی اسلامی بنا ننهاده است .نگارنده متعقد است در نظام جمهوری اسلامی که پایه های آن بر مبنای ارزشهای دینی و معارف قرانی است ضرورت دارد در این زمینه علم جغرافیا نیز همانند سایر علوم در حوزه معرفتی بازنگری و بازخوانی شده و تعاریف جدید مبتنی بر اصول اسلامی و معارف غنی توحیدی که ریشه در فرهنگ کهن و تاریخ دیرینه ایران اسلامی دارد ، ارائه شود لذا اینجانب ضرورت طرح « مکتب جغرافیای اسلامی» را مطرح می کنم.

اسلاید 5: بدیهی است این مساله به معنای نفی تمام یافته ها و تئوریهای علمی آنان نیست بلکه اصطلاح و بازتعریف آن جایگاه به علم جغرافیا از زاویه دریچه مبانی غنی اسلامی و برآمده از متن اصیل قران کریم ضروری می نماید.از جمله متمایززات کلیدی این دو مکتب را می توان دو نگرش آنان به انسان مطرح کرد اگرچه در تعریف علم جغرافیا رابطه انسان در محیط است ولی فلسفه غرب در ساختار معرفتی انسان به خطا رفته و انسان را موجودی تک بعدی فرض می کند و از جنبه های روحی می توان نیاز او قابلیتهای روحانی آن غافل شده است و اثر معنویت اخلاق و مذهب را بر محیط از حوزه قلمرو مطالعاتی خویش خارج ساخته و در رابطه با علم جغرافیا و جغرافیای علمی این نکته را مورد توجه قرار نداده است.نکته اساسی دیگر در تفاوت بنیادین میان مکتب جغرافیای اسلامی با سایر مکاتب جغرافیایی در هدف آن است در مکتب جغرافیای اسلامی دانش جغرافیا را خدمت به خلق خدا و ایجاد جامعه توحیدی و در جهت خلق البلد الطیب میداند و حال آنکه در غرب علم جغرافیا سالیان سال است که در خدمت استعمار و بهره کشی های اقتصادی – تبعیضات نژادی - برتری جویی – منفعت طلبی یک فرد یا یک گروه خاص بوده و در این مسیر چه زیانهای جبران ناپذیری که به منابع طبیعی و سرمایه های خدادادی و تخریب اراضی و مآلا آسیب هایی که به بشریت وارد آورده است.

اسلاید 6: در فرهنگ اسلامی خداوند متعال حق اختیار واجازه تصرف در طبیعت را به انسان داده است و قائل به جبر جغرافیایی نیست و در آیات متعدد چنین بیان می کند ”و سخر لکم ما فی السموات و ما فی الارض جمیعا منه“ «ما آنچه در آسمانها و زمینها ست در تسخیر و خدمت شما (انسانها) قراردادیم » ولی در قبال این اختیار دخل و تصرف مسئولیت و هدف آنرا نیز بیان می فرماید و عنوان می کند این نعمت ها در جهت بندگی – عبودیت –وحدانیت و سپاسگزاری با رعایت عدالت ، انصاف و پرهیز از اسراف و برتری جویی بهره گیری شود.و درقبال افرادیکه پس از بهره گیری از این نعمت های بی شمار در جهت ستم و کفران نعمت عمل می کنند بشدت مذمت و تقبیح می کند این چنین مدلی از توسعه و تعریفی از علم جغرافیاست که سعادت بشری و نجات ابدی و احترام به حقوق افراد را تضمین می کند اگرچه معتقدم دامنه این بحث بسیار عمیق گسترده است و بضاعت مزجاه حقیر نیز یارای ایفای حق مطلب را ندارد و لی رجاء واثق دارم طرح این موضوع گشایش بابی خواهد بود در جهت ارائه الگوی جدید و عرضه «مکتب جغرافیای اسلامی» به جهان علمی و جهانی تشنه معارف الهی – اسلامی .

