تفسیر موضوعی قرآن آیه الله مکارم شیرازی (گردآوری علیرضا کمالی) قسمت اول

صفحه 1:
تفسیر موضوعی قرآن کریم 

صفحه 2:
منبع تفسیر موضوعی قرآن (برگرفته از تفسیر نمونه) آيه له مریم شیرازی گردآوری :علیرضا کمالی دق ‎yaa pit‏ جاب 698 قم 999 

صفحه 3:


صفحه 4:
oer Jee ‏تفسیر در لغت به معنای‎ ‏برگرفتن نقاب از چهره است.‎ ‏قرآن چهره های دیگر( بطون)‎ ‏خود را تنها به اندیشمندانی که‎ ‏تشنه حق و پوینده راه اند نشان‎ ‏.می دهد‎ 

صفحه 5:
جمله القرآن يفسّره الزمان از ابن عباس اشاره دارد به اينكه قرآن جهره هايى دارد كه گذشت زمان و برورش نبوغ و استعداد ها از آن برده بر مى دارد. تفسير قرآن به معناى واقعى از زمان بيامبر (ص) و به هنكام نزول نخستين آيات بر قلب پاکش آغاز گشت اما به صورت یک علم مدون از زمان حضرت علی ع شروع شد و بزرگان اين علم سلسله سندهای خود را به او که باب مدینه علم پیامبر (ص) .بود - میرساندند 

صفحه 6:
تفسیر به رای خطرناک ترین روش در تفسیر قرآن این است که به جای استفاده از قرآن بکوشیم افکار خود را بر قرآن تحمیل کنیم و پیش داوری هایی که مولود محیط تخصص علمی » مذهب خاص و سلیقه شخصی ماست به نام قرآن و به شكل ترآن عرضه کنیم و در حقيقت تذ تفسير به رأى كنيم 

صفحه 7:
محکم و متشابه قرآن کریم در سوره آل عمران» به آیات محکم :و متشابه اشاره می کند و می فرماید هو الذی آنرّل علیک الکتاب منه آیات مُخکمات هن أمُ الكتاب وَ أُخَرُ مُتشابها تّ وازه محكم در اصل از احكام به معناى ممنوع ساختن كرفته شده و به همين دليل به موجودات بايدار و استوار» محكم مى كويند؛ زيرا عوامل .انحرافى را مى زدايند 

صفحه 8:
سخنان روشن و قاطع را که هر گونه احتمال خلاف را از خود دور می سازند محکم نامیده اند. مراد از محکمات آیاتی است که مفهوم آن به قدری روشن است که جای گفتگو و بحث در آن نیست؛ آیاتی همجونٍ ۱ ۳ بگو او است خدای یگانه) ؛ ‎S Guil)‏ له کیثله ش 2 هیچ چیز همانند او نیست) »( ال ‎OS Gl‏ شیم ‎th ke oh‏ ینده و آفریدگار همه چیز است)؛ (للذگر مثل حظ ۱ سهم ارث پسر معادل سهم دو دختر ‎(Can‏ © 

صفحه 9:
آیات محکمات در قرآن ( ام الکتاب) نامیده شده؛ بدین معنا که اصل » مرجع» مفسر و توضیح دهنده آیات دیگر است. واژه متشابه در اصل به معنای چیزی است که قسمت های مختلف آن شبیه یکدیگر باشد؛ از اين رو به جمله ها و کلماتی که معنای آنها پیچیده است و گاه احتمالات مختلف ,درباره آن داده می شود» متشابه می گویند 

صفحه 10:
متشابهات قرآن آیاتی است که معانی آن در بدو نظر پیچیده است و در آغازء احتمالات متعددی در آن می رود اگر چه با توجه به آیات محکم» تفسیر آنها روشن است . آياتى همجون يَدُ ‎ent Gi a‏ دست خدا بالای دستهای آنها است ‎dl‏ سَميعٌ لیم خداوند شنوا و دانا است ‏الرّحْمنُ عَلَى الْعَرْئٍ اسْتّوى همان بخشنده‌ای که بر عرش ‏است ‏.إلى رَيّها ناظِرَةٌ. به بروردكارش مىنكرد ‏وَنْضَعٌّ الْمَوازينَ الْقِسْط ليوم الْقِيامَةٍ ترازو هاى عدالت .را در روز رستاخيز قرار مى دهيم 

صفحه 11:
آیات محکم از یک نظر همچون شاهراه های بزرگ و آیات متشابه همانند جاده های فرعی اند. از آیات قرآن کریم دسته متشابهات را می توان تفسیر به .رأى كرد 

