پاورپوینت حمام و گرمابه های ایرانی

صفحه 1:


صفحه 2:


صفحه 3:


صفحه 4:
ری حمام و گرمابه های ایرانی ن بخش به بررسی فضاهای کالبدی و ت به کاررفته در حمام‌های ایرانی پردازيم. ما نکته ای که نباید از نظرتان دور 00 لوات که تفاوت چندانی بین حمام‌های آنی و حمام‌های دیگر کشورها در گستره بیع سرزمین‌های اسلامی وجود ندارد. چون ‎dl‏ زمان به دلیل تمدن و فرهنگ قوی ایران پاری از عناصر معماری از سرزمین ما به یر تقاط قلمرو اسلام در آسیا مرکزی و حتى 0 گشتزش یافت. در اين دوران حمام‌ها با و کی مشترك از نظر هندسی ساخته می‌شد و كلا نظم, تقازن و مرکزگرایی در معماری اللاهرى آئها رعایت می‌شد 

صفحه 5:
أت وراه هس كد ب اسان سننی- ایرانی و اسلامی طراحی شدند. هر به گونه‌ای ساخته می‌شد تا سه فضای وت از نظر دما (سرد. گرم و معتدل) را ایجاد ‎oles,‏ حمام‌ها بر اساس چهار طبع یا مزاج شناجّته شده در طب سنتی ایرانی یعنی گرم, د, خشگ و تر طراحی می‌شد چون سلامت ن را در تعادل بین این طبع‌ها می‌دانستند. آب است بدانید هر فضا با راهرو و هشتی از آز قضاهای جدا می‌شد تا دما و رطوبت ‎Lad ym‏ نكا به مكان مجاورش ناكهان تغيير نكرده و دماى را ناكهان افت نكند خزينه حمام على قلى اغا 

صفحه 6:
يا بینه ل به عنوان سردخانه شناخته می‌شود که در رخت‌کن يا بینه نام دارد. هوای بینه همان از نامش پیداست کاملا سرد و خشک است ‎Gb‏ سنتی ایران معادل فصل پاییز شناخته د. در این فضا عموما خلط يا مزاج سودا در آنسان اپجاد می‌شود. در این قسمت که عموما کل هشت ضلعی و با سقف گنبدي ساخته شد, سگوهایی وجود داشت که در آن تشک ويا شش بهن می‌کردند تا مردم علاوه بر تعویض ‎Go‏ هایشان کمی استراحت کنند. ‏ها برای تزئین بینه از سنگ یا کاشی استفاده و در سقف گنبدی آن نیز نوع خاصی از یه به نام "جام خانه" قرار می‌دادند. با برداشتن ‎ele‏ (که عْموما از جنس سفال کروی شکل بودند) ۶ ببنه مشاشب با فصل‌ها تعدیل و محیط ضد ‎ 

صفحه 7:
۲ گرمخانه » سوم يا كرمخانه مزاج كرم و تر دارد كه معادل با فصل بهار است. در اين ن خون در بدن انسان به وجود مىآيد. اين قسمت محل استحمام و نشو است. معمولا به شكل هشت كوش يا جهار ضلعى با ديوارهاى ضخيم مىشد كه كف آن را قيراندود مىكردند و روى آن را با ملات ساروج شاندند. سقف گرم‌خانه از سقف بقيه قسمتها مرتفعتر است و طاق ى آن جام خانه بزركى دارد كه در حكم جراغ و سيستم روشنايى عمل كند. اما شايد براى شما هم سوال شود كه جرا از شمع و يا جراغ نفتى أى روشن كردن فضاى داخلى استفاده نمى شد؟ علت آن كاملا واضح است جون اينكونه روشنايىها به دليل موادى كه در سو نها استفاده مىشد كار تنفس را در فضاى كرمخانه سخت مىكرد و مشكلات تنفسى احتمالى ايجاد مىشد. به همين دليل در ساخت جامها از شيشه به شکل عدسی استفاده می‌شد تا نورپردازی داخل بناها کاملا اصولی 

صفحه 8:
"ميان در" جايى است كه مزاج تر و سرد تركيب می‌شوند. این قسمت ‏ زمستان است كه خلط يا مزاج بلغم در انسان غلبه پیدا می‌کند. با گرم‌خانه از طريق "ميان در" صورت مىكرفت. اين فضا به شكل و و خم بود که بعضا با استفاده از هشتی کوچکی ساخته می‌شد تا ند با تاخیر از گرمخانه به درون بینه پا بگذارد. همچنین گرما و حرارت ه شده در گرمخانه به یک‌باره از حمام خارج نشود و انرژی هدر نرود. ‎py‏ خانه خزینه‌ی آب گرم و مخزن آب سرد وجود داشت. معماران ایرانی در آف خزینه صفحه ای فلزی به قطر 60 الی 110 سانتی‌متر قرار می دادند که حد ‎ow ۰‏ آب و آتش زیر خزینه بود. به اين شیوه حمام هميشه آب گرم و سرد را .داشت 

صفحه 9:
که وظیفه‌ی او نگهداری از حمام, گرم نمودن آب و همچنین تمیز كردن حمام دی که با کیسه کشی و شستشوی افراد در حمام امرار معاش می‌نمود. : شخصی که در حمام به اشخاص مشت مال می‌دهد و جهت صدا زدن او در سربینه می‌کوید؛ "خش". : ای در واقع مالي حمام خصوصی است که در حمام‌های عمومی او صرفا نقش آمور چمام را برعهده داشت. ین فرذ وظیفه‌اش جفت کردن کفش اشخاص و گاهی اوقات جابه‌جایی افرادی که در حضور داشتند. تا مشتری وارد می‌شد, پادو کفش مشتری را زیر سکو می‌گذاشت و یک تک روی سکو پهن می‌کرد. مشتری که لخت می‌شد, پادو یک لنگ دیگر به او می داد. آن لنگ دوم را به کمر می‌بست لباس‌هایش را توی آن لنگ اول می‌پیچید و از سکو پایین 

صفحه 10:
ام در كمامهاى قديمى 2 00 أس,ء شانه. طشت, صابون: لكن: سفيدآب. آينه: کتیراء جام حناء سدر جام وسمه: موا 00 ا ‎jou ax El‏ وسمه, سنگ پا, گل سرشور, بقچه 2020 /أشامل مراحل مختلفى است, لذا حمامهاى سنتى ايران داراى فضاهايى با عملکردها و هتقو بوده‌اند. در اين رابطه فضاهای داخل حمام را می‌توان به سه قسمت 1- نیمه گرم و نیمه 2 گرم و مرطوب 3- بسیار گرم و بسیار مرطوب تقسیم نمود. / تنظیم شرایط محیطی: تنطیم شرایط محیطی در حمام به گونه‌ای بوده که حرارت و رطوبت به ترتیب از هشتی ورودی و بینه (نیم و نیمه مزطوب) به صحن حمام و گرمخانه (گرم و مرطوب) و نهایتاً به خزینه حمام (بسیار گرم و بسیار 7 بر می‌شده. لذا اين فضاها هر یک مستقل بوده و تنها از طریق دالانهای باریک و غیرمستقیم و ی کی با بکنیگر ارتباط داشته‌اند. اين مطلب تقریباً در مورد تمامی حمامهای سنتی ایران که از دور ۷۱ 0 /باقی مانده است صدق می‌کند و شامل هر چهار آقلیم مختلف ایران نیز می‌باشد 

صفحه 11:
تیب سلسله مرانب فضایی حمام شتریان آیتدا پس از دخول به حمام و گذر از دالان و هشتی ورودی, وارد بینه حمام آمی ل اين قسمت حکم ورودی حمام را داشته و از سایر قسمتها مجلل‌تر بوده و زبینات بهتری داشته است. سپس جهت استحمام, کفشها را کنده و آنها را در قسمت بش‌کن که در زير سکوی سربینه می‌باشد قرار می‌دادند و وارد سربینه می‌شدند. بن قسمت مانند سکویی اطراف بینه را احاطه کرده و مشتریان لباسها را در آنجا و سای قرار می‌دادند. در سنوات اخیر قفسه‌های لباس با قفل جهت این شده است. سپس پس از بستن لنگ:مجدداً وارد.بینه«شده و بعد از گذاشتن ‎a‏ دالان به نام «میان در» معروف است وارد گرمخانه می‌شدند. قسمت ميان در معمولاً از طریق یک و یا دو راهروی مجزا, به مستراحها و اطاق‌های تنظیف ارتباط > ۰ اطاق تنظیف (یا نظافتخانه) جهت نظافت بدن, حنابندی و حجامت مورد فاده قرار می‌گرفته است. فضای میان در معمولاً به صورت هشتی و يا یک دالان پک و دارای ارتباط غیرمستقیم یا بینه. گرمخانه. مستراح و اطاق تنظیف بوده و بر مسیر ارتباطی عملکرد آن جدایی تبادل حرارتی و رطوبتی و همچنین بصری بین قلیمتهای مختلف حمام بوده است 