اسلاید 7: سیری بر اندیشه های اسلامی

اسلاید 8: تعریف اسلام : «الاسلام هو التسلیم و التسلیم هو الیقین و الیقین هو التصدیق و التصدیق هو الاداء و الاداء هو العمل...» اسلامتصدیقیقیناداءاقرارتسلیمعقل

اسلاید 9: ویژگیهای اسلاماسلامدین جامعدین کاملپاسخگوی بشریت در تمام اعصارهُوَ الَّذي أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدى‏ وَ دينِ الْحَقِّ لِيُظْهِرَهُ عَلَى الدِّينِ کُلِّهِ وَ لَوْ کَرِهَ الْمُشْرِکُونَالْيَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دينَکُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَيْکُمْ نِعْمَتي‏ وَ رَضيتُ لَکُمُ الْإِسْلامَ ديناً فَمَنِ اضْطُرَّ في‏ مَخْمَصَةٍ غَيْر مُتَجانِفٍ لِإِثْمٍ فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحيمٌلا رَطْبٍ وَ لا يابِسٍ إِلاَّ في‏ کِتابٍ مُبينٍ

اسلاید 10: عقل ، منطق ، استدلال إِنَّ شَرَّ الدَّوَابِّ عِنْدَ اللَّهِ الصُّمُّ الْبُکْمُ الَّذينَ لا يَعْقِلُونَدل ، احساسفطره الله التی فطر الناس علیهازبان اسلام

اسلاید 11: آشنایی با مبانی فلسفی جغرافیای اسلامی

اسلاید 12: جغرافیا را در یک نگاه کلی می توان به دو بخش تقسیم کرد جغرافیای عملی و علمی یا جغرافیای نظریه ای و کاربردی اصولا جغرافیایی میتواند متضمن سعادت و خوشبختی متناسب با مقام انسانی باشد که مبتنی بر یکسری اصول فلسفی جهان شمول و جامع تعریف شده باشد والا چه بسا بشریت را به گمراهی و انحطاط و سقوط رهنمون کنددیوید هاروی جغرافیدان نامور انگلیسی به حق می گوید : « ما جغرافیدانان نمی توانیم بدون یک پایگاه معین فلسفی به پیش برویم »جغرافیاعملیعلمیکاربردینظریه ای

اسلاید 13: هر نوع جغرافیای کاربردی نمی تواند بدون جغرافیای فلسفی و تفکرات فلسفی کارساز باشدولی متاسفانه آنچه که ملاحظه می کنیم این است که هر مقدار که علم از جهت فنی و علمی اش پیشرفت کرده است از ارزش نظری آن کاسته شده استفلسفه تلاش دارد تا به بینش فوق العاده جامع از موضوعات دست یابدعلم جغرافیا در عرصه بازنگری و اسلامی شدن علوم کمترین بهره را برده و تا کنون کسی جغرافیا را بر پایه مبانی اصول فلسفی اسلامی بنا نهاده است.بر دانشمندان بنام ایرانی اسلامی است که در این رابطه اقدام جدی و تحول اساسی ایجاد نمایند

اسلاید 14: نکاه اسلام به پدیده های طبیعی و جغرافیایی زاویه دید اسلام به پدیده های جغرافیایی با سایر دانشمندان از جهاتی کاملا متفاوت استاسلام به پدیده های جغرافیایی از منظر تعقلی و فلسقی می نگرد و تنها به جنبه حسی اکتفا نمی کندتمام پدیده های عالم خلقت را آیینه ای از تجلی جمال الهی و نشانه ای از آیات الهی میداند لذا با اشاره به پدیده های جغرافیایی قبل از آن خدا را و بعد از آن معاد را می بیند و به علت فا علی وغایی آن می پردازدافقی که در اسلام از پدیده های جغرافیایی ترسیم می شود افقی نامحدود و لایتناهی است و از راه مطالعه عالم مخلوقات و عالم طبیعیات ما را به عالم ماوراءالطبیعه و عالم لایتنهاهی و قدرت لایزال الهی رهنمون می کندعلی (ع) ارتباط طبیعت را با عالم ماوراالطبیعه بخوبی ترسیم می کند و عالم هستی را محدود به کره زمین و یا حتی کهکشانها نمی داند بلکه به مسائل مافوق آنها و امور نامحسوس و عالم غیب و عالم ملکوت هستی که بنوعی حیات و تکامل هستی نیز بدان بسته است را ترسیم می کند

