نقش دولت در توسعه اقتصادی

صفحه 1:


صفحه 2:


صفحه 3:


صفحه 4:


صفحه 5:
با بررسى نقش مفهومى و تاريخى دولت و به ا ۹ ۳۹۹ و خط مشی‌های دولت ‎ero)‏ ۳۹ و نهادهاى دولتى و اثر ان بر توسعه ‎Ce e-rc]|‏ 0 

صفحه 6:
۳ ۱ جای داد. 0000 col aan oP) Dees ec eee tee cent a SU aa I Seen ‏ا‎ ‎0 ‏فى‎ 0200000 سس و ب = < رب ‎ai‏ شده برمولفه ا ها دارند 

صفحه 7:
Te 7 ‏سیاست های اقتصادی دولت را‎ 0 ‏ل ا‎ ‏و‎ | ae ۶ ‏دهد که دولتهاد۱‎ ‏یافتگی تاثیر بم سرا‎ 

صفحه 8:
۱9۳ ‏ها‎ e Perec Supe eres) ‏ی‎ a mere eS Cg) re ee ee ‏يي الل ل م‎ ‏شده است‎ 20000 ‏ا‎ ‎5-7 oe ‏هاي ملي‎ eobjs 9 pe skh ۳ ۱۳۳۳ AR ‏ان‎ . eae ee توشعه گرا در متن تجولات افتصادي با دیدگاه منافع ملي از ‎ing‏ عاني و ‎BOC‏ ‏ی ويم PO ‏ار‎ er me 

صفحه 9:
[171111111 11 oS cul gl Br reo) Neer etre eva ‏انتخاب شده ومنایع‎ ۳ ‏ان‎ EH cg. ‏وتوزيع و انتخاب‎ ae ‏بكاركيرىق‎ ree ‏بم‎ wal 2 براى اقتدار در جامعه م .بقّدازد و نيز ل ت از اين جهت كه موضوع 0 یی کمیاب_را مورد مطالعه 2 مى دهد 1 

صفحه 10:
‎Cae‏ = -ادامه ‎POE BY ede Mere oi er SLT (ere) Niet ve are ere) eee 2] | ‎ 

صفحه 11:


صفحه 12:
6 ۳ ‏مردم] 57 ار‎ ١ 4 ۳ 

صفحه 13:
‎are rere wray|‏ را دولت‌های باستانی و مدرن به شمار می‌آیند 

صفحه 14:
لت ل ا ب 1 اقتصادعاسبتدولها مسؤوليت تا نیزبر عهده rr La ‏همواره‎ ere aoe pw 9 aid sily9 or ‏به عبارت دیگر, فقط اهداف‎ ‏و نظم داخلی مظرح نیست‎ ‏توجه دولت قرار گرقتّة است. این و"‎ ‏نقش تخصيصء تثبيت و توزيع خلاصه مى‎ :به شرح هر يى مىيردازيم 

صفحه 15:
‎alta‏ 3 23 باه ‎A rene‏ دز تا دواد ‎gore” er‏ ‎ ‎ds»‏ ولت در قالب و تبرابدین ‎Pe ag ee 1‏ ‎Ee | ay‏ 1101011 ‏می‌برند. ‎ 

صفحه 16:
جود ذل آن آکنشور هم برای تولید کالاها 

صفحه 17:
۳ ‏خو انتتد. دیدگاه‌های‎ | » ve Perey ‏ليوك‎ ‎9 Usule Gu 9 no ee) 

صفحه 18:
2200 ترجيح دهد ‎Fi‏ ‎pe eee ae Oo)‏ 56 هم دارد و مسوولیت .دارد 5 Ecol ‏ا‎ PES ۳ ‏شود کارآف تشد يا کارآفر,‎ 1 ‏كيك از توب‎ ee gees ‏نولید شوند‎ ‎eee 00‏ سين اسرد ‎atte,‏ ‏ءحمایت کند. این نقش معروف" ‎Poe eee)‏ 

صفحه 19:


صفحه 20:
مداوم, دره درامدهاى ‎Pret‏ .یا مه و( خارجى است؛ بد اين معنا ‎A‏ ۰ ار ا ل 0 ‎2Bdn0 LS L,‏ ا ا ۱۳ ‎Gul, alas Jgrsino‏ اا ا ا 1۱۳ 0000 cul, 

صفحه 21:
Pench) eee) ae ee) pa کارکرد اقتصاد دا< 9 ۱-۳ استقلال و۳ ‎a be‏ به جامعه کارکرد ۱ 

صفحه 22:
قح ۳ 3 For oF iM. as Are ‏وسيع بوده 8 قفعاليتهاى اقتصاد‎ 0 ‏لصاويو‎ ‎See 4‏ كه ممكن است» ان بودچه حذف نماييم ‏د بسي سور ‏———— ااا 

صفحه 23:


بنام حق موضوع نقش دولت در توسعه اقتصادی مهدی اقبالی مهدی ابادی پائیز 1389 مقدمه از زمان شکل گیری نخستین تمدن های بشری نیاز به نهادی که اداره ی امور این جوامع را به عهده بگیرداحساس می شد.بنابراین به تدریج نخستین دولت هابه وجود آمدند.از آن زمان تا کنون نهاد دولت مسیری طوالنی وپرفراز .ونشیب را پشت سرگذاشته است با شکل گیری امپراتوری های بزرگ وگسترش حوزه های اقتداردولت ها تشکیالت دولتی پیچیده تر شده است و این نهاد در جوامع بشری نقش مهم تر و جدی تری را بر عهده گرفت ادامه در گذشته دولت ها بیشتر حافظان نظم وامنیت ومدافع ملتهادر مقابل دشمنان داخلی وخارجی بودندو برای تامین هزینه های مربوط به این فعالیت به جمع آوری ما لیات اقدام میکردند .اما امروزه دولت ها در عرصه ی اقتصاد فعالیت بسیار گسترده ای دارند وحضورشان را در اقتصاد .جامعه نمی توان نادیده گرفت آنها عالوه بر حفظ نظم وامنیت وظایفی نظیر هدایت جامعه درمسیر رشد وتوسعه اقتصادی –ایجاد اشتغال-مقابله با تورم و حفظ ثبات اقتصادی نظایر آن را نیز برعهده دارد نقش دولت در یک قرن گذشته دچار تغییر و تحوالت زیادی شده است .با اشاعه و توسعه سریع فنّاوری ،انفجار جمعیت یا فشارهای فزاینده جمعیتی ،دغدغه‌های رو به فزونی محیط زیستی ،مخصوصا ً فشار فزاینده جهت استحاله و ادغام در اقتصاد جهانی تحت عنوان جهانی شدن ازجمله مواردی است که دولت‌ها را ناگزیر می‌سازد واکنش‌های مناسب و پاسخ‌گویی‌های الزم را نسبت به آنها اعمال کنند بازبینی جایگاه و رفتارهای دولت و اینکه نقش دولت‌ها چه باید باشد و مهم‌تر اینکه چگونه باید ایفای نقش نمایند، ضروری می‌نماید با بررسی نقش مفهومی و تاریخی دولت و به استناد شواهد تجربی ناشی از عملکرد و اتخاذ سیاست‌ها و خط مشی‌های دولت و سازمان‌ها و نهادهای دولتی و اثر آن بر توسعه فرهنگی ـ اقتصادی دولت‌ها در سطح جهان ،می‌توان چنین اظهار نمود که توسعه اقتصادی و اجتماعی با .دوام ،بدون وجود دولت مؤثّر و کارا ،محال است امروزه به نحو فزاینده‌ای پذیرفته شده است که برای تحقق هدف اهم یتی توسعه اقتصادی و اجتماعی ،وجود دولت مؤث ّر وکارا ّ اساسی دارد .در عین حال ،چنین دولتی باید نقش خود را بیشتر به عنوان شریک و فراهم آوردنده تسهیالت ایفا نماید تا مدیر و رهبر؛ به عبارت دیگر ،دولت باید تکمیل‌کننده فعالیت بازار باشد ،نه جانشین آن رابطه سیاست و اقتصاد برخی معتقدند که سیاست و اقتصاد دو مقوله جدا و بی ارتباط هستند. واقعیت دنیای کنونی عکس این دیدگاه را نمایان می سازد .روندهای موجود نشان می دهد که بین سیاست و اقتصادارتباطی تنگا تنگ وجود دارد. در ادبیات توسعه پیرامون رابطه توسعه سیاسی و اقتصاد دیدگاه های متنوع و متضادی مطرح شده است که می توان تمامی ان را در سه گروه به شرح زیر جای داد. الف) گروه اول به تقدم توسعه اقتصادی بر توسعه سیاسی معتقد هستند مانند (مارتلین سیمورلیپست) ب) گروه دوم بر عکس دیدگاه فوق به تقدم توسعه سیاسی بر توسعه اقتصادی باور دارند مانند(امارتیا سن ) ج)گروه سوم به توسعه متوازن وهم زمانی توسعه سیاسی و توسعه اقتصادی اعتقاد دارند. هریک ازرویکردهای یاد شده برمولفه های خاصی تاکید دارند سیاست های اقتصادی دولت می تواند حرکت جامعه را به سمت توسعه کند سازد یا برعکس برسرعت ان بیفزاید بررسی تجربه ی توسعه درکشورهای پیشرفته نشان می دهد که دولتهادرحرکت این گونه جوامع به سمت توسعه یافتگی تاثیر به سزایی داشته اند. ادامه در نيم قرن گذشته رشد و توسعه اقتصادي در كشورهاي جنوب شرق آسيا توجه بسياري از محققان را به خود جلب نموده است .در اين خصوص داليل چندي بررشد اين كشورها آورده شده است از جمله : -1رشد سرمايه گذاري به دو صورت ورود سرمايه هاي خارجي و برنامه هاي ملي براي رشد پس اندازهاي داخلي . -2هدايت اين سرمايه ها در راستاي توسعه و رشد توليدات صنعتي بانگاه به بازارهاي جهاني . -3وجود دولت توسعه گرا در متن تحوالت اقتصادي با ديدگاه منافع ملي مورد سوم از جمله موضوعاتي است كه به عنوان موتور فرآيند رشد و نوسازي تكنولوژيك اين كشورها مطــرح مي گردد .به راستي عملكرد مكانيسم اين روش چگونه بوده است؟ رویکردهای اقتصاد سیاسی اقتصاد سیاسی یکی ازشاخه های علوم اجتماعی ومرتبط با انتخاب عمومی است .منظور ازانتخاب عمومی این است که دولت به عنوان نماینده عموم انتخاب شده ومنابع راتقسیم وتوزیع و انتخاب دولت انتخاب عمومی است .این علم علمی سیاسی است ازاین جهت که به موضوع بکارگیری قدرت ورقابت برای اقتدار در جامعه می پردازد و نیز علمی اقتصادی است از این جهت که موضوع تخصیص و مبادله منابع کمیاب را مورد مطالعه قرار می دهد ادامه از انجا که انتخاب عمومی (دولتی) توزیع منابع وامکانات بهره وری اعضای جامعه را تحت تاثیر قرار می دهند و از انجا که اقتصاد وسیاست هردو به بهره وری که از مقوالت اساسی توسعه است مربوطند اقتصاد سیاسی در واقع فرایند توسعه را نیز بررسی می نماید .بنابراین حوزه مطالعه اقتصاد سیاسی به فرایند توسعه گسترش می یابد .توسعه در تحلیل نهایی به منظور افزایش بهره وری است. بدین معنی که چیزی که بیشتر توسعه یافته باشد دارای بهره وری باالتر است. اقتصاد سیاسی به دستور کار سیاسی برای اقتصاد مربوط می گردد و بیشتر به مسائل سیاسی مربوط است تا مسائل اقتصادی. مفهوم بازار و دولت بازار سازمانی است که مصرف و تولید کاالها و خدمات را از طریق معامالت داوطلبانه هماهنگ می‌کند .در مقابل، ‌دولت سازمانی برای قبضه کردن قدرت قهری مشروع است با استفاده از این فشار اجباری ،دولت هماهنگ‌کننده فعالیت‌های مردم طبق قوانین و مقررات است .بر اساس بخشی از این قوانین ،دولت با اعمال قدرت ،منابع و مسؤولیت اموری را که بازار از انجام آن ناتوان است به عهده می‌گیرد نارسایی دولت می‌تواند به اندازه نارسایی بازار مصداق داشته باشد .چالش پیش رو این است که تمهیداتی باید اندیشیده شود که فرایند سیاسی و ساختار انگیزه‌ها را درست و صحیح درک نمایند و رفاه اجتماعی را در عمل بهبود بخشند در این راستا ،سه :وظیفه عمده ذیل را می‌توان برای دولت برشمرد 1ـ مسؤولیت جنگ :برای هر جامعه‌ای احتمال این‌که درگیر جنگ شود ،وجود دارد .بدین لحاظ ،جامعه هزینه‌هایی را برای سازماندهی نیروی مدافع می‌پردازد .برای انجام این امر ،ناگزیر از داشتن دولت هستیم. 2ـ حفظ نظم کشور :برقراری نظم و امنیت نیز از جمله مواردی است که وجود دولت را ضروری می‌سازد. این دو وظیفه جزو وظایف کالسیکی است که نقطه مشترک دولت‌های باستانی و مدرن به شمار می‌ایند است. . درعصر جدید ،وظیفه سومینیز در ک انونت وجه ق رار گ رفته اغلب سته ب ه اوضاع داخلی ب ، از آنجا ک ه ب قایس یاسیو آرامش حولاقتصادیرا ن یز ب ر عهده مسؤولیت ت ‌ها استدولت اقتصادی ، ّ گرفته‌اند .همواره پ یوندیب ینموفقیتاقتصادیو ت وانجنگیوجود داشته هایت ه معنایافولموقعیتژئوپ لیتیکب وده ب استو ش کستاقتصادیدر ن .است اکنون نقش اقتصادی دولت از حصول به اهداف نظامی هم فراتر رفته و سرچشمه مشروعیت دولت است، به عبارت دیگر ،فقط اهداف کالسیک ،یعنی بقای نظامی و نظم داخلی مطرح نیست .بلکه اقتصاد نیز در اولویت توجه دولت قرار گرفته است .این وظیفه دولت در سه نقش تخصیص ،تثبیت و توزیع خالصه می‌شود که مختصرا ً :به شرح هر یک می‌پردازیم تهیه و تدارک کاالهای عمومی و یا فرایندی که در طول آن ،منابع کل بین کاالهای خصوصی و عمومی تقسیم می‌شود و هم‌چنین رکیب کاالهای عمومی مورد تصمیم‌گیری و گزینش قرار می‌گیرد، یکی از نقش‌های دولت است که می‌توان آن را نقش تخصیصی نامید منظور از نقش توزیعی ،حرکت دولت در راستای ایجاد توزیع درآمد عادالنه است .هم‌چنین دخالت دولت در قالب نقش تثبیتی نیز بدین معناست که نظام‌های اقتصادی ،به طور دوره‌ای تورم ،بیکاری ،فقدان رشد و ...رنج از مسأله ّ تورم و بیکاری و می‌برند .دولت‌ها برای رفع ّ تالش برای حصول به رشد معقول و بهبود تراز پرداخت‌ها ،در اقتصاد دخالت می‌کنند ویژگی‌های دولت توسعه‌گرا یعنی هر کشوری که بهترین کارکرد خود را محور قرار دهد ،به .بهترین نتیجه می‌رسد پرثمرترین فعالیت هر کشوری ،فعالیتی است که با منابع و .عوامل موجود در آن کشور هم‌سازتر باشد تالش برای تولید کاالهایی که کشورهای دیگر ،نوع مرغوب آن را تولید می‌کنند ،تنها باعث می‌شود که سطح رفاه آن کشور .افت کند باید در پی مزیت خود باشد .دیدگاه‌های مختلفی در این زمینه وجود دارد‌.به عنوان مثال ،ریکاردو مزیت نسبی را در مواهب طبیعی می‌داند؛ هکشر و اوهلین کمبود نسبی نیروی کار و سرمایه .محلی را در کانون توجه قرار داده‌اند کشوری که در اوج محصولی به سراغ آن می‌رود ،به بهره‌ای متفاوت از کشورهایی می‌رسد که به هنگام سیر نزولی آن محصول، به سراغش می‌روند .در هر مقطع از زمان، کاالهای محدودی هستند که دارای چنین ویژگی باشند .در چنین شرایطی ،اگر دولتی این توانایی را به جامعه خود بدهد که بتواند در محصولی که شاخص بیشتری است ،مزیت نسبی ایجاد کرده ،در تقسیم کار بین‌المللی برای خود سهم بگیرد ،چنین دولتی دارای انباشت سرمایه و کمک به کارآفرینی الف) در قانون‌گذاری مراقبت را بر ترویج ترجیح دهد ب) هر دولتی نقش تولید کنندگی هم دارد و مسؤولیت مستقیم عرضه انواع خاصی از کاالها را بر عهده .دارد ج) دولت به جای آنکه جانشین تولیدکنندگان خصوصی شود ،کارآفرین باشد یا کارآفرینان موجود را تشویق کند که خطر کنند و وارد انواع چالش‌آفرین‌تری از تولید شوند د ) دولت در برابر تغییرات جهانی ،از کارآفرینان بخشی خصوصی ،حمایت کند .این نقش معروف به نقش پرورشگری است رابطه دولت با نهادهای اجتماعی دولتـ باید رابطه منطقی با جامعه داشته باشد؛ یعنی باید درون مناسبات اجتماعی نیرومندی قرار گیرد که آن‌ها را به جامعه پیوند می‌زند و مجراهایی نهادینه برای مذاکره مستمر و مجدد درباره هدف و خط مشی‌ها را مهیا کند ویژگیهای دولت توسعه گرا در ایران بررسی وضعیت اقتصادی ایران حاکی از آن است که اقتصاد ایران وابسته به نفت است و این وابستگی از عوامل عدم .ایجاد دولت توسعهـ‌گرا در ایران میـ‌باشد از آن‌جا کهـ بخشـ عظـیمیـ از منابع درآمدیـ دولت از طـریق درآمدهایـ ارزیـ حاصلـ از فروش نفت تأمین میـ‌گردد ،میـ‌توان دولت ایران را یک دولتـ «رانتیـر» نامـید .دولت رانتیـر دولتیـ است کهـ به طور مداوم ،دریافت‌کننده مقادیر عظیـمیـ از رانتـ خارجی (ماننـد درآمدهایـ نفـتی ،کمک‌هایـ بالعوضـ وـ )...است که توسط حکومت‌ها .یا مؤسساتـ خارجیـ پرداخـت می‌گردد دولت رانتیر دولتیـ است که رانتیـ کهـ دریافت میـ‌کنـد دارای منشـاء خارجیـ است؛ بهـ این معـنا کهـ هیچ‌گوـنه ارتباطیـ با فرایندهـای تولیدیـ در اقتصـاد داخلیـ ندارد .رانت قسـمت عمده درآمد این دولت را تشـکیـل می‌دهد ،در حالی کهـ درصد بسـیار ناچیـزیـ از نیرویـ کار مشـغول تولید رانت هسـتـند و باالخره دولت ،به تنهایی دریافت‌کنـنده رانت میـ‌باشد کارکرد اقتصاد داخلی ندارند ،از اقتصاد داخلی و جامعه خویش بی‌نیاز شده و دارای استقالل می‌گردند .استقالل در اینجا به این معناست که دولت می‌تواند به اتخاذ و اعمال سیاست‌ها بدون دلنگرانی نسبت به منافع گروه‌های اجتماعی .بپردازد ‏به این ترتیب ،دولت رانتیر اوال ً کم‌ترین وابستگی ممکن را به جامعه وکارکرد اقتصاد داخلی دارد ،ثانیاً می‌تواند به هر شیوه که می‌خواهد رانت در دسترس خویش را تخصیص داده و توزیع کند .این دولت چون وابستگی مالی به جامعه ،به ویژه کارکرد اقتصاد داخلی ندارد ،تالش برای بهبود اقتصاد کشور برای آن امری اختیاری بوده ،و هیچ ضرورت حیاتی و اضطراری ندارد هم‌چنین به علت در دسترس بودن درآمدهای نفتی، دولت رانتیر ایران ،چه در گذشته و چه در حال، انگیزه جدی برای تأسیس یک اساس مالیاتی قوی برای خود نداشته است .وابستگی به درآمدهای نفت که به آسانی در اختیار هستند ،باعث می‌شود شکل‌گیری تدریجی و آرام پایه و اساسی مالیاتی که به حد کافی وسیع بوده و با فعالیت‌های اقتصاد سر نشود داخلی در هم تنیده باشد‌ ،می ّ خالصه این که اگر خواهان توسعه هستیم، باید با جدیت ،درآمدهای نفتی را تا آن جا که ممکن است ،از بودجه حذف نماییم مهدی اقبالی مهدی ابادی www.eghbalineda.com AKHLAGH1388@yahoo.com