صفحه 12:
ل از عبور از گرمخانه (صحن حمام), و بالا رفتن از چند پله, مشتریان از یک ورودی به صورت دولا وارد خزینه حمام می‌شدند. فضای خزینه گرمترین و مرطوبترین ت حمام است و لذا صرف‌نظر از ورودی کوچک آن, کاملاً محصور می‌باشد. در کف آی از خزینه و گاهی در وسط آن دیگی بزرگ به نام تیان (پاتیل هم خوانده د‌شود) قرار داشته. در زیر تیان, کوره حمام که به نامهای تون, آتشدان و گلخن نیز عروف است قرار داشته است. مشتریان حدود چند دقیقه و يا گاهی تا نیم ساعت در ‎ap‏ می‌ماندند تا بدن خیس بخورد. پس از آن به گرمابه مراجعه کرده و شروع به شستشوی بدن می‌کردند. افرادی که توانایی مالی داشتند, از دلاک برای اینکار استفاده . بعد از شستن بدن, مجدداً وارد خزینه شده و خود را پاک 0245 و آب از اتمام استحمام از همان مسیری که آمده بودند باز می‌گشتند و پس از گذشتن از ۲ يميان درهء وارد بینه شده از پله‌های اطراف بینه بالا رفته و پاهای خود را در حوض الا جازی در آن‌تروان نودهر آب کشیده:و به مسجت مر .نبنة وازد م شديد. دز انق ام يتصدى حمام به آنها دو لنگ می‌داده که یکی را دور کمر و دیگری را روی دوش انداخته و ۰ | شیک ی‌کردند. در بعضی از موارد از کارگر حمام می‌خواستند که آنها را در اين محل 2 و مالْدهد. در خاتمه لباس را پوشیده و پس از پرداخت پول و تشکر از اوستای حمام, از | هشتی ورودی خارج می‌شدند 

صفحه 13:


صفحه 14:
آینکه حمام محیطی نسبتاً بسته می‌باشد و ارتباط کمی با شرایط اقلیمی مجاور خود دارد. اختار کلی حمامها در مناطق گوناگون اقلیمی ایران کم و بیش مشابه است و عوامل اقلیمی مائند آقتاب, باد و موقعیت جغرافیائی تأثیر چندانی در نحوه استقرار, شكل كالبدى و ندی فضاهای داخل حمام نداشته است. ۲ ۱ شود که در مناطق گرم و خشک و خصوصاً مناطق سرد جهت حفظ حرارت داخل لید ساختمان تا حد ممکن در داخل زمین قرار می‌گرفته, در کرانه جنویی سواحل دریای معتدل بودن اقلیم و همچنین بالا بودن سطح آبهای زیرزمینی, حمام در عمق کمتری از هی‌گرفته است. این موضوع در مورد سواحل جنوبی کشور نیز صادق است زیرا در اين آرت و رطوبت هوا بسیار زیاد و سطح آبهای زیرزمینی نیز در اکثر مناطق آن بالا OF Pr JO sha M6 oe 

صفحه 15:
ح ود استفاده در حمامها همواره مصالح بادوام و بام اکثر حمامهای بزرگ و مهم صورت طاق با کنید بوده است. اما در روستاهای کوهستانی و یا روستاهایی دانتر منی زه جوب سان نؤذةت مامه خالا بااتير جوبي:3 كاقل بوشيدةاشده كأنتر و اقتصادىتر بوده است. در سواحل جنوبى درياى خزر به جهت بارندگی ‎wb),‏ بامها یا به صورت شیبدار و یا به صورت طاق و گنبد اجرا می‌شده است. قضاى دأخلى حمام مستقل از عوامل اقليمى خارجى بوده ولى در اقليم خرد اميا توجة به عملكردهاى فتفاوت در فضاهاق كوتاكون آن,:تنظيم ميان | ل رطوبت, نور و تهویه در هر یک از فضاها حائز اهمیت بسیار بوذه است. لذأ ای و اجرای ساختمان حمام احتیاج به تدابیر خاص زیست محیطی داشته تا در _ 8 سول سال و ساعات مختلف شبانه‌روز, شرایط زیستی در بخشهای مختلف آن تسبتاً ثابت و مناسب برای استحمام باشد 

صفحه 16:
بت | 020 کل ساختمان حمام به طور مستقیم امکان نداشته زیرا در گذشته که حرارت مصنوعی) تا از طریق احتراق مواد آلی حاصل می‌شده, دود و گاز کربنیک حاصل از آن تنفس و فعاليت انسان ‎2٩‏ 90 حمام را غیرممکن می‌کرده است. لذا حرارت مورد نیاز در خارج از فضای زٍیستی حمام) لوزاندن مواد آلی در تون (آتشدان) که در زیر دیگ خزینه حمام قرار داشته و آب خزینه را 0355 و همچنین انتقال دود و حرارت آتش از زیر کف حمام صورت می‌گرفته است. ندان (پاتون) به گذر عمومی ‎ol)‏ داشته که از آن طریق مواد سوختی وارد انبار حمام می‌شده, ولا فى كهغالباً سرگین (فضولات گاو و گوسفند), خار و خاشاک و یا برگ درختان بوده توسط تون گرم کردن تون حمام مورد استفاده قرار می‌گرفت. لازم به ذکر است که تون تابی از جمله پست محسوب می‌شده است و دود حاصل از تون, از طریق دالانهای زیرزمینی که گربه رو, کوچه‌بندی و یا زیرکار خوانده ء به دودکشها انتقال می‌یافته است. این گربه‌روها از زیر کف حمام عبور داده می‌شده و پاعث حرارت در فضای حمام. خصوصاً در گرمخانه می‌شده است. چون فضای گربه‌رو دوده می‌گرفته و ۵ تمیز کردن داشته, معمولاً ابعاد آنرا به اندازه‌ای می‌گرفتند که یک نفر ‎a‏ طور خمیده بتواند الشيود و تعمیرات احتمالی و پا نظافت آن را انجام دهد. روی گربه‌روها را با سنگهای ورقه مرمر و ۵ #شابه می‌پوشاندند. این نوع سنگها نه تنها امکان تبادل حرارت بین گربه‌رو و فضای داخل | میسر#/می‌کرده بلکه از نظر دوام, نظافت و شستشوی سطح آن, بهتر از مصالح دیگر بو 

صفحه 17:


صفحه 18:
تمهیدات اتخا شده جهت کاهش تبادل حرارتی بین داخل و خارج فضای حمام, ادن بنای جمام در داخل زمین بوده, به نحوی که غالبا کف حمام چند متر پایین‌تر از گدر عمومی قرار داشته و بدین ترتیب خاک اطراف دیوارها همانند یک عایق ی عمل گرده و میزان تبادل حرارت بين داخل و خارج ساختمان را کم می‌کرده. نّْ بدنه ضخیم حمام به علاوه خاک مجاور آن همانند یک خازن حرارتی عمل کرده و دیل نوسان درجه حرارت در داخل ساختمان موّثر بوده است. گر مزایای قرار دادن بنا در داخل زمین, مقاومت بهتر ساختمان در مقابل نیروی له بوده است. 2 وم و بسیار مهم آنکه امکان سوار شدن آب جاری در جویها که از رودخانه وی استفاده می‌کردند, میسر می 3 له در ماطفی ‎Sle ie Soya ale tae Win lel Cano‏ "سواحل خلیج فارس و دریای عمان بدنه حمام را بر روی سطح زمین بنا ‎١ |‏ رطویت آب مورد نیاز حمام از آب نهرها قناتها و یا از آب چاه تأمین ‏ _ مجاور حمامهایی که از آب چاه استفاده می‌کردند یک چاه حفر می‌شده و آب اسان و يا یک یا دو گاو نر اخته بیرون کشیده می‌شد. در رابطه با مورد دوم را که گاو باید طی می‌کرده تا آب را بالا بکشد به صورت سرازیری می‌کندند تا ‏وی کمترق,را برای اینکار صرف کند و دیرتر خسته شود. به اين مسیر شیب‌دار, ‎cul ox xe ‏اطلاق‎ » ‎ 

صفحه 19:
ب وارد یک حوض شده و از آنجا توسط لوله‌های سفالین به نام تنبوشه به خزینه می‌شده است. مواقعی که می‌خواستند آب خزینه را عوض کنند, آنرا خالی کرده و شستشوی خزینه آب را توسط تنبوشه‌ها (لوله‌های سفالی) از حوض به خزینه ‎wo‏ ‏گردن آب و شستشوی خزینه بسته به نظر صاحب آن و مرغوبیت و اعتبار حمام, ژ و حتی هرچند هفته یکبار انجام می‌شده است. آب تازه توسط حرارت آتشدان ار دیگ خزینه قرار داشته گرم می‌شده. تعویض آب حمام توسط بوق حمام و بستن ‎٠‏ به مت فتودی و اطراف آنبة اهالی ورهگذران اعلام مق‌شدم انیت گنای گرمخانه در بعضی از حمامها که بزرگتر و مجللتر بوده‌اند استخری بنام ‎١‏ زار داشته است. آب اغلت:چهاز حوضها گرمنبوده:و از آن برای:شتا کزدن در استفاده می‌شد, ولی بعضی از چهار حوضها مانند حمام باغ فين كه يي حمام ‎١‏ /دارای تیان بوده و به وسیله حرارت آتشدان همانند خزینه, آب آنها گرم است. در اين استخرهای سرپوشیده, شنایی به نام شنای چهارحوض معمول بوده لام این شتا بدین:طریی است که آبترابا دوردسحنه زیر نکم می‌آوردند او نا الك را.به عقب مىزنند 

صفحه 20:
مخانه, به جز چهارحوض, حوضهای کوچک دیگری نیز بوده که در کنار خود را می‌شستند. در وسط بینه نیز غالبا یک حوض بزرگ بوده که علاوه ؛ به مرطوب نمودن فضای بینه کمک می‌کرده است. همچنین همانگونه د, حوض کوچکی در بالای پله‌های سر بینه وجود داشته که افراد پاهای خود ن آب می‌کشیدند. ‎ws? vil‏ به دليل آنکه کوچک بوده, می‌بایستی که آب در آن روان باشد تا در حد کر برای طهارت باشد. این حوضهای آب در قسمتهای مختلف حمام, هوای هر قسمت را نسبتاً ب می‌نموده, ولى باید توجه داشت که راههای ارتباطی بین فضاهای اصلی به صورت محصور و غیرمستقیم بوده لذا رطوبت بیش از حد هوای فضاهای لوب وارد قسمتهای نیمه مرطوب نمی‌شده و بدن مشتریان هنگام ورود به به تدریج به آب, رطوبت و حرارت نزدیک می‌شده و هنگام خروج نیز به همین »به تدریج از رطوبت و دمای هوا در فضایی که مشتریان عبور می‌کردند می‌شده است 

صفحه 21:
روشنایی از ‎Ea‏ 5 پخش عمده‌ای از سطوح جانیی اکثر حمام‌ها در داخل ژمین بوده, لذا نور آفتاب از طریق نورگیرهای سقفی و یا پنجره‌های زير طاق وارد فضای حمام 00 است. بدین منظور شیشه‌های محدب شكل به نام گل جام بر بالای گنبد نصب می‌شده و اطراف آن را با ملات ساروج و یا مومینه آبندی می‌کردند. به مکانی که [ وگل جامها قرار داشته. جامخانه گفته می‌شده است. در شب يا مواقعی که رو کافی نبوده, نور داخل جمام توسط چراغ دستی تأمین می‌شد. بهترین نوع چراغ, چراغ نفتی بوده که از اواسط قرن سیزده شمسی جای چراغهایی را که با روغن چراغ می‌سوخته گرفت. از روغن کنجد. روغن برزک, روغن کرچک و یا روغن پنبه اه و امثال اينها براى روغن جراع استفاده می‌کردند چراغ پیه‌سوز نیز نوعی چراغ بوده که سوخت آن ‎ay‏ ‏ند يوده است, منتها نور آن کمتر از دیگر چراغها ,او دازای دود و بوی نامطلوب می‌باشد کم اد بل نان 

صفحه 22:
تهویه +000 !أن شرايط مناسب براى استحمام, علاوه بر کنترل میژان حرارت, رطوبت و نور. مستلزم تنظيم مقدار تهویه در حمام نیز بوده است. زیرا استحمام تعداد زیادی از آفراد در یک زمان, به علاوه رطوبت و سنگینی هوای حمام 0 ده از چراغهایی که تولید دود و گاز کربنیک می‌کردند و محصور بودن فضاهای حمام, نیاز به تهویه کنترل شده در قصا]ًّهای مختلف داشته و اگر اين امر رعایت نمی‌شده, ‎SEL‏ تنگی نفس و یا حتی خفگی افراد می‌گردیده است. باژ کردن پنجره‌های زیر طاق, در مواقعی که هوای حمام نگین و آلوده بوده و همچنین استفاده از روغن و يا نفت تمیز براي چراغ و خاموش کردن چراغ در بیرون از محوطه جمام از جمله تمهیداتی بوده که برای سالم نگاه داشتن هواٍي حمام بکار گرفته می‌شده است. لذا داشتن تجربه در ‎bid,‏ مت ور و و تام [لثاده ازاحمام. امری ضروری بوده و برای افراد ناآشنا 8 حمام گردن توأم با مشکلاتی بوده است 

صفحه 23:
مصالح ِ ازجا که حمامها خصوصاً حمامهای عمومی, مانند سایر ابنیه, جنبه استفاده عام داشته و برای استفاده نسلهای متمادی احداث می‌شده, لذا مصالح بکار رفته در آن, در کلیه آقلیمهای ایران, از نوع بادوام و مرغوب بوده است. بدین جهت دیوارها و طاقهای قوسی حمام عمدتاً با آجر اجرا می‌شده. در مناطق کوهستانی و کوهپایه‌ها از سنگ برای بدنه 0 لأهمانكونهكه قبلاً عنوان شد در روستاهای کوهستانی از تیر چوبی و کاهگل برای ش بام استفاده مىكردند. مهاى مجللء ديوارها را تا ارتفاع حدود 1/80 متر با كاشى يوشش مىدادند و را با آهمک اندود می‌کردند. در سایر حمامها دیوارها را نیز مانند طاقها آهک اندود بی‌کردند و گاهی جهت زیبایی, روی آن را آهکبری می‌کردند. در حمام روی کاشیها را خلاف مسجد و مدرسه که جنبه مذهبی داشته) تصاویر انسان و حیوان می‌کشیدند. آلبته از طرحهای اسلیمی ‎ose 05g‏ نيز استفاده می‌کردند | ارندگی زیاد. بام حمام در سواحل جنوپی دریای خزر را غالبا با سفال پوشش إدند ويا ‎ae‏ طاق آجری حمام را مستقیماً اندود آهک می‌کشیدند. در سایر اقلیمهای ايرا, پپام جمام را نیز مانند سایر ساختمانها با کاهگل اندود می‌کردند در حمامهای 'لإوى طاق را اجرفرش مىكردند 

صفحه 24:
ذکر است که از کارهای فنی و مهم حمام آب‌بندی خزینه آن بوده است. يح انجام نمی‌شد, خزینه حمام احتیاج به تعمیرات مداوم داشته که باعث و صرف هزينه زياد می‌شد. بدین جهت آب‌بندی خزینه حمام کار هر بنایی ی تخصصی محسوب می‌شده است ها و کف خزینه. از ملات ساروج استفاده می‌کردند. ولی برای قرار دادن تیان و , از ساروج مخصوص اینکار استفاده می‌شده است. این ساروج در عين به مصالح بدنه خزینه و صفحه مسی تیان می‌بایستی قدرت تحمل حرارت تون و راهم داشته باشد, بدون آنکه از خود آبی عبور دهد 

صفحه 25:
۱ آنجا که اکثر هنرمندان و بنایان ماهر فوت و فن کار خود را به دیگران نمی‌گفتند. . بنابى روش خاص خود را در مورد مواد مختلف و مقدار استفاده از هر یک از آنها ساختن این ملات داشته استیکی از بنایان قدیمی حمامهای همدان به نام داود نواب روش خود را بدین شرح اظهار می‌دارد: اين ملات مخلوطی از تخم مرغ, آهک, خاک رس و خاکستری و قدری موی بز و یا موی سر انسان جلوكيرى از ترى خوردن ساروج) است. اين ملات دو روز ورز داده می‌شود و آن را در زیر تیان که بیست سانتیمتر از اطراف آن روی پایه و آجری است ریزند. سپس تیان را روی ملات گذارده خزینه را از آب پر می‌کنند. بعد ملات روج را به صورت لوله در آورده و شخصی باید بتواند به مدت چند دقیقه زیر آب باشد و این ملات را طوری کار بگذارد که محیط اطراف تیان را بپوشاند و درز یا ‎Sitio‏ باقی نماند. رم به توضیح است تیان صفحه مقعر مسی است به قطر حدود یک متر و به خامت دو الی سه سانتیمتر و تون (آتشدان) حمام درست در زير آن قرار می‌گیرد 

صفحه 26:
‎jl Yoo‏ سحر تا ساعت هشت صبح مردانه و در طی روز زنانه بوده‌اند. حمامها نیز دو قسمت کاملاً مجزا یکی برای بانوان و دیگری برای آقایان : اکثر حمامهای درون بازار مخصوص آقایان بوده و نسبت به ساير حمامها از بیشتری برخوردار بوده‌اند از این جمله می‌توان از حمام شاه و حمام نیم ‏در بازار اصفهان نام برد ‏ن به حمام برای خانمهای افراد توانگر دارای تشریفات خاص بوده است. ‎Jol‏ ‏م خانم بقچه, غذا و مشریه (پارچی که با آن آب روی سر می‌ریختند) و وسایل استحمام را به حمام می‌برده و سپس خانم و یا خانمها به حمام ‏. حمام به عنوان یک مکان گفت و شنود و مراکز اجتماعی خانمها محسوب ه و آخرین اخبار و یا حتی انتخاب دختر جهت خواستگاری در این محل انجام ‏اشيده 

صفحه 27:
ر مؤاقع اسحمام حانجها از یک ميت ظهز وها بشن طول مكشيده قابل مشاهده می‌شود که «ابن خیوه» که یک محتسب بوده و در قرن چری در مصر زندگی می‌کرده در کتاب خود «آیین شهرداری» درباره حمام می‌نویسد «بر زنان حرام است که به گرمابه روند مگر آنکه نفساء (دارای يا بیمار باشند. چنانچه عايشه (رض) به سبب بیماری به گرمابه رفت. اما اگر تی باشد با ازار وسیعی خود را بپوشانند و مکروه است که مرد هزینه حمام را بدهد, زیرا کمک به انجام دادن مکروه است» أيتجا بايد اضافه شود كه اشخاص متمول در منزل حمام خصوصی داشتند و ی مذهبی نیز برای خود حمامهای جداگانه داشتند. افراد عادى بسته به رعايت و بهداشت شخصی, از هر چند روز تا چند هفته یکبار به حمام می‌رفتند. ولی غسل کردن زودتر به حمام رفته و فقط غسل می‌کردند و دیگر خود را شستند A\ 

صفحه 28:
‎rr‏ بهداشتی نبوده و به دلیل استفاده مشترک از آب خزینه و لنگ. ‏م بیماریها می‌توانسته به سادگی شیوع پیدا کند, ‎loges‏ بیماری‌های ‏لتد گریو سالک که‌یسیان شانع‌بوده است. به همین دلیل در اوایل دهه ان اخیر کم‌کم خزینه‌ها در شهرها جمع شد و به جای آن استفاده از دوش و نای شخصی معمول گردید. دربادی امر, مردم خود را در اطراف حوضجه‌ها ‏می‌دادند و خود را زیر دوش آب می‌کشیدند و سپس وارد خزینه می‌شدند, ترتیب آب خزینه دیرتر کشف می‌شد. ‏زا حمامهای تخیر قمچتان حفط شدة و كيت تيتيل قضاهاق كدشتة براشايس ‏آجری مسدود شده و بالاخره از تون ‎tS‏ به عنوان محل نصب تأسيسات جهت گرم کردن آب حمام استفاده شده است. فضاهای بسیاری از حمامهای سنتی که نوز فعال هستند بدین طریق تغییر داده شده‌اند 

