اولین کنگره علوم تربیتی و آسیب های اجتماعی

اولین کنگره علوم تربیتی و آسیب های اجتماعی

اسلاید 1: مقدمهاثر بخشي روان درمانی بين فردي گروهي كوتاه مدت بر کاهش افسردگی همسران افراد معتادپرستو تقوی دینانی فریده امیرالسادات مریم خواجویی نیا 1. کارشناس ارشد روانشناسی عمومی، parastootaghavi@yahoo.com2. کارشناس ارشد روانشناسی عمومی3. دکترا رونشناسی بالینی، دپارتمان روانشناسی کاربردی، دانشگاه بمبئی,هندوستان مشکل اعتیاد به مواد مخدر، مشکل جهانی بوده و یکی از معضلات بهداشتی، درمانی جوامع مختلف محسوب می شود. دامنه تاثیرات اعتیاد از آن رو حائز اهمیت است كه عواقب وخیم آن تنها فرد معتاد را در برنمی گیرد، اعتیاد به مصرف مواد می تواند كل زندگی فرد را تحت تاثیر قرار داده و اغلب منجر به دامنه وسیعی از رفتارهاي بیمار گونه شده و كاركرد طبیعی فرد را در خانواده، محیط كار و اجتماع مختل می كند. از طرف دیگر كاركرد سایر اعضاي خانواده نیز مختل می گردد(سیار، اقلیما، 1392). همسران افراد معتاد، علاوه بر از دست دادن پایگاه عاطفی خود، ناچار به پذیرش مسئولیتهای بیشتری در زندگی می شود و در اصل یک جابجایی نقش صورت می گیرد. این تغییر نقش و مسولیت مضاعف ، موقعیتی پرفشار برای آنان بوده و بهزيستي رواني این افراد دستخوش اغتشاشات مي شود(امیرالسادات، 1391). در پژوهشهای متعدد وجود مشکلات روانی و اجتماعی، از جمله افسردگی در این خانواده ها تایید شده است(صالحی و همکاران، 1391، سلیمانی و همکاران، 1387). تحقيقات نشان داده اند كه رواندرماني بين فردي نسبت به شناخت درماني، در درمان افسردگي موثرتر است، به طوريكه ميتواند درمان انتخابي براي افسردگي به حساب آيند(دميجيان و همكاران، 2006 ). روان درمان بین فردی ، درمانی کوتاه‌مدت برای اختلال افسردگی اساسی است که در دهه ۱۹۷۰ با کارهای کلرمن و ویسمن معرفی شد. در این روش فرض بر این است که پیدایش و تداوم برخی اختلالات روانی در بافت اجتماعی و بین فردی صورت می‌گیرد و موثر بودن درمان و نتایج نهایی آن، تحت تاثیر روابط بین فردی مراجع با افراد مهم زندگیش قرار دارد. هدف کلی روان‌درمانی بین فردی کاهش یا حذف علایم اختلال، از طریق بهبود کیفیت روابط بین فردی و کارکرد‌های اجتماعی وی در تقابل با نهادهای اجتماعی است(مارک ویتز ، 2003، میلر و همکاران، 2003). نتایجبحثمراجعروش تحقیقروش پژوهش آزمايشي با طرح پيش آزمون – پس آزمون با گروه كنترل بوده است. نمونه اين پژوهش متشكل از 30 نفر از همسران افراد معتاد مراجعه کننده به مراکز ترک اعتیاد شهر رشت بود، که بر اساس ملاك شمول نمره ی بالای 29 در پرسشنامه افسردگی بک ویرایش دوم، انتخاب شدند. این تعداد به طور تصادفی به دو گروه 15 نفره کنترل و آزمایش تقسیم شدند. ابزار مورد استفاده در این پژوهش عبارت است از : پرسشنامه افسردگی بک ویرایش دوم (BDI-II). گروه آزمایش به مدت 8 جلسه ) هر جلسه2ساعت( مورد آموزش قرار گرفتند . در این مدت گروه کنترل آموزشی دریافت نکرد. پس از پایان دوره آموزشی مجددا میزان افسردگی هر دو گروه مورد اندازه گیری قرار گرفت. روش مداخلهبرنامه ای که برای این طرح پژوهشی مورد استفاده قرارگرفت، به طور متوسط در طول 8 جلسۀ 2 ساعته (برای همسران افراد معتاد ) اجرا شد.این برنامه شامل سه مرحله کلی بوده که عبارتند از: مرحله اولیه: شامل جلسه اول می باشد.هدف از این مرحله آشنایی اعضا ، مشخص کردن چارچوبهای اساسی گروه و تعريف، تشخيص و شناسايي مشكلات و مجادله هاي بين فردي مي باشد.مرحله میانی : این مرحله شامل جلسات دوم تا هفتم می باشد . اهداف اين مرحله آموزش فنون و راهبردهاي بهبود روابط بين فردي است. در اين مرحله، پژوهشگر فنون درمان بین فردی مانند: الگوبرداري، ايفاي نقش، گوش دادن فعال مهارت توجه وپیگیری، آشنایی با زبان تن و توانا شدن در تفسیر آن، ابراز وجود منطقی ، حل مسیله، شناسایی تعارض و نحوه صحیح حل تعارض، مدیریت رفتار و افکار مثبت را آموزش می دهد. در هرجلسه اعضای گروه تکالیف خانگی داشته که در شروع جلسه بعد ابتدا تکالیف ارایه و مرور می شود سپس مبحث جلسه آغاز می گردد.مرحله پایانی: این مرحله شامل جلسه هشتم می باشد. هدف اساسي اين مرحله به كارگيري فنون آموخته شده در دنياي واقعي زندگي و قطع رابطه ي درماني مي باشد .در اين مرحله پژوهشگر ، اعضای گروه را ترغيب مي نمايد تا مهارت هاي فر ا گرفته شده در جلسات را به منظور كنترل موقعيتهاي استرس آفرين زندگي، در دنياي واقعي زندگي خود به كار گيرند و روابط بين فردي جديدي را جايگزين مناسبات اجتماعي آسيب زاي گذشته نمايند.فرد دارای همسر معتاد، به دلیل اعتیاد همسر سرمایه های مالی ، عاطفی و اجتماعی خانواده را در خطر می بیند و این امور، موجبات استرس و نگرانی را در او فراهم می کند، در این شرایط اگر از شیوه های مقابله ای نا کارآمد استفاده گردد نه تنها فشار روانی ناشی از این شرایط کاهش نمی یابد بلکه منجر به افزایش تنش و کشمکش بین همسران می شود که در طولانی مدت می تواند به مشکلات روانشناختی از جمله افسردگی منجر شود. بنابراین اگر همسر مهارتهای مدیریت رفتاری خود و مهارتهای ارتباطی موثر بین فردی را داشته باشد، می تواند در این شرایط به شیوه کارامد تر عمل کند. رواندرمانی بین فردی از جمله مداخلاتی است که می تواند افراد را در این مهارتها توانمند کند. همانطور که نتایج پژوهشهای پیشین (زمستانی یامچی و همکاران، 1390، جانسون و همکاران، 2009 ، میلر ،2008 ) و این پژوهش نشان داده اند ، رواندرمان بین فردی گروهی می تواند در کاهش افسردگی موثر باشد، این درمان با مهارت هاي بين فردي مانند الگوبرداري مثبت، ايفاي نقش، خودگويي هاي مثبت، ابراز وجود منطقي، گوش دادن فعال، تحمل طردشدگي، مهارت حل مسأله، داشتن تفكر مثبت، توقف افكار منفي و خلاصه مديريت رفتار در هنگام مواجهه با رويدادهاي استر س زا ، می تواند در کاهش افسردگی نقش موثر داشته باشد. امیرالسادات، فریده. (1391). اثر بخشي درمان بين فردي گروهي كوتاه مدت بر كيفيت زندگي و امید به زندگی همسران افراد معتاد. پایان نامه چاپ نشده کارشناسی ارشد. روانشناسی عمومی دانشگاه آزاد واحد تنکابن.زمستانی یامچی ، مهدی و همکاران.(1390 ). تاثیر مداخلات روان درمانی حمایتی گروهی به شیوه IPT در کاهش علایم افسردگی بیماران مرد مبتلا به اعتیاد .فصلنامه فرهنگ مشاوره و روان درمانی .2 . 8. 17-28. سلیمانی ،مهدی .محمدخانی،پروانه. دولتشاهی،بهروز.( 1387). تأثير رواندرماني بين فردي گروهي كوتاه مدت در كاهش علائم افسردگي دانشجويان و اثر اين درمان بر سبك اسناد و نگرشهاي ناكارآمد. پژوهشهاي روانشناختي. 11. 1 و 2. 42-65. Dimidjian, S., Hollon, S. D., Dobson, K. S., Schmaling, K. B., Kohlenberg, R. J., Addis, M. E., allop, R., McGlinchey, J. B., Markley, D. K., Gollan, J. K., Atkins, D. C., Dunner, D. L. & Jacobson, N. S. (2006).Randomized trial of behavioral activation, cognitive therapy, and antidepressant medication in the acute treatment of adults with major depression. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 74, 658-670.Markowitz, J. C. (2003). Interpersonal psychotherapy for chronic depression. JCLP/In Session. 59, 847-858.Miller, M, D., (2008). Using interpersonal therapy (IPT) with older adult today and tomorrow. A review of the literature and new developments. Current psychology Reports. 10 (1): 16- 22.اولین کنگره علوم تربیتی و آسیب های اجتماعیبا توجه به طرح پژوهش که از نوع پیش آزمون – پس آزمون (با گروه کنترل ) است ، لذا بهترین روش جهت تجزیه تحلیل اطلاعات ، استفاده از تحلیل کوواریانس تک متغییره (آنکوا) است. نتایج حاصل از تحلیل در جداول زیر ارایه شده است. جدول شماره1: شاخص های آماری متغیر وابسته ( پیش آزمون – پس آزمون)همانطور که در جدول شماره 1 مشاهده می شود پس از تعدیل نمرات گروه آزمایش و گروه کنترل در پس آزمون افسردگی با هم اختلاف دارند. برای بررسی این نکته که این تفاوت از نظر آماری معنی دار است یا نه و ناشی از اثر روان درمانی بين فردي است، تحلیل آنکوا انجام پذیرفت. جدول شماره 2. : آزمون لون برای بررسی یکسانی واریانسآزمون لون برای بررسی فرض یکسانی واریانس ها انجام می پذیرد. همانطور که نتایج جدول نشان می دهد 1/09 = (26، 1) F معنا دار نیست (0/05<p)، لذا تفاوت واریانس ها از نظر آماری معنا دار نیست و فرض تساوی واریانس ها بر قرار است.جدول شماره 3: نتايج آزمون اثر بخشی روان درمانی بین فردی درکاهش افسردگی همسران افراد معتادبا توجه به نتايج جداول فوق ، روان درمانی بین فردی در کاهش میزان افسردگی همسران افراد معتاد با 18/17 = (26، 1) F و 001 /0 > P مؤثر بوده است. مجذور سهمي إ تا شدت اين اثر را (0/43) نشان مي دهد كه بيانگر شدت اثر بسيار بالاست.