کلیسای سنت استپانوس دستا

کلیسای سنت استپانوس دستا

اسلاید 1: کلیسای سنت استپانوسدستا

اسلاید 2: از اوایل سده اول میلادی مسیحیت در ایران زمین انتشار یافت،مبلغان مسیحی در شمال غرب و غرب ایران زمین به تبلیغ پرداختند.پادشاهان آزادمنش اشکانی با دین و اعتقادات رعایای خود کاری نداشتند.مسیحیان در آغاز مسیحیت در سرزمین روم تحت تعقیب،آزار،شکنجه و اعدام قرار داشتند.از این رو به ایران می گریختند،و در این سرزمین در آسایش کامل به سر می بردند و مراسم مذهبی خود را به راحتی و بدون دغدغه خاطر انجام می دادند. آندرانیک هویان،ص 13ایران زمین مهد آزادگان است،در این سرزمین خدایی ،مسیحیان کلیساهای بسیاری ساخته اند.در هیچ یک از کشورهای مسلمان این تعداد کلیسا وجود ندارد.تاکنون 17 کلیسای فرقه های کاتولیک،پروتستان،ارتودوکس و نستوری ،و 26 کلیسای ارمنیان فرقه گریگوری،در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.آندرانیک هویان،ص 8

اسلاید 3: یکی از زیباترین و مشهورترین کلیساهای ارمنیان در جهان کلیسای استپانوس مقدس با ویژگی های معماری و تزئینی بسیار با ارزش است.

اسلاید 4: مساحت وانک استپانوس مقدس 3463 متر مربع است.پیرامون وانک بارویی عریض و مرتفع با سنگ لاشه و ملاط گل کشیده شده است.باروی دژ دارای هفت برج است چهار برج در چهار گوشه بارو،یک برج در وسط باروشرقی و دو برج در اواسط باروی غربی و در رو سوی در ورودی به فاصله 8 متر عقب تر ساخته شده است.در ورودی کلیسا در این قسمت قرار دارد.دو برجی که در دو سوی این محوطه ساخته اند می تواند به خوبی از در ورودی و محوطه جلوی آن محافظت نماید.

اسلاید 5: موقعیت اجتماعی این کلیسا در 15 کیلومتری غرب جلفا در نزدیکی روستای دره شام از دهستان ارسکنار بخش پلدشت شهرستان ماکو و 6 کیلومتری روز ارس در دره ای سرسبز و زیبا در محلی به نام قزل وانک واقع شده است .آنچه ابهتی خاص به این مجتمع بی نظیر می دهید گذشته از ویژگیهای معماری و تزئینات پرداژش،دورافتادگی و عزلت شکوهمند و طبیعت بسیارگیرای آن است.

اسلاید 6: وانک استپانوس مقدن چون در دامنه کوه های ماقارت قرار گرفته است، در دوره تصرف اعراب به «وانک ماقارت»شهرت یافت.استپانوس مقدس یکی از هفت تن نیک نامانی است که مراسم تحلیف او به وسیله حواریون حضرت مسیح انجام گرفت و از مبلغان دین مسیح شد و به تبلیغ پرداخت.او واعظی پرشور و خطیبی توانا بود وتعالیم استپانوس یهودیان اورشلیم را به خشم آورده و به او تهمتهای ناورا زدند و متهم کردند که سخنانی بر خلاف شریعت یهود گفته است.او را دستگیر کرده و در روز 26 ماه دستامبر سال 37 میلادی سنگسار نمودند و به شهادت رساندند.از آن پس مسیحیان جهان همه ساله در روز مزبور مراسمی به نام استپانوس مقدس برپا می دارند.ارمنیان«استپانوس مقدس»را «ناخاوگا» یعنی «نخستین گواه »می نامند.به پاس احترامی که برای «استپانوس مقدس» قائل اند نام او را بر این مجمتع فرهنگی مذهبی گذاشته اند.آندرانیک هویان،ص59

اسلاید 7: کلیسا استپانوس مقدس در دژی استوار که دیوارهایی عریض و مرتفع دارند واقع شده است.ارمنیان به مجموعه بناهایی که در این گونه دژها بنا گردیده اند وانک می گویند.وانک استپانوس مقدس یکی از مشهورترین مراکز فرهنگی ارمنستان بود،چرا؟چون تعداد بسیاری خوشنویس وخطاط در این وانک گرد آمده بودند و به استنساخ کتابهای پرداختند.هم اکنون در گنجینه شهر ایروان پایتخت جمهوری ارمنستان و مرکز فرهنگی مخیتاریان در شهر ونیز تعداد بسیری کتاب های نفیس که در این وانک استنساخ شده است نگهداری می شود.آندرانیک هویان،ص59-60

اسلاید 8: دیوار غربی

اسلاید 9: سه طرف چهارچوب در ورودی دارای سه ردیف ستون نما است که که ستون نمای آن برجسته تتر از دو ستون نمای دیگر است این ستون نماهای زیبا و دیوارهای پیرامون در ورودی با ستاره های هشت پر و طراحیهای اسلیمی و خطوط هندسی با رنگهای آبی،سبز و قرمز تزئین شده است

اسلاید 10: در ورودیدر ورودی کلیسا از چوب ساخته شده و یک لنگه است به پهنای 1.5 متر و ارتفاع 2.5متر.یکی از شاهکار های هنری منبت کاری ارکنیان در سده هفتم میلادی محسوب می شود که با دها گل و ستاره هشت پر که درون خانه های هشت ضلعی متقارن قرار دارد.

اسلاید 11: قسمت فوقانی سر در ورودی طاقی است مرتفع که با مقرنسکاری تزئین گردیده است.محوطه ای که مقرنس های زیبای سردر ورودی در آن قرار گرفته 3 متر ارتفاع و 1.40 متر پهنا دارد و کلافی زنجیر مانند از سنگ اطراف مقرنس را احاطه کرده است.

اسلاید 12: در قسمت فوقانی در ورودی کلیسا دو سنگ نوشته نصب شده است که یکی به خط و زبان ارمنی و دیگری به خط و زبان فارسی است.سنگ نوشته ارمنی ترجمه سنگ نوشته فارسی است.این سنگ نوشته درباره خریدن روستای دره شام به وسیله عباس میرزا نایبالسلطنه و وقف آن به اجاق دانیال است.

اسلاید 13: در دو سوی دیوار غربی کلیسا استپانوس مقدس تاقچه ای مرتفع و کم عمق که مشابه و قرینه یکدیگرند،ساخته اند.در قسمت کف در محل اتصال دیوار تاقچه و ضلع جانبی آن دو گلدان تعبیه شده که ته ستون است.از دهانه گلدان نما،ستون نمایی شیاردار به سوی بالا ادامه می یابد و به سوی بالا ادامه می یابد و به سر ستونی که آن هم با مقرنس تزئین شده ختم می گردد.کلاف زنجیر مانند که بنای کلیسا را از سو در بر گرفته ایت نیم قئس و قوس جناغی لبه خارجی را زینت می دهد.

اسلاید 14: دیوار جنوبی دیوار جنوبی کلیسا از سه بخش تشکیل شده است.بخش میانی که پایه ضلع شمالی برج ناقوس در آن واقع گردیده و دو بخشی که در دوسوی آن قرار گرفته است .

اسلاید 15: محل اتصال دیوار جنوبی کلیسا سه ردیف نیم ستون که ته ستون های آن به گلدان است حجاری شده این نیم ستون ها در ارتفاع 2 متر و 20 سانتی متر به کلافی زنجیر مانند سنگی ختم می شود.ای کلاف سراسر ضلع جنوبی را کلیسا را در بر گرفته است در قسمت فوقانی این بخش،شش ردیف نیم ستون زوج حجاری شده است که به وسیله قوس های جناغی و آب چکان به یکدیگر متصل شده اند.سوی دیگربرج ناقوس در روی دیوار ضلع جنوبی قرینه م مشابه این تزئینات روی دیوار تراشیده شده است.

اسلاید 16: در قسمت فوقانی بخش میانی دیوار جنوبی که در زیر قوس جناغی برج ناقوس قرار گرفه نیم دایره ای است از سنگ مرمر سفید که نقش برجسته حضرت مریم و کودکی حضرت مسیح بر آن حجاری ده است حضرت مریم بر تخت مرتفعی نشسته و حضرت مسیح را در آغوش دارد.دونفر در دو سوی تخت زانو زده و دو کف دست هایشان را به حالت نیایش بر روی هم نهاده اند.مردی که در سمت چپ حجاری شده شنلی پرچین در بر دارد.در سمت راست تصویر مردی است تنومند که بالا تنه اش برهنه است و بره ای در جلوی پای او قرار دارد.

اسلاید 17: در زید این نقش برجسته قابی است به ابعاد 95*125 سانتی متر،در میان قاب صلیبی پر نقش و نگار حجاری شده و اطراف آن با خطوط هندسی تزئین گردیده است.در زیر سنگ صلیب کتیبه ای است که تهیه کننده سنگ صلیب از زایران کلیسای استپانوس مقد،طلب دعای خیر برای او و خانواده اش را کرده است.کلاف زنجیر مانندی سنگ اطراف قابی که نقش برجسته صلیب در آن واقع شده احاطه نموده است.

اسلاید 18: ضلع شرقیاین دو نیم ستون به وسیله قوسی جناغی به یکدیگر وصل شده اند .در سمت راست بالای سرستون نقش برجسته ای در سنگ حجاری گردیده است. ابتدای ضلع شرقی از جوار باروی شمالی وانک اغاز می گردد که پشت محراب کلیسا بوغوس و پطروس یا اجاق دانیال است.در ابتدای دیوار نیم ستونی است که در ارتفاع 3/5 متری به سرستونی منتهی می شود. قرینه این نیم ستون در سمت چپ دیوار پشت محراب کلیسای بوغوی و پطروس تعبیه شده است این دو نیم ستون به وسیله قوسی جناغی به یکدیگر وصل شده اند . در سمت راست بالای سرستون نقش برجسته ای در سنگ حجاری گردیده است.

اسلاید 19: سراسر فضای زیر قوس جناغی پشت محراب کلیسای بوغوس و پطروس است با سنگ لاشه و ملاط و گل پوشانده اند.

اسلاید 20: از ابتدای دیوار کلیسا بوغوس و پطروس دیوار ضلع شرقی کلیسا استپانوس مقدس که دیوار پشت کلیسا می باشد اغاز میگردد.در کف حیاط چهار ردیف پله کوتاه که لبه پله چهارم گرد است ساخته اند دیوار شرقی روی پله احداث شده است .

اسلاید 21: در ارتفاع دو متر و بیست سانتی متری دیوار شرقی کلافی زنجیر مانند متشکل از مربع ها و شش ضلعی های منتظم که در قطعات کوچک از سنگ تراشیده و بر روی دیوار نصب کرده اند سراسر ضلع شرقی را مثل کمربند فرا گرفته است در قسمت فوقانی این کلاف تعدادی سنگ صلیب و سنگ نوشته نصب گردیده .

اسلاید 22: در قسمت فوقانی عقابی بال گوشوده که گوسفندی در چنگال دارد و در سنگ یک پارچه که دارای حاشیه ای قاب مانند است تراشیده شده نصب گردیده است. است در دو سوی نقش برجسته عقاب دو نقش بر جستهه مانند گلی هشت پر منقش که دارای تزییناتی با طرح دوایر تو در تو است.

اسلاید 23: پایین تر از ان نقش برجسته سنگسار کردن استپانوس مقدس واقع شده که سنگ تراشان ماهر به خوبی ان را مجسمم کرده اند. در این نقش برجسته استپانوس مقدس در وسط قرار گرفته در حالی که سه نفر از سنگسار کنندگان که هر یک سنگ بزرگ در دست دارند در دو سوی استپانوس مقدس دیده می شوند و و تعدادی سنگ در حال بر خورد با استپانوس مقدس است .در سمت راست بالای نفش برجسته فرشته بال گوشوده که تاجی در دست دارد و در چپ یک مرد روحانی و یک مرد دیگر که صلیب در دست دارد قرار دارد.

اسلاید 24: در وسط دیوار شرق کلیسا در سنگی یک پارچه به ابعاد یک متر و هشتاد سانتی متر در 1/5 متر صلیبی پر نقش و نگار که میان ان خالی است حجاری شده است .نواری زیبا که دارای نقش کلاف زنجیر مانند است صلیب را احاطه کرده و در سمت راست بالای صلیب نقش برجسته عقابی حجاری شده که گوسفندی زیر چنگال اوست در سمت چپ صلیب نقش یک گاو و پایین تر از ان تصویر دو ماهی و در دو سوی انتهای صلیب دو شیر حجاری گردیده است .خطوط هندسی و دوایر متحد المرکز که مانند زنجیری بهم پیوسته اندو چهار ضلع این نقش برجسته را احاطه کرده اند وبه صورت قابی زیبا در اورده اند.

اسلاید 25: سه ضلع بالا و جانبی قاب مزبور با سه کلاف زنجیره مانند پهن که در قطعات کوچک سنگی تراشده شده ودر کنار هم قرار داده اند بصورت زیبایی تزیین شده است. از ضلع زیرین قاب نقش برجسته دو ستون نمای باریک و ظریف به سوی پایین کشیده شده است ستون نما به مربعی منتهی گردیده که گویی با طرحهای هندسی تزیین شده در میان ان قرار دارد.از قسمت پایین مربع دو ستون نما امتدادی می یابند و به ته ستون گلدان مانند ختم می شوند و در زیر ته ستون ها دو مستطیل تعبیه شده که دارای تزییناتی با خطوط هندسی است.

اسلاید 26: در دو طرف دیوار دو نورگیر ساخته شده این نورگیرها در قابی سنگی که حاشیه خارجی ان با ستون نمایی با تزیینات مارپیچ احاطه شده است حجاری گردیده است نور گیرها با مقرنس کاری های بسیار زیبایی احاطه و تزیین شده است.

اسلاید 27: دیوار شمالی در جوار دیوار شمالی کلیسا ی استپانوس کلیسای بوغوس و بدروس واقع شده است وفقط قسمت بالای دیوار شمالی دیده می شود که زیر بام شیروانی مانند نقش برجسته عقابی بال گشوده قرار دارد که در دو سوی ان دو فرشته نقش شده و زیر تصویر عقاب سه نقش برجسته ستاره مانند که با خطوط هندسی تزیین شده اند واقع گردیده.در میان دیوار در وسط قابی سنگی نقش برجسته ای است از صعود حضرت مسیح در حالی که صلیبی در دست دارد.دو مرد در دو سوی حضرت مسیح بر روی زمین افتاده اند یکی از انها لباس نظامیان را بر تن دارد و هر دو انها در حال فرار میباشند . که بیشتر این اثار بر اثر عوامل جوی و باران تخریب شده اند.

اسلاید 28: داخل کلیساصحن داخلی کلیسا طرح صلیب مانند دارد.محراب در شرق کلیسا واقع شده است و به وسیله نرده چوبی از محل اجتماع مردم جدا گردیده است.در دو وسی نرده دو چهار طاق سنگی مرتفع قرار دارد که با ستون های سنگی صورتی ساخته شده اندبه این صورت که هر ستون به سر ستون منتهی می شود از فراز سر ستونها هر ستون به وسیله یک قوس به ستون پهلویی متصل می گردد.میان قوسها را با سنگهای تراشیده شده پوشانده اند در نتیجه در انتهای قوس ها مربعی به وجود آمده است بر روی این گنبد چهار ظلعی هرمی شکلی قرار دادهاند.این چهار طاق محل نشستن مقامات بلند پایه روحانی در هنگام اجرایی مراسم مذهبی است. طول صحن داخلی کلیسا 13.90 متر و عرض پام 12.80متر است

اسلاید 29: روبروی محرا در ضلع غربی کلیسا بالای در ورودی بالکنی احداث شده که دارای نرده چوبی است و با پله های سنگی که در دو سوی کلیسا ساخته اند به بالکن راه می یابند. محراب کلیسا از سطخ داخلی کلیسا 1.10متر مرتفع تر است.در دو سول محراب دو ردیف پله سنگی تعبیه شده روی پله ها یک در میان سنگ های مرمر سفید و سیاه نصب گردیده است.

اسلاید 30: در وسط محراب کلیسا 4 ستون سیاه رنگ قرار گرفته هر ستون در ارتفاع چهار متریبه سر ستونی منتهی شده هر دو ستون به وسیله قوسی جناغی به یکدیگر متصل گردیده اند.در انتهای قوسها مربعی پدیدار گشته که بر روی آن گنبد هشت ضلعی زیبا نهاده شده. هر یکی از اظلاع گنبد که چوبی است با منبت کاری های بسیار زیبا و آلتهای چوبی پوشانده شده بود.اکنون فقط تعدادی از منبت کاری ها باقی مانده است.

اسلاید 31: کلیه بخشهای داخلی کلیسا اطراف پنجره ها دیواره ها و ستونها با گل و بوته و نقاشی شده اند.در برخی نقاط این تزئینات و نقاشی ها محو و خراب شده اند.در داخل کلیسا سه نوع فرشته نقاشی شده است.در اطراف ساق گنبد فرشته هایی با موهای مجعد و با شش بال و در بعضی نقاط با چهار بال و دو بال با رنگهای تند نقاشی کرده اند. در قسمت فوقانی دیوار شرقی کلیسا در پشت محراب صلیبی پر نقش و نگار در سنگ حک شده اتی و هر بامداد تابش نور خورشید نقش صلیب را بر روی پرده کلیسا منعکس می ساذد محل قرارگرفتن این صلیب طوری است که تمامی روزهای سال در انعکاس نقش صلیب تغییر حاصل نما ید.

اسلاید 32: اجاق دانیال در حد فاصل دیوار شمالی کلیسای استپانوس مقدس و ضلع شمالی باروی وانک کلیسای یک طبقه ای وجود دارد به نام کلیسای بوغوس و پطروسو در منابع ارمنی همیشه از این کلیسا با نام کلیسای بوغوس وپطروس یاد شده ولی از روزگار قاجار به دلیلی نامعلوم نویسندگان فارسی زبان این کلیسا را اجاق دانیال مینامند در سنگ نوشته عباس میرزانایب السلطنه که در سردر کلیسای استپانوس مقدس نصب شده است ,از کلیسای استپانوس نامی نمی برد بلکه می نویسد روستای دره شام را وقف اجاق دانیال کرده است. این مکانبه نام دانیال نبی از پیامبران بنی اسراییل که در شوش دفن شده است نمی باشد بلکه به نام دانیال قدیسی است که سال410میلادی در سوریه به دنیا امد و پس از هشتاد سال ریاضت و عبادت در یکی از روستاهای فرات به نام سمباط در گذشت.

اسلاید 33: اجاق دانیال تالاری است باریک وبلند که 20متر طول و 6متر عرض ان استت و از سه قسمت تشکیل شده است که عبارتست از : محراب کلیسا که در شرق تالار واقع شده و به ان اجاق می گویند تالار اجتماعات که در بخش میانی قرار دارد. و محل غسل تعمید که در قسمت غربی تالار اجتماعات واقع شده است .در ورودی کلیسا در ضلع غربی ان قرار دارد در دئ سوی ورودی به فاصله 1/5متری ان دو ستون سنگی مربع شکل تعبیه شده است که در ارتفاع 4 متری به سرستونی مسطح منتهی می شود<سرستون به وسیله وسی هلالی به یکدیگر متصل گردیده اند. هر ستون به وسیله چند ردیف ستون نما که پایه های ان گلدان مانند است تزیین شده ستون نما ها به کلاف زنجیر مانند منتهی می شوند و سپس از قسمت بالای کلاف زنجیری مانند تا ابتدای قوس جلویی اجاق دانیال امتداد می یابد در محل اتصال کلاف زنجیرمانند و ستون نماها قدرت خلاقیت و زیبایی هنر سنگتراش و مهارت معمار نمایان می گردد.سراسر پایه های ستون قوس

اسلاید 34: ها با تزیینات مارپیچ زینت داده اند در روی دیوار نزدیک اجاق دانیال نقش برجسته ای از یک فرشته دارای دو بال است .در زیر نقش برجسته دو پرنده وجود دارد که روبروی یکدیگر قرار گرفته اند و درختی در میان ان قرار گرفته است.