اسلاید 15: نکاه اسلام به پدیده های طبیعی و جغرافیایی زاویه دید اسلام به پدیده های جغرافیایی با سایر دانشمندان از جهاتی کاملا متفاوت استتمام عالم هستی را مجموعه ای واحد به هم پیوسته ، هماهنگ و هدفمند می دانداصل وحدت در عین کثرت را مطرح می کندپدیده های جغرافیایی بصورت مستقل و اتفاقی نیستند و در یک تعامل و ارتباطات متقابل و روابط علی و معلولی می داندتمام پدیده های طبیعی و جغرافیایی از یک سلسله نظامات و قوانین قطعی که سنن الهی نامیده می شود اداره می شود شایسته است با مطالعه دقیق به رابطه های حاکم بر آن پی برد و ارتباطات علی و معلولی آنرا کشف کرد

اسلاید 16: نکاه اسلام به پدیده های طبیعی و جغرافیایی زاویه دید اسلام به پدیده های جغرافیایی با سایر دانشمندان از جهاتی کاملا متفاوت استجهان و پدیده های هستی هوشمند و ذی شعور هستند و نسبت به کنش و واکنش های انسان و رفتار او عکس العمل نشان می دهنداز منظر اسلام جبر و امکان گرایی بینا بین می باشد نظام هستی بر اساس رحمت و رسانیدن موجودات به کمالات شایسته استوار شده است (رابطه جهان و انسان ) اسلام جهان را بمثابه مدرسه و یا محل تربیت انسان و جایگاه تکامل می داند چشم انداز آفرینش و افق آینده عالم هستی بسیار روشن و امیدوار کننده و از آن حکومت توحیدی است

اسلاید 17: آشنایی با مبانی توسعه فیزیکی ، فضایی از دیدگاه اسلام

اسلاید 18: قران کریم فرهنگ عمران و آبادانی و توسعه زندگی اجتماعی را همزاد خلقت بشریت می داند و آنرا امری تصادفی و اتفاقی نمی داند بلکه رسالتی برای پیامبران الهی معرفی می کند که باید بشریت را بسوی آن رهنمون کنند و در این خصوص چنین می فرماید:هو الذی انشاءکم من الارض و استعمرکم فیها (سوره هود 61)اوست خدایی که شما را از زمین (خاک) خلق کرد و عمران و آبادانی در زمین را به انسان سفارش کرد در همین رابطه حضرت علی (ع) نیز در نهج البلاغه به همین مضمون اشاره می فرماید:فاهبطه بعد التوبه لیعمر ارضه بنسله و لیقیم الحجه به علی عبادهپس از توبه حضرت آدم (ع) او را از بهشت بسوی زمین فرستاده تا با نسل خود زمین را آباد کند و بدین وسیله حجت را بر بندگان تمام کرد.توسعه همزاد خلقت بشریت

اسلاید 19: نظریه پیدایش شهرها نظریه شهر: بعنوان یک پایگاه نظامی و دفاعی نظریه اقتصادی: شهر بعنوان یک بازار نظریه هیدرولیک: با مبنای محیط گرایانه: مفهوم مازاد تولید

اسلاید 20: نظریه پیدایش شهرها نظریه هیدرولیک با مبنای محیط گرایانه: مفهوم مازاد تولیدتمدن واقعی بشر تنها در بخشی از نواحی جغرافیاییدکه درای آب و هوای مساعد و خاک حاصلخیز بوده ظاهر شده است در این نواحی جغرافیایی با مازاد تولید انسان می توان بازهم برای تولید بیشتر تلاش کند و با تقسیم کار و شغلهای تخصصی نهایتا باعث توسعه اجتماعی شده و در پی این تحولات شهرها بوجود آمده و سیر معنویت راه تکاملی پیمود.نظریه اقتصادی : شهر بعنوان یک بازارنظریه شهر بعنوان یک پایگاه نظامی و دفاعینظریه مذهبی : گسترش معابد و عبادتگاهبیشتر محققانی که در باره نقش عمل مذهبی در پیدایش شهرها به تحقیق پرداختند در میان ادیان بیش از همه در ارتباط دین اسلام با توسعه شهری تاکید می کنند این ضرورت به هنگام بحث درباره شهرنشینی به تفاوت های درسیستم فرهنگی قبل و بعد از اسلام اشاره می کند الف- سیستم فرهنگ بادیه نشینی ، کوچ نشینی قبل از اسلام در عربستان ب- سیستم فرهنگ شهری که با ظهور اسلام در همه جا گسترش یافت ولی در خصوص منش ادیان و مذاهب را در پیدایش شهرها بعنوان عامل تعیین کننده دقیق بیان کرده اند و بیشتر به عواملی همچون ناسیونالیسم پرداخته اند و معابد در بسیاری از شهرهای اولیه قدرت اصلی در دست کاهنان شهر بود و معابد از چشم اندازهای ویژه شهری بشمار می رفت و بازار تولید به دستور کاهنان در انبار های شهر ذخیره می شد در آغاز تمدن شهری در بین النهرین و مصر ظاهر شد پس به طرف مشرق به حوزه سند و جنوب شرقی آسیا رسید