صفحه 12:
دلایل متشابه بودن برخی از آیات قرآن نارساییک لماتو اسفاظ ( محدود بسودنافاظ .0 نارسايى لفكار انسانوو باندوافقؤحقايقةرآن. © به كار لندلختنلفكار و لنديشهه هاو به.© وجود آوردنجنيكنو نهضتفكرودر مردم نياز شديد مردم را به ييشولياناهىو .© پیامبر (ص) و اوصیایاو 

صفحه 13:
بخش اول اوصاف و ویژگی های قرآن 

صفحه 14:
از قرآن کریم در آیات و روایات با :اأوصاف و نامهاى زير ياد شده است فرقان هادى 

صفحه 15:


صفحه 16:
روح CEREEE 

صفحه 17:


صفحه 18:
عظمت قرآن در کتب پیشین وَإِنْهُ لتَزِيلُ رب الْعَالْمِينَ تل به الروخ این عَلَى ‎OSD‏ من اْمُنذِرِينَ بلسَانٍ عَريىَّ بين عربی إن نی زر اللي ین لآ لته ناه نی إِسْرَائِيلَ شعرا 499-407 

صفحه 19:
مسلماً این (قرآن) از سوی پروردگار جهانیان نازل شده است روح الامین آن را نازل کرده است بر تلب (پاک) توء تا از انذارکنندگان باشی آن را به زبان عربی آشکار (نازل کرد) و توصیف آن در کتابهای پیشینیان نیز آمده است آیا همین نشانه برای آنها کافی نیست که علمای بنی اسرائیل بخوبی از آن آگاهند؟ 

صفحه 20:
اين آیات به عظمت قرآن و حقانیت کلام مبین الهی اشاره می کند. فرشته وحی در اینجا با دو عنوان توصیف شده: روح و امین؛؟ روحی که سرچشمه حیات و امانتی که شرط اصلی هدایت و رهبری است. براساس این آیه شریفه» نزول قرآن بر قلب مبارک پیامبر اکرم (ص) به وسیله .روح الامین با هدف انذار مردم بوده است 

صفحه 21:
عربی ءزبان قرآن اين قرآن به زبان عربی فصیح و خالی از هرگونه ابهام نازل شد ؛ همان زبانی که کاملترین زبان هاست و از پربارترین و غنی ترين ادبيات مايه مى مى كيرد 

صفحه 22:
یکی از معانی عربی » فصاحت و بلاغت است؛ چنانچه راغب اصفهانی :می نویسد عربی سخن فصیح و آشکار را گویند. در اين صورت هدف تکیه بر زبان عربی نیست بلکه بر صراحت قرآن و روشنایی مفاهیم آن است 

صفحه 23:
315 جعناه فزآن ‎sel‏ الوا زلا ‎altel‏ 44 اگر اين قرآن را گنگ و مبهم نازل می کردیم می گفتند چرا آیاتش روشن و مشروح بیان نشده است در اینجا اعجمی به معنای کلام غیر فصیح است فصلت 6 

صفحه 24:
کتاب مبین کذ جاءگم من ال ور وکاب يَهْدِى به الله م ره > ‎shy pa) cual‏ اذنه هرد إلى صر 2 7 ‎AGG vox, ‎ 

صفحه 25:
ای اهل کتاب! پیامبر ماء که بسیاری از حقایق کتاب آسمانی را که شما کتمان می‌کردید روشن می‌سازد» به سوى شما آمد؛ و از بسیاری از آن» ‎4S)‏ ‏فعلاً افشای آن مصلحت نیست.) صرف نظر می‌نماید. (آری») از طرف خداء نور و كتاب آشكارى به ,سوی شما آمد 

صفحه 26:
خداوند به برکت آن» کسانی را که از خشنودی او پیروی کنند» به راه‌های سلامت» هدایت می‌کند؛ و به فرمان خود از تاریکیها به سوی روشنایی می‌برد؛ و آنها را به سوی راه .راست» رهبری می‌نماید 

صفحه 27:
اين آیات به اهمیت و عظمت تران و تاثیر عمیق آن در هدایت و تربیث بشر اشاره کرده است. آیه دوم به کسانی که در راه تحصیل رضای خدا گام می نهند نوید می دهد که در پرتو قرآن كريم سه نعمت بزرگ بدانها داده می شود نخست هدايت به جاده های سلامت (سلامت فرد اجتماع» روح و جان » خانواده واخلاق )است که همه آنها جنبه عملی دارد و بی دینی به سوی نور ایمان می باشد که جنبه .اعتقادی دارد 

صفحه 28:
نور مبين ‎po‏ لناسُ قَدْ ‎bs Gia Sele‏ و نزن یک ‎Lys Ths‏ نا ین ترا ارو وَ اعْتَصَمُوا ‎ag Sia‏ شمه ره و فلا دهم اه مبراطاً مُنکقیما نساء 06-06 

صفحه 29:
ای مردم! دلیل روشن از طرف پروردگارتان برای شما آمد؛ و نور آشکاری به سوی شما نازل کردیم اما آنها که به خدا ایمان آوردند و به (آن کتاب آسمانی) چنگ زدند» بزودی همه را در رحمت و فضل خود. وارد خواهد ساخت؛ و در راه راستی» به ,سوی خودش هدایت می‌کند 

صفحه 30:
در آیه نخست» عموم مردم جهان را مخاطب خويش ساخته است و در آيه دوم نتيجه بيروى از اين برهان و نور را هدايت به صراط مستقيم شرح مى دهد. برهان از ماده بره ( بر وزن فرح) به معناى سفيد شدن است اما در اين آيه منظور از برهان » شخص پیامبر (ص) و مراد از نور» قرآن مجید است 

صفحه 31:
بصیرت ۲ با + یات و لیوا كَرَسْتَ وَ لِنبيْنَهُ قوم يَعْلَمُونَ انعام؛ 006-0006 1 

صفحه 32:
بصائر جمع بصيرة از ماده بصر به معنای دیدن است اما در اين آیه به معنای دليل» شاهد وكواه آمده .اسثت 

صفحه 33:
وَنتزّل من لزان ن ما هو ‎fall 423.55 oli‏ مین وَلاَ يَِيدُ الظَالِمِينَ آلا ‎pees‏ OC al jul 

صفحه 34:
و از قر آن» آنجه شفا و رحمت اسث براى مؤمنان» نازل مىكنيم؛ و ستمكران را جز خسران (و زیان) .نمىافزايد 

صفحه 35:
در اين آیه به تاثیر شگرف قرآن و نقش سازنده آن پرداخته مى شود. مقصود از شفاء در این آیه » مقابل بیماری های فکری 

صفحه 36:
نخستین تاثیر قرآن در وجود آدمی همان پاک سازی از انواع بیماری های فکری و اخلاقی است. پس از شفا » مرحله رحمت فرا می رسد که مرحله تخلق به اخلاق الهی و جوانه زدن شکوفه های فضایل انسانی در وجود آدمی است که تحت تربیت ,قرآن قرار گرفته اند 

صفحه 37:
هدایت به مستقیم ترین راه إن هَدًا ‎Til‏ يود ‎os alll‏ وم وَيْيَشُرُ الْمُوْمِنِينَ الَذِينَ يَعْمَلُونَ الصالحات أنْ لَهُمْ أخْرأ كبيراً ‎OI,‏ الَّذِينَ لا يُْمِنُونَ بالآخِرَةٍ أَعتَدنا ‎af Gide gal‏ 98-014! 

صفحه 38:
رم برگرفته از ماده قيام است از این رو قیام کنایه از حسن انجام آمور و آمادگی برای فعالیت آمده است» در ضمن استقامت و قیّم که از همین واژه گرفته شده به معنای سافاء مستليمء ثايت و بابررجاست 

صفحه 39:
از آنجا که ‎sil‏ 4 صیغه آفعل تفضیل است» صافتر» مستقیم تر و پابرجاتر معنا می شود. مفهوم آفعل تفضیل اين معنا را مى رساند که در ادیان و مذاهب دیگر نیز استقامت وجود دارد اما در قرآن به دليل مسئله خاتمیت ی بیشتر است . پاداش مومنان را در عبارت كوتاه كوتاه (أْراً بير و کیفر افراد بى ايمان را در عبارت جامع (عذاباً أيماً) خلاصه كرده است 

صفحه 40:
معجزه جاوید وان گتثم فی ریب ‎LA‏ تزلنا علی عنیتا ‎sl‏ | بُورة مُن مه واذغوا شهداء‌گم من دُون الله إِنْ کنتغ صایقین ‎Sul ud | pads hs | head od yd‏ الى وَقُودُهَا ناس وَالْحِجّارَه أَعِدْتْ ‎eo yk‏ 680-86 