صفحه 29:
به دلیل مجصور بودن فضاهای داخل حمام و وجود طاقهای بسیار زیبا با کاربندیها و مقرنسهای خیره کننده و همچنین تزیینات و نقاشی‌های حماسی, در حال حاضر معدودی از حمام‌ها به عنوان موزه. چایخانه و رستوران مورد استفاده می‌باشند. اين ‎pal ١‏ هت حفظ ان ابنیه بسیار موثر بوده است. البته بسیاری از حمامهای قدیمی نیز مصون از تیغ کلنگ تجدد نبوده‌اند و اکنون ویرانه‌های آنها زیر خیابانهای جدیدالتآسیس مدفون است. از اين جمله می‌توان از حمام شاه‌وردی خان, حمام پاچنار. حمام مقیزه, حمام سالار, حمام امام جمعه و حمام رسو كه همكى در اطراف صحن حضرت رضا در مشهد بوده‌اند نام برد. البته اين مطلب فقط مختص به مشهد ثیست و اين حرکت گریبانگیر حمامهای ساير شهرهای قدیمی (مانند حمام خسروآقا ور اصفهان که در سال 4 تخریب شده) نیز بوده است. بسیاری از حمامها نیز مانند حمام وکیل در شیراز در انتظار تعمیرات و مرمّت هستند. در صورت و شرایط بهداشتی, خزینه‌ها می‌توانند مجدداً مورد استفاده قرار گیرند. در ن و ممالک اروپایی از استخرهای عمومی آب گرم بعنوان محل استرواحت و تمديد قوا استفاده می‌شود. و البته چهار حوضها نیز محل خوبی برای شنا و استقاده از آنها به عنوان استخر سريوشيده است 

صفحه 30:
کاربری حمام ها در دوران گذشته حمام ها نه تنهابه عنوان مکان برای شست و شوونظافت به کار میرفتند بلکه حمام ها مکانی برای انجام مراسم ازجمله جشن حمام زایمان-مراسم آشنایی*حنابندان-خاستگاری دختران و بسیاری دیگرازرسوم جلب بوده است. همچنین حمام ها محل پیرایش-برخی امور پزشکی مانند حجامت-اوغات فراقت-رفع گنت و کو و تمادل نظ گید آمدن دوستان وحل و فصل مسايل زندكى cul oder. 

صفحه 31:
ل ت حمام ها تا اوايل اسلام اطلاعاتى دردست نيست ومنع تصويركرى در اسلام بناهاى عام المنفعه و حمام هارا به سادكى كشانده است.يس ازان ياره اى ازخلفای بنی امیه وبنی عباس به شكل مداراكرايانه با ان مستله برخورد کرد و علاوه بر کاخ ها وعمارت های خودبردیواره های حمام ها نیزبه نگارگری پرداختند.در جمام های به جا مانده از سلجوقی اثری ازتزئینات دیده نمیشود.ازدوران صفویه به +پعدتصاویر جانوران-انسان وگیاهان بر روی کاشی های اهکی سربینه نقش بست 

صفحه 32:
۱ معماری: گه میتوان در تاریخ چه ی ایران به کنکاش پیرامون بهداشت و پاکیزگی پرداخت ی بحث پیرمون اين موضوع را به دوران پش از اسلام و درایین ن و مردیسناییان و هم چنین دین اسلام اشاره کرد. ات ساختمان های حمام ه به ظور جدی یتوان یکی از شاهکارهای آلرانی انتنلامی باظراخی و مهندنتی معماران چره دنت ایرانی ساخته تشنده کمیه گفجه خاریخ شناسان:ايزاتيان:اؤلين كسابى بودتداكه دست ىب ساغت كزمانة و اين شاهكار را به جهانيان عرضه كردند.علاوه بر اين كه حمام و كرما را ميتوان به ذرساختمان تخت جمشيد مشاهده كرد همجنين حمام هايى را نيز در دوران قبل از تخامنشیان دردوران پارتی و کاخ های اشکانی نیزکشف شده است. جه در دوران ساسانیان حمام و گرما رامخصوص قشر های بالای جامعه و مخصوص درباريان میدانسته تند اما دردوره زرتشتیان تلاش های بسیارزیادی برای برهم زدن این كتقاداتجام دادندو در دورو ى اسلامى ابن رويكرد كاملا عوض شد و حمام ها شكل عام ‎sc‏ كرفتند و كرما به هاى زيادى براى قشر هاى مختلف جاكعه ساخته شدند 

صفحه 33:


صفحه 34:
شیراز در دوره زندیه شکوه خاصی بدست آورد در این دوره بنا های شاخصی چون كريم خان جمام و مسجد وکیل ساخته شده است احمام وکیل در غرب مسجد وکیل ساخته شده این حمام دارای یک ورودی کوچک با به هشتی ورودی که پایین تر از سطح به مک زاو داز ‎sl‏ جلوگیری از ورود سرما و خروج گرما به شکل زاویه دار نسبت به ورودی ‏ام یک هشت ضلعی منظم و وسط ان حوضی به همین شکل است که هشت ین در وسط سقف گنبدی قرار گرفته است ‏, حوض کوچک در چهار طرف سکو رو به روی هم قرار دارند و جلوی این حوض ها ‎j‏ ار دارد که مرجعه کنندگان قبل از رسیدن به سکو ها پاهای خود را میشستند فضايي با قاعده مریعو کوچکتر از سربنیه است که چهار ستون سنگی بندی فراز ‎wile‏ را شکل داده اند ‏شلّمالی سه خزینه قرار دارند . خزینه میانی با قاعده مربع مخصوص ابگرم و دو کین باراب سرد و ولرم پر میشده ‏ار شوخت پشت خزینه قرار داشته است ‏محوطم‌گرم‌خانه دو شاه‌نشین با قاعده مستطیل و در دو طرف خزینه دو 

صفحه 35:
#لیر تحول بنا:تزیینات حمام پس از دوره زندیان تغییرات بسیاری کرده است.در دوره 9اجاریه همه قسمت های بنا با ساروج پوشیده شده و و سپس مجددا تزیین شده در گوره پهلوی اس از پدید امدن شکاف هایی در دیوار ان تعطیل و مرمت اساسی شد در دوره زندیان نقوش ظریف و گیاهی است ولیدر دوره قاجاریه اين تزیینات با نقش قربانی شدن اسماعیل توسط ابراهیم نبی و و معراج حضرت محمد یوسف و پرآذراتش شیرین و فرهاد و...جایگزین شد ولی در مرمت های اخیر تزیینات اولیه را از زیر آندود های جدید تر بیرون اورده ‎NUS Hepes:‏ 

صفحه 36:
‎Sling a‏ معماری و حمام های ایرانی اسلامی إل ترین آرایّه های شناخته شده ایرانی حداقل مربوط به۴۰۰۰ پیش از میلاد می 0 إل نقوش هندسى كياهى و بيكره هاى نمادين و جانوران است كه ظروف نقش بسته‌اند کاربرد نقش مایه های نگارین و آذینی در معمارى ايرانى به طور ی از زمان هخامنشیان آغاز می شود. و از زمان ساسانیان به شکل گسترده ای در ‎oo‏ ظروف گچبری قالی سایر فرم های تزیینی استفاده شده وسپس در دوران در بنا های کاخ ها بنا ها و حمام ها مورد استفاده قرار گرفته است. قدیمی ترین استفاده از نقوش از نقوش و ارایه های تزیینی در حمام ها تاکیید دارد کتاب بذهپ مسعودی است که از وجود کتبیه ها نقوش کتیبه ها جانوران گیاهان و بر دیواره های دوران عباسی در بغداد یاد میکند سیر استفاده از ‎esate poll?‏ در ی حمام ها در دوره تیموری به اوج خود میرسد که به عنوان نمونه میتوان به نگاره گرمابه رفتن هارو الرشید در مکتب هرات و گرمابه رفتن مامون که در مکتب از ‎a‏ تصویر کشیده شده اند اشاره کرد عصر شکوفایی در معماری حمام ها را آدٍوره صفوی نسبت داد که در این دوره علاوه بر رشد و سکوفایی هنر و ‎tear‏ گیاهی انسانی گیاهی و جانوران بر کاشز و اهک بری حمام ها ایجاد که تا دوران زندیه قاجاریه ادامه میابد 

صفحه 37:
آرایه ها و نگاره های تزئینی حمام وکیل "له پرشی و شناخت عناصر تزیینی حمام وکیل می پردازه که با توجه به 1 به کار رفته در اثر تاریخی موجود, به دو دستهی کلی نگاره ها و آرایه 8 شيم شده اند. نكاره هاى تزيئى شأمل نقاشى هاى بر كرفته از ‎١‏ لاق لذهبى. حماسى و اساطيرى مى باشند و تنها بر روى قسمت داخلى ۲ حمام اجرا شده اند وارايه هاى تزينى در تمامى قسمتهاى حمام قابل ۲ . هریک از این دسته ها به طورمجزا بر رسی شده و به ویژه نقوش ‎UGS‏ تنوع/ بیشتر مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته اند ‎ 

صفحه 38:


صفحه 39:
» های تزييتي حمام وکیل ‎ISI ae‏ شانزده نگاره می باشد که بر روی سطح داخلی گنبد مرکزی رختکن)بینه( قرار گرفته (ده تقاشی از اين مجموعه در زمان قاجار و پس از تعمیر این حمام و با شیوه ی نقاشی های مردمی و 8( دوره قاجار به بعد رایچ شد, به تصویر کشیده شده اند. در لایه های زیرین این نگاره ها 88 گلهای اسلیمی مربوط به دوره ی زندیه قرار دارند و نمونه آتها در سه نگاره در ‏۲ کل نقش گلدان باقی مانده اند. قابل مشاهده می باشد. نگاره هاى دورهی قاجار حالت روایی _ ‎٩‏ ای آنها از مذهب, سنت و باورهای مردم اين دیار سرچشمه می گیرند وشامل حکایاتی از قرآن ‎١‏ ناشالة: نظامي, عطار و جامی, می باشمند و در آنها ترکیبی از شیوه نقاشي دوره فتحعلیشاه و تاصر ‎١‏ لا قثار به چشم میخورد.یکی از نکات قابل توجه در اين نگاره هاء وجود بخش قابل توجهی از تصاویر لی/باشد )در مجموع هفت نگاره( که به عنوان یکی از ویژگی های هنر نقاشی آن دوره به شمار 9 وله دیگر, رواج نقاشی مردم طبقه متوسط و پایین جامعه در فضایی واقع گرا که با زندگی واقعی و ی آن ژمان نزدیکی بیشتری دارد و بیانگر آزادی هنرمند در انتخاب موضوع, تغییر در سلیقه و نگرش 3هندگان و توجه به هنرهای مردمی است. همچنین, تاریخ احتمالی ایجاد اين تصاویر با رویدادهای ‏[ مه فرهنگی عصر قاجار هم زمان بوده است شرح مفصل هر یک از اين داستان ما در ‏8 ات و در اینجا تنها به معرفی اين نقوش بسنده می شود. این نگاره ها عبارتنداز : معراج ‏8 لگ . داستان شیخ صنعان و دختر ترسا .داستان به چاه انداختن حضرت یوسف توسط برادراتش, از چاه در آوردن ی توشطکاروانبان و قرار گرفتن او در اختیار عزیز مصر, داستان یوسف و زلیخا و به زندان ‎٩ .‏ ۰ تاره از مجموع شانزده نگارهای می باشند که در سطح داخلی گنبد بینه منقوششده اند. >-+-3<3<- شرت ‎Jel ule‏ داستان قربانی شدن حضرت اسماعیل بهدست حضرت ابراهیم )ع( ‏6 6۱ ببرزن. شبرین و فرهاد. شستشوی شیرین در چشمه, صحنه شکارگاه و علاوه برآن دو ‎٩ ۲‏ 7 #سلیمی که ازنقشهای دوره زندیه میباشند 

صفحه 40:
های تزینی ‎Ging‏ آین حمام شامل نقوش گیاهی, انسانی و حیوانی, نقوش هندسی, نوارهای باریک 1 ترنج" شمسه, گلدان و گل, نقش گلدان و حیوانات در اطراف آن,ستونها, کاربندی, وال ها میباشند.نقوش | بر گاریزدترین نقوش به کار رفته در حمام وکیل می باشند. گلها و درختان,یکی از کهن ووم رین ارایه های تزیبنی در تاریخ معماری بناهای ایرانی بوده و درطراحی کاشی کاری هاء كل نات سقف و دیوارهای بینه ی حمام ها کاربرد فراوان داشته اند. نقوش گیاهی به کار |( كام وکیل, بر روی سقف بینه, کاربندیها, تاق وتویزه ها, اسپرهای سکوها و همچنین در ۲ رون خاشیه ها قابل مشاهده می باشند از میان این نقوش, گل نیلوفر, برگ نخل, گل های و هشت پر و گلواره ها تقرییا با همان شکل و شمایل سبک هخامنشی دیده می شوند که ‎Oh‏ ريشه ذر دوران پیشا هخامنشی - بین التهرین و مصر باستان - دارند. همچنین گل ومیوه اللاي چهار پر و ‎aw‏ بر , گل سنبل و همچنین برگهای پیچان مر وکنگر از دورهی پارتی و 8 اند. که برخی از آنهابسیار ساده سازی شده و شکل گرافیکی به خود گرفته ‎ee ee‏ پر, گل سنبل و چهار پر مانند نمونه های نظیرشان ۰ ۳۱۰۱و برخي نقوش مانند برگ نخل و درخت سرو, برگهای مر و کنگر توسط هنرمندان ۲ ۱8 او ای تا دوره صفوی دچار تغییر و تحول گشته اند و به تدریجدارای یک اسلوب يت ۶ 3 آرنقشهای جدیدی بوجود آورده اند مانند انواع ترنج ها شمسه ها و اسلیمی ‎las Soe‏ ‎ ‎i 

صفحه 41:
وش هندسی در تزیینات ایرانی, بسیار طولانی بوده و تاریخ آن به ۶ از میلاد باز می گردد. در قسمت های مختلف حمام وکیل نقوش باقرمهای مثلث. ث, لوزي مربع. ستاره های چهارپر و شش پر به کار مونه شکلهای مثلت و لوزی در مهرهای منقوش عیلام و اشور هزاره آدر سفالینه های منقوش شوش اواخر هزاره پنجم ‎Dee‏ اط اول پ.م( و سینکهزازه اول پ..م و آجزهای لعاب دار هخایشی ج بری های ساسانی مشاهده می شود. همچنین نقرش مریع در شکل کنگره مانند بوجود آورده اند وطی فرون متمادی روی سفال و هاآتشکده ها و تاج ها نمایان شده است. و در مهرهای منقوش بین روف سفالی سیلک , دورهی هخامنشی در نقش رستم و کاخ آپادانا نی در کاخ هترا و آشور و در دورهی ساسانی در آرامگاه آردشیز دز © مشاهده می باشند. نموته آين نقش در دیوار ازگ کریم خانی نیز است BE 

صفحه 42:
نسانی و حیوانی از نوش انسانی و حیوانی در نقاشی و تزیینات ایرانی دارای بيشيز "حداقل ۰۰ ۴۰ سال پیش از میلاد می باشد. از آن جمله می توان به های غارها درلرستان و نقوش تزینی ظروف سفالین شوش , سبلک و تيه آن آشاره کرد. علاوه براین. نقوش انسانی, جانوران و پرندگان, در و ججاری های کاخ های هخامنشی و ساسانی نیز کاربرد فراوان داشته | شکل ۸. نوارهای حاشیه بانقش هندسی, حمام و کیل (نگارنده) شکل ۷. نوارهای حاشیه با نقش گیاهی. حمام و کیل (تگارنده) 

صفحه 43:


صفحه 44:
اشکل ۱۵. نقش انار و برگ‌های کنگری, گچبری ساسانی, چال ترخان, ری, موزه أبران باستان ‎(AD BS EI Sigs Jae SE BEF I‏ (نگارنده) 

صفحه 45:
حاش كه شامل نقوش كياهى و هندسى واقع در داخل قابى تزينى ميباشند در اطراف ‎Cee‏ دن تمام قصاف جمام يه شكل رماي إرانميه تيده انسقيبه كازيزه يوادهاي جا نید دووان کهن باز می گردد. نمونه ی این نوع تزیین, در ظروف سفالی منقوش شوش ‏نه وزة درز زمان معامیشتان:و ساسهانیان شکلهای:قایل فشاهده فی:باشند. تفونهی گه در دوره صفوی با اندکی تغییر در شیوه ترکیب گلها با برگهای مو و کنگر همراه گشته و ‎of‏ است را می توان درحمام وکیل مشاهده کرد. نقش های مکرر گل نیلوفر, میوه ی ‎ll‏ ‏و همچنین نقوش هندسی لوزی, مثلث و مریع و ستاره های چهار پر ژر قاب های حاشیه به نیبایی جای گرفته اند. بیانگر تداوم استفاده از اين نقوش تا اين دورة ‎ ‎ ‎ ‏وش انسانی بر روی کاشیهای حمام در زمان صفویه مرسوم میشود که اغلب شامل تصاویر من نودهوبنعدا دز جورم ونجره و فا جار یشترا :مصامین پرزسی آرایه ها و نگاره‌های و مذهبی ادامه می یابد. نمونه ی نقوش انسانی و حیوانی در حمام وکیل, نگاره های داستانی 5 /سکوهای اطراف آن می باشد که پیشتر در همین مقاله ‎gla‏ اشاره شد. از جمله در تزیینات حمام وکیل به کار رفته می توان به نقش شیر, آهو, اژدها, خرگوش, اسب تمانند عقاب,طاووس, گنجشک, سهره, اردک, کبوتر و قرقاول اشاره کرد که از ميان .طاورس, اسب, اردک و قرقاول در دوره ی هخامنشی و ساسانی کاربرد بیشتری اژ جمله این حمام نیز قابل مشاهده می باشند؛ اما شیوه ی اجرای آنها ی.اوامنط تورخ"قاجار میباشة ‎ 

صفحه 46:
۶ ‏آنزآنتایتدا تریع چرسانبه معنای عوشجتی بودکه در‎ ge ‏ق مانند چین و هند و ایران بر جای مانده است. کاربرد نقش‎ ‏یه بیشتر ادامه همان نقوش دوره ی صفویه بوده است و در‎ گاهت ایداعات و تزکیب بتدی های آن دیده:متشود. به عتوآن ی ترنج دورهی صفوی بیشتر درتویزه های سقف ‎ain‏ حمام وکیل و نوع دیگر آن که به شکل جدید در ایندوره دیده می شود عبارت هایی شبیه سرو شیرازی و يا شبیه گلدانی با نقوش اسلیمی که بهای سریینه قرار دارد. نوع دیگری از ترنج که به نام ترنج دهان اژدری و شکل کلی اين نقش دو بال در طرفین با سر اژدها و یک سرترنج تر در دورهی صفویه نیز مشاهده شده و در گنبدهای سریبینه وجود 