اسلاید 21: و اضرب لهم مثلا اصحاب القریه اذجاءها المرسلون (یس 13) و جاء من اقصی المدینه رجل یسعی قال یا قوم اتبعوا المرسل (یس 20)همانگونه که ملاحظه می شود خداوند متعال در قرآن کریم از انطاکیه بعنوان قریه (روستا) نام می برد و چند آیه بعد (20) از همین مکان به مدینه (شهر) تعبیر می کندآنچه موجب این تغییر و توسعه و ارتقاء شده حضور انبیاء است ورود انبیا و تعالیم روح بخش آنان در میان جامعه موجب رشد ، تعالی منزلت و ایجاد تمدن و مدنیت و ارتقاء روستا به شهر شده است.در واقع این آیات به نقش انبیاء مذهب و فرهنگ توحیدی در تکوین و توسعه شهرها و ایجاد تمدنهای بزرگ و اثرات بی بدیل آنها همانند تمدن مصر ،خاورمیانه ، بین النهرین اشاره می نماید. فرهنگ : ملاک قرآن در تعیین شاخص شهر

اسلاید 22: توسعه شهریوظایف حاکمانآبادانی شهرهااصلاح امورتامین منابع مالیجهادهذا ما امربه عبدالله علی امیر المومنین مالک بن الحارث الاشتر فی عهده الیه حین ولاه مصر: (نامه 53)1- جبایه خراجها 2- جهاد عدوها3- و استصلاح اهلها4- و عماره بلادها

اسلاید 23: فلسفه حکومتمعالم دینتوسعه شهرهااللهم انك تعلم انه لم يكن الذي كان منا منافسه في سلطان، ولا التماس شيء من فضول الحطام، ولكن لنرد المعالم من دينك، ونظهر الاصلاح في بلادك، فيامن المظلومون من عبادك، وتقام المعطله من حدودك.خ131خدايا تو مي‏داني که جنگ و درگيري ما براي به دست آوردن قدرت و حکومت، و دنيا و ثروت نبود، بلکه مي‏خواستيم نشانه‏هاي حق و دين تو را در جايگاه خويش باز گردانيم، و در سرزمينهاي تو اصلاح را ظاهر کنيم، تا بندگان ستمديده‏ات در امن و امان زندگي کنند، و قوانين و مقررات فراموش‏شده تو بار ديگر اجرا گردد.فلسفه حکومت

اسلاید 24: توسعه فضایی شهرهاامام علی (ع)عليك في عماره بلادك، وتزيين ولايتك،در آباداني شهرهاي تو، و آراستن ولايتها ( توسعه فضایی شهرها )ی تو نقش داردنامه 53

اسلاید 25: آثار توسعه فضاییرفاه اجتماعیتوسعه شهرهااستحکام و ابقاء حکومت پایداری حکومتعليك في عماره بلادك، وتزيين ولايتك، مع استجلابك حسن ثنائهم، و تبجحك باستفاضه العدل فيهم، معتمدا فضل قوتهم،در آباداني شهرهاي تو، و آراستن ولايتهاي تو نقش دارد، و رعيت تو را مي‏ستايند، و تو از گسترش عدالت ميان مردم خشنود خواهي شد، و به افزايش قوت آنان تکيه خواهي کرد،فان العمران محتمل ما حملتهزيرا عمران و آبادي قدرت تحمل مردم را زياد مي‏کند.آثار توسعه فضایی

اسلاید 26: مبانی توسعه متوازن و پایدارمبانی توسعه متوازن و پایدارتعقل گرایی و خرد ورزیعدالت و توازنآینده نگری و میانه رویمهرورزی و محبت به مردم

اسلاید 27: تعقل گرایی و خردورزی در حکومت واكثر مدارسه العلماء، ومناقشه الحكماء، في تثبيت ما صلح عليه امر بلادك، واقامه ما استقام به الناس قبلك. ن53با دانشمندان، فراوان گفتگو كن، و با حكيمان فراوان بحث كن، كه مايه اباداني و اصلاح شهرها، و برقراري نظم و قانوني است كه در گذشته نيز وجود داشت.عدالت و مهرورزی علت مبقیه حکومتفان عطفك عليهم يعطف قلوبهم عليك. وان افضل قره عين الولاه استقامه العدل في البلاد، وظهور موده الرعيه. وانه لا تظهر مودتهم الا بسلامه صدورهم، ولا تصح نصيحتهم الا بحيطتهم علي ولاه الامور، وقله استثقال دولهم، وترك استبطاء انقطاع مدتهم. ن53همانا مهرباني تو نسبت به سربازان، دلهايشان را به تو مي‏کشاند، و همانا، روشني چشم زمامداران، برقراري عدل در شهرها و آشکار شدن محبت مردم نسبت به والي است، که محبت دلهاي رعيت جز با پاکي قلبها پديد نمي‏آيد، و خيرخواهي آنان زماني است که با رغبت و شوق پيرامون والي را گرفته، و حکومت بار سنگيني را بر دوش رعيت نگذاشته باشد، و طولاني شدن مدت زمامداري بر ملت ناگوار نباشد. میانه روی و آینده نگری در حکومتفدع الإسراف مقتصداً، واذکر في اليوم غداً، وأمسک من المال بقدر ضرورتک، وقدم الفضل ليوم حاجتک.اي زياد، از اسراف بپرهيز، و ميانه‏روي را برگزين، از امروز به فکر فردا باش، و از اموال دنيا به اندازه کفاف خويش نگهدار، و زيادي را براي روز نيازمنديت در آخرت پيش فرست

اسلاید 28: ومن طلب الخراج بغير عماره اخرب البلاد، واهلك العباد، ولم يستقم امره الا قليلا خ53آن کس که بخواهد خراج را بدون آباداني مزارع به دست آورد، شهرها را خراب، و بندگان خدا را نابود، و حکومتش جز اندک مدتي دوام نياورد.علت محرومیت در عدم توسعهوانما يوتي خراب الارض من اعواز اهلها، انما يعوز اهلها لاشراف انفس الولاه علي الجمع، وسوء ظنهم بالبقاء، وقله انتفاعهم بالعبر.همانا ويراني زمين به جهت تنگدستي کشاورزان است که به آينده حکومتشان اعتماد ندارند، و از تاريخ گذشتگان عبرت نمي‏گيرند.عدم عدم توجه به زیر ساختهای توسعهعقب ماندگی شهرهامحرومیت و نابودی مردم جامعهانقراض و ناپداری حکومت

اسلاید 29: تخریب اراضی ، جرم و خیانت استبغلنی انک جردت الارض فاخذت ما تحت قدمیک (نامه 40)به من خبر رسیده که تو زمینهای آباد را برهنه و ویران کرده ای و آنچه توانسته ای تصاحب نموده ایمحرومیت و عدم توسعه شهرها بدلیل سوء عملکرد حاکمان استانما یوتی خراب الارض من اعواز اهلها و انما یعوز اهلها لا شراف انفس الواه علی الجمع و سوء ظنهم بالبقا (نامه 53)

اسلاید 30: راهبرد توسعهراهبرد توسعهشایسته سالاری در مسئولیت هاعلم آمایش سرزمینعدالت در توزیع

اسلاید 31: تمام نیازمندیهای انسان در روی زمین موجود استطبیعتپاسخگوی همه نیاز بشریت است مشروط به:وَلَقَدْ مَكَّنَّاكُمْ فِي الْأَرْضِ وَجَعَلْنَا لَكُمْ فِيهَا مَعَايِشَ ۗ قَلِيلًا مَّا تَشْكُرُونَ ﴿١٠﴾ اعرافوَآتَاكُم مِّن كُلِّ مَا سَأَلْتُمُوهُ ۚ وَإِن تَعُدُّوا نِعْمَتَ اللَّـهِ لَا تُحْصُوهَا ۗ إِنَّ الْإِنسَانَ لَظَلُومٌ كَفَّارٌ ﴿٣٤﴾ ابراهیم1.شناخت توان محیطی و قابلیتهای بالقوه و بالفعل (آمایش سرزمین) 2. رعایت عدالت در توزیع و آمایش متوازن 3. مسئولیت پذیری و مدیریت صحیح منابع

اسلاید 32: آثار توسعهعدالت و مهرورزی علت مبقیه حکومتفان عطفك عليهم يعطف قلوبهم عليك. وان افضل قره عين الولاه استقامه العدل في البلاد، وظهور موده الرعيه. وانه لا تظهر مودتهم الا بسلامه صدورهم، ولا تصح نصيحتهم الا بحيطتهم علي ولاه الامور، وقله استثقال دولهم، وترك استبطاء انقطاع مدتهم. ن53همانا مهرباني تو نسبت به سربازان، دلهايشان را به تو مي‏کشاند، و همانا، روشني چشم زمامداران، برقراري عدل در شهرها و آشکار شدن محبت مردم نسبت به والي است، که محبت دلهاي رعيت جز با پاکي قلبها پديد نمي‏آيد، و خيرخواهي آنان زماني است که با رغبت و شوق پيرامون والي را گرفته، و حکومت بار سنگيني را بر دوش رعيت نگذاشته باشد، و طولاني شدن مدت زمامداري بر ملت ناگوار نباشد.آثار توسعه فضایی و آمایش سرزمینمورد ستایش مردم واقع می شودرضایت از گسترش عدالتافزایش توانمندی و اقتدار مردم استموجب پایداری و استحکام پایه های حکومت است

اسلاید 33: کلان شهرهاواسكن الامصار العظام فانها جماع المسلمين،ن69 در شهرهاي بزرگ سکونت کن زيرا مرکز اجتماع مسلمانان است،

اسلاید 34: آثار کلان شهرهاآثار کلان شهرهاوالزموا السواد الاعظم فان يد الله مع الجماعه، واياكم والفرقه! فان الشاذ من الناس للشيطان، كما ان الشاذه من الغنم للذئب.خ127همواره با بزرگترين جمعيتها باشيد که دست خدا با جماعت است، از پراکندگي بپرهيزيد، که انسان تنها بهره شيطان است آنگونه که گوسفند تنها طعمه گرگ خواهد بود،مرکز اجتماع مسلمین استتایید الهی به جماعت مسلمین استموجب پرهیز از تفرقه استآثار کلان شهرها

اسلاید 35: نمادهای ماندگارمع حسن الثناء في العباد، وجميل الاثر في البلاد،ن53برخوردار از ستايش بندگان، يادگار نيک در شهرها، رسيدن به همه نعمتها، و کرامتها بوده،توصیه به احداث نمادهای ماندگار در شهرها در شهرهاموجب تمجید وستایش مردم اموجب دست یابی به نعمتها و کرامتها استموجب دست یابموجب تمجید وستایش مردم استی به نعمتها و کرامتها است

اسلاید 36: عقب ماندگی شهرهادلایل عقب ماندگی شهرهاعدم اعتماد به حکومتعدم عبرت از گذشتگانپایین بودن سطح درآمد ها و زندگی

اسلاید 37: حقوق شهروندی وامزج لهم بين التقريب والإدناء، والإبعاد والإقصاء، إن شاء الله.ن19پس در رفتار با آنان، نرمي و درشتي را به هم آميز. رفتاري توام با شدت و نرمش داشته باش، اعتدال و ميانه‏روي را در نزديک کردن يا دور نمودن، رعايت کن.وظایف حاکمان نسبت به شهروندان-توسعه شهری- توسعه مسکن و حمایت از حقوق حیواناتاتقوا الله في عباده وبلاده، فانكم مسوولون حتي عن البقاع والبهائم، اطيعوا الله ولا تعصوه، واذا رايتم الخير فخذوا به، واذا رايتم الشر فاعرضوا عنه خ166از خدا بترسيد، و تقوا پيشه کنيد زيرا شما در پيشگاه خداوند، مسئول بندگان خدا، و شهرها، و خانه‏ها و حيوانات هستيد خدا را اطاعت کنيد و از فرمان خدا سر باز مداريد، اگر خيري ديديد برگزينيد، و اگر شر و بدي ديديد از آن دوري کنیدتوصیه به رعایت حقوق حیواناتولا توکل بها إلا ناصحاً شفيقاً وأميناً حفيظاً، غير معنف ولا مجحف، ولا ملغب ولا متعب. ثم احدر إلينا ما اجتمع عندک، نصيره حيث أمر الله به, فإذا أخذها أمينک فأوعز إليه ألا يحول بين ناقة وبين فصيلها، ولا يمصر لبنها فيضر ذلک بولدها، ولا يجهدنها رکوباً، وليعدل بين صواحباتها في ذلک وبينها، وليرفه علي اللاغب، وليستأن بالنقب والظالع، وليوردها ما تمر به من الغدر، ولا يعدل بها عن نبت الأرض إلي جواد الطرق، و ليروحها في الساعات، وليمهلها عند النطاف والأعشاب،حمايت از حقوق حيوانات در رساندن حيوانات آن را به دست چوپاني که خيرخواه و مهربان، امين و حافظ، که نه سختگير باشد و نه ستمکار، نه تند براند و نه حيوانات را خسته کند، بسپار، سپس آنچه از بيت‏المال جمع‏آوري شد براي ما بفرست، تا در نيازهايي که خدا اجازه فرمود مصرف کنيم، هرگاه حيوانات را به دست فردي امين سپردي، به او سفارش کن تا: (بين شتر و نوزادش جدايي نيفکند، و شير آن را ندوشد تا به بچه‏اش زياني وارد نشود، در سوار شدن بر شتران عدالت را رعايت کند، و مراعات حال شتر خسته يا زخمي را که سواري دادن براي او سخت است بنمايد، آنها را در سر راه به درون آب ببريد، و از جاده‏هائي که دو طرف آن علفزار است به جاده بي‏علف نکشاند و هر چندگاه شتران را مهلت دهد تا استراحت کنند و هرگاه به آب و علفزار رسيد، فرصت دهد تا علف بخورند و آب بنوشند.

اسلاید 38: حقوق شهروندی وظیفه حاکمان نسبت به رعایتحقوقحیواناتشهروندانتوسعهشهریمساکن

اسلاید 39: عوامل موثر در آبادنیعوامل موثر در توسعه و عمراننقش حاکماننقش شهروندانوفاداریامانت داریتبعیت پذیریتعقل گرایی و خردورزیعدالت ورزیمهرورزیآینده نگریمیانه روی

اسلاید 40: پهنه بندی سکونتگاهیپهنه بندی سکونتگاهیحاشیه نشینیمرکز نشینیشهریروستاییسکونتگاهاس انسانی

اسلاید 41: سکونتگاه شهری روستاییهذا ما اجتمع عليه اهل اليمن حاضرها وباديها، وربيعه حاضرها وباديها. اين پيمان نامه‏اي است که مردم (يمن) و (ربيعه) آن را پذيرفته‏اند، چه آنان که در شهر حضور دارند يا آنان که در بيابان زندگي مي‏کنند، آنان پيرو قرآنند

اسلاید 42: سکونتگاها و حاشیه نشینیوتفقد امورهم بحضرتك وفي حواشي بلادك ن53در کار آنها بينديش چه در شهري باشند که تو به سر مي‏بري، يا در شهرهاي ديگر،

اسلاید 43: سکونتگاهای انسانی ، في برك وبحرك، وسهلك وجبلك، وحيث لا يلتئم الناس لمواضعها، ولا يجترئون عليها، فانهم سلم لا تخاف بائقته، وصلح لا تخشي غائلته، ن53از بيابانها و درياها، و دشتها و کوهستانها، جاهاي سختي که مردم در آن اجتماع نمي‏کنند، يا براي رفتن به آنجاها شجاعت ندارند.

اسلاید 44: پهنه بندی سکونتگاهیپهنه بندی سکونتگاهیحاشیه نشینیمرکز نشینیشهریروستاییسکونتگاهاس انسانی

اسلاید 45: آرمان شهر علوی

اسلاید 46: سپاسگزارم