کاربرد فنون آماری، کالیبراسیون و استاندارد در آزمایشگاه های تحقیقاتی

کاربرد فنون آماری، کالیبراسیون و استاندارد در آزمایشگاه های تحقیقاتی

اسلاید 1: توسط: دکترمسعود لطیفیان عضو هیأت علمی پژوهشکده تحقیقات خرما و میوه های گرمسیری کشورجلسه ششم: روش تحقیقکاربرد فنون آماری، کالیبراسیون و استاندارد در آزمایشگاههای تحقیقاتی

اسلاید 2: اهميت اندازه گيرياستانداردهاي مديريت اهميت خاصي براي تمام تجهيزات آزمایشگاهی به ويژه تجهيزات اندازه گيري قايل هستندعلم از جايي شروع مي شود که اندازه گيري آغاز مي شود.تنها هنگامي که پديده اي را با ارقام بيان کنيم، مي توانيم آنرا به صورت عملي بررسي کنيم.بدون اندازه گيري امکان هيچ گونه پيشرفتي وجود ندارد.توان اندازه گيري معيار بسيار خوبي براي تعيين ميزان پيشرفت يک جامعه است.بدون اندازه گيري زندگي براي بشر امروزي ميسر نيست.

اسلاید 3: اصول اندازه گيريوسيله اندازه گيري درست انتخاب شود.وسيله اندازه گيري درست نصب شود.وسيله اندازه گيري درست نگهداري شود.وسيله اندازه گيري درست بکار گرفته شود.وسيله اندازه گيري درست کاليبره شود.

اسلاید 4: تعريف اندازه گيريبه مجموعه عملياتي به منظور تعيين مقدار يک کميت، اندازه گيري مي گويند.

اسلاید 5: بايد دانستدرهيچ زمينه علمي هيچ گونه پيشرفتي بدون اندازه گيري حاصل نمي شود.درهيچ اندازه گيري بدون ابزار مناسب ، نتيجه درستي حاصل نمي شود.بدون کاليبراسيون از هيچ ابزار اندازه گيري نتيجه درستي حاصل نمي شود.کاليبراسيون شرط لازم است ولي کافي نيست.

اسلاید 6: بخش اولفنون آماری در آزمایشگاه

اسلاید 7: 8شاخص های تمايل مرکزیCentral tendency parameterشاخص های پراکندگیDispersion parameter

اسلاید 8: 9شاخص های تمايل مرکزی/ ميانگين ( Mean , X )با جمع زدن همه مقادير يک مجموعه و تقسيم آن بر تعداد ، بدست می آيد.مثال : ميانگين اسپور در 100 عدد حشره .... برابر است با :121+97+85+.............+74+96+ 89 10085 =

اسلاید 9: 10شاخص های تمايل مرکزی/ ميانه ( Median )مقداری که مجموعه را به دو قسمت مساوی تقسيم میکند. بطوريکه نيمی از اعدادبيش از آن و نيمی ديگر کمتر از آن باشد.برای محاسبه ميانه ابتدا اعداد بصورت صعودی منظم می شود.اگر تعداد مجموعه فرد باشدبا فرمول n+1/2 محلی که ميانه قرارمیگيرد، مشخص می شود.اگر تعداد مجموعه زوج باشد ، ميانه بين دو عدد وسطی که از طريق فرمولهای n/2 و n/2 +1 بدست می آيد ، قرار میگيرد.

اسلاید 10: 11مثال :ميانه اسپور اندازه گيری شده در 11 عدد حشره با نتايج زير بروش زير محاسبه می شود :110و112و 115و115 و 115 و 118و 120 و120و122و 124و126N= 11M= n+1/2 = 11+1 / 2 = 6بنابراين نقطه ششم که غلظت 118 اسپور در هر حشره است ميانه بحساب می آيد.

اسلاید 11: 12شاخص های تمايل مرکزی/ نما ( Mode )عددی که در يک مجموعه بيش از همه تکرار می شود.در مثال قبلی با نتايج110و112و 115و115 و 115 و 118و120و120و122و124و126نما عبارت است از 115 اسپور در حشره

اسلاید 12: ميانه 131 نما 57 ميانگين 146

اسلاید 13: توزيع نرمال Guassian distributionوقتی در يک مجموعه نتايج بطور قرينه در اطراف ميانگين پخش شده باشند، توزيع نرمال است.در توزيع نرمال ميانگين، ميانه و نما بر هم منطبق هستند.

اسلاید 14: ميانه 66 نما 65 ميانگين 65.7

اسلاید 15: 16

اسلاید 16: 17شاخص های پراکندگی / دامنهاختلاف بيشترين و کمترين مقدار يک مجموعهدر مثال قبلی با نتايج110و112و 115و115 و 115 و 118 و 120 و 120 و 122 و 124 و 126دامنه عبارتست از 16 که از تفاضل 126 و 110 بدست می آيد.

اسلاید 17: 18شاخص های پراکندگی / واريانس روشی برای محاسبه پراکندگی نتايج در اطراف ميانگينS2 =sqrt Xd هر تک خوانده در گروه X ميانگين گروه S2 واريانس n تعداد اعضای گروه∑( Xd - X )2n-1

اسلاید 18: 19شاخص های پراکندگی / انحراف معيار ( Standard deviation )روشی برای محاسبه پراکندگی نتايج در اطراف ميانگين که با نتايج گروه هم واحد بوده و از جذر واريانس بدست می آيد. SD =∑( Xd - X )2n-1

اسلاید 19: ضريب انحراف (Coefficient of variation /CV) بيان انحراف معيار نسبت به ميانگين.اين شاخص تصور بهتری از ميزان پراکندگی نتايج در غلظت های مختلف در اختيار ما قرار می دهد.CV % = SD× 100 / X

اسلاید 20: Standard deviation of duplicateوقتی نمونه ها بصورت دوپليکه آزمايش می شوند،ميزان اختلاف آنها از طريق فرمول زير محاسبه می گردد:SD dup= √ هر نمونه ای که اختلاف آزمايش دوبل آن بيشتر از SD dup باشد بايد مجددا آزمايش شود. ∑d22n

اسلاید 21: درستي اندازه گيري Accuracy of measurementنزديكي توافقي ميان نتيجه ي اندازه گيري و مقدار واقعي اندازه ده.يادآوري : درستي مفهومي كيفي است. واژه ي دقت نبايد به جاي درستي به كار رود.گرايش اندازه گيريBias of measurementنزديكي ميان نتيجه ي اندازه گيري و مقدار مرجع.

اسلاید 22: تكرارپذيري Repeatability نزديكي توافقي ميان نتايج اندازه گيري هاي پياپي كه تحت شرايط يكسان اندازه گيري روي اندازه ده انجام مي شود.شرايط تكرارپذيري يعني:همان روند اندازه گيريهمان ناظر (اپراتور)همان دستگاه اندازه گيري، تحت همان شرايط به كارگيريهمان محلتكرار در يك فاصله ي زماني كوتاه.

اسلاید 23: تجديدپذيري Reproducibilityنزديكي توافقي ميان نتايج اندازه گيريهايي كه تحت شرايط تغيير يافته ي اندازه گيري روي همان اندازه ده انجام مي شود. شرايط تغيير يافته ممكن است شامل موارد زير باشد:اصل اندازه گيريروش اندازه گيريناظردستگاه اندازه گيرياستاندارد مرجعمحلشرايط به كارگيريزمان

اسلاید 24: عدم قطعيت اندازه گيري Uncertainty of measurementپارامترهاي مربوط به نتيجه ي اندازه گيري مقاديري را مشخص مي كند كه مي توان به طور منطقي به اندازه ده نسبت داد.پارامتري است كه به نتيجه يك اندازه‌گيري نسبت داده مي‌شود و بر اساس آن پارامتر ، پراكندگي كه مي‌توان به آن كميت نسبت داد، مشخص مي‌گردد.عدم قطعيت اندازه گيري عموما از مؤلفه هاي زيادي تشكيل مي شود. برخي از اين مؤلفه ها را ممكن است از روي توزيع آماري نتايج يك سلسله اندازه گيري ارزيابي كرده با انحراف معيار تجربي مشخص نمود. مؤلفه هاي ديگر، كه آنها را نيز مي توان با انحراف معيار مشخص كرد، از روي توزيع هاي احتمالي مفروض كه مبتني بر تجربه يا اطلاعات ديگر است ارزيابي مي شوند.

اسلاید 25: خطا(ي اندازه گيري) Error (of measurement)نتيجه اندازه گيري منهاي مقدار واقعي اندازه ده.انحراف Deviationمقدار به دست آمده منهاي مقدار مرجع آن

اسلاید 26:

اسلاید 27:

اسلاید 28: خطاي تصادفي (نامعين) Random Errorنتيجه اندازه گيري منهاي ميانگين نتايجي كه از انجام تعداد نامحدودي اندازه گيري يك اندازه ده در شرايط تكرارپذير به دست مي آيد.خطاي تصادفي خودبخود بصورت تغيير نتايج اندازه‌گيريهاي متوالي يك كميت مشاهده مي‌شود و ناشي ازپديده‌هاي آماري است .اين خطا هميشه در سوي معيني صورت نمي‌گيرد و گاه مثبت و گاه منفي است. خطاي تصادفي برابر است با خطاي كل منهاي خطاي سيستماتيك.

اسلاید 29: خطاي سيستماتيك (معين) Systematic Errorميانگين نتايج حاصل از انجام تعداد نامحدودي اندازه گيري يك اندازه ده در شرايط تكرارپذير منهاي مقدار واقعي آن اندازه ده.خطاي سيستماتيك معمولا قابل تصحيح است و شامل : خطاي ذاتي تجهيزات ، خطاي مرجع ، خطاي قرائت ، خطاي شرايط محيطي و ... ميباشد. خطاي سيستماتيك و عوامل آن نيز همانند مقدار واقعي نميتوان به طور كامل شناخت.ضريب تصحيح Correction Factorعددي كه براي جبران خطاي سيستماتيك در نتيجه تصحيح نشده ي يك اندازه گيري ضرب ميشود.

اسلاید 30: تعاريف – مشخصه هاي دستگاههاي اندازه گيريگستره نامي Nominal Rangeگسترهي نشان دهي دستگاه اندازه گيري كه با تنظيم ويژه ي كنترلهاي آن قابل حصول است.مثال، گستره ي نامي 0Vتا 100Vبه صورت 100Vبيان مي شود.پهنه Spanقدر مطلق تفاضل دو حد گستره ي ناميمثال: براي گستره ي نامي -10Vتا +10V، پهنه 20Vاست.

اسلاید 31: تعاريف – مشخصه هاي دستگاههاي اندازه گيري (ادامه)گستره ي اندازه گيري Measuring Rangeمجموعه ي مقاديري از اندازه ده كه انتظار مي رود خطاي دستگاه اندازه گيري براي اين مجموعه در محدوده ي از پيش شده قرار گيرد.شرايط حدي Limiting Conditionsشرايطي مرزي كه لازم است دستگاه اندازه گيري بدون خراب شدن يا تنزل يافتن مشخصه هاي اندازه شناختي معين هنگام كار تحت شرايط كاركرد اسمي خود تحمل كند.مشخصه ي پاسخ Response characteristicرابطه ي ميان هر عامل تحرك و پاسخ مربوط به آن در شرايط تعيين شده.مثال: نيروي محركه (c.m.f) ترموكوپل به صورت تابعي از دما كه اين رابطه ممكن است به صورت معادله ي رياضي، جدول عددي يا نمودار بيان شود.

اسلاید 32: تعاريف – مشخصه هاي دستگاههاي اندازه گيري (ادامه)حساسيت Sensitivityنسبت تغييرات پاسخ دستگاه اندازه گيري به تغييرات متناظر در عامل تحريك.حساسيت عبارتست از كمترين ورودي كه به ازاي آن تغيير قابل مشخصي در خروجي بوجود آيد.هرچه Δx Δy> باشد حساسيت بيشتر است و برعكسآستانه تشخيص دهي Discriminationبزرگترين تغيير آهسته و يك نواي عامل تحريك كه تغييري آشكار شدني در پاسخ دستگاه اندازه گيري ايجاد نمي كند.يادآوري: آستانه ي تشخيص دهي ممكن است مثلا به اصطكاك بستگي داشته باشد

اسلاید 33: تعاريف – مشخصه هاي دستگاههاي اندازه گيري (ادامه)

اسلاید 34: تعاريف – مشخصه هاي دستگاههاي اندازه گيري (ادامه)باند مرده (پهنك سكوت) Dead bandبيش ترين فاصله يي كه مي توان عامل تحرك را در دو جهت تغيير داد بي آن كه تغييري در پاسخ دستگاه اندازه گيري حاصل شود.يادآوري : پهنك سكوت ممكن است به سرعت تغييرات بستگي داشته باشد

اسلاید 35: تعاريف – مشخصه هاي دستگاههاي اندازه گيري (ادامه)پايداري Stabilityتوانايي دستگاه اندازه گيري در ثابت نگه داشتن مشخصه هاي اندازه شناختي خود نسبت به زمان

اسلاید 36: تعاريف – مشخصه هاي دستگاههاي اندازه گيري (ادامه)رانش Drift تغيير آهسته ي مشخصه ي اندازه شناختي دستگاه اندازه گيري.حدود خطاي مجاز (دستگاه اندازه گيري) Limits of permissible error مقادير كرانه يي خطا كه در مشخصات و مقررات و امثال آن براي دستگاه اندازه گيري معيني مجاز شمرده مي شود. خطاي ذاتي (دستگاه اندازه گيري) Intrinsic error(of a measuring Instru.)خطاي دستگاه اندازه گيري كه تحت شرايط مرجع به دست مي آيد.

اسلاید 37: تعاريف – استانداردهاي اندازه گيريدر علم و فن آوري، واژه ي انگليسي standard(معادل normدر فرانسه) با دو معناي متفاوت به كار مي رود. يك معناي آن استانداردهاي فني مدون، مشخصه ها، توصيه هاي فني يا مدارك نوشته شده مشابهي است كه مورد پذيرش گستره قرار دارند معناي ديگر آن استاندارد اندازه گيري است (كه در فرانسه به آنetalon مي گويند.) در اين استاندارد صرفا معناي دوم مورد نظر است و براي كوتاهي كلام، صفت اندازه گيري عموما حذف شده است.

اسلاید 38: تعاريف – استانداردهاي اندازه گيري (ادامه)استاندارد (- اندازه گيري) (measurement) Standard , Etalonسنجه ي مادي، دستگاه اندازه گيري، ماده مرجع يا سيستم اندازه گيري كه هدف آن تعريف، تحقيق، ابقا يا باز توليد يكاي يك كميت يا مقداري (يا مقاديري) از آن است كه به عنوان مرجع به كار گرفته مي شود.

اسلاید 39: تعاريف – استانداردهاي اندازه گيري (ادامه)دسته بندي استانداردهاي اندازه گيريبه لحاظ منطقه اعتباراستاندارد بين المللياستاندارد منطقه اياستاندارد ملياستاندارد آزمایشگاهیبه لحاظ درجه كيفيتاستاندارد اوليهاستاندارد ثانويهاستاندارد مرجعاستاندارد كاري

اسلاید 40: تعاريف – استانداردهاي اندازه گيري (ادامه)استاندارد بين المللي (- اندازه گيري) international standardاستانداردي كه در توافق بين المللي به عنوان مبنا براي كميتي به رسميت شناخته مي شود تا براي مشخص شدن مقادير ساير استانداردهاي كميت مورد نظر در سطح جهاني به كار گرفته شود.استاندارد ملي (- اندازه گيري) national (measurement) standardاستانداردي كه در يك تصميم گيري ملي به عنوان مبنا براي كميتي به رسميت شناخته مي شود تا براي مشخص شدن مقادير ساير استانداردهاي كميت هاي مورد نظر در سطح كشور به كار گرفته شود.استاندارد اوليه primary standardاستانداردي كه معلوم شده است يا عموما تصديق مي شود كه بالاترين كيفيت اندازه شناختي را دارد و مقدار آن بدون مقايسه با ساير استانداردهاي همان كميت پذيرفته مي شود.يادآوري: مفهوم استاندارد اوليه براي كميتهاي اصلي و كميتهاي فرعي به يك اندازه معتبر است

اسلاید 41: تعاريف – استانداردهاي اندازه گيري (ادامه)استاندارد ثانويه secondary standardاستانداردي كه مقدار آن در مقايسه با استاندارد اوليه ي همان كميت مشخص مي شود.استاندارد مرجع reference standardاستانداردي كه عموما بالاترين كيفيت اندازه شناختي را در يك مكان معين يا يك سازمان معين دارد و اندازه گيري ها از آن ناشي مي شود.استاندارد كاري working standardاستانداردي كه به روال عادي براي كاليبره كردن يا بررسي سنجه هاي مادي، دستگاههاي اندازه گيري يا مواد مرجع به كار مي رود.يادآوري: استاندارد كاري معمولا با استاندارد مرجع كاليبره مي شود

اسلاید 42: تعاريف – استانداردهاي اندازه گيري (ادامه)

اسلاید 43: تعاريف – استانداردهاي اندازه گيري (ادامه)قابليت رديابي Traceabilityقابليت ارتباط دادن مقدار يك استاندارد يا نتيجه ي يك اندازه گيري با مرجع هاي ملي يا بين المللي از طريق زنجيره ي پيوسته ي مقايسه ها كه همگي عدم قطعيتي معين دارند.يادآوري: زنجيره ي ناگسسته ي مقايسه ها را زنجيره ي رديابي گويند. سنجه مادي Material Measureوسيله يي كه، همواره در زمان به كارگيري آن، يك يا چند مقدار معلوم از كميتي معين را ايجاد يا ارائه مي كند.مثال: وزنه؛ پيمانه حجم؛ مقاومت الكتريكي استاندارد؛ بلوك سنجه؛ مولد سيگنال استاندارد؛ ماده مرجع

اسلاید 44: تعاريف – استانداردهاي اندازه گيري (ادامه)ماده مرجع Reference Material (RM)ماده يا جسمي كه مقادير يك يا چند خصوصيت آن به اندازه ي كافي همگن و تثبيت شده است تا براي كاليبراسيون يك دستگاه، ارزيابي يك روش اندازه گيري يا تعيين مقدار براي مواد به كار رود.يادآوري: ماده ي مرجع ممكن است به شكل گاز، مايع، جامد، خالص يا مخلوط باشدمثلا: آب براي كاليبره ي گران روي سنج ها ، رنگ كبود به عنوان سنجه ي كاليبراسيون ظرفيت گرمايي در گرماسنجي به كار مي روند.ماده مرجع گواهي شده Certified Reference Material (CRM)ماده ي مرجعي، همراه با گواهي نامه، كه مقادير يك يا چند خصوصيت آن به روشي تأييد شده است كه قابليت رديابي را تا تحقق درست يكايي كه اين مقادير بر حسب آن بيان مي شوند محرز مي سازد، و هر يك از مقادير تأييد شده ي اين ماده ي مرجع با عدم قطعيتي در سطح اطمينان قيد شده همراه است

اسلاید 45: عدم قطعيت اندازه گيريروشهاي انتخاب دستگاه اندازه گيريروش ريزنمايي Resolutionريزنمايي دستگاه اندازه گيري ≤ (0.1)Tol.يعني ريزنمايي دستگاه اندازه گيري بايد بتواند تلرانس را به 10 قسمت تقسيم نمايدروش عدم قطعيت Uncertaintyعدم قطعيت اندازه گيري ≤ (0.1 – 0.2)Tol.توسط اين روش هيچ نمونه درستی رد نميشود و هيچ قطعه معيوبي قبول نميشود

اسلاید 46: عدم قطعيت اندازه گيريعدم قطعيت چيستعدم قطعيت يك عامل همراه با نتيجه اندازه گيري است كه محدوده مقاديري را معين ميكند كه نتيجه اندازه گيري ميتواند داشته باشد و مقدار آن نشاندهنده سطح اطميناني است كه مقدار واقعي مورد اندازه گيري شده در محدوده تعيين شده قرار ميگيردعدم قطعيت چرا مهم استعدم قطعيت نمود كمي كيفيت نتيجه اندازه گيري است. يعني “ تا چه حد نتيجه اندازه گيري نشاندهنده مقدار واقعي مورد اندازه گيري شده استعدم قطعيت بصورت ± يك مقدار يعني فاصله اي در اطراف نتيجه اندازه گيري بيان ميگردد عدم قطعيت يك جزء غير قابل اجتناب در اندازه گيري است و زماني بسيار مهم ميشود كه نتايج اندازه گيري نزديك حدود مشخصه باشد

اسلاید 47: عدم قطعيت اندازه گيري (ادامه)

اسلاید 48: عدم قطعيت اندازه گيري (ادامه)

اسلاید 49: عدم قطعيت اندازه گيري (ادامه)

اسلاید 50: عدم قطعيت اندازه گيري (ادامه)

اسلاید 51: عدم قطعيت اندازه گيري (ادامه)

اسلاید 52: عدم قطعيت اندازه گيري (ادامه)

اسلاید 53: عدم قطعيت اندازه گيري (ادامه)عدم قطعيت استاندارد Standard Uncertaintyاگر عدم قطعيت نتايج اندازه‌گيري ، بصورت يك انحراف استاندارد بيان شود ، به آن عدم قطعيت استاندارد مي‌گويند و با u نشان داده مي‌شود.عدم قطعيت استاندارد نوع A عدم قطعيت اندازه‌گيري با كمك تحليل آماري بر روي يك سري از مشاهدات ، محاسبه مي‌شود.عدم قطعيت استاندارد نوع B عدم قطعيت اندازه‌گيري بر اساس اطلاعاتي به جز تحليل آماري بر روي مشاهدات ، برآورد مي‌شود .

اسلاید 54: عدم قطعيت اندازه گيري (ادامه)عدم قطعيت استاندارد مركب Combined standard uncertaintyعبارتست از ريشه دوم مجموع مربعات عدم قطعيتهائي كه بر روي نتيجه نهائي اندازه‌گيري ، موثر مي‌باشد .عدم قطعيت بسط‌يافته Expanded Uncertaintyكميتي است كه يك حدود عددي را تعريف مي‌كند ، بطوريكه نتايج اندازه‌گيري بصورت مستدل و با يك سطح اطمينان بالا در آن حدود قرار مي‌گيرد و با U نشان داده مي‌شود ضريب همپوشاني Coverage factorيك فاكتور عددي است كه جهت بدست آوردن عدم قطعيت بسط‌يافته ، در عدم قطعيت استاندارد مركب ضرب مي‌شود

اسلاید 55: عدم قطعيت اندازه گيري (ادامه)توزيع احتمال Probability Distributionتابعي است كه احتمال مساوي بودن يك متغير تصادفي با يك عدد فرضي ، يا متعلق بودن آن به يك مجموعه اعداد را بيان كند .

اسلاید 56: عدم قطعيت اندازه گيري (ادامه)عوامل ايجاد كننده عدم قطعيتعوامل تصادفي (خطاي تصادفي): كه در تكرار اندازه گيري نمايان ميشودعوامل سيستماتيك (خطاي سيستماتيك):عوامل محيطي : مانند ، دما ، رطوبت ، گرد وغبار ، فشار ، تغييرات جريان و ولتاژ منبع تغذيه ، شتاب جاذبه زمين ، جريان هوا و …عوامل مربوط به استانداردهاي مرجع: مانند عدم قطعيت كاليبراسيون استانداردهاي مرجع و نمونه‌هاي شاهد و تغييرات دراز مدت در ابعاد يا خواص آنها.عوامل مربوط به دستگاههاي اندازه‌گيري: مانند گرايش (Bias) ، تفكيك پذيري ، عدم قطعيت كاليبراسيون و …عوامل مربوط به ريزنمائي (Resolution) دستگاه اندازه‌گيري: كه بعلت عمل گرد كردن اعداد بوجود مي‌آيد.عوامل مربوط به روش اندازه‌گيري: مانند خطاي فيكسچرينگ ، نيروهاي اعمالي

اسلاید 57: عدم قطعيت اندازه گيري (ادامه)عوامل محاسباتي عدم قطعيتعوامل تصادفي: توسط فرمول آماري “ انحراف معيار استاندارد” واريانس تكرار اندازه گيري محاسبه ميشودعوامل تخميني عدم قطعيتعوامل سيستماتيك: احتمال توزيع دانسيته اين عوامل بر پايه تخمينهاي آماري تخمين زده ميشودتوزيع نرمال با ضريب همپوشاني 2 ( براي سطوح اطمينان 95% )توزيع مثلثي با ضريب همپوشاني 2.449 يعنيتوزيع مستطيلي با ضريب همپوشاني 1.732 يعنيتوزيع U شكل با ضريب همپوشاني 1.414 يعني

اسلاید 58: عدم قطعيت اندازه گيري (ادامه)

اسلاید 59: عدم قطعيت اندازه گيري (ادامه)

اسلاید 60: عدم قطعيت اندازه گيري (ادامه)

اسلاید 61: عدم قطعيت اندازه گيري (ادامه)

اسلاید 62: عدم قطعيت اندازه گيري (ادامه)مثال1: براي كوليس ديجيتال 150 ميليمتر با ريزنمائي (Resolution) ، 0.01mm

اسلاید 63: عدم قطعيت اندازه گيري (ادامه)

اسلاید 64: بخش دومکالیبراسیون دستگاههای آزمایشگاهی

اسلاید 65: مقدمه( ادامه)هر دستگاه ويژگيهاي فني و ويژگيهاي اندازه شناختي خود را دارد. با توجه به اينكه دستيابي به كيفيت برتر از طريق انجام آزمونها و اندازه گيري هاي مطمئن ارزيابي مي گردد ، اين بحث مطرح مي شود كه اندازه گيري مطمئن چگونه اندازه گيري مي باشد؟ آيا نو بودن تجهيزات يا استفاده از تكنولوژي جديد دستگاهي ، مي تواند منجر به اندازه گيري مطمئن شود. پاسخ اينست كه تنها كاليبراسيون صحيح و دوره اي به نتايج خروجي دستگاهها كيفيت مي بخشد. با انجام كاليبراسيون به دنبال يافتن ويژگيهاي اندازه شناختي دستگاه هستيم تا در صورت نياز اصلاحات لازم را انجام دهيم. اغلب استانداردهاي مديريت كيفيت در بخش الزامات فني ، از كاليبراسيون تجهيزات نام برده و آنرا الزام نموده اند.

اسلاید 66: مقدمه (ادامه) استانداردهاي مديريت اهميت خاصي براي تمام تجهيزات آزمایشگاه به ويژه تجهيزات اندازه گيري قايل هستند.به عنوان مثال در بند 7-6 استاندارد ISO 9000 آمده استهنگامي که حصول اطمينان از نتايج معتبر مورد نياز است تجهيزات اندازه گيري بايد:الف: در فواصل مشخص يا پيش از استفاده مورد کاليبراسيون يا تصديق در برابر استانداردهاي اندازه گيري قرار گيرند که قابليت رديابي تا استانداردهاي ملي و بين المللي را داشته باشند؛هنگامي که چنين استانداردهايي موجود نيستند مبنايي که براي کاليبراسيون يا تصديق مورد استفاده قرار مي گيرد بايد ثبت شود.

اسلاید 67: ب) بر حسب نياز تنظيم و تنظيم مجدد گردند.ج) مورد شناسايي قرار گرفته باشند تا وضعيت كاليبراسيون آنها بتواند قابل تعيين باشد.د)در برابر تنظيماتي كه نتايج اندازه گيري را نامعتبر مي كند محافظت گردند.ه) در برابر آسيب وخرابي در طي جابجايي،تعمير و نگهداري و انبارش محافظت گردند.

اسلاید 68: كاليبراسيون calibration مجموعه عملياتي كه تحت شرايط مشخص ميان نشان دهي يك دستگاه يا سيستم اندازه گيري يا مقدار يك سنجه مادي يا ماده مرجع و مقدار متناظر آن كه از استانداردهاي اندازه گيري حاصل مي شود، رابطه اي برقرار ميكند. .کاليبراسيون اجازه مي دهد که ميزان تصحيح لازم را نسبت به نشاندهي تعيين کنيم . با کاليبراسيون ممکن است خواص اندازه شناختي ديگري نظير اثر کميتهاي تاثير گذار نيز تعيين شود. در واقع كاليبراسيون ويژگيهاي كارآمدي دستگاه يا مواد مرجع را بوسيله انجام مقايسات مستقيم مشخص مي كند.

اسلاید 69: ضرورت كاليبراسيونكاليبراسيون در واقع ايجاد نظامي موثر به منظور كنترل صحت و دقت پارامترهاي مترولوژيكي دستگاه هاي آزمون و وسايل اندازه گيري و كليه تجهيزاتي است كه عملكرد آنها بر كيفيت فرايند تاثير گذار مي باشد كه به منظور اطمينان از تطابق اندازه گيريهاي انجام شده با استانداردهاي جهاني مورد استفاده قرار ميگيرد.

اسلاید 70: كدام دستگاهها بايد کاليبره شوندهر وسيله اي که براي اندازه گيري به کار مي رود و در روشهاي اجرايي به استفاده از آن اشاره شده است، نياز به تعيين صحت و دقت يا کاليبراسيون دارد. دستگاههاي اندازه گيري بايد به طور دوره اي كاليبره شوند. گذشت زمان ، فرسودگي ، حوادث غير قابل پيش بيني ، باعث مي شوند تا قابليت رديابي نتايج آنها تا استانداردها زير سوال رفته و نيازمند تاييد مجدد باشند. براي تجهيزات كاليبره شده گواهي كاليبراسيون صادر شده و ضميمه دستگاه مي گردد. كاليبره كردن تمام تجهيزات لازم نيست . برخي از آنها ممكن است صرفا به عنوان نشان دهنده مورد استفاده قرار گيرند. انواع ديگر تجهيزات ممكن است به عنوان ابزار تشخيصي و آشكارسازي به كار بروند. هر گاه وسيله اي براي تعيين قابليت پذيرش محصول و يا عوامل موثر در فرايند آزمون مورد استفاده قرار نگيرد كاليبراسيون آن ضرورت ندارد.

اسلاید 71: اهداف اصلي كاليبراسيوناهداف اصلي كاليبراسيون1- براي اطمينان از قرائت هايي كه از دستگاه صورت مي گيرد . 2- براي تعيين درستي مقادير خوانده شده از دستگاه.3- براي استقرار قابليت رديابي دستگاه به استانداردهاي مرجع (هدف نهايي كاليبراسيون برقراري قابليت رديابي عنوان شده است.)

اسلاید 72: قابليت رديابي traceabilityمهمترين ويژگي كه يك اندازه گيري بايد داشته باشد وجود قابليت رديابي نتايج آن تا استانداردهاي ملي و سپس بين المللي مي باشد.وقتي سطح اطمينان و عدم قطعيت كليه اندازه گيري ها بيان شود درستي و دقت نتايج اندازه گيري تضمين مي گردد.قابليت رديابي قابليت ارتباط دادن مقدار يك استاندارد يا نتيجه يك اندازه گيري با مرجع هاي ملي يا بين المللي از طريق زنجيره پيوسته مقايسه ها كه همگي عدم قطعيتي معين دارند.كاليبراسيون تنها راه برقراري قابليت رديابي مي باشد.

اسلاید 73: استقرار قابليت رديابي نتايج اندازه گيري (در كاليبراسيون)بوسيله تعيين نام دستگاه مرجع كاليبراسيون و عدم قطعيت آن محاسبه اعلام عدم قطعيت اندازه گيري براي نتايج كاليبراسيون و نيز بيان شرايط محيطي اثر گذار بر نتيجه اندازه گيري قابليت رديابي نتايج كاليبراسيون استقرار مي يابد. .

اسلاید 74: دستاوردهاي کاليبراسيونبه دست آوردن نتايج درست و صحيح در اندازه گيريکاهش هزينه و دوباره کاريبهره وري بيشترجوابگويي در صحیح فرضیاتيکي از نيازهاي اخذ گواهي هاي استانداردهاي مديريت جلوگيري از تضييع حقوق مصرف کننده علم

اسلاید 75: به طور خلاصهکاليبراسيون تعيين خطاست

اسلاید 76: مراحل اقدام براي کاليبراسيون کد گذاري تجهيزات اندازه گيري و تهيه شناسنامه و ليست آنها طبقه بندي تجهيزات اندازه گيري از نظر کاليبراسيونتعيين دوره تناوب کاليبراسيونتعيين حد مجاز خطاانتخاب کاليبره کنندهکاليبراسيون ( عمليات کاليبراسيون، تعيين خطاي تجهيز، صدور گواهي و برچسب کاليبراسيون، نصب برچسب کاليبراسيون)اعمال نتايج کاليبراسيونثبت و حفظ و نگهداري سوابق کاليبراسيون

اسلاید 77: مراحل اقدام براي کاليبراسيون 1. کد گذاري تجهيزات اندازه گيري و تهيه شناسنامه و ليست آنها تمام تجهيزات اندازه گيري بايد وارد يک ليست شده و به هر يک کد يا مشخصه اي داده شود .کد بايد به گونه اي باشد که بتوان بدون احتمال خطا تجهيز را شناسايي کرد .براي هر تجهيز اندازه گيري شناسنامه تهيه کرد .

اسلاید 78: مراحل اقدام براي کاليبراسيون 2- طبقه بندي تجهيزات از نظر کاليبراسيون1– تجهيزاتي که اندازه گير نبوده و نياز به کاليبراسيون ندارند . مانند کلني کانتر ، آب مقطر گير ، هيتر بدون دماسنج ، همزن مغناطيسي و بن ماري جوش در اين گروه قرار دارند.. 2– تجهيزاتي که هر بار قبل از استفاده بايد توسط کاربر کاليبره شوند . در اين گروه مي توان از دستگاه هاي PH متر نام برد . کاربر بايد دوره آموزشي کاليبراسيون و کنترل کيفي اين گونه تجهيزات را بگذراند.

اسلاید 79: مراحل اقدام براي کاليبراسيون 2- طبقه بندي تجهيزات از نظر کاليبراسيون3– تجهيزاتي که بايد توسط واحد هاي مورد تائيد موسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران کاليبره شوند . ترازو اتوکلاو، وسايل حجم سنجي، انکوباتور و فور نمونه هايي هستند که در اين گروه قرار دارند .

اسلاید 80: مراحل اقدام براي کاليبراسيون 3- تعيين دوره تناوب کاليبراسيونعوامل زيادي در تعيين اين زمان موثرند که مهمترين آنها عبارتند از:1- نوع تجهيز2- پيشنهاد و توصيه سازنده 3- اطلاعات مربوط به روند تغييرات مقادير بدست آمده از سوي کاليبراسيون4- شرايط تعمير و نگهداري تجهيز

اسلاید 81: مراحل اقدام براي کاليبراسيون 3- تعيين دوره تناوب کاليبراسيون (ادامه)5- طول زمان و تعداد دفعات استفاده از تجهيز6- شرايط محيطي کار ( دما ، رطوبت ، ارتعاش و غيره )7- دقت اندازه گيري مورد نظر8- هزينه کاليبراسيون

اسلاید 82: مراحل اقدام براي کاليبراسيون 4- تعيين حد مجاز خطاي تجهيزحد مجاز خطا بستگي به استاندارد مربوطه و روش کار دارد و اگر روشي فاقد حد مجاز خطا باشد کامل نيست و بايد يک مقام مسئول با ارائه دليل حد مجاز را تعيين کند .اگر از يک دستگاه براي چندين روش استفاده مي شود . کوچکترين خطاي مجاز بعنوان حد مجاز خطا محسوب مي شود .

اسلاید 83: 6- داشتن مجوز کاليبراسيون معتبر7- تخصص کاليبره کننده8- تجربه و شهرت کاليبره کننده9- نحوه همکاري کاليبره کننده 10- ميزان اعتماد به کاليبره کننده 11- در دسترس بودن کاليبره کنندهمراحل اقدام براي کاليبراسيون 5- معيارهاي انتخاب کاليبره کننده1- نوع کميت 2- نوع تجهيز3- حد مجاز خطا4- هزينه کاليبراسيون5- سياست سازمان

اسلاید 84: مراحل اقدام براي کاليبراسيون 6- مراحل کاليبره کردنحداقل نيازمنديها براي کاليبره کردن :1- شناسائي تجهيز2- روش معتبر کاليبراسيون3- کاليبره کننده واجد شرايط4- بکارگيري تجهيز مناسب5- قابليت رديابي(Traceability ) به استاندارهاي بين المللی 6- دارا بودن شرايط محيطي مناسب7- تعيين خطاي تجهيز8- صدور گواهي کاليبراسيون9- صدور برچسب کاليبراسيون10- نصب برچسب کاليبراسيون

اسلاید 85: مراحل اقدام براي کاليبراسيون 6- مراحل کاليبره کردن 6-1 - شناسايي تجهيزاولين قدم در کاليبراسيون شناسايي تجهيز است در اين مرحله بايد موارد زير مشخص شود :1- کميت اندازه گيري2- کد مشخصه دستگاه3- نام دستگاه4- گستره اندازه گيري يا گستره کاري دستگاه5- تفکيک پذيري دستگاه6- بهتر است نام سازنده ، شرايط محيطي کار ، انبار داري ، جابجايي و ساير مشخصات فني نيز مشخص شود .

اسلاید 86: مراحل اقدام براي کاليبراسيون 6- مراحل کاليبره کردن 6-2 - روش کاليبراسيونروش کاليبراسيون بايد مطابق با يک استاندارد يا منبع معتبر شناخته شده باشد . بايد بتوان اثبات کرد که اين روش در عمل قابل اجراست و درستي و عدم قطعيت يا دقت آن در حد مجاز است .اگر استاندارد معتبري در دست نيست مي توان روش خاص آزمايشگاه را بکار گرفت ولي بايد تمامي مراحل اعتباردهی (validation) را اجرا كرد.

اسلاید 87: مراحل اقدام براي کاليبراسيون 6- مراحل کاليبره کردن 6-3 – کاليبره کنندهکاليبره کننده بايد آموزشهاي لازم را ديده و داراي تائيد صلاحيت يا داراي مجوز کاليبره کردن باشد .

اسلاید 88: مراحل اقدام براي کاليبراسيون 6- مراحل کاليبره کردن 6-4 تجهيز مناسبکاليبره کننده بايد تمام تجهيزات مورد نياز کاليبراسيون را در اختيار داشته باشد .درستي و قابليت قرائت استاندارد کاري بايد حداقل 3 تا 10 برابر تجهيز تحت آزمون باشد .

اسلاید 89: مراحل اقدام براي کاليبراسيون 6- مراحل کاليبره کردن 6-5 قابليت رديابيقابليت رديابي ، قابليت ارتباط دادن مقدار يک استاندارد و يا نتيجه يک اندازه گيري با مراجع ملي يا بين المللي از طريق زنجيره پيوسته مقايسه ها که همگي عدم قطعيتي معين دارند مي باشد.زنجيره ناگسسته مقايسه ها را زنجيره رديابي گويند .

اسلاید 90: مراحل اقدام براي کاليبراسيون 6- مراحل کاليبره کردن 6-6 شرايط محيطي تاثير گذار بر کاليبراسيون1- دما2- فشار3- رطوبت4- نور5- صدا6- لرزش7- ذرات معلق در هوا8- جريان هوا9- امواج الکترو مغناطيس 10- ترکيب محيط اندازه گيري

اسلاید 91: مراحل اقدام براي کاليبراسيون 6- مراحل کاليبره کردن 6-7 صدور گواهيگواهي کاليبراسيون بايد حداقل حاوي مطالب زير باشد :شناسايي کاليبره کنندهکد شناسايي تجهيزنام روش و شرايط کاليبراسيونخطاي تصادفي يا عدم قطعيت کاليبراسيون و خطاي روشمند کاليبراسيونرديابي کاليبراسيون با مراکز ملي يا بين الملليتاريخ کاليبراسيون

اسلاید 92: مراحل اقدام براي کاليبراسيون 7- اعلام نتايج کاليبراسيونتجهيزات اندازه گيري را از نظر کاليبراسيون و اندازه شناختي بر مبناي خطاي مجاز به سه دسته زير طبقه بندي کرد :1- قبول2- مشروط3- مردود

اسلاید 93: مراحل اقدام براي کاليبراسيون 7- اعلام نتايج کاليبراسيون (ادامه) قبول : خطاي بدست آمده كمتر يا مساوي خطاي مجاز باشد.مشروط : هنگامي كه برخي از الزامات اندازه شناختي توسط دستگاه برآورده مي شود.مردود : در صورت بيشتر بودن خطاي دستگاه از خطاي مجاز، دستگاه مردود اعلام مي شود و اين به اين معني است كه حداقل الزامات اندازه شناختي توسط دستگاه رعايت نمي شود.در اين مورد نبايد از دستگاه براي اندازه گيري استفاده کرد .

اسلاید 94: مراحل اقدام براي کاليبراسيون 8- ثبت و حفظ ونگهداري سوابق کاليبراسيونمدارک کاليبراسيوني که بايد حفظ شود :1- شناسنامه تجهيز2- فهرست تجهيزات اندازه گيري3- گواهي کاليبراسيون4- برچسب کاليبراسيون5- تائيد صلاحيت کاليبره کننده6- ليست سوابق کاليبراسيون

اسلاید 95: بخش سوماستاداردهای رسمی آزمایشگاه تحقیقاتی

اسلاید 96: ايزو 9000 - كلياتتمامي دستگاههاي اندازه گيري كه بر كيفيت تاثير گذار است بايد مشخص شده و در فواصل زماني مقرر بر اساس استانداردهاي پذيرفته شده كاليبره شودروشهاي اجرايي كاليبراسيون شامل: نوع تجهيزات؛ شماره شناسايي؛ تعداد دفعات اندازه گيري؛ روش كاليبراسيون؛ معيارهاي پذيرش و ... مدون گردددستگاههاي اندازه گيري را با يك برچسب مناسب شناسايي نموده تا وضعيت كاليبراسيون آنها را نشان دهدسوابق كاليبراسيون دستگاههاي اندازه گيري را نگهداري نماييداز شرايط محيطي براي كاليبراسيون دستگاههاي اندازه گيري مطمئن شويداطمينان يابيد كه جابجايي؛ نگهداري؛ انبارش دستگاههاي اندازه گيري به گونه ايست كه صحت استفاده آنها حفظ مي گردد

اسلاید 97: ايزو 9000– تجهيزات اندازه گيريخريد دستگاه اندازه گيريدستگاهها بايد داراي گواهي كاليبراسيون قابل رديابي به استاندارد ملي داشته باشدگواهينامه الگوريتم نرم افزار دستگاههاي اندازه گيري دستورالعمل تعمير و نگهداري بايد همراه دفترچه راهنماي دستگاه باشدنمايندگي دستگاه اندازه گيري بايد قادر به نگهداري و كاليبراسيون آن باشدآموزش افراد در زمينه طرزكار ؛ نگهداري و كاليبراسيون دستگاه اندازه گيريكاليبراسيون دستگاه اندازه گيريكاليبراسيون شامل: دستگاههاي اندازه گيري ؛ فيكسچرها ؛ مسترها و نمونه هاي مرجع و نرم افزار دستگاههاي اندازه گيري ميباشدتعداد دفعات كاليبراسيون بستگي به نوع دستگاه و ميزان استفاده متفاوت است كه توضيح داده ميشود

اسلاید 98: ايزو 9000 – گواهينامه كاليبراسيوناطلاعات مورد نياز در گواهي كاليبراسيونشماره منحصر بفرد گواهينامه كاليبراسيونشرح و شناسايي دستگاه اندازه گيري (كاليبره شده)تاريخ انجام كاليبراسيونشرح و شناسايي دستگاه كاليبره كنندهعدم قطعيت دستگاه كاليبره كنندهروش اجرايي كاليبراسيون و استاندارد مبناي كاليبراسيون شرايط محيطي كاليبراسيونقابليت رديابي كاليبراسيون به استاندارد ملينتايج كاليبراسيون و محدوده خطاي مجازعدم قطعيت كاليبراسيون

اسلاید 99: ايزو 9000– تجهيزات اندازه گيرياقدامات خارج شدن دستگاه اندازه گيري از كاليبراسيونسوابق آخرين كاليبراسيون بررسي و صحه گذاري مجدد مي گرددتاييد نماييد كه خرابي دستگاه فقط پس از آخرين كاليبراسيون بودهمشخصه محصولاتي كه با دستگاه معيوب اندازه گيري شده دوباره بررسي گردد و محصولات نامنطبق جداسازي شوداثرات احتمالي عدم تطابق بر كيفيت نهايي محصول مشخص شوددستگاه اندازه گيري معيوب مجددا كاليبره شدهپريود كاليبراسيون مجددا بررسي و تعيين گردد

اسلاید 100: ايزو 10012– 4.2)تجهيزات اندازه گيريتجهيزات‌ اندازه‌گيري‌ بايد ويژگي‌هاي‌ اندازه‌شناختي‌ لازم‌ را داشته‌ باشد مثلا‌: درستي‌، پايداري‌، گستره‌ و تفكيك‌پذيري‌تجهيزات‌ و مستندات‌ بايد به‌ صورتي‌ حفظ‌ شوند كه‌ هر گونه‌ اصلاح‌، شرايط‌ استفاده ‌(از جمله‌ شرايط‌ محيطي‌) و غيره‌ كه‌ براي‌ دست‌يابي‌ به‌ ويژگي‌هاي‌ عملكرديِ مورد نياز در نظر گرفته‌ شودويژگي‌هاي عملكرديِ مورد نياز بايد مدون‌ شوند

اسلاید 101: ايزو 10012– 4.3) نظام تاييدبايد نظام‌ مدونِ كارآمدي‌ را براي‌تأييد (كاليبراسيون) و به‌كارگيري‌ تجهيزات‌ اندازه‌گيري‌، از جمله‌ استانداردهاي‌ اندازه‌گيري‌ ايجاد نموده‌ و برقرار نمايدآزمايشگاه‌ بايد براي‌ هر يك‌ از تجهيزات‌ اندازه‌گيري‌ يكي‌ از كاركنان‌ صلاحيت‌دار خود را به‌ عنوان‌ فرد مسئول‌ منصوب‌ نمايد تا اطمينان‌ حاصل‌ شود كه‌ تجهيزات‌ در وضعيتي‌ رضايت‌بخش‌ قرار دارنددر مواردي‌ كه‌ تمام‌ يا بخشي‌ از تأييد (از جمله‌ كاليبراسيون‌) با خدمات‌ منابع‌ بيروني‌ تكميل‌ مي‌شود، بايد منابع‌ بيروني‌ نيز با الزام‌هاي‌ استاندارد ايزو 10012 تا حدي‌ كه‌ براي‌ كسب‌ اطمينان‌ از انطباق‌ آزمايشگاه‌ با اين‌ الزام‌ها ضروري‌ است‌ مطابقت‌ كنند

اسلاید 102: ايزو 10012– نظام تاييد (ادامه)خطاي‌ مربوط‌ به‌ فرآيند كاليبراسيون‌ بايد تا حد امكان‌ كم‌ باشد. اين‌ خطا بهتر است‌ از يك‌سوم‌ و ترجيحاً يك‌دهم‌ خطاي‌ مجاز تجهيزات‌ بيش‌تر نباشدكاليبراسيون‌ِ مربوط‌ به‌ هر گونه‌ تأييد معمولاً در شرايط‌ مرجع‌ انجام‌ مي‌شودمعمولاً عملكرد اعلام‌شده‌ از سوي‌ سازنده‌ مِلاك عملكرد و درستيِ در نظر گرفته‌ مي‌شود. گاه‌ لازم‌ است‌ مشخصه‌هاي‌ مورد ادعاي‌ سازنده‌ تصحيح‌ و تعديل‌ شودهرگاه‌ اطلاعي‌ از ويژگي‌هاي‌ عملكرديِ تعيين‌شده‌ از سوي‌ سازنده‌ در دسترس‌ نباشد مِلاك‌ عملكرد را مي‌توان‌ بر اساس‌ تجربه‌ تعيين‌ كرد

اسلاید 103: ايزو 10012– 4.4) مميزي‌ نظام‌ تأييد آزمايشگاه‌ بايد به‌ صورت‌ دوره‌ئي‌ و نظام‌يافته‌ كيفيت‌ نظام‌ تأييد (كاليبراسيون) را مميزي‌ نمايد تا از انطباق‌ نظام‌ با الزام‌هاي‌ استاندارد ايزو 10012 مطمئن‌ شودآزمايشگاه‌ بايد بر اساس‌ نتايج‌ حاصل‌ از مميزي‌هاي‌ كيفيت‌ از قبيل‌: بازخوردهاي‌ مشتريان‌، نظام‌ تأييد را بازنگري‌ و در صورت‌ لزوم‌ اصلاح‌ نمايدروش‌هاي‌ اجرايي‌ مميزي‌ كيفيت‌ بايد مدون‌ شوند. نحوه‌‌ اجراي‌ مميزي‌ كيفيت‌ و بازنگري‌ و هرگونه‌ اقدامات‌ اصلاحي‌ به‌ دنبالِ آن‌ بايد ثبت‌ شوند.

اسلاید 104: ايزو 10012– 4.6) عدم‌ قطعيت‌ اندازه‌گيري‌ در انجام‌ اندازه‌گيري‌ها و در بيان‌ و به‌كارگيري‌ نتايج‌، آزمايشگاه بايد تمامي‌ عدم‌قطعيت‌هاي‌ شناخته‌شده‌ را در فرآيند اندازه‌گيري‌ در نظر بگيرداز جمله‌ عدم‌قطعيت‌هاي‌ مرتبط‌ به‌ تجهيزات‌ اندازه‌گيري‌؛ استانداردهاي‌ اندازه‌گيري‌ و عدم‌قطعيت‌هايي‌ كه‌ از افراد، روش‌هاي‌ اجرايي‌، و محيط‌ ناشي‌ مي‌شوند در تخمين‌ عدم‌ قطعيت‌ها، آزمايشگاه بايد كليه‌ي‌ داده‌هاي‌ ذيربط‌ را به‌ حساب‌ آورد

اسلاید 105: ايزو 10012– 4.7) روش‌هاي‌ اجرايي‌ آزمايشگاه بايد براي‌ تمامي‌ تأييدهايي‌ كه‌ انجام‌ مي‌شود روش‌هاي‌ اجرايي‌ مدوني‌ مشخص‌ نموده‌ و به‌ كار گيردآزمايشگاه ‌ بايد اطمينان‌ حاصل‌ نمايد كه‌ تمامي‌ روش‌هاي‌ اجرايي‌ براي‌ مقصود مورد نظر مناسب‌اند اين‌ روش‌هاي‌ اجرايي‌ بايد اطلاعات‌ كافي‌ در بر داشته‌ باشند تا از انجام‌ صحيح‌ آن‌ها، از سازگاري‌ كاربرد آن‌ها و از معتبربودن‌ نتايج‌ اندازه‌گيري‌ اطمينان‌ حاصل‌ شود روش‌هاي‌ اجرايي‌ بايد، در صورت‌ لزوم‌، در دسترس‌ تأييدكنندگان‌ قرار گيردروش‌هاي‌ اجرايي‌، ممكن‌ است‌ به‌ دستورالعمل‌هاي‌ مكتوب‌ خريدار يا سازنده‌ي‌ دستگاه‌ محدود شود

اسلاید 106: ايزو 10012– 4.8) سوابق آزمايشگاه بايد براي‌ كليه‌‌ تجهيزات‌ اندازه‌گيري‌ (از جمله‌ استانداردهاي‌ اندازه‌گيري‌) شناسنامه‌يي‌ حاوي‌ اطلاعات‌ مربوط‌ به‌ ساخت‌، نوع‌ و شماره‌ي‌ سريال‌ (يا هر شناسه‌ي‌ ديگر) را تهيه‌ و نگه‌داري‌ كنداين‌ شناسنامه‌ بايد نشان‌دهنده‌ي‌ قابليت‌ اندازه‌گيري‌ هر يك‌ از تجهيزات‌ اندازه‌گيري‌ باشدگواهي‌نامه‌هاي‌ كاليبراسيون‌ و ساير اطلاعات‌ مربوط‌ به‌ كاركرد دستگاه‌ بايد در دسترس‌ باشندحداقل‌ زمان‌ نگه‌داري‌ سوابق‌ به‌ عوامل‌ متعددي‌ از قبيل‌ نيازمندي‌هاي‌ مشتري، مقررات‌ يا الزام‌ها، تعهد سازنده‌ و غيره‌ بستگي‌ داردلازم‌ است كه‌ سوابق‌ مربوط‌ به‌ استانداردهاي‌ اصلي‌ اندازه‌گيري‌ به‌ مدت‌ نامحدود نگه‌داري‌ شوند

اسلاید 107: ايزو 10012– سوابق (ادامه)نتايج‌ كاليبراسيون‌ بايد با جزئيات‌ كافي‌ ثبت‌ شود تا قابليت‌ رديابي‌ را بتوان‌ براي‌ كليه‌‌ اندازه‌گيري‌ها اثبات‌ كرد هر اندازه‌گيري (كاليبراسيون)‌ را تحت‌ شرايط‌ اوليه‌ بايد بتوان مجدداً انجام‌ دادآزمايشگاه بايد روش‌هاي‌ اجراييِ مدون‌ و واضحي‌ براي‌ نحوه‌ي‌ نگه‌داري‌ سوابق‌ داشته‌ باشد. سوابق‌ بايد تا زماني‌ حفظ‌ شوند كه‌ ديگر احتمال‌ ارجاع‌ به‌ آن‌ها وجود نداشته‌ باشد.

اسلاید 108: ايزو 10012– سوابق (ادامه)اطلاعات‌ ثبت‌شده‌ در گواهينامه كاليبراسيون بايد شامل‌ موارد زير باشد: شرح‌ و شناسه‌ي‌ انحصاريِ تجهيزات‌تاريخ‌ انجام‌ هر تأييدنتايج‌ كاليبراسيونِ به‌دست‌آمده‌در برخي‌ موارد نتيجه‌ كاليبراسيون‌ به‌ صورت‌ انطباق‌ يا عدم‌ انطباق‌ با يك‌ الزام‌ ارائه‌ مي‌شودفاصله‌ي‌ زماني‌ منظورشده‌ ميان‌ تأييدهاشناسه‌ي‌ روش‌اجراييِ تأييدحدود تعيين‌شده‌ براي‌ خطاي‌ مجازمرجع‌ مورد استفاده‌ در كاليبراسيون‌ براي‌ دست‌يابي‌ به‌ قابليت‌ رديابي‌شرايط‌ محيطي‌ مربوط‌ و شرحي‌ در مورد هر گونه‌ اصلاحات‌ لازم‌ در اين‌ خصوص‌شرحي‌ در مورد عدم‌ قطعيت‌هاي‌ موجود در زمان‌ كاليبراسيون‌ تجهيزات‌هر گونه‌ محدوديت‌ در كاربردمشخصات‌ فرد (يا افراد) انجام‌دهنده‌ي‌ عمليات‌ تأييدشناسه‌‌ انحصاري‌ گواهي‌نامه‌‌ كاليبراسيون‌ (مانند شماره‌ سريال‌) و ساير مدارك‌ مرتبط‌.

اسلاید 109: ايزو 10012– سوابق (ادامه)

اسلاید 110: ايزو 10012– سوابق (ادامه)

اسلاید 111: ايزو 10012– سوابق (ادامه)

اسلاید 112: ايزو 10012– 4.9) تجهيزات‌ اندازه‌گيري‌ِ نامنطبق هر يك‌ از تجهيزات‌ اندازه‌گيري‌ كه‌: آسيب‌ ديده‌است‌بار اضافي‌ بر آن‌ ِاعمال‌ شده‌ يا به‌ طور نامناسب‌ استفاده‌ شده‌است‌كاركرد نادرستي‌ داردزمان‌ تعيين‌شده‌ براي‌ تأييد آن‌ سپري‌ شده‌است‌مُهر و موم‌ آن‌ مخدوش‌ شده‌است‌بايد از طريق‌ جداسازي‌ و برچسب‌زني‌ از وضعيتِ در حال‌ استفاده‌ خارج‌ شودچنين‌ تجهيزاتي‌ را تا زماني‌ كه‌ علت‌ نامنطبق‌بودن‌ آن‌ برطرف‌ و مجدداً تأييد نشده‌است‌ نبايد مورد استفاده‌ قرار داددر مورد دستگاه‌هايي‌كه صحت‌ عملكرد بعضي‌ قسمت‌ها يا گستره‌ها ثابت‌ شود مي‌توان‌ دستگاه‌ مزبور را فقط‌ در قسمت‌ها يا گستره‌هاي‌ بدون‌ عيب‌ به‌ كار گرفت‌، به‌ شرط‌ آن‌ كه‌ داراي‌ برچسب‌ واضحي‌ باشد كه‌ محدوديت‌هاي‌ استفاده‌ي‌ آن‌ را نشان‌ دهد

اسلاید 113: ايزو 10012– 4.10) برچسب‌زنيِ تأييد آزمايشگاه‌ بايد كليه‌ تجهيزات‌ اندازه‌گيري‌، برچسب‌زني‌ يا به‌ هر نحو ديگري‌ نشانه‌ گذاري‌ نموده تا وضعيت‌ تأييد آن‌ها را نشان‌ دهدهر محدوديتي‌ در تأييد، يا در كاربرد نيز بايد روي‌ تجهيزات‌ نشان‌ داده‌ شودهنگامي‌ كه‌ برچسب‌زني‌ يا كُدگذاري‌ غيرعملي‌ يا نامناسب‌ باشد بايد روش‌هاي‌ اجرايي‌ مؤثر ديگري‌ را ايجاد نموده‌ و برقرار نگه‌ داشت‌برچسب‌زني‌ ممكن‌ است‌ به‌ صورت‌ چسباندن‌ برچسبِ خودچسب‌ يا برچسبِ آويز بر روي‌تجهيزات‌ اندازه‌گيري‌ انجام‌ گيرد و بايد تاريخ‌ آخرين‌ تأييد را مشخص‌ كندتجهيزات‌ اندازه‌گيري‌ كه‌ نياز به‌ تأييد ندارند بايد به‌ وضوح‌ مشخص‌ شوند چنانچه‌ تأييدِ دستگاه‌ اندازه‌گيري‌ بخش‌ عمده‌يي‌ از كل‌ قابليت‌ آن‌ را در بر نمي‌گيرد، اين‌ موضوع‌ بايد بر روي‌ برچسب‌ تأييد قيد شود

اسلاید 114: ايزو 10012– 4.11) فواصل زماني تأييد تجهيزات‌ اندازه‌گيري‌ بايد در فواصل‌ زماني‌ مناسب بر اساس‌ پايداري‌، مقصود و كاربرد آن‌ها تعيين‌ مي‌شود، مورد تأييد قرار گيرنداين‌ فواصل‌ زماني‌ بايد به‌ صورتي‌ باشد كه‌ پيش‌ از هر تغيير احتمالي‌ در درستي‌، كه‌ در كاركرد تجهيزات‌ حائز اهميت‌ است‌ تأييد مجدد صورت‌ پذيردبراي‌ اطمينان‌ از استمرار درستيِ تجهيزات‌ بايد با توجه‌ به‌ نتايج‌ كاليبراسيون‌ در تأييدهاي‌ قبلي‌، در صورت‌ لزوم‌، فواصل‌ زماني‌ تأييد را كوتاه‌ كردفواصل‌ زماني‌ تأييد نبايد طولاني‌ شود مگر آن‌ كه‌ نتايج‌ كاليبراسيون‌ در تأييدهاي‌ قبلي‌ به‌ روشني‌ نشان‌ دهد كه‌ اين‌ كار تأثير نامطلوبي‌ در اطمينان‌ از درستي‌ تجهيزات‌ اندازه‌گيري‌ نداردآزمايشگاه بايد براي‌ تصميم‌گيري‌ در مورد انتخاب‌ فواصل‌ زماني‌ تأييد معيارهاي‌ عيني‌ مشخصي‌ داشته‌ باشدفاصله‌ي‌ زماني‌ تأييد هر قدر هم‌ كوتاه‌ در نظر گرفته‌ شود احتمال‌ بروز نقص‌ يا نارسايي‌ در تجهيزات‌ اندازه‌گيري‌ در اين‌ فاصله‌ي‌ زماني‌ وجود دارد

اسلاید 115: ايزو 10012– فواصل زماني تأييد (ادامه)

اسلاید 116: تأييدهاي‌ مكرر هزينه‌بر است‌ و استفاده‌ي‌ پيوسته‌ي‌ تجهيزات‌ را ناممكن‌ مي‌سازد و كاري‌ را كه‌ تجهيزات‌ مزبور در آن‌ به‌ كار مي‌رود متوقف‌ كرد. بنابراين‌ بايد تعادلي‌ در اين‌ ميان‌ برقرار شودعوامل‌ بسياري‌ در تعيين‌ پريود تأييد مؤثرند كه‌ مهم‌ترين‌ آن‌ها به‌ شرح‌ زير است‌: نوع‌ تجهيزات‌توصيه‌ي‌ سازنده‌ي‌ تجهيزات‌روند داده‌هاي‌ به‌دست‌ آمده‌ از كاليبراسيون‌هاي‌ پيشين‌سوابق‌ ثبت‌شده‌ي‌ نگه‌داري‌ و تعميرگستردگي‌ و دشواري‌ كاربردميزان‌ گرايش‌ به‌ فرسودگي‌ و رانش‌پريود مقايسه‌ي‌ متقابل‌ با ديگر تجهيزات‌ اندازه‌گيري‌ شرايط‌ محيطي‌ (دما، رطوبت‌، ارتعاش‌ و غيره‌) درستي‌ِ مورد نظر در اندازه‌گيري‌ايزو 10012– فواصل زماني تأييد (ادامه)

اسلاید 117: الف) انتخاب‌ اوليه‌‌ فواصل‌ زماني‌ تأييد مبناي‌ تصميم‌ اوليه‌ در تعيين‌ فاصله‌ زماني‌ تأييد عموماً بر اساس‌ شم‌ مهندسي‌ استعواملي‌ كه‌ بايد در نظر گرفته‌ شوند عبارتند از: توصيه‌ سازنده‌ تجهيزات‌ گستردگي‌ و دشواري‌ استفاده‌ تأثير محيط‌ درستيِ موردنظر در اندازه‌گيري‌ ايزو 10012– فواصل زماني تأييد (ادامه)

اسلاید 118: ب) ‌ بازنگري‌ فواصل‌ زماني‌ تأييد نظام قبلي‌ كه‌ بدون‌ بازنگري‌ فواصل‌ زماني‌ِ تأييد و فقط‌ بر اساس‌ شمّ مهندسي‌ استوار باشد به‌ اندازه‌ي‌ كافي‌ قابل‌ اطمينان‌ نيست‌پس‌ از برقراريِ تأييد به‌ روال‌ عادي‌، بايد امكان‌ تنظيم‌ فواصل‌ زماني‌ تأييد وجود داشته‌ باشد تا ميان‌ احتمال‌ بروز عدم‌ انطباق‌ و هزينه‌ها، تعادلي‌ بهينه‌ برقرار شوداگر كمبود مالي‌ يا نيروي‌ انساني‌ طولاني‌تر كردن‌ فواصل‌ زمانيِ تأييد را ايجاب‌ مي‌كند، ولي به‌كارگيري‌ تجهيزات‌ اندازه‌گيري‌ كه‌ درستيِ لازم‌ را ندارند مي‌تواند هزينه‌ي‌ زيادي‌ در بر داشته‌ باشدروش 1: تنظيم‌ خودكار يا پلكاني‌ در هر تأييد (كاليبراسيون) اگر دستگاهي‌ در محدوده‌ي‌ خطا‌ قرار گيرد فاصله‌ي‌ بعدي‌ تأييد افزايش‌ مي‌يابد و اگر خارج‌ از محدوده‌ي‌ خطا‌ باشد فاصله‌ كاهش‌ خواهد يافت‌اين‌ روش‌ پلكاني‌ مي‌تواند تنظيم‌ سريع‌ فواصل‌ زماني‌ را در پي‌ داشته‌ باشدايزو 10012– فواصل زماني تأييد (ادامه)

اسلاید 119: روش2: روش نمودار كنترل‌ در اين‌ روش‌، نقاط‌ كاليبراسيون‌ مشابه‌ را از هر تأييد انتخاب‌ كرده‌ نتايج‌ را نسبت‌ به‌ زمان‌ ترسيم‌ مي‌كنند. مقادير پراكندگي‌ و رانش‌ از روي‌ نمودارِ حاصل‌ محاسبه‌ مي‌شوندرانش‌ را معمولاً به‌ صورتِ مقدار ميانگين‌ در يك‌ فاصله‌ي‌ زمانيِ تأييد و در مورد تجهيزات‌ بسيار پايدار در چند فاصله‌ي‌ زماني‌ تأييد، محاسبه‌ مي‌كنندروش3: روش زمان‌ تقويمي‌ در اين‌ روش‌، ابتدا تجهيزات‌ اندازه‌گيري‌ بر مبناي‌ شباهت‌ ساختاري‌ و شباهت‌ ميزان‌ پايداري‌ و قابليت‌ اطميناني‌ كه‌ از آن‌ها انتظار مي‌رود گروه‌بندي‌ مي‌شوندفاصله‌ زماني‌ تأييدي‌ كه‌ به‌ هر گروه‌ اختصاص‌ داده‌ مي‌شود ابتدا بر مبناي‌ شمّ مهندسي‌ است‌چنانچه‌ زيرگروهِ خاصي‌ از تجهيزات‌ وضعيت‌ مشابهي‌ با ساير اقلام‌ آن‌ گروه‌ ندارد اين‌ زيرگروه‌ بايد به‌ گروه‌ ديگري‌ منتقل‌ شود كه‌ فاصله‌ي‌ زماني‌ تأييد ديگري‌ داردايزو 10012– فواصل زماني تأييد (ادامه)

اسلاید 120: روش4: روش مدتِ بهره‌گيري‌ فاصله‌ي‌ زماني‌ تأييد، به‌ جاي‌ زمان‌ سپري‌ شده‌ي‌ تقويمي‌، بر حسب‌ ساعات‌ كاركرد دستگاه‌ بيان‌ مي‌شودمعايب اين روش به شرح زير است:اين‌ روش‌ را نمي‌توان‌ در مورد تجهيزات‌ اندازه‌گيري‌ يا استانداردهاي‌ غيرفعال‌ (مانند مقاومت‌ها، خازن‌ها و امثال‌ آن‌) به‌ كار برددستگاه‌ اندازه‌گيري‌ در حالت‌ غيرفعال‌ يا هنگام‌ جابه‌جايي‌ دچار رانش‌ يا افت‌ كيفي‌ مي‌شود از اين‌ روش‌ نبايد استفاده‌ كرد. در هر حال‌، زمان‌ سپري‌ شده‌ي‌ تقويمي‌ بايد در نظر گرفته‌ شوددر اين‌ روش‌، دست‌يابي‌ به‌ روالي‌ مشخص‌ و منظم‌ براي‌ انجام‌ كار بسيار دشوارتر است‌، زيرا آزمايشگاه‌ كاليبراسيون‌ از تاريخي‌ كه‌ فاصله‌ي‌ زماني‌ تأييد خاتمه‌ مي‌يابد اطلاعي‌ نداردايزو 10012– فواصل زماني تأييد (ادامه)

اسلاید 121: روش‌ 5: آزمون‌ در حال‌ خدمت‌ (جعبه‌ي‌ سياه‌) اين‌ روش‌ مي‌تواند در فاصله‌ي‌ ميان‌ تأييدهاي‌ كامل‌ اطلاعات‌ سودمندي‌ در مورد مشخصات‌ تجهيزات‌ اندازه‌گيري‌ فراهم‌ آورد، و افزون‌ بر آن‌ رهنمودي‌ در مورد مناسب‌ بودن‌ برنامه‌ي‌ تأييد به‌ دست‌ دهداين‌ روش‌ صورت‌ ديگري‌ از روش‌هاي‌ 1 و 2 و به‌ ويژه‌ براي‌ دستگاههاي‌ پيچيده‌ مناسب‌ است‌پارامترهاي‌ مهم‌ به‌ طور مكرر (يك‌ يا چند بار در روز) به‌ وسيله‌ي‌ تجهيزات‌ كاليبراسيون‌ با يك‌ جعبه‌ي‌ سياه‌ (مخصوصِ نظارتِ پارامترهاي‌ يادشده‌) بررسي‌ مي‌شودچنانچه‌ با استفاده‌ از جعبه‌ي‌ سياه‌ معلوم‌ شود كه‌ دستگاه‌ اندازه‌گيري‌ نامنطبق‌ است‌، دستگاه‌ مزبور براي‌ تأييد كامل‌ ارسال‌ مي‌شودمزيت‌ بزرگ‌ اين‌ روش‌ آن‌ است‌ كه‌ تجهيزات‌ اندازه‌گيري‌ در بيش‌ترين‌ زمان‌ ممكن‌ در دسترس‌ كاربران‌ قرار داردايزو 10012– فواصل زماني تأييد (ادامه)

اسلاید 122: ايزو 10012– فواصل زماني تأييد (ادامه)

اسلاید 123: ايزو 10012– 4.12) مهر و موم كردن تجهيزات قسمت‌هاي‌ قابل‌ تنظيم‌ تجهيزات‌ اندازه‌گيري‌ كه‌ تنظيم‌ آن‌ها بر عملكرد دستگاه‌ تأثير مي‌گذارد بايد مُهروموم‌ شود تا از دست‌كاري‌ آن‌ به‌ وسيله‌ي‌ افراد غيرمجاز محفوظ‌ بماند.نظام‌ تأييدِ آزمايشگاه‌ بايد دستورالعمل‌هايي‌ براي‌ به‌كارگيريِ اين‌ قبيل‌ مُهروموم‌ و تعيين‌ تكليف‌ تجهيزاتي‌ كه‌ مُهروموم‌ آن‌ها آسيب‌ ديده‌ يا مخدوش‌ شده‌ فراهم‌ آورد مُهروموم‌ كردن‌ براي‌ قسمت‌هايي‌ از تجهيزات‌ (مانند تنظيم‌كننده‌هاي‌ صفر) كه‌ توسط‌ كاربر بدون‌ نياز به‌ مراجع‌ بيروني‌ تنظيم‌ مي‌شوند كاربرد ندارد تصميم گيري در موردِ دستگاه‌هايي‌ كه‌ بايد مُهروموم‌ شوند و انتخاب‌ مواد لازم‌ براي‌ مُهروموم‌ كردن‌ از قبيل‌ برچسب‌، لحيم‌، سيم‌، رنگ‌ و غيره‌ معمولاً بر عهده‌‌ آزمايشگاه‌ است

اسلاید 124: ايزو 10012– 4.13) استفاده‌ از محصولات‌ بيروني‌آزمايشگاه‌ بايد مطمئن‌ شود آن‌ دسته‌ از محصولات‌ مربوط‌ به‌ منابع‌ بيروني يا پيمانكاران فرعي (از جمله‌ كاليبراسيون‌) كه‌ در اندازه‌گيري‌هاي‌ آزمايشگاه‌ تأثير عمده‌يي‌ دارد از كيفيت‌ مورد نياز برخوردار است‌آزمايشگاه‌ مي‌تواند براي‌ كسب‌ اطمينان‌ از كيفيت‌ محصولات‌ بيروني‌ از منابع‌ معتبر رسمي‌ استفاده‌ كندبهره‌گيري‌ از اين‌ منابع‌ بيروني مسئوليت‌ آزمايشگاه‌ را در مقابل‌ مشتري كاهش‌ نمي‌دهدچنانچه‌ آزمايشگاه‌ به‌ جاي‌ استفاده‌ از منابع‌ معتبر، خود به‌ ارزيابي‌ منبع‌ بيروني‌ بپردازد بايد شواهد رسمي‌ دال‌ بر صلاحيتِ انجام‌ اين‌ ارزيابي‌ را ارائه‌ دهد

اسلاید 125: ايزو 10012– 4.14) انبارش‌ و جابجايي‌ آزمايشگاه‌ بايد نظامي‌ را براي‌ دريافت‌، جابه‌جايي‌، حمل‌ و نقل‌، انبارش‌ و ارسال‌ تجهيزات‌ اندازه‌گيري‌ خود برقرار نمايد تا از استفاده‌ي‌ نابه‌جا، به‌كارگيري‌ نامناسب‌، آسيب‌ديدگي‌ و هر گونه‌ تغيير در خصوصيات‌ ابعادي‌ و عملكردي‌ آن‌ها جلوگيري‌ به‌ عمل‌ آيد براي‌ جلوگيري‌ از اشتباه‌شدن‌ِ اقلام‌ مشابه‌ بايد اقدامات‌ لازم‌ به‌ عمل‌ آيد‌ در مورد تجهيزات‌ اندازه‌گيريِ متعلق‌ به‌ مشتري نيز بايد دقت‌ كافي‌ مبذول‌ شود

اسلاید 126: ايزو 10012– 4.15) قابليت‌ رديابي‌ كليه‌ تجهيزات‌ اندازه‌گيري‌ بايد با استفاده‌ از استانداردهاي‌ اندازه‌گيري‌‌ كاليبره‌ شوند كه‌ قابليت‌ رديابي‌ تا استانداردهاي‌ اندازه‌گيري‌ بين‌المللي‌، يا استانداردهاي‌ اندازه‌گيري‌ مليِ سازگار با توصيه‌هاي‌ كنفرانس‌ عمومي‌ اوزان‌ و مقياس‌ها ( BIPM ) را داشته‌ باشندهر استاندارد اندازه‌گيري‌ِ مورد استفاده‌ در نظام‌ تأييد بايد با گواهي‌نامه‌، گزارش‌ يا برگه‌‌ اطلاعاتي‌ همراه‌ باشد كه‌ منبع‌، تاريخ‌، عدم‌ قطعيت‌ و هم‌چنين‌ شرايطِ واقعي‌ دست‌يابي‌ به‌ نتايج‌ در آن‌ قيد شده‌است‌

اسلاید 127: ايزو 10012– 4.17) شرايط‌ محيطي‌ شرايطِ كاليبره‌كردن‌ و به‌كارگيريِ استانداردها و تجهيزات‌ اندازه‌گيري‌ بايد تا حدي‌ كنترل‌ شود كه‌ نتايج‌ اندازه‌گيري‌ معتبري‌ به‌ دست‌ آيدبه‌ عوامل‌ مؤثر در نتايج‌ اندازه‌گيري‌ از قبيل‌ دما، ميزان‌ تغييرات‌ دما، رطوبت‌، روشنائي‌، ارتعاش‌، ميزان‌ گرد وغبار، تميزي‌، تداخل‌ الكترومغناطيسي‌ و امثال‌ آن‌ بايد توجه‌ كافي‌ مبذول‌ داشت ‌سازندگان‌ دستگاه‌هاي‌ استاندارد يا اندازه‌گيري‌، معمولاً، مشخصه‌هايي‌ حاوي‌ گستره‌ها و بارهاي‌ حداكثر و هم‌چنين‌ محدوده‌ي‌ شرايط‌ محيطي‌ براي‌ استفاده‌ي‌ صحيح‌ از دستگاه‌ ارائه‌ مي‌دهند

اسلاید 128: ايزو 10012– 4.18) كاركنان آزمايشگاه‌ بايد كليه‌ي‌ تأييدها راتوسط‌ كاركناني‌ انجام دهد كه‌ از صلاحيت‌، آموزش‌، تجربه‌، استعداد و سرپرستي‌ مناسب‌ برخوردارند

اسلاید 129: ويژگي استاندارد ايزو 17025 جايگزين راهنماي شماره ISO/IEC 25 و استاندارد اروپائي EN45001 شده استشامل كليه الزاماتي است كه آزمايشگاههاي آزمون از نظر فني صلاحيت داشته و نيز قادر به فراهم كردن نتايج فني معتبر مي‌باشندگواهي انطباق با استانداردهاي ISO9001 و ISO9002 في‌نفسه حاكي از صلاحيت آزمايشگاه براي فراهم كردن نتايج فني معتبر نخواهد بوددربرگيرنده انواع آزمون / كاليبراسيوني مي‌شود كه با استفاده از روشهاي استاندارد، روشهاي غير استاندارد، و روشهاي ابداع شده در خود آزمايشگاه انجام مي‌گيرد

اسلاید 130: ايزو 17025 – كلياتعواملي كه در صحت و قابليت اعتماد نتايج آزمونها موثرند عبارتنداز: عوامل انساني، شرايط محيطي، صحه‌گذاري متدها، تجهيزات، قابليت رديابي اندازه‌گيري، نمونه‌برداري، اقلام مورد آزمون، ...سهم عوامل فوق در عدم قطعيت كل اندازه‌گيري بين انواع آزمون متفاوت است و بايد در تهيه روشهاي اجرائي، متدهاي آزمون، آموزش، احراز شرايط كاركنان، انتخاب تجهيزات، كاليبراسيون، اين عوامل در نظر گرفته شودتعيين تمام عدم قطعيت غير ممكن است، تخمين فاكتورهاي مهم امكان پذير استآديت يك نمونه برداري است، بنابراين براي اطمينان از كل ، آديت براي حداقل عناصر صورت مي‌گيرد

اسلاید 131: ايزو 17025 – كاركنانكاركناني كه وظايف خاصي بر عهده دارند (فعاليتهاي خاص) بايد آموزش كلاسيك مناسب، آموزش حرفه‌اي، تجربه و مهارتهاي اثبات شده، واجد شرايط باشنداهدف آموزش كلاسيك، آموزش حرفه‌اي، مهارتهاي كاركنان: برنامه هاي آموزشي راهكار براي شناسائي نيازهاي آموزشي، تامين آموزش پرسنلشرح وظايف شغلي (مسئوليتها، تخصص و تجربه مورد نياز، برنامه هاي آموزشي) براي كاركنان مديريتي ، فني ، پشتيباني و كليدي درگير با آزمون/كاليبراسيوناختيار ويژه براي كاركنانيكه: نمونه‌برداري، آزمون/ كاليبراسيون، صدور گزارشها/ گواهينامه‌ها، ارائه نظرها و تفسيرها، كار با تجهيزات

اسلاید 132: ايزو 17025 – شرايط محيطيشرايط محيطي آزمون: منابع انرژي ، روشنائي و تهويه مطبوع، كه انجام درست آزمون را تسهيل نمايد. اطمينان از اينكه شرايط محيطي نتايج را بي‌اعتبار نمي‌سازد يا بر كيفيت اندازه‌گيري اثر نا مطلوبي نمي‌گذاردهرچيزي براي يك عملكرد صحيح نياز به شرايط محيطي صحيح داردآزمون متوقف مي‌گردد وقتيكه: ممكن است شرايط محيطي نتايج را به خطر بياندازدشرايط محيطي كه بر نتايج آزمون موثر است بايد مستند شودجداسازي مابين بخشهاي مجاوري كه در آنها فعاليتهاي ناسازگار انجام مي‌شود

اسلاید 133: اطمينان حاصل كنيد كه هرنوع انحراف از متدهاي استاندارد:ثبت مي‌گردداز نظر فني توضيح داده مي‌شودمورد تاييد فرد مسوول واجد صلاحيت قرار مي‌گيردمورد قبول مشتري واقع مي‌شوداطمينان حاصل كنيد كه متدهاي تست/كاليبراسيون مورد استفاده :درخواستهاي مشتري را برآورده مي‌سازدبراي انجام تست/كاليبراسيون مناسب هستنداگر از پيش تعيين نشده باشد، مشتري از متد انتخاب شده آگاه شده باشد.درصورت نياز، مطابق آخرين استانداردهاي بين‌المللي، منطقه‌اي يا ملي هستند بايد متدهاي استاندارد براي استفاده در آزمايشگاه صحه‌گذاري شده باشندايزو 17025 – روشها و صحه‌گذاري

اسلاید 134: هرگاه روش پيشنهادي مشتري نامناسب، قديمي، منسوخ باشد، بايد به اطلاع مشتري برسدروشهاي استاندارد نشده، بايد توافق مشتري حاصل شود و پيش از به كارگيري به نحو مناسبي صحه گذاري شود.صحه‌گذاري روشها: روشهاي غير استاندارد، روشهاي ابداعي، روشهاي استانداردخارج از دامنه كاري، تغييراتي كه در روشهاي استاندارد اعمال ميشودصحه گذاري: از طريق مقايسه با روشهاي ديگر، تستهاي مقايسه اي بين آزمايشگاهي، اظهار نظرهاي اصولي، درك علميمستندات صحه‌گذاري: نتايج بدست آمده، رويه‌هاي مورد استفاده، مناسب بودن يا نبودن روشدر اينجا نياز به گفتگو بين مميز فني و آزمايشگاه مي‌باشد و نيازي به آديت نيست ايزو 17025 – روشها و صحه‌گذاري (ادامه)

اسلاید 135: ايزو 17025 – تجهيزاتكليه تجهيزات نمونه‌برداري، اندازه‌گيري و آزمون مورد لزوم كه براي انجام صحيح آزمون استفاده مي‌شوند: موجود هستند و در وضعيت مناسبي قرار دارند، قادر به ارائه دقت مورد نياز هستندمطابق مشخصه‌هاي تعيين شده مربوطه كار مي‌كنند، برنامه كاليبراسيون وجود دارد و اجرا مي‌شودبعداز نصب و پيش از استفاده، چك و كاليبره مي‌شوندتوسط پرسنل واجد صلاحيت بكارگرفته شونددستورالعمل‌هاي به‌روز براي استفاده و نگهداري از آنها موجود مي‌باشد، با شماره شناسايي مستقل متمايز شده‌اندسوابق دستگاه‌ها و نرم‌افزارها موجودند و شامل موارد زير مي‌باشند:شناسنامه دستگاه و نرم‌افزار آن، نام سازنده، نام مدل، شماره سريال و هرنوع شناسايي ويژه ديگردقت مورد نياز و الزامات تعيين شده براي انجام تست/كاليبراسيون را دارا مي‌باشندموقعيت استقرار دستگاه، دستورالعمل ارائه شده توسط سازنده، يا اشاره به محل نگهداري اين دستورالعملسوابق كاليبراسيون و موعد كاليبراسيون بعدي، برنامه حفظ و نگهداري و سوابق به‌روز براي آنسوابق هرنوع خرابي، تعمير يا تغيير اعمالي در دستگاه

اسلاید 136: ايزو 17025 – تجهيزات (ادامه)دستورالعملهاي دستگاه‌هاي اندازه‌گيري شامل:بكارگيري دستگاه با رعايت نكات ايمني،جابجايي، نگهداري، استفاده از دستگاه، برنامه حفظ و نگهداري دستگاه دستگاه‌هايي كه درمعرض بار زيادتر از حد، يا به نحو نادرستي بكارگرفته مي‌شوند، يا پاسخ‌هاي مشكوك ارائه مي‌دهند، يا خراب هستند، اين دستگاه‌ها از سرويس خارج مي‌شوندجداسازي مي‌شوند يا به‌شكل واضحي بعنوان “ خارج از سرويس” علامت‌گذاري مي‌شونداثرات خارج از حدود كاركردن يا خرابي آنها بر روي تست‌هاي قبلي مورد بررسي قرار مي‌گيرد دستگاهيكه براي مدتي خارج از كنترل مستقيم آزمايشگاه قرار گرفته است، كاركرد دستگاه و كاليبراسيون آن پيش از بكارگيري مجدد دستگاه چك ‌شودچك بين دو كاليبراسيون براي حفظ اعتماد به وضعيت كاليبراسيون تجهيزات

اسلاید 137: ايزو 17025 – تضمين كيفيت نتايج آزمون رويه هاي كنترل كيفي براي نظارت بر صحت نتايج تست و كاليبراسيون:استفاده از مواد مرجع گواهي شده CRM يا كنترل كيفيت داخلي از مواد مرجع ثانوي RMمشاركت در مقايسه‌هاي بين آزمايشگاهي شركت در آزمونهاي حرفه‌اي ممكن است براي آكروديته نياز باشدتكرار آزمون با استفاده از همان روشها يا روشهاي ديگر.آزمون مجدد اقلام نگهداري شده.همبستگي بين نتايج مربوط به ويژگيهاي مختلف يك قلم مورد آزمونداده‌هاي بدست آمده بايد ثبت شوند تا بتوان روندهاي احتمالي را شناسايي نمود و درصورت عملي بودن، بايد از فنون آماري به‌منظور مطالعه نتايج بدست آمده استفاده كرد

اسلاید 138: ايزو 17025 – گواهينامه كاليبراسيونگواهي كاليبراسيون مطابق قسمت خاصي از الزامات باشد، بايد مشخص شود كه با كدام بخش‌هاي اين الزامات تطابق وجود دارددر گواهي كاليبراسيون بايد عدم‌قطعيت، قابليت رديابي و ... ذكر شده باشدنتايج كاليبراسيون دستگاه پيش و پس از تنظيم يا تعمير آن بايد گزارش شودگواهي‌هاي كاليبراسيون نبايد توصيه‌اي مبني بر موعد بعدي كاليبراسيون داشته باشند، مگر آنكه مشتري درخواست كرده باشدآزمايشگاه پيمانكار فرعي بايد گواهي كاليبراسيون را خطاب به آزمايشگاه اصلي صادر كنداصلاحيه‌هاي گواهي كاليبراسيون بايد در قالب يك سند جدا باشند كه بصورت مجزا شناسايي مي‌شود و بايد حاوي ارجاعات به سند اصلي باشد

اسلاید 139: بخش چهارمفعالیت عملی

اسلاید 140: 141كاليبراسيون آون براساس JIS B 7757

اسلاید 141: كاليبراسيون آون براساس JIS B 7757روش کالیبراسیون:سنسور ترموکوپل با الکل تمیز گرددفریم مونتاژ ترموکوپل در داخل آون قرار گیردترموکوپل از سوراخ آون به داخل آن هدایت شود و داخل فریم مونتاژ ترموکوپل فیکس گرددطول میله ترموکوپل که داخل آون میشود باید حداقل 300 میلیمتر باشد تا افت حرارت حداقل شوددمای آون برای یک نقطه دلخواه تنظیم گردد و منتظر شوید تا آون به حالت پایدار برسددمای 9 نقطه از آون در طول 24 ساعت اندازه گیری شود

اسلاید 142: كاليبراسيون آون براساس JIS B 7757

اسلاید 143: 144كاليبراسيون آون براساس JIS B 7757روش کالیبراسیون: (ادامه)اختلاف (تغییرات) بین حداقل دما و حداکثر دما محاسبه شود این تغییرات نباید از تغییرات دمایی جدول زیر بیشتر باشد

اسلاید 144: كاليبراسيون آون براساس JIS B 7757محاسبه دو پارامتراضافه در روش DIN 12880 (جهت اطلاع)محاسبه پایداری دمایی (Stability)میزان توانایی آون یا فریز در حداکثر ثابت نگهداشتن دما در طول زمان معینمحاسبه یکنواختی دمایی (Uniformity)میزان توانایی آون یا فریز در یکنواخت نگهداشتن دما در نقاط مختلف درون فضای آون یا فریز

اسلاید 145: گواهینامه کالیبراسیون:تاریخ و شماره گواهینامه کالیبراسیون درج استاندارد کالیبراسیون: JIS B 7757 اطلاعات مربوط به آون شامل: نوع؛ مدل؛ سال ساخت؛ شماره سریال و ..محل استقرار آون مشخصات ترموکوپل مرجع شامل: شماره سریال؛ شماره گواهینامه و تاریخ انقضا گواهینامههر حالت غیر نرمالی در طول کالیبراسیون باید درج گرددنتیجه اندازه گیری شامل: مقدار نقطه تنظیم شده؛ مقدار حداقل دما و حداکثر دما برای هرنقطه؛ تغییرات بین حداقل دما و حداکثر دما و حداکثر انحراف مجاز (mpe) درج گرددكاليبراسيون آون براساس JIS B 7757

اسلاید 146: كاليبراسيون دما و رطوبت در آون و چمبر شرایط محیطیكاليبراسيون دما و رطوبت در آون و چمبر

اسلاید 147: کالیبراسیون ساده تر آون: (کالیبراسیون مقایسه ای دما) – روش ابداعیسنسور ترموکوپل با الکل تمیز گردددو عدد ترموکوپل داخل آون شود (یکی نزدیک سنسور آون و دیگری در محلی از آون که بیشترین کاربرد را دارد) به کمک سیم میتوان ترموکوپل ها را در محلهای مورد نظر فیکس نمودنکته: از تماس ترموکوپل به دیواره آون یا نمونه ها در آون جلوگیری گرددنکته: برای محیط های خورنده باید از پرابهای پوشش دار استفاده کرددمای آون برای هریک از نقاط مورد نظر از گستره دمایی تنظیم گردددمای آون برای یک نقطه دلخواه تنظیم گردد و منتظر شوید تا آون به حالت پایدار برسدكاليبراسيون دما و رطوبت در آون و چمبر

اسلاید 148: کالیبراسیون ساده تر آون: (کالیبراسیون مقایسه ای دما) - ادامهدر حالت پایدار؛ برای هر نقطه سه مقدار ماکزیمم و سه مقدار مینیمم ترموکوپل مرجع ثبت گردد همین عملیات برای نقاط دیگر از گستره آون تکرار شوددر اینجا به ازای هر نقطه تنظیم آون؛ ماکزیمم انحراف حداکثر و حداقل ترموکوپل مرجع حول نقطه تنظیم؛ محاسبه میگردداین انحرافات (تغییرات) باید کمتر از حداکثر انحراف مجاز (mpe) باشد تا آون تایید گردددر این روش حداکثر انحراف مجاز (mpe) از کاتالوگ آون استخراج می گرددكاليبراسيون دما و رطوبت در آون و چمبر

اسلاید 149: كاليبراسيون ترازو براساس ISIRI 3074

اسلاید 150: مدارک مرجع:ISIRI 3074:1980دستورالعمل کار با ترازودستورالعمل کار با وزنه استانداردتجهیزات مورد نیاز:وزنه استاندارد با کلاس های E2, F1, F2, M1, M2 and M3 و متعلقاتاین وزنه ها از 1mg تا 5,000 kg قابل تهیه استکلاس وزنه ها مطابق OIML R111: E1, E2, F1, F2, M1, M2 and M3انبر و پارچهحلال گریسكاليبراسيون ترازو براساس ISIRI 3074

اسلاید 151: 152كاليبراسيون ترازو براساس ISIRI 3074ردیفکلاس وزنه OIML R111کلاس ترازو OIML R76ریزنمایی ترازو (e) OIML R761E1کالیبراسیون وزنه E2-2E2کالیبراسیون وزنه F1ترازوی کلاس I – Special accuracyترازوی کلاس Ie ≥ 0.001g3F1کالیبراسیون وزنه F2ترازوی کلاس I و کلاس II-4F2کالیبراسیون M1 , M2ترازوی کلاس II – High accuracyترازوی کلاس II 0.1g ≥ e > 0.001g 5M1کالیبراسیون وزنه M2ترازوی کلاس III – Medium accuracyترازوی کلاس III5g ≥ e > 0.1g6M2کالیبراسیون وزنه M3ترازوی کلاس III – Medium accuracy-7M3ترازوی کلاس IIII – Ordinary accuracye > 5g

اسلاید 152: 153كاليبراسيون ترازو براساس ISIRI 3074

اسلاید 153: روش کالیبراسیون:وزنه استاندارد با حلال تمیز گرددترازو با حلال تمیز گرددبه آرامی یکبار وزنه روی مرکز صفحه ترازو قرار گیرد (صفحه ترازو نباید ارتعاش داشته باشد)دایره ای فرضی به قطر نصف صفحه ترازو از مرکز صفحه درنظر گرفته و دوبار همان وزنه مقابل یکدیگر روی محیط دایره قرار گیردوزنه از روی صفحه ترازو برداشته شود سپس ترازو صفر گردداندازه گیری مذکور برای ده نقطه از گستره ترازو تکرار گرددكاليبراسيون ترازو براساس ISIRI 3074

اسلاید 154: روش کالیبراسیون: (ادامه)مقادیر خوانده شده هریک از نقاط در فرم مخصوصی ثبت شودانحراف (تغییرات) مقدارهای خوانده شده هریک از نقاط محاسبه شودمقدار انحراف محاسبه شده نباید از حداکثر انحراف مجاز (mpe) بیشتر باشدحداکثر انحراف مجاز (mpe) از کاتالوگ ترازو استخراج می گرددترازو می تواند بصورت مشروط تایید گردد؛ به شرطی که گستره خارج از انحراف مجاز توسط برچسب زرد رنگ تعیین شده باشدكاليبراسيون ترازو براساس ISIRI 3074

اسلاید 155: كاليبراسيون ترازو براساس ISIRI 3074گواهینامه کالیبراسیون:تاریخ و شماره گواهینامه کالیبراسیون درج روش کالیبراسیون: ISIRI 3074 اطلاعات مربوط به ترازو شامل: نوع؛ مدل؛ سال ساخت؛ شماره سریال و ..محل استقرار ترازو مشخصات وزنه های استاندارد شامل: شماره سریال؛ شماره گواهینامه و تاریخ انقضا گواهینامهمقدار مرجعمیانگین مقدار خوانده شده هریک از نقاط کنترلیحداکثر مقدار مجاز انحرافگرایش هر نقطه کنترلیتکرار پذیری و خطی بودن گرایش (درصورتیکه سازنده مشخص کرده باشد)

اسلاید 156: اصول ایمنی در آزمایشگاهها

اسلاید 157: مخاطرات عمده در آزمايشگاه:آتششكستن ظروف شيشه‌اي اجسام تيزپاششظروف تحت فشار و گازهاي سيلندرگرما ، سرمامخاطرات شيمياييمخاطرات بيولوژيكي تشعشات And many more!

اسلاید 158: رعایت اصول ایمنی در آزمایشگاهها بر عهده:تمامی کارکنان مراجعینکارآموزاندانشجویان و اساتید

اسلاید 159: اصول کلی ایمنی در آزمایشگاهها:خوردن و آشامیدن در آزمایشگاه ممنوع استسیگار کشیدن ممنوعآرایش کردن ممنوعکار کردن به تنهایی در آزمایشگاه ممنوعاز وسایل حفاظت فردی مناسب استفاده شود.استفاده از تجهیزات مناسباجتناب از شوخی های بی مورد توجه کافی به مخاطرات مواد شیمیاییهرگز صورت بيني و چشمهايتان را لمس نكنيد. هرگز خودكار و يا مداد را نمكيد.قبل از ترك محل و خصوصاً قبل از خوردن دستانتان را بشوئيد.

اسلاید 160: بازنگری در ایمنی آزمایشگاهها:کارکنان جدیدفرآیند جدیدتغییر در پروسه کاریتجهیزات جدید

اسلاید 161: پيرامون حوادث OSHA بررسيهاي تماس با مواد سمي در آزمايشگاه مي تواند نتايج خطرناكي حتي مرگ در بر داشته باشد.اين صدمات مي تواند در هر آزمايشگاهي كه با مواد سمي كار مي كننداتفاق افتد.بيشتر اين صدمات قابل پيشگيري است در صورتي كه افراد از: * تجهيزات مناسب * تكنيك و روش مناسب * دانش مناسب و كافي 162

اسلاید 162: آزمايشگاه استاندارد OSHA بايد آلايندههاي موجود در محل كار پرسنل زير حد مجاز باشد ((permissible exposure limitدستورالعمل بهداشت كار با مواد شيميايي موجود باشدفردي بعنوان مدير ايمني شيميايي معين شودبه پرسنل اطلاعات وآموزش لازم داده شودتمام ظروف مواد شيميايي داراي برچسب باشدهمه مواد شيميايي داراي MSDS باشدآزمايشات پزشكي و مشاوره پزشكي براي پرسنل انجام شود

اسلاید 163: دستور العملهاي بهداشت مواد شيميايي1- روش كار استاندارد2- اندازه گيري و كنترل تماس3-تجهيزات حفاظتي وتهويه مناسب4- اطلاعات آموزشی6-توجه به كار با مواد ويژه خطرناك 5- مصوب كردن برنامه ريز ي براي موادشيميايي از قبل7-آزمايشات پزشكي و مشاوره

اسلاید 164: كليد كار ايمن .......... شناخت خطراتمطالعه دستورالعمل بهداشتي مواد شيمياييبازنگري MSDS مواد شيميايي -خطرات بهداشتي وفيزيكي - ارزيابي حفاظ تجهيزات - نشانه ها و علائم تماس - روشهاي كمكهاي اضطراريمطالعه همه برچسبهاآگاهي از پروتكل و روشهاي كارتوجه به اثربرخي مواد شيميايي كه اثر سمي تاخيري روي بدن دارد

اسلاید 165: وسایل شیشه ای:نگهداری مناسباستفاده مناسبشستشو کنار گذاشتن وسایل شیشه ای شکسته و ترک برداشتهدفع به روش مناسب

اسلاید 166: ایمنی برقاز کلید و پریز مناسب استفاده گردد.پس از مصرف، وسیله بی برق گردد.کلیه سیمها و تجهیزات برقی به دور از آب باشند. از سیم ارت استفاده گردد.بازرسی مستمر انجام شود.

اسلاید 167: ELECTRICAL SAFETYProtection of employees and equipmentinspect panels and plugssurge protectorsinspection & reporting programs

اسلاید 168: Physical Safetyحمل ونقل و جابجایی ها با احتیاطاز کشیدن سیم در مسیرهای رفت و آمد اجتناب گردد.میزهای عسلی به دور از مسیر عبور و مروراستفاده از سیستمهای گرمایش و سرمایشی مناسبرعایت اصول ایمنی ساختمان

اسلاید 169: سيلندرهاي گازهرگز بدون آموزش استفاده نكنيد.تعداد سيلندرها را در آزمايشگاه كاهش دهيد.در صورت امكان در بيرون نگهداري شود.سيلندرها سنگين هستند و در صورت سقوط مي‌تونند آسيب رسان باشند.مطمئن شويد در حين استفاده با زنجير مهار شده‌اند.براي جابجايي از گاريهاي مخصوص استفاده نمائيد.از فشار سنج و وسايل كنترلي استفاده نمائيد.مراقب نشت آن باشيد.

اسلاید 170: Sharp Objects       ابزار تیز به دور از دست و انگشتبرای حمل و نقل از ابزار مناسب استفاده گردد.موقع حمل و نقل قسمت تیز رو به پایین باشدهیچ وقت سعی نکنید وسایل تیز در حال سقوط را با دست بگیرید.پس ماند خطرناک

اسلاید 171: Heating Safety Never leave a heat source unattended Heated metal and glass looks cool, use tongs or gloves before handling Do not place hot glassware directly on lab desk or in cold water

اسلاید 172: Chemical Safety    قبل از برداشتن ماده شیمیایی از ظرف مربوطه برچسب آن را دوبار مطالعه کنیدفقط از مواد شیمیایی گفته شده در دستورالعمل و آن هم به مقدار اعلام شده استفاده کنید.هرگز ماده شیمیایی را لمس، بو و یا مزه نکنید.هرگز مواد شیمیایی را خارج از دستورالعمل با هم مخلوط نکنید.

اسلاید 173: Chemical Safety    حمل و نقل مواد شیمیایی با احتیاط سرپوش ظروف حاوی مواد شیمیایی در مواقع عدم مصرف بسته باشدموقع اضافه کردن اسید به آب، بصورت قطره قطره و آرام این کار انجام شود.از خطرات مواد شیمیایی آگاه باشید.

اسلاید 174: برچسب ها *مستطيل HMIS * لوزي NFPA Hazardous Material Identification System National fire protection agency

اسلاید 175: Material Safety Data Sheets 1- ماهیت ماده شيميايي 2- اطلاعات مربوط به اجزاء سازندة آن 3- آشنايي با خطرات احتمالي 4- اقدامات اوليه اورژانسي 5- اقدامات اوليه در مواجهه با حريق 6- اقدامات اوليه در صورت ريختن اتفاقي ماده شيميايي 7- شيوه صحيح حمل و نقل و نگهداري 8- روشهاي مهاركردن سرايت آن/ محافظت افراد در برابر ماده شيميايي 9- خواص فيزيكي و شيميايي 10- پايداري و واكنش پذيري 11- اطلاعات سميت ماده شيميايي 12- اصول صحيح معدوم كردن پسماندهاي آن 13- اطلاعات لازم در مورد جابجا كردن آن 14- ساير اطلاعات

اسلاید 176: اجتناب از انباشتن مواد شیمیایی و تجهیزات در کف آزمایشگاهتمییز نمودن برای نفر بعدی رعایت احتیاطات لازمآگاهی از محل :تجهیزات حفاظت فردی وسایل اطفاء حریقدوشهای ایمنیچشم شویکیتهای مربوط به اقدام در موقع پاشش مواد جعبه کمکهای اولیهProper Work Practices in the Laboratory

اسلاید 177: تجهيزات حفاظت فردي (PPE) بايدهمه لوازم حفاظت فردي بر اساس كد باشدودرمحيط كار استفاده شود.اين لوازم شامل:محافظ هاي چشميكفش ايمن داراي روكشمحافظ هاي تنفسيپيشبندهاي لاستيكي يا پلاستيكي براي مواد خورنده وبازيدستكش باتوجه به نوع مادهانبركها جهت عدم تماس با مواد

اسلاید 178: هودهاي شيميايي هود محفظه بسته است كه فرد را از در معرض بودن فيومهاي شيميايي ،گازها و آيروسلها در امان نگه مي داردهودها معمولا هواي اتاق را به داخل كشيده واز طريق دودكش خارج مي نمايدبايدهودها هميشه درهنگام حضور روشن باشندصفحه جلو هود بايد در محل مشخص قرار گيرد

اسلاید 179: راهنمای ایمنی در موارد ریختن و یا شکستگی ظروف محتوی مواد شیمیاییسعی نمائید کمتر تنفس نموده و سریعاً از محل آلوده دور شوید.استفاده از PPEمدتی صبر کنید تا مواد معلق ته نشین شود.(حداقل 15 دقیقه)محل را با حوله کاغذی و یا تنزیب بپوشانید.از محلول ضد عفونی کننده مناسب به آرامی در محل بریزید.در ارتباط با نوع محلول مدتی صبر نمائید.بوسیله پنس پارچه و قطعات شیشه را داخل Safety Box قرار دهید.محل را تمیز نموده و در صورت لزوم عمل فوق را تکرار نمائید.

اسلاید 180: اقدام در موقع پاشش اگر پاشش در خارج از هود اتفاق بیفتد کلیه کارکنان باید تخلیه شوند.گزارش دقیق پاشش : نام ماده شیمیایی، مقدار پاشش، محل دقیق پاشش و ...در صورت پاشش به بدن شستشوی محل حداقل به مدت 15 دقیق با آب فراوانانتقال به مراکز درمانی در صورت نیازتمییز نمودن محل پاشش با رعایت احتیاطات لازم صورت گیرد.پدهای جاذب برای جمع آوری مواد شیمیایی باید در آزمایشگاه موجود باشد.

اسلاید 181: Chemical splash in the eyes!شستشوی چشمها با آب فراوان برای حداقل 15 دقیقه و انجام اقدامات پزشکی مورد نیاز

اسلاید 182: تخلیه آزمایشگاه کلیه تجهیزاتی که به آنها دسترسی داریم به شکل ایمن خاموش گردد.هود آزمایشگاه را خاموش نمائید.درب ظروف مواد شیمیایی که با آنها کار می کنید(خصوصاً مواد فرار مثل استون و الکل) را ببندید.آشنایی با درب خروج اضطراریعدم استفاده از آسانسور و استفاده از نزدیک ترین راه پلهخروج از آزمایشگاه ؛ عدم ترک اداره

اسلاید 183: Hazardous Waste Management How Do You Handle Hazardous Waste?184مهندس همت جو - زمستان 1390

اسلاید 184: Hazardous Waste Management How do You Handle Hazardous Waste?چهار اولویت در مدیریت پسماندها خطرناک:ایجاد حداقل ممکن پسماند کاهش سمیت پسماندها با جدا سازیحداقل پتانسیل آسیب به محیط زیستکاهش ریسک مواجهه افراد

اسلاید 185: Hazardous Waste Management How do You Handle Hazardous Waste?استفاده از PPE برای حمل و نقلدفع کلیه لباسها و PPE آلوده شده پرهیز از عجله و حرکتهای سریع در مواجهه با پسماندهای خطرناکافراد مسئول پسماندهای خودشان هستند.کلیه مواد شیمیایی در ظروف با برچسب پسماند شیمیایی دفع گردند اجتناب از دفع مواد شیمیایی در فاضلابپر کردن ظروف پسماند شیمیایی در زیر هودشستشوی کلیه ظروف شیشه ای و پلاستیکی پس از اتمام کار

اسلاید 186: Hazardous Waste Management How do You Handle Hazardous Waste? دفع پسماندهای تیز و برنده در Safety Boxدفع پسماندها در کیسه های ضخیم، مقاوم و زرد رنگ تمامی مراحل جمع آوری و حمل ونقل پسماندها باید با دست صورت گیرد.