صفحه 47:
تاره ای يا خورشید مانند و نزدیک به دایره است که در ۴ کاشی کاری, تذهیب و. . . به کار می رود. ظهور اولیه ی پدیکه در مهرهای منقوش عیلام و آشور قابل مشاهده اند و ن هخامنشی وساسانی راه یافته اند. منشا این نقش ن اسلامی, با ترکیب نقوشگلواره و نیلوقر, پیش شکل ابتدای ی جود مى ايد که دوره ی صفوی نقطه اوجطراحی و کاربرد اين هنرها میباشد. در گنبد های کوچک اطراف بینه حماموکیل, نقوشی ولی بسیار ساده قرار گرفته اند و در وسط آنها اغلب گلهشت پر ی هخامنشی قرار دارد که درون نقش دایره ای بزرگ تر, محاط كم هر يك از بخش های دایره نیز گل های چهارپر و هشت پر, اسأسليمى با تقليد از نقوش ساسانى قرار دارند سر سير 

صفحه 48:
جود در این حمام. بر روی بدنه ی گلدانها يا به صورت گل ‎sb‏ ‏شتی ورودی, بینه و گرم خانه قرار گرفته اند. فرم های ساده ؛ مانند برگهای پیجان مو و کنگر که منسوب به دورهی پارتیان ن در دورهی ساسانیان بوده است, در میان نقوش نوارهای ازنقشهای گلدان واقع در بینه و گرم خانه حمام قابل مشاهده نه مشابه آن رادر حجاری های طاق بستان و کاخ بیشابور می فرمهایدیگر اسلیمی که بر روی بدنه گلدانها و یا به صورت بیمی در این حماممشاهده میشوند بیشتر متاثر از نقشهای کامل ره ی صفویه می باشند 

صفحه 49:
شکل ۱۸. ترنج نقش سرو, حمام و کیل. (نگارند:)" شکل ‎.۱٩‏ ترنج دهان اژدری, حمام و کیل, (تگارنده) 

صفحه 50:


صفحه 51:
5 Sian ‏الح‎ 

صفحه 52:
> تزیینی است که منشا نخستین آن به روزگار پیش از تاريخ < می چون درخت زندگی یا درخت مقدس داشته است و در و نقوش بابلی و آشوری به صورت درخت نخل يا انگور , ظاهر ین نقش به دورهی هخامنشی بر روی ستون ها و دیوار کاخ های ارف قاق ساشائي به هکل گلذاتی از هرونبا کل تيلوقر. به كار اوم آن در دوره ی,أایتلابی به-ضورت گلدانی:با برگ های اسلیمی د. نقش گلدان های واقع در بینه و گرم خانه حمام وکیل که اغلب اولرگهای اسلیمی بر روی دیوارها و سقف بينه أجرا شده اند تقلیدی های دوره ی صفوی و نقش گلدانهای با گلهای طبیعی در گرم سپکی به نام فرنگی سازی میت که در دوره ی زندیه و قاجار رواج \ 

صفحه 53:
شکل ۲۵. نقش گلدان و دو آهو در دو طرف آن, بینه حمام ارگ (نگارنده! شکل ۲۴ مسج 2 وکیل انگارندها 

صفحه 54:


صفحه 55:
ستون های سنگی سابقه ای طولانی در معماری بنا در ۶ تهرین داشته است. کاربرد اين عنصر در معماری حمام هاء در آشدهو در دورهی زندیه و قاجار نیز ادامه یافته است. در م وکیل هشتستون سنگی یکپارچه با مقطع هشت ضلعی و قرنس کاری شده در قسمت و چهار ستون با شیارهای ظریف نس های عمیق در سرستون. به کار رفته اند. استفاده از ستونها آزاره های سنگیدر دوزه ی زندیه برداشتی از سبک هخامنشی اما ر طراحی ستون ها وسرستونها به طوری که ستونهای ساده و ژفته در معماری زندیهشامل حمام وکیل و ارگ و مسجد وکیل 

صفحه 56:
از باریکه ها یا لنگه طاق هایی هستند که از تقاطع ن سوم هجری در مقبره ی امیر اسماعیل سامانی در بخارا عتیق شیراز قابل مشاهده است. کاربندی های موجود در مشابه با نمونه های خود در حمام هاي ‎pat‏ صفوی حمام کرمان, حمام خسرو آغا و علي قلی آغا در اصفهان و حمام همراه با نقوش تزینی در فضای هشتی ورودی. سربته و یه کار رفته است 

صفحه 57:


صفحه 58:


صفحه 59:
فقط با شمع گرم مي‌شد ی شگفت که به بهائی نسبت می‌دهند. ساختمان گلخن گرمابه‌ای است که مانده و به حمام شيخ بهائى يا حمام شيخ معروف است. اين حمام در سال شده و در شعاع 100 مترى جنوب كنبد نظام الملک (جنوب مسجد جامع عتیق) 

صفحه 60:
8 وان کفیده داشتند شیخ بهایی گلخن گرمابه را چنان ساخته که با شمعی گرم می‌شد, در زیر ۲ لخن فضای تهی تعبیه کرده و شمعی افروخته در میان آن گذاشته و آن فضا را بسته بود و خود 5 ود اگر روزی آن فضا را بشکافند شمع خاموش خواهد شد و گلخن از کار می‌افتد. بعد از مدتی که کر از زر داختند و آن محوطه را شکافتند, فوراً شمع خاموش شد و دیگر نتوانستند آن را شبن کنند تم كرمايي اين فیزیک و شیمی كن و فكرا شد صلا ميحد جامعرو گودن روغن عصا در مجاورت حمام, رشن می‌شده است طرح آبکرمکن و شمع خود کار 9 هميشه روشن ( کار بوداتور) 

صفحه 61:
7 ی در ساخت حمام از طلا که رسانایی بالایی دارد و در انتقال گرما نقش موثری ایفا 030 استفاده کرده بود به احتمال نزديك به يقين از روى ايدة شمع خودکار احمدبن موسی ‎٠‏ افر خراسانی ساخته شده است لل ‎Spl‏ از سرقت آن, راز ساخت را پنهان نگهداشت. در طرح شبیه سازی آن از 0 درصدی در روی شمع مذکور گنجایش داشته ‎Ua‏ در شا ت یافثه و سربينة ‎Bi‏ قسمت خرو اه مذکور را به خارج از ایران مكل كردند. تقريبا ‏كه آب را سريع كرم 

صفحه 62:


صفحه 63:


صفحه 64:
ی حمام چهار فصل 1 ۳ جمام در عمق چهارمتری از زمین قرار دارد و اختلاف سطح آن به دلایلی ‎ie‏ دسترسی سهل الوصول به آب و برودت هوا در زمستان و حرارت در ۴ و غیره بوده است.به جهت جلوگیری از تغیبر دمای متعارف و تناسب ‎flee fe poy, 8‏ و ای که آفراد هنگام ورود بدهای گوناگو ت. با اچاد جنین اختلا قنات #مجوارحمام به ذر از ‎OVD‏ به رخت لوله ها بانبوشه هاى ند 

صفحه 65:
95 دارای چهار ورودی با راهروهای طولانی در چهار جهت نور رسانی به تمام ون های حمام رعایت شده است. طراحی نور طبیعی بخش های گوناگون جوام به وسیله نورگیرهایی در سقف تأمین ميشد وافزون بر آن از نورهای 

صفحه 66:


صفحه 67:
۳ ین هوای وزودی از در اصلی - هوای گرم حمام گرم _گرمای دیوارهاو تجمع ۳ص دمای مطبوع ۲۴ تا ۲۸ درجه را ایجاد می کرد. اين گلخن و گنبد قوسی ۳ ودایت می شد و به صورت مستمرهوای نازه وارد می شد و تعادل در دما 8اد می کرد. در ۴ درچه به #شنتی دایره نش لش ار ریق و اول | 9 حمام كمثر از چمام گرم ۱ معتدل گوروار بودند. و همچنین آفراد و امی امد آن 00 که بیان گرم خانه و و دارد. این 8 در 

صفحه 68:
گزینه در بخش شمالی اين قسمت قرار دارد که آب مصرفی حمام را تأمین رده است. گلخن حمام بین بخش ساختمانی گرمابه مردانه و زنانه واقع )9 

صفحه 69:
۰ " لد با مهارت تمام از طریق طاقهای جناغی به هشت ستون و دیوارها منتقل ميشود. اين ستونها و دیوارهای رختکن به شیوه بسیار زیبا با کاشی های فتیله | ) یی( و خشتی قالبی به رنگهای گوناگون تزیین شده اند.گنید سربینه حمام 919 در حدود ۲۸ متر مریع سطح زیر خود را پوشانده و محور اصلی هشت نیم كنيد و طاق قوسی ۱ لبون أخورده اند. | سریینه را تأمين به ‎ta‏ در 5 أسربيته و در و ‎ape‏ شده که بر: در خشش و ای به محیط ‎Slagle‏ بزرگو ۰ زکاشی کا ا حمام از يا رخت كن مردانه را به زیادی از افراد را د از فزاز آقارد که آب مورد نیاز استحمام کنندگان را تأمین می کرده است. شان كوه که گفنة‌شد, گلخن حمام در بخش ساختماتی گرمخانه قرار دارد و از اس طرق خرينة ها لير شمال و جنوب گرمخانه ویژه زنان را گرم می کرده است 

صفحه 70:
گرمخانه حمام چهار فصل 

صفحه 71:
نانه و مردانه و حمام اقلیت های مذهبی به گونه ای طراحی که آب انها به وسيله یک تون, گرم می شده است.تیان حمام تزيته ها قرار داشت, که از جنس مس ساخته شده بود. تیان و نیم متر طول و نیم متر عرض و حدود نیم سانتی متر است. حرارت تون از طریق تیان به آب می رسید وآب را گرم فصل در میان خزانه های آب گرم بین حمام زنانه ومردانه واقع ز آن را بسته اند. نون در عمق هفت متری زمین واقع و توسط یک ارتفاع بلند به سطح زمين راه بيدا مى کرد به كار رفته در بنا رإحمام جهارفصل به ويزه در يى و آزاره بنا استفاده شده از و به سنك سياه معروف است و در براب بر عناصر فرسايشى داراى است.آجری که در ‎sli‏ حمام چهارفصل کار شده از آجرهای ی متر و آجر معمولی است. ملات کاربردی در دیوارهای 2 پا ماسه است و از گچ در تزبینات ساده گچ کاری به تی ‏ حمام سرد و راهروهاى آن استفاده شده است 

صفحه 72:
از دیگر مصالحی است که علاوه بر پی بنا در پوشش و امورحمام م مرداثه و زنانه و خزانه ها و راهروهای ورودی از سربینه به گرمخانه و جای گچ استفاده شده است. به اين دلیل که آهک در برابررطوبت اوه ‎lai‏ وقانة نجريته حمام اقلنقها د 

صفحه 73:
نات حمام چهار فصل ت عمده حمام چهارفصل در بخش های ورودی اصلی در سردر ودیوارهای از سمت خیابان شهید بهشتی که به سربینه و هشتی ورودی و راهرو به سربینه است. اجرا شده که شامل کاشی کاری, نقاشی روی کاشی ۳ اربندی زیر نید با كع و ذال كاشى در زير سقف كنيد سربينه و لعابدار و اجر چینی ساده, و بدون لعاب در كف فرش رواق هاى سربينه و حوض هاست.بخش عمده تزبینات در این حمام را کاشی هفت معرق وکاشی معقلی تشکیل میدهد که به صورت بسیار زیبا و نه, کاشی کاریو اجرا شده و دارای نقوش بسیار زیبای انسانی, حیوانی | گاشی های خشتی وقالبی و کاشی های فتیله ای پاپیچ است که )كياهى اسليمى و ختايى و نقوش هندسى و كردان تجري گردان و گیاهی شامل پیچکها, گل و بوته و گل و غنچه و برگ و نقوش انسانی مرکب از نقش سربازانی است با پوشاک دوره بل مقایسه با نقوش انسانی کاشی کاری کاخ گلستان در تهران و گچیّی رنگی خانه بروجردیهای کاشان است 

صفحه 74:
و یونیفورم های ویژه است و دارای رنگهای؛ سبز, زرد. خاکستری, قرمز,و نارنجی است که به شیوه ماهرانه ای مین و موضوعات نقوش کاشی که وجه غالب در تزیینات را تا شامل انواع پیچکهای استلیزه شده اسلیمی, درخت ان - درختان سرو و صنوبر و مناظری بسیار زیبا از فصول ذوق سرشار و سلیقه هنرمندان کاشی ساز و نقاشان و طراحی ل امیکند. نقوشی از اشکال و.عناظز طبیعی:چون؛ زودخانه ها و اهان كه در ميان پرندگانی شبیه کبوتر و طوطی و مضامین یر و گاو و شیر و اژدها مار بزرگ چند سر و همچنین پلهای بسته ‎ai‏ ها )احتمالا پلی در منطقه اراک( که از ویژگیهای تزیینا دوره قاجار است و در هنر تزیینی ایران از قدمت بسیاری 

صفحه 75:
پن نقوش و تصاویر پیکرهای سربازان نظامی که با شمشیردر دست به احترام ایستاده, را به نمایش گذاشته اند که در نوع خود کم نظیرو در ‎eles G‏ بسیار نادر است.نقوش کاشی کاری در بخشهای ازارهای با کاشی هایی با نقش مکرر و گلهای دسته بسته سازی شده تزیین البترین نکات اين حمام در بخش زنانه است که دارای سرپینه , یعنی گنبد سرپینه بدون برپا داشتن ستونی ساخته و پرداخته »تزیینات کاشی کاری این بنا از نمونه های بسیار عالی اثارکاشی ی است که در شهر اراک به اجرا در آمده است.سربینه حمام آل تزیینات پرکار برخوردار است. با کاشی خشتی هفت رنگ و و زیر لعاب شفاف با طرحهای گوناگون تزیینی مزین وتمام سطوح آن با ظرحهای تجریدی برگرفته از طبیعت اجرا شده است.گنبد اصلی ه بر روی هشت ستون در زوایای هشت ضلع دیوارها قرارگرفته که اين ‎be‏ به صورت بسیار زیبا و هنرمندانه با نقوش متنوع کاشی کاری شده و ‎Sau Use‏ های بسیار زیبای دوره قاجاری توام باپالت های گچی ماری اروپایی است 

صفحه 76:
حمام چهارفصل دو طرح کاشی کاری به ابعاد ۲۵در۲۵ سانتی متر با بهمن و اسفندیار به صورت نیم برجسته از سطح و کاشی معرق [۶ ۱ 38 است.در بخش ازاره دیوارها, کاشیهای چهارگوش خشتی زیبا و آچرآشده و کف سکوها از موزایک کاشی یا جر لعابدار فرش شده ه های رواق ها یا اتاقک های سربینه پوشیده از کاشی هایی با نقوش بمی, ‎SS‏ و بوته و هندسی و لوزی های قلمگیری شده با رنگهای متنوع؛ ی ی. لاجوردی, سفید و زرد آخرایی که مشخصه ی رنگ تزیینات آست, بسیار لطیف و چشم نواز است.سراسر بدنه هشت ستون زیر گنبد سرییثه از آزاره تا زیر طاق حمامپوشیده از کاشیهای ی با تصاویر و نقوش سربازان در آزاره های ستونها به شکل قرینه و نقوش گیاهی و گردان تلفیق نقوش ایرانی و اروپایی به ویژه اشکال یونانی به وسیله بدار و کاشی هفت رنگی و دوال کاشی در حاشیه ها مزین شده است.در ندی )یزدی بندی( زیر سقف به ویژه در میان نقوشیزدی بندی که به بر ف است, کاشی کاری به شیوه کاشی خشتی هفت رنگی و معرٍق و مهارت ویژه اجر شده است. سراسر عرقچین زیر طاق آگچرا شده تلفیقی از گچ و کاشی است که کاشیدر میان نقوش : دوال کاشی و نمایان ساختن نقوش یزدیساده اجرا شده و خاص پرخوردار است 

صفحه 77:


صفحه 78:


صفحه 79:


صفحه 80:
م باغشاه 4 خارج از حصار سمت جنوب شرقی باغ دو حمام بزرگ و د دارد که هریک از آنها با در جداگانه ای به فضای داخلی اط میگرددحمام بزرگ معروف آن که در این مقاله مورد بحث شد همزمان با احداث بنای اولیه و اصلی باغشاء در ‎age‏ ‏س اول ساخته شده و به گفته گوینده عالیندر ملك الشعراء اليذه معصوص بباعتاء وشرجتمت فین :از خلد تانى بود اين طرح شد این اواخر هم مدرك معتبری بدست امده که ارتباط را با عهد صفویه تأیید میکند وآن عبارت است از پیداشدن چند مسکوکات عهد صفوی که هنگام تخلیه مجاري وپاک کردن وهای زير صحن گرمابه از میان گل ولای بدست آمده است.ولیکن ۴ چک جنب آن که دارای بنا و ساختماتی ساده تر و تا حدی 3 #ميباشد از ابنيه دوره قاجاريه است چنانکه سهیل ضرابی شرخ دادن بناهای احدائی فتحعلی شاه بدینگونه تصریح نموده موده عباس شه خلد مقام استاهده كه قدمت ابن جمام ف ‎So ol‏ لك حذام كوجاةب وكرياس وبالاقانه سرون آن ارات رفیعه منیعه است 

صفحه 81:
ساختمانی حمام بزرگ ۳ 8 آبرسانی به آیگیرها وخزینه گرم آن قریب به یک متر از بانهای باغشاه گود تر واقع گشته. از درگاه ورودی بوسیله چهار عدد پلکان به قهرختکن میرسد. در این صفه سکویی بارتفاع نیم متر دیده میشود که وسط آن ای پا کج و آجر ساخته شده. از آنجا با راهرو و دالان کوتاهی به صحن بزرگ سرد ماداب جيی ابو ‎lah ga hae tee a ah‏ تگامخروج از صحن گرمابه ابتدا باید به اين صفه آمد که وسط آن 000 رای شستن پاهاساخته فنده:تا جر‌هوای ملایم آنجا ندن‌ترا خشکو آناده به صقه رخت کن اولیه برای لباسپوشیدن نمود .صحن اصلی گرمابه : طول وعرض اهفَت فتر . ستف گنبدی شکل آجری آنروی چهارستون مرمر هشت گوشه زیبا ن ترا نهاده شده . خزینه آب گرم برجبههمقابل درگاه ورودی به صحن است و ‎diem‏ دوصفه کوچک برای خلوت حمام ساخته اتد.و در طرف دیگر صحن رگن مزیع مستطیلی نطول وعرمن ده دز شش مقر پرایاب سرد وهم كفت . و همچنین دوحوض کوچک دیگر برای آب سرد وملایمدر میان ستونها ‎ies 7‏ حوض کوچك وسط محن از قدیم الایام سکوی برجستهایبنام شاء که,روی آن تخته سنگ مرمر شفافى بطول بيش از دو متر افتاده بود و شاه تین برای استراحت ونشیمن شخص شاه يا كسى كه از طرف او مأمور *احتصاصْ داشته همچنانکه امیر کبیر نیز در حالیکه خضاب نموده وحنا بسته 

صفحه 82:
میده بوة تآگهان فرمان قتل اورا بدستش میدهنددر همان محل ومکان جان را یجان آفرین تسلیم نمود .اين سکو وسنگ مرمرگرانبهای آن تا سال 6 (الكاى خود باقيومحفوظ مانده بود ولی در آن مانند کلیه سنگهای گمام وجوض وجدولها و دیگرمصالح و متعلقات گرانبهای باغشاء مورد نهب نا شرا بغماگر کاشان قرار گرفته و از بين رفتند محل سوختن تون 

صفحه 83:
گرم حانه حمام بررگ نقشه بلان حمام باع فين كاشان 

صفحه 84:
سربینه اول حمام بزرگ 

صفحه 85:


صفحه 86:


صفحه 87:
ن بنا: این حمام بخشی است از مجموعه ای بزرگتر. شامل مسجد و | و چهارسو؛ و بانی همه آنهاعلی قلی آقا, از خواجگان حرم شاه ۰ و شاه سلطان حسین صفوی, بوده است لب توچه در اين بنا طرح افکندن فضاهایی منظم و هندسی درزمینی با شکل نامنظم عده سربینه حمام بزرگ هشت ضلعی منتظم است.سکوهایی در پیرامون سربینه و اهای تو نشسته ای برگرداگرد پشت سکوها قرار دارد. هشت ستون سنگی در وآقع است که گنبد فضای میانه سرپینه بر آنها استوار است.وجود این ستونها به اتنا سقف سکوها با گنبدمیانی:موجب شده‌تاستکه:ده فضای مک وجزگت ‎om jl Wolf‏ متمایز گردد: سکوها جای نشستن و بخش میانی محل تردد مراجعان © در چهار سوى سربينه. چهار حوض, که در مسیر ورود به سکوها و بر روی دو محور هم اند, برنظام هندسی فضا تأکید می کنند. وجود حوض دایره شکل در میانه سربینه و ر وسط ان تاکیدی مجدد بر مرکز فضاست تأکیدی که با نورگیر میانه سقف تشديد سریینه از یک سو به هشتی و از سوی دیگر به میان در گشوده چندین پیچ وخم, گرم گنه را به هم مرتبط میسازد. بدین ترتیب, هم دید مستقیم در بین دو فضا از ‎ow‏ ‏رم خأنه لوگیری شده است. میان در, جز اين, به فضاهای خدماتی, از جمله قهوه ود 

صفحه 88:
ل بنا: از زمان شاه سلطان حسین صفوی تاکنون, به مرور,تغییرات و تعمیراتی در است. در آخرین مرمت های دوره معاصر, حمام به لوله کشی آب سرد و هز و چنذ دوش در كرم خانه هاى آن تعبيه شده است. در این زمان.متأسفانه, نقاشى ری بنا در زیر لایه های ی از گچ و سیمان پنهان شد. این حمام تا دهه هفتاد شمسی بود, ولی امروزه از ان استفاده نمیشود دربارة معماری بنا: اين بنا شامل دو حمام بزرگ و کوچکو فضای ویژه ای به نام چال است. از جمامها زنان و مردانه به نوبت استفاده می کرده اند. هر یک از اين دو حمام وکوچگ از دو بخش أصلی, سربینه و گرم خانه, تشکیل شده است.اين دو حمام را آجی کرده اند که سرپینه ها در کنار یکدیگرو گرم خانه ها تا جایی که امکان داشت دیگی هم قرار گیرد. بدین ترتیب, کل مجموعه تقسیم بندی فضایی سرد و گرم یاقته دیگر نکته گرم خانه فضایی است با قاعده مستطیل. قرارگیری هشت ستون با ترتیبی این قضا آن را به سه بخش متمایز تقسیم کرده است قاعده مریع در میانه و دو فضای کوچکتر درطرفین آن. در میانه یکی از فضاهای ٍضی |بزرگ قراردارد. در سوی دیگر گرم خانه نیز, فضایی گشوده به گرم خانه ی شووخزینه حمام در انتهای محور عرضی گرم خانه قرار دارد 

صفحه 89:
0000 ده مربع است که از آب پر می شده و اشخاص باعبور از چند (ریگه اي گوچک وارد ان می شده اند. در کنارخزینه, خلوت واقع است که له گرم عانه, به آن واردمی شده اند. خلوت بزرگتر قاعدهای مستطیل و حوضی هشت و نیم هشت در میانه دارد. خلوت کوچکتر نیز در سوي قریته قرار دارد.حمام کوچک نیز فضاها و خصوصیاتی شبیه به حمام بزر لو این حمام فضایی است با قاعدة مریع با چهار ستون درمیانه. این انه نال سکوهایی در کنار و حوضی در میانه وحوض هایی در درون سکوها 1 8 896 گرم خانه این حمام هشت ضلعی کشیده ای است که هشت ستون | آن را از حاشیه جدا کرده است. در دو وجه اصلی این فضاء قسمت 335 نشسته ای وجود دارد که حوض گرم خانه در داخل یکی #ت,چنان که گفنیم. در جوار دو حمام بزرگ و کوچک, فضای دیگری هست ‎١!‏ چال خوض. فضای چال حوض در گذشته به گرم خانه حمام بزرگ مرتبط 0 الت و د تابستان, براى شنا وتفريح از ن استفاده مى كزده اند. اين فضا 8 گی وس درميانه دارد كه هشت ستون ببرامون آن طاق های آن را بر 01 !111 ير دو انتهاى جال حوض, دو سکو به شكل نيم هشت بالاترنشسته 000 کون برای پرش و شیرجه شناگران ودیگری جایگاه تماشاچیان .بوده أنست 

صفحه 90:
به شکل نیم هشت نیز در میانه دارد. ازاره فضای چال حوض © به است و در قسمتی از آن, تصویر مردی دیده مشود که به كفت آغاست. فضاهای حمام پوشیده از انواع رسمی بندی ی درون این سقفها, که به صورتی منظم در آنها قرارگرفته اند. بر 4 سقف تاکید میکنند و با ایجاد سایه روشن در رسمی بندی های | پرشکنج تر جلوه می دهند. بعلاوه, روشنای ی حمام نیز از طریق ها تأمین می شود. ازاره سربینه و میان در هر دو حمام کاشی هفت سر در حمام بزرگ با دو طاق نمای کوچک در طرفین خودشاخص شده نس و تزیینات کاشی در پشت بغل هادارد؛ اما ورودی حمام 6و بدون تزیین است.در شمال غربی این مجموعه. گاورو و در انتهای مخزن آبی وجود دارد که آب حمام را از آنها تامین میکرده اند \ 

صفحه 91:


صفحه 92:


صفحه 93:
گرمخانه حمام کوچک 

صفحه 94:


صفحه 95:
:در بناء کتیبه تاریخ دار یافت نشده است؛اما سنگاب این ۳ در دهه های اخیر در انباریکی از مغازه های اطراف حمام است : بانی این حمام خسروآقاء از خواجگانحرم شاه سلیمان صفوی, برادر او, علی قلی آقا, نیزحمام دیگری در شهر اصفهان بنا کرده 

صفحه 96:
اساس منابع بررسی شده, این حمام در کنارمیدانی حوض واقع بوده که بر اثر ساخت وسازهای دوره های بعد, ست. این حمام زیبای صفوی تا اواسط دوره پهلوی دایر بود؛ به مرور از رونق افتاد و متروک شد. در حدود سال ۱۳۵۴, تبدیل به مغازه شده بود. پس از آن. به بنا سیب زیادی وارد ب بخشهای ی از حمام در سال ۱۳۵۸ ش و نیز بر اثر انفجاریمب ۳ ش, از گرم خانه حمام. جز چند ستون , چیزی باقی انجام در دهه اخیر, سربینه زیبا و دیگرقسمتهای باقی مانده حمام رگیری در مسیر خیابان وبدون در نظر گرفتن ارزشهای تاریخی 

صفحه 97:
حمام خسروآقا, همچون آکثرحمامهای قدیمی, از دو بخش اصلی, گرم خانه. تشکیل می شده است. سربینه فضایی وسیع با قاعده که ستونهای میانه آن را به دو فضای متفاوت تقسیم میکردهم ی گرداگرد سرپینه, که محل استراحت و رختکن بودهو کف آن لویی از کف بخش دیگر بالاتر بوده است؛دیگری فضای میانی, که مراجعان بوده است. بخش میانی سربینه زیباترین قسمت أن بود كه سمی بندی پی درپی پوشیده می شد و تزیینات معقلی زیبایی اين ان مى ساخت. نو ركيرهاى ميانه طاقها را با كل جام هايى ودند. در نتیجه, نورى دل يذير از انها عبور و روشنايى اين بخش ميكرد. حوض هشت كوشى هم در مركز سربينه قرار داشت و نور طع از نورگیر بزرگ فراز خود را زیباتر می نمود. چهارحوض مستطیل شکل, گوهای پیزامون سربینه, بر هندسه حاكم بر اين فضا تاكيد ميكرد. اين انتهاي يلكانى قرارداشتند كه به سكو مى رسيد. به اين ترتيب, ياهاى ش ان رفتن به روی سکوها از آب حوض می گذشت و پاکیزه مى 

صفحه 98:
ن سربینه نیز با طاقهای رسمی بندی پوشیده بود.گرم م فضایی با قاعده هشت ضلعی منتظم داشته است که إن شاه نشين عقب نشسته بودند و در نتیجه,غرفه های تشو در دورتادور گرم خانه پدید آمده بود.در طراحی گرم شمات آن, تقارنی نسبتا کامل رعایت شده بود. راه رسیدن به یکی از فضاهای وابسته به سربینه بودکه نقش میان در را ایفا . در سوی دیگر گرم خانه, فضایی قرینه میان در گرم خانه را با سرد و گرم مرتبط می کرد. باتوجه به اطلاعات و نقشه توان محل خزینه و همچنین مشخصات معماری دستگاه حمام را تشخیص داد 

صفحه 99:


صفحه 100:


صفحه 101: