کنوانسیون بین المللی جلوگیری از تروریسم هسته ای(۲۰۰۵)

کنوانسیون بین المللی جلوگیری از تروریسم هسته ای(۲۰۰۵)

اسلاید 1: بسم الله الرحمن الرحیمکنوانسیون بین المللی جلوگیری از تروریسم هسته ای(2005)هاشم ناطقی و مهدی اقبالی مهدی ابادی

اسلاید 2: -تعريف و مفهوم تروريسم هسته اي تروريسم هسته اي جديد ترين و خطرناك ترين شكل تروريسم است و به رغم اينكه هنوز به صورت جدي سايه شوم آن بر سر انسان و دولت ها سنگيني نمي كند، . اما احتمال واقع آن موجب نگراني جامعه بين المللي شده است .در اسناد بين المللي منظور از تروريسم هسته اي صرف ارتكاب خشونت هاي هسته اي يا تهديد آن عليه دولت ها و افراد نيست و مراحل پيش از اين اقدام يعني تهيه ، تصاحب ، خريد و فروش ، قاچاق و استفاده از مواد راديو اكتيو و تسلیحات هسته اي و حتي در خواست كردن آنها نيز اشاره دارد .

اسلاید 3: اين تعريف متشكل از دو جزءاست . جزء نخست عبارت است از استعمال ابزار يا مواد هسته اي توسط تروريست ها براي ايجاد رعب و وحشت كه مسبق به توليد ، سرقت يا قاچاق اين مواد است .جزء دوم نيز شامل حمله تاسيسات هسته ای يا تخريب و منفجر ساختن آنها براي ايجاد رعب و وحشت ميشود .تعاريف حقوق دانان تروريسم هسته اي عبارت است از استعمال پرتوزا يا مواد انفجاري هسته اي يا تهديد به استفاده از آن توسط افراد يا گروه هاي خارج از كنترل دولت ، به منظور ايجاد وحشت و انجام اقدامات تروريستي يا تهديد به انجام آن عليه تاسيسات هسته اي .

اسلاید 4: تروريسم هسته اي مفاهيمي است كه صرف محدود به استفاده سازمانهاي تروريستي از وسايل انفجاري هسته اي نميگردد ، بلكه در مفهوم وسيله شامل اعمال ذيل ميگردد: 1-سرقت اورانيوم غني شده يا پلوتونيوم كه منجر به ساخت سلاح هسته ميگردد 2-حمله و تخريب تاسيسات هسته اي در جهت رها سازي راديو اكتيو 3-تحصيل غير مجاز مواد راديو اكتيو براي ساخت وسايل انتشار راديولوژيك يا بمب كثيفهمچنين اعمال تروريست هسته اي اعمالي اطلاق ميشود كه در آن گروه هاي تروريستي از سلاح هاي هسته اي يا راديولوژيكي كه توانايي كشتن صدها يا هزاران نفر را دارد براي پيش برد اهدافشان استفاده ميكند.تروريسم هسته اي استفاده از تسلیحات هسته اي توسط گروه هاي تروريستي است كه منجر به رها سازي ميزان عظيمي از انر‍ژي در اثر شكافت اتم هاي اورانيوم غني شده يا پلوتونيوم در جريان فرايند شكافت هسته اي باشد ميگردد

اسلاید 5: بر خلاف حقوق دانان اسناد بين المللي راجع به اعمال مجرمانه هسته اي در تعريف تروريسمي هسته اي چندين رويكردي را اتخاذ نموده اند .از اسناد بين المللي كه به طور خاص به تروريسم هسته اي مي پردازد كنوانسيون جلوگیری از تروريسم هسته اي 2005 است .بر اساس اين كنوانسيون ((يك شخص مرتكب يكي از جرايم مندج در اين كنوانسيون ميگردد اگر او به طور غير قانوني و عمدي الف) مواد راديو اكتيو در اختيار داشته باشد يا وسيله اي ساخته يا تصرف كند 1-الف))به قصد كشتن يا ايراد جراحت شديد شديد جسماني ، و يا 2الف)) به قصد ورود صدمات اموال يا محيط زيست ب)از مواد راديو اكتيو استفاده نمايد يا به تاسيسات هسته اي خسارت واردآورد به نحوي كه سبب پخش يا خطر پخش مواد راديو اكتيو گردد.1-ب) به قصد كشتن يا ايراد جراحت شديد جسماني ، و يا 2-ب) به قصد اجبار شخص حقيقي يا حقوقي يا سازمان بين المللي يا دولت براي انجام يا خود داري از انجام عمل .تعاريف اسناد بين المللي

اسلاید 6: 2-همچنين يك شخص مرتکب جرمي ميشود ، اگر او :الف) تهديد به ارتكاب يكي از جرايم مقرر در پاراگراف (ب) (1)اين ماده نمايد در صورتي كه اوضاع و احوال نشان دهد كه آن تهديد موثر است ب) به طور غير قانوني و عمدي از طريق تهديد يا استفاده از زور ، ماده راديو اكتيو ، وسيله يا تاسيسات هسته اي مطالبه و در خواست كند اگر كه اوضاع و احوال نشان دهد كه تهديد موثر است .3-همچنين يك شخص مرتكب جرم شده است اگر كه وي شروع به ارتكاب يكي از جرايم مقرر در بند 1 اين ماده نمايد.4-همچنين يك شخص مرتكب جرمي ميشود ، اگر او : الف) به عنوان معاون در ارتكاب يكي از جرايم مذكور در بند 1،2 يا مشاركت نمايد ، يا ب) با سازماندهي يا هدايت افراد ديگر آنان را به ارتكاب جرايم مذكور در بند 1،2 يا ج) به هر طريق ديگري در ارتكاب يك يا چند مورد از جرايم مذكور در بند 1، 2 يا 3 مشاركت نمايند ، و چنين مشاركتي عمدي قلمداد خواهد شد ، خواه آن جرم يا جرايم مزبور را با هدف گسترش فعاليت مجرمانه عمومي ، خواه آن جرم يا جرايم مزبور را با هدف گسترش فعاليت مجرمانه عمومي ، خواه در راستاي هدف گروهي خاص و يا با علم به قصد آن گروه مرتكب شود

اسلاید 7: – فاجعه بار بودنبا توجه به اينكه استفاده از سلاح هاي هسته اي توسط تروريست ها مي تواند موجب خسارات و تلفات انساني بسيار فجيع وگسترده اي شود از تروريسم هسته اي به عنوان تروريسم فاجعه بار ياد مي شود.فرضيه و امكان دستيابي تروريست ها به تسليحات كشتار جمعي (هسته اي ،بيولو‍‍‍‍ژيكي و شيميايي)علت اصلي وضع تركيب اصلي تروريسم فاجعه بار است .با اين توصيف ،تروريسم فاجعه بار:«تروريسمي است كه با توسل به تسليحات كشتار جمعي ارتكاب مي يابند». براي درك اين ويژگي تروريسم هسته اي كافي است كه آنچه در تهاجم اتمي امريكا به شهرهاي هيروشيما و ناكازاكي ژاپن اتفاق افتاد تصور شود.اين ويژگي تروريسم هسته اي است كه سبب گرديده نگراني در مورد گسترش تسليحات كشتار جمعي توسط دولت ها و گروه هاي تروريستي پديدار شود و جامعه بين المللي را به نقش بازيگران دولتي و غير دولتي در عرصه تسليحات مذكور علاقه مند سازد.ويژگي هاي تروريسم هسته اي

اسلاید 8: عدم كاربرد مفهوم تروريسم دولتي عموما بيان گرديده است كه تروريسم دولتي حالتي مي باشد كه در آن يك دولت به طور نظام مند يا موردي ، با نقض مقررات و شناخته شده حقوق بشر به سركوب و حذف مخافين ، گروههاي سياسي ، قومي ، مذهبي و نژادي اقليت و به طور كلي اشخاص و اهداف غير نظامي اقدام مي كند. از جمله اساسي ترين مشكلات موجود در جريان مذاكرات مقدماتي در تدوين كنوانسيون جلوگیری از تروريسم هسته اي تعريف تروريسم هسته اي و تعيين محدوده و دايره شمول آن بود.

اسلاید 9: کنوانسیون بین المللی جلوگیری از تروریسم هسته ای(2005)به خاطر ماهیت مخرب سلاح های هسته ای و عواقب وخیم ناشی از وقوع حوادث در تأسیسات هسته ای همواره بیم آن وجود داشته است که در صورت حمله به تأسیسات هسته ای یا اقدامات خراب کارانه در این تأسیسات کشور میزبان با خسارت غیر قابل جبران روبرو خواهد شد.لذا با تأسیس آژانس بین المللی انرژی اتمی ضرورت تدابیری برای حفاظت از تأسیسات هسته ای امری مهم تشخیص داده شد و موضوع پیشگیری از تروریسم هسته ای را اولین بار آژانس بین المللی انرژی اتمی در اوایل دهه 1970 مورد توجه قرار داد.آزانس در سال 1974 سند 225 خود را در خصوص حفاظت فیزیکی از مواد هسته ای صادر کرد.مطابق سند مذبور آژانس به دولت های عضو توصیه کرد که تدابیر فنی و امنیتی لازم را نسبت به مواد و تأسیسات هسته ای تحت کنترل خود به کار گرفته تا از وقوع تهدیدات و خطرات احتمالی پیشگیری به عمل آید. هرچند تعریف خاصی از تروریسم هسته ای در آن زمان صورت نپذیرفت اما لزوم تقویت حراست از تأسیسات هسته ای خود ، قدمی برای مقابله با خرابکاری در تأسیسات هسته ای و در نتیجه مبارزه با تروریسم هسته ای بود. در سال 1979 آژانس توانست یک سند الزام آور به صورت کنوانسیون در خصوص پیشگیری از تروریسم هسته ای و حفاظت از تأسیسات هسته ای منعقد نماید. کنوانسیون حفاظت فیزیکی از مواد هسته ای با اهداف مبارزه با خرابکاری و تروریسم هسته ای منعقد گردید و در سال 1987 لازم الاجرا گردید.

اسلاید 10: این کنوانسیون نیز تعریف دقیقی از تروریسم هسته ای ارائه نمی نماید و فقط با اتخاذ تدابیری برای افزایش حراست و حفاظت فیزیکی از موارد تأسیسات هسته ای احتمال وقوع اقدامات خرابکارانه و تروریسم را کاهش دهد. آژانس همچنین در دهه 1990 مبادرت به اتخاذ یک سری تدابیر در خصوص پیشگیری از قاچاق مواد هسته ای کرد. هدف از این کار مبارزه با اشاعه سلاح های هسته ای و مبارزه با دستیابی گروه های تروریستی به مواد و فناوری هسته ای بود.این تلاشها که شامل تبادل اطلاعات و تعامل کشورها با آژانس در خصوص ارائه اطلاعات و مبارزه با قاچاق هسته ای است. هم اکنون نیز در آژانس بین المللی انرژی اتمی در حال پیگیری است.

اسلاید 11: بنابر این تروریسم هسته ای تهدیدی جدی برای امنیت ملی محسوب می شود و در بین حقوق دانان و نیز علمای روابط بین الملل 4 مدل برای اقدامات تروریستی ، هسته ای پیش بینی گردیده است که عبارتند از:1ـ سرقت و به کارگیری سلاح هسته ای آماده 2ـ سرقت یا تهدید مواد به منظور استفاده در ساختن سلاح هسته ای3ـ حمله به راکتورها یا تأسیسات دیگر هسته ای با هدف ایجاد آلودگی رادیواکتیو4ـ استفاده از مواد رادیو لوژی به منظور ساختن وسیله انتشار رادیولوژیک. که از بین این مواد ، دستیابی به وسایل و امکانات نشر رادیولوژیک یا بمب کثیف ، از همه آسانتر می باشد. بنابراین بدترین گزینه ممکن ، اقدام به سرقت سلاح هسته ای آماده یا مواد لازم برای ساخت آن است.

اسلاید 12: اين سند در اجلاس شوراي حكام در 1نوامبر2001مورد بررسي قرار گرفت و كشورهای مختلف نظرات خود را در خصوص اين سند ارئه داده اند. در 15آوريل سال 2005،مجمع عمومي سازمان ملل متحد ،كنوانسيون بين المللي جلوگیری از ترورسم هسته اي را تصويب و براي امضا مفتوح گذاشت. كه هدف از اين كنوانسيون بهبود چهارچوب حقوقي موجود براي مبارزه با تروريسم بين المللي براي همكاري بين المللي در تحقيق ،پيگرد قانوني و استرداد‌آنهايي است كه با استفاده از مواد راديواكتيو يا تجهيزات هسته اي ،عمليات تروريستي انجام مي دهند.

اسلاید 13: اين كنوانسيون از دولتها ميخواهد كه چارچوبهاي قانوني مرتبط با جنايي اعلام كردن جرايم مربوط به تروريسم هسته اي ايجاد نمايند جرايم گزارش شده را مورد تحقيق قرار دهند و به طريق مقتضي به دستگيري ، بازجويي و استرداد مجرمان مبادرت نمايند ،اين كنوانسيون همچنين همكاري بين المللي با تحقيقات و بازجويي هاي تروريسم هسته اي ،از طريق تقسيم اطلاعات،استرداد و انتقال بازداشت شدگان به منظور كمك به تحقيقات و بازجوييهاي خارجي رادرخواست مينمايد ،اين كنوانيسيون با تمركز بر تحقيق و بازجويي افراد ، تا حدي نيز رفتار با بازداشت شدگان را عنوان ميسازد.

اسلاید 14: در مقدمه اين كنوانسيون آمده است كه با توجه به اين كه اقدامات تروريستي هسته اي ممكن است به شديدترين عواقب منتهي شود و امنيت و صلح بين المللي را در معرض خطر قرار دهد،وبا اعتقاد به اينكه نياز فوري به افزايش همكاري بين المللي ميتوان دول در اتخاذ تدابير عملي و موثر براي جلوگيرري از اين دسته فعاليتهاي تروريستي و براي مجازات و تنبيه عاملان آنها وجود دارد دول متعهد اين كنوانسيون را ميپذيرند.

اسلاید 15: در ماده1به تعريف و گستره شمول مواد راديواكتيو و مواد هستهاي امكانات و تجهيزات هسته اي ميپردازد.اين كنوانسيون ارزشها و موضوعات مختلفي را مطرح ميسازد،ازجمله محكوم ساختن و غير قانوني اعلام كردن فعاليتهاسي ترورستي ،نشان دادن اتحاد جهاني در مقابله با تروريسم ،برخورد با تروريسم به عنوان يك موضوع حقوق داخلي و بين المللي ،به چالش كشيدن دولتها در بكارگيري و در صورت نياز انطباق نظامهاي قانوني داخليشان با مبارزه تروريسم ،استفاده از سازمان ملل به عنوان مجمعي بين اللمللي براي همكاري ميان دولتي ،استفاده از حقوق بين الملل به عنوان پايه و چارچوبي براي عمل و به كارگيري سازمان ملل به عنوان مجمعي براي ايجاد حقوق بين الملل و انجام اين امور توسط ورود داوطبانه دولتهاي حاكم به يك چارچوب قانوني بين المللي از طريق معاهده رسمي و پذيرش داوطلبانه التزامات عملي توسط دولتهاي حاكم .اين كنوانسيون به امنيت اولويت بالايي ميدهد،امنيت را در حقوق بين الملل جاي ميدهد.دستاورد اصلي اين كنوانسيون تعريف تروريسم هسته اي به عنوان جرم جديدي در حقوق بين الملل است، همانگونه كه در ماده 2كنوانسيون مقرر گرديده اگر شخصي به طور غير قاقوني به مواد هسته اي دست يابد و يا به تاسيسات هسته اي آسيب رساند يا در طراحي يا اجراي چنين افداماتي دخالت داشته باشد آن شخص مرتكب اقدام غير قانوني تروريسم هسته اي شده و يك مجرم است .طبق ماده 5كنوانسيون هر دولت متعهد بايستي يك سري اقدامات در رابطه با اجراي اين كنوانسيون انجام دهد ،اول اينكه جرايمي را كه در ماده 2 اين كنوانسيون تعريف شده به عنوان جرايم كيفري و جنايي در قانون داخلي خود محسوب كند، و مجازاتهاي مناسب براي اين دسته از جرايم را پيش بيني كند

اسلاید 16: بر طبق ماده نه هر دولت متعاهد اقدامات مقتضي براي پيگيري قضایی زمانی به عمل می آورد که جرم در سرزمین آن دولت ارتکاب یافته باشد و یا جرم در شناور دریایی حامل پرچم آن کشور، اتفاق افتاده باشد .این کنوانسیون مانع از اجرای هیچ یک از مقررات جنایی و کیفری تدوین شده از سوی دولت متعهد مطابق با قانون ملی آن دولت نیست(یعنی چنانچه دولت متعهد خود رأساً مقرراتی در ارتباط با جرائم تروریستی هسته ای وضع کند ، مفاد این کنوانسیون مانع از اجرای آن نیست).ويژگي جديد و قابل اين كنوانسيون روشي است كه در آن راهها و ابزار هاي همكاري كشورهاي عضو در طراحي و اجراي استراتژي هاي ضد تروريستي را تشريح ميكند . كنوانسيون جلوگیری از تروريسم هسته اي مقرر ميدارد كه دولت ها بايد همه اقدامات عملي لازم جهت خنثي سازي و بازداشتن تمهيدات تروريستها در قلمروشان را كه ممكن است به ارتكاب جرم در داخل يا خارج از كشورشان استفاده شوند به كار گيرند .

اسلاید 17: مواد یازده تا سیزده در مورد قوانین استرداد مجرم و یا جرائم قابل استرداد بحث کرده است.استرداد یک شخص متهم به ارتکاب تروریسم هسته ای ، اصل صلاحیت شخصیت منفعل می باشد که مبنای بحث برانگیزی را در مورد حدود صلاحیت قضایی کشورها مطرح می نماید. اگرچه اصل صلاحیت شخصیت منفعل به عنوان یک اصل صلاحیتی همچنان مورد اختلاف است ولی در خصوص تروریسم و دیگر حملات سازمان یافته علیه شهروندان یک کشور به دلیل ملیت آنها اعمال می گردد.استفاده از این اصل به همراه دیگر اصول صلاحیتی منطقی به نظر می رسد و اعمال اصل صلاحیت شخصیت منفعل برای تقویت ادعاهای صلاحیتی فراسرزمینی می تواند استرداد برای مقابله با اقدامات تروریسم هسته ای را تسهیل نماید.%

اسلاید 18: این کنوانسیون اصل صلاحیت سرزمینی را به عنوان شکل اصلی اعمال صلاحیت بر جرائم تروریسم هسته ای ارتکابی در داخل یک کشور یا بر عرشه ناوگان حامل پرچم آن کشور ، انتخاب کند. علاوه بر این کنوانسیون اجازه می دهد که ملیت به عنوان مبنایی برای اعمال صلاحیت مورد استفاده قرار گیرد. اگر جرم توسط یک شخص بدون تابعیت در قلمرو کشوری یا علیه اتباع این کشور یا علیه تأسیسات یا اماکن دیپلماتیک آن کشور در خارج یا داخل هواپیمایی رخ دهد که توسط آن کشور بکار گرفته شده باشد.%

اسلاید 19: ماده هیجده این کنوانسیون اعلام می دارد که پس از اینکه دولت متعهدی مواد رادیواکتیو ، وسایل تمهیدی هسته ای و یا تجهیزات هسته ای را پس از وقوع جرمی که در این کنوانسیون به آن اشاره شده است در اختیار بگیرد بایستی اقدامات لازم برای بی خطر شدن مواد مذکور را انجام دهد ، و تضمین کند که هرگونه مواد هسته ای مطابق با ضوابط آژانس انرژی اتمی در تأمین قرار بگیرد و به توصیه های حفاظت فیزیکی در زمینه استانداردهای بهداشت و امنیت مواد مذکور توجه نمایند.شابد مشکل سازترین نقص های موجود در فرآیند استرداد مجرمین در زمینه تروریسم هسته ای استثنای جرم سیاسی باشد. بنابراین هیچ معیار پذیرفته شده ای راجع به آنچه جرم سیاسیتلقی شده یا هر قاعده حقوقی دیگر که از استرداد مجرمین سیاسی جلوگیری کند، وجود نداردو. در نتیجه ، تصمیم به استرداد مجرمین به معیارهای ذهنی دولت نگهدارنده بستگی دارد. با این شرایط ، سیستم استرداد دو جانبه مجرمین تنها راه ملی جزایی برای سپردن تروریستهای بین المللی به دست عدالت است.%اهمیت این کنوانسیون را در چهار مورد می توان بیان نمود: 1ـ تعریف جرمی جدید در حقوق بین الملل 2ـ جرم انگاری تروریسم هسته ای در حقوق داخلی3ـ هدف ، قربانیان غیر نظامی هستند4ـ تأکید بر نوع رفتار با زندانیان