صفحه 41:
و اگر در باره آنچه بر بنده خود ]= پیامبر [ نازل کر ده‌ایم شک و تردید دارید» (دست کم) یک سوره همانند آن بیاورید؛ و گواهان خود را - غير خدا - براى اين كارء فرا خوانيد اكر راست می‌گویید 

صفحه 42:
پس اگر چنین نکنید - که هرگز نخواهید کرد - از آتشی بترسید که هیزم آن» بدنهای مردم (گنهکار) و سنگها [< بتها] است» و برای کافران» آماده شده است 

صفحه 43:
آیات مورد بحث بر معجزه جاویدان قرآن انگشت می نهد تا هرگونه تردید را نسبت به رسالت پیامبر (ص) از میان برد. قرآن همه منکران را به مبارزه و همانند آوری یک سوره مانند آن فرا می خواند تا عجز آنها دلیلی روشن بر اصالت اين وحی آسمانی باشد. کلمه شهداء به گواهانی اشاره دارد که آنها را در نفی رسالت پیامبر .(ص) يارى مى كردند 

صفحه 44:
جمله (مٌن دون ال ۷بیانگر اين است که حتی اگر همه انسان ها جزء الله دست به دست هم دهند تا يك سوره همانند آن را بياورند قادر نخواهند بود. جمله (إِنْ كُنْنُمْ صادقیت) در حقیقت برای تحريك انها به قبول اين مبارزه است. در اين آیه شریفه وقود به معنای آتش گیره ( ماده قابل اشتعال مانند هیزم) است. در اين آیه شریفه .مصداق وقود » انسان ها و سنگ ها هستند 

صفحه 45:
تَارُ الله المُوكَدَةٌ sai fe ahi ‏الّيِى‎ آتش برافروخته الهی است آتشی که از دلها سرمی‌زند این آیه شریفه بیانگر این است که آتش دوزخ از درون خود انسان ها و سنگ ها ,شعله ور می شود 

صفحه 46:
اینکه قرآن کریم رنگ زمان به خود نمی گیرد و امروز نیز بر ما تجلی می کند و پیشرفت علم تنها بهره گیری بیشتر از آن را به ما عطا می کند دلیل جاودانگی و جهانی بودن قرآن کریم .است روحانی بودن قرآن اشاره به اين مطلب دارد که الفاظ قرآن در اعماق دل و جان آدمی نفوذ می .نماید یکی از تمایزات و برتری های ترآن نسبت به معجزات پیامبران الهی دیگر» روحانى بودن .آن است 

صفحه 47:
دیدگاه دیگران درباره قران ابو العلاى مُعَرّى وى متهم به مبارزه با قرآن است. مورد اتفاق است كه كتاب محمد (ص) عقل هارا در برابر خود مغلوب - اعم از :مسلمان و غير مسلمان - مى نويسد اين سخن در ميان همه مردم ساخته و تاكنون كسى نتوانسه .مانند ان را بياورد سبك اين كتاب به هيج یک از سبى هاى معمول ميان اعراب شباهت ندارد. امتياز و جاذبه اين كتاب به قدرى است كه اكر يك آيه از آن در ميان كلمات ديكران قرار بكيرد همجون .ستاره اى فروزان در شب تاريك مى درخشد 

صفحه 48:
ربكم .قرآن است مى نويسد: قرآن به اندازه اى از نقايص مبرا و منزه است که نیازمند کوچک ‎CRI‏ ‏تصحیح و اصلاحی نیست و ممکن است از اول تا به آخر آن خوانده شود بی آنکه .انسان کم ترین ملالتی از آن احساس کند 

صفحه 49:
ويل دورانت » 3 مورخ معروف . 1 قرآن در مسلما ‎ee en‏ ۱ آورده که ‎os ee‏ رد ‎me‏ ضير مط جهان شبيه نظي هد واي د است 

صفحه 50:
ژول لابوم اندیشمند و نویسنده فرانسوی و مولف کتاب تفصیل الایات است» می ‎as:‏ اين مسلمانان بودند که دانش و علم را برای جهانیان به ارمغان آوردند» آنان علوم را از قرآنی که دریای دانش است گرفتند و از آن نهرهایی برای ,بشریت در جهان جاری ساخنند 

صفحه 51:
:دینورت می نویسد مى بايد اعتراف كنيم علوم طبیعی و فلكى و فلكى و فلسفه و رياضيات كه در اروبا رواج يافت عموما" از بركت تعليمات قرآنى است و ما مديون مسلمانان هستيم بلكه اروبا از اين جهت شهری از اسلام است 

صفحه 52:
دکتر لوراواکسیا واکلیری مولف کتاب سریع : اسلام است می نویسد کتاب آسمانی اسلام نمونه ای از اعجاز است که نمی توان از آن تقلید کرد . نمونه سبک و اسلوب آن در ادبیات سابقه ندارد.تاثیر این سبک در روح انسان ناشی از امتبازات و برتری های آن است.ما در ترآن گنجینه ها و ذخایری از علوم را می بینیم که فراتر از استعداد و ظرفیت باهوش ترین افراد» بزرگ ترین فیلسوفان و قوی ترین رجال سیاست و ,قانون است 

صفحه 53:
همانند ناپذیری فل لین اجْتَمَعتِ الإنسٌ وَالْجِنُ عَلَي أن ‎he LAs‏ هَدَا الْقرَآنِ لا ‎ates Sli‏ َو ان بَعضَهم لبَغضٍ ظهیراً ود سوفن لاس فی ما زان ین مَكَلِ فَأبَى أَكدّرُ النْاسٍ الا كُفُورا اسراء,.©6 66 

صفحه 54:
بگو: «اگر انسانها و پریان (جن و انس) اتفاق کنند که همانند اين قرآن را بیاورند؛ همانند آن را نخواهند آورد؛ هر چند یکدیگر را (در اين ‎SUS (IS,‏ كنند 

صفحه 55:
ما در اين قرآن» برای مردم از هر چیز نمونه‌ای آوردیم (و همه معارف در آن جمع است)؛ اما بیشتر مردم (در برابر آن» از هر کاری) جز انکارء ابا داشتند 

صفحه 56:
به موضوع همانند ناپذیری قرآن اشاره دارد اين آيه شريفه » به تحدی و مبارزه طلبی قران اشاره دارد نکته : طبق نظر دانشمندان و علمای عقاید» دعوت به مقابله » تحدی نامیده می شود. آیه دوم بیانگر یکی از جنبه های اعجاز قرآن یعنی جامعيت آن است. در آيه دوم (صَرَفْنَا) از ماده تصريف به معناى تغيير يا تبديل و از حالى به حالى درآوردن » آمده است. کفور نیز به معنای .انكار حق است 

صفحه 57:
5 Sas ‏لَّهُ لْحَافِظُونَ‎ ‏این آیه وعده خداوند بر‎ عدم تحریف قرآن 4 .است 

صفحه 58:
نمونه تحریف ناپذیری قرآن أقلا يََدبْرُونَ فان و گان من جند عنر الله َجَدواً فیه اختلافاً كثيراً این آیه شریفه وجود نداشتن تناقض و اختلاف های فراوان در قرآن را نشانه نازل شدن قران کریم از سوی خداوند .متعال می داند به منافقين و همه کسانی که در حقانیت قرآن ,مجید تردید دارند اشاره می کند 

صفحه 59:
تدبر در اصل از ماده دبر ( بر وزن ابر) به معنای پشت سر و عاقبت چیزی است بنابرین تدبر یعنی بررسی نتایج و عواقب و پشت و روی چیزی است و تفاوت آن با تفکر اين است که تفکر مربوط به بررسی علل و خصوصیات یک موجود است اما تدبر مربوط به بررسی عواقب و نتایج آن است. - قرآن مایه هدایت گمراهانی است . که در جستجوی حق اند 

صفحه 60:
بخش دوم دعا و نيايش 

صفحه 61:
دعا وسیله ارتباط با خدا ولا سالک ‎dual dy i GM UI lie‏ 6585 لّاع لا دعان قیستجیُو یی چون بندگان من درباره من از تو بپرسند» بگو که من نزدیکم و به ندای کسی که مرا بخواند پاسخ می‌دهم. پس به ندای من پاسخ دهند و به من ایمان آورند تا راه راست یابند. بقره 04606 

صفحه 62:
; بيام آيه ,دعا وسیله ارتباط با خدا است فلسفه دعا و نیایش کسب قابلیت برای در فلسفه دعا و نیایش تقویت اراده »ءبرطرف کردن مشکلات و ,خضوع و بندگی مطرح است 

صفحه 63:
دعای مضطر من یُجیب الْمُضْطْرٌ إِذَا دَعَاهُ وَيَكثيف الوم | 0 یا آن که درمانده را چون بخواندش پاسخ می‌دهد و رنج از او دور نمل 60 

صفحه 64:
نکات نزول آیه خطاب به بازپرسی و محاکمه .معنوی بت پرستان می باشد واژه مضطر در اين آیه به معنای ,درمانده است انسان با رسیدن به حالت اضطرار » مهمترین شرط اجابت دعا را فراهم .ساخته است 

صفحه 65:
مهمترین شرط اجابت دعاء دیدن ذات مسبب الاسباب و همه چیز را .از او خواستن است مفهوم واقعی دعا نوعی بیداری دل واندیشه و پیوند باطنی با مبداء ‎oot sh,‏ هاست 

صفحه 66:
حديث امام صادق (ع) که فرمود: ( إن عند له عزوجل منزله لا تنال الا بمساله؛ در نزد خدا مقاماتی است که بدون دعا کسی به .آن نمی رسد) بیانگر اهمیت دعا است براساس روایات از حضرت علی (ع) : ( لا يقبل الله عزوجل دعاء قلب لاه) خداوند ,دعای غافل دلان را مستجاب نمی کند 

صفحه 67:
شرایط اجابت دعا غرا نک تما له ها يُحِب الْمُعْتّدِينَ * تُفُسِدُوأ فى الأَرْضٍ بَعْدَ ا ۳ رن رخمت اه قریب ‎cael gc‏ اعراف 68-66 بروردكارتان را با تضرع و در نهان بخوانيد» زيرا او متجاوزان سركش را دوست ندارد. در زمين آنكاه كه به صلاح آمده است فساد مكنيد. و خدا را ازروى بيم و اميد بخوانيد و رحمت خدا به نيكوكاران نزيديك .است 

صفحه 68:
در این آیات خداوند دستور می دهد دعا و نيايش که جان و روح عبادت است- باید در برابر خدا انجام گیرد. تضرّع در اصل برگرفته از ماده (ضرع) ( بر وزن فرع) به معنای پستان است. بنابرین فعل تضرع به معنای دوشیدن شیر از پستان می باشد و اين كلمه در مورد کسی که با حرکات مخصوص خود اظهار خضوع و تواضع .می کند به کار می رود 

صفحه 69:
اگر در اين آيه آمده خدا را از روی تضرع بخوانيد يعنى با كمال خشوع و تواضع به سوی او روی آورید. اين احتمال نیز در آیه داده شده است که منظور از تضرع و خفیه » به ترتیب دعای آشکار و دعای پنهان است. زیرا هر مقامی اقتضایی دارد و كاه بايد ,آشکارا و گاه نیز پنهانی دعا کرد 

صفحه 70:
اينكه در آیه فوق دستور داده شده خدا را به طور خفیه و در پنهانی بخوانید برای اين است که از ریا دورتر و به اخلاص نزدیکتر» و توأم با تمرکز فکر و حضور قلب باشد 

صفحه 71:
در قسمتی از آیه ولا تُفْسِدُوأ فى الأَرْضٍ بَعْدَ إِصْلاَحِهَاه به حکمی اشاره شده که در واقع .یکی از شرایط تاثیر دعاست یکی از احتمالات در آیه لْ ‎Saf Ml Gets‏ at 28 همراهی اعمال نیک با دعا است و تاکید بیشتر .بر اسباب امیدواری به رحمت خدا است ‎«(Leah (58 0 2515) af‏ به خواندن خدا با .ترس و امید اشاره دارد 

صفحه 72:
شرایط قبولی دعا در اين دو آيه به پنج قسمت از شرایط : قبولى دعا اشاره شده است از رووتضرع و در پنهانویودن از حد لعّدا ل هجاوز نكردرؤإخفيه)-© بافساد و تبهکاری‌هرله نشدن-9 تولم بابیم و لمید بودن-6 همرلد گشتن‌با نیکوکاری 

صفحه 73:
شرایط استجابت دعا در روایات در روایات نیز شرایطی بر استجابت دعا آمده :است اول. باید پیش از هر چیز در پاکی قلب و روح کوشید و از گناه توبه کرد و خود سازی نمود و .از زندگی رهبران الهی نیز الهام گرفت دوم. زندگی خود را از اموال غصبی و ظلم و ستم پاک کند و غذایش نیز از حرام نباشد. از پیامبر اكرم (ص) نقل شده: کسی که دوست دارد دعايش مستجاب كردد بايد غذا و كسب خود را 

صفحه 74:
سوم. از مبارزه با فساد و دعوت به سوی حق خودداری نکند؛ زیرا آنها که امر. به معروف: و نهی از منکر را ترک می گویند دعای مستجابی ندارند. :چنانکه از پیامبر اکرم (ص) نقل شده باید امر به معروف و نهی از منکر کنید والا خداوند بدان را بر نیکان شما مسلط می کند و هرچه دعا کنند مستجاب نخواهد شد. نكته: بيامبر اكرم (ص) ۰ تریک امر. به معروف و نهی از. منکر ربا مستلزم عدم استجابت دعا از سوی خدا و همچنین ,تسلط بدان بر نیکان می داند 

صفحه 75:
چهارم. عمل به پیمان های الهی پنجم . توأم گشتن دعا با عمل» ت ش و .كوشش در كلمات قصار امير المومنين على (ع) مى خوانيم: الداعى بلا عمل كالرامى بلا ,وتر دعا کننده بدون عمل و تلاش مانند تیرانداز بدون زه است 

صفحه 76:
كيفيت دعا کیش تتاکک فلگ م لیا وله فی الآخِرة من خلاق ب. 500 چون مناسکتان را به جای آوردید؛ همچنان که پدران خويش را ياد مىكرديد -حتى بيشتر از آن- خداى را ياد كنيد. برخى از مردم مىكويند: اى يروردكار ماء ما را در دنيا .جيزى بخش. اينان را در آخرت نصيبى نيست 

صفحه 77:
ومنهم مُن یل را یا فی الا حسَلَةٌ وفی الآخِرَةٍ حَسَنَةُ وَقِنَا عَذَابَ النَارٍ * ولیک له تصیب مَمّا کسَیُوا ‎selina hy yn lg‏ بقر60060 و برخی از مردم می‌گویند: ای پروردگار ماء ما راء هم در دنیا خیری بخش و هم در آخرت» و مارا از عذاب آتش نگه دار. اينان از آنچه خواسته‌اند» بهرم‌مند می‌شوند و خدا به سرعت .به حساب هر كس مىرسد 

صفحه 78:
مفهوم کلمه حسنه دراین آیه» به معنای هرگونه خیر و خوبی است و مفهومی گسترده دارد که ثمام مواهب مادی و معنوی را شامل می شود. واژه حسنه در روایتی از امام صادق (ع) به معنای وسعت رزق» حسن خلق در دنیا» خشنودی خدا و بهشت در آخرت تفسیر شده است. برخی از مفسران نیز واژه حسنه را به معنای علم و عبادت در دنیا و بهشت در آخرت یا مال در دنیا و بهشت در آخرت و يا همسر خوب و صالح در دنیا و بهشت در آخرت .دانسته اند 

صفحه 79:
ov a مقصود از كسب در آيه (ِلَهُمْ نَصِيبٌ مما 9108 1( از نظر بسیاری از مفسران»همین دعائی است که درباره خیر دنا و آخرت میکنند چرا که دعا کردن یکی از بهترین اعمال و عبادات است. جمله (واله سَریغ الْحِمَاب) كه در آخر اين آيه ‎coal‏ به این اشاره دارد كه هم خداوند با سرعت به حساب بندگان می رسد و هم پاداش ها و کیفرهایی را که وعده داده » به زودی به .آنها می دهد 

صفحه 80:
حديث ( ان الله تعالى يحاسب الخلايق كلهم فى مقدار لمح البصرءخداوند حساب تمام خلايق را در يك جشم بر هم زدن رسيدكى ميكند) با آيه (ان الله سريع الحساب) از جهت معنا تطبيق دارد. عظمت و بزركى در يرتو ارتباط با خداست» نه مباهات كردن به ارتباط موهوم با .نياكان 

صفحه 81:
در اینجا ترآن مردم را به دو گروه تقسیم می ‎wis:‏ اول. گروهی از مردم می گویند : خداوندا» در دنیا به ما نیکی عطا فرما » ولی در ,آخرت بهره ای ندارند دوم. و گروهی می گویند: پروردگارا؛ به ما در دنیا نیکی عطا كن و در آخرت نیکی مرحمت فرماو ما را از عذاب آتش ,نگهدار 

صفحه 82:
در بخشی از آیات به خواسته های مردم و اهداف آنها در اين عبادت بزرگ اشاره دارد. برخی جز به مواهب دنیا به چیز دیگری نظر ندارند(کافران) اما افراد با ایمان هم مواهب مادی دنیا را می خواهند و هم مواهب معنوی را چون زندگی دنیا را مقدمه تکامل .معنوی میدانند 

صفحه 83:
كميت دعا فن ما یبا كم رَبّى لوْلا دُعَاوكُمْ كذ دم سوت یَکُونْ اما فرقانج»12 بگواگر دعای شما نباشد» پروردگارم هیچ اعتنایی به شما نمی‌کند. در حقیقت شما به تكذيب يرداختهايد و به زودی .[عذاب بر شما] لازم خواهد شد 

صفحه 84:
این آیه به کمیت دعا اشاره دارد. ( یعبز) از ماده عباً ( بر وزن عبد) به معنای سنگینی است اما در اين آیه به معنای وزن و اعتبار است. اين آیه که آخرین آیه سوره فرقان است هم نتیجه ای است برای تمام سوره و هم برای بحث هایی که در زمینه اوصاف عباد الرحمن در آیات پیش از آن .آمده است 

صفحه 85:
از منظر قرآن کریم» بسیاردعا کردن دارای فضیلت بیشتری است . در حديثى از امام باقر (ع) پرسیدند: آیا بسيار تلاوت قرآن كردن افضل است يا بسيار دعا نمودن؟ امام در ياسخ فرمود: بسيار دعا كردن افضل است و .سبس آيه فوق را تلاوت فرمود 

صفحه 86:
بخش سوم نماز و تفسیر قرآن 

صفحه 87:
ad یکی‌از لصولیکه قرآن‌کر اس قرلز ‎eo‏ خیب‌مطر > ساختك به داتسا نبا لقامه نماز روج ۱ نما ۰ “ از زیباترین ۱ تری ‎Bion gi‏ مب ايش .می‌گذارد 

صفحه 88:
در دین‌مبین‌لسلام نماز به9 عولنعبادتبرتر» عامل‌موثر نجاتانسان‌از غوطه ور شدن در آل دكىها و منشاء مهم خودسازی‌فرد و جامعه معرفی .شدم لست 

صفحه 89:
نمازیکه با عشق خشوع -6 و لخاصبه جای‌آورده شود سببطهارتووح از زشتىه و يليدىها و نردبانترقىلنسان به سوومعراج و قربالهى .لست 

صفحه 90:
اهمیت فریضه نماز سم امه نگزیا 2 چا شا وعلی جذوبکم فا اطمَاتم فَاقیمواً الصا ان الصلة کات علی این ام ‎dss‏ ‏سا 465 و چون نماز را به پایان بردید خدا را ایستاده يا نشسته و يا به بهلو خوابيده ياد كنيد و جون از دشمن ايمن كشتيد نماز را تمام ادا كنيد كه نماز بر مؤمنان در وقتهاى معين .واجب كشته است 

صفحه 91:
کلمه موقوت از ماده وقت است. بخشی از آيه فوق (ِنْ ‎GAS Lal‏ عَلَى المُوْمِنِينَ كِتاباً موْكُوت) نماز را وظيفه اى ثابت براى مومنان بر مى شمارد. در حقيقت اين آيه به يك دستور مهم اسلامى اشارت دارد كه نماز دستورى انضباطی است که روح توجه به ,پروردگار را در انسان زنده می کند 

صفحه 92:
آیه فوق در روایات متعددی به کیفیت نماز گزاردن بیماران تفسیر شده است. دستور نماز خوف دستوری استثنایی است. فلسفه اساسی نماز» ياد خدا است 

صفحه 93:
فلسفه و اسرار نماز رقم الصّلاة إن الصّلاة تنْمَي عَنِ الْفَحْشَاء ‎flag ahs 38h A 28315 scl;‏ ما تصتغون عنکبوت 60 آنچه را از کتاب (آسمانی) به تو وحی شده تلاوت کن» و نماز را بر پا دار» که نماز (انسان را) از زشتی ها و گناه باز می دارد و یاد خدا بزرگ تر است»و خداوند می داند شما چه اکارهائی انجام می دهید 

صفحه 94:
این آیه به بازدارندگی از زشتی ها و بدی ها اشاره دارد. از آنجا که نماز انسان را به یاد نیرومندترین عامل بازدارنده» يعنى اعتقاد به مبدأ و معاد مى اندازد. داراى اثر بازدارندكى از فحشا و منكر است. » معيار سنجش نماز مقبول و غیر مقبول » نهی از فحشا و منكر ياد شده است 

صفحه 95:
به طوری که امام صادق (ع) فرموده است: کسی که دوست دارد ببیند آیا نمازش مقبول درگاه الهی شده یا نه» باید ببیند آيا اين نماز او را از زشتی ها .و منكرات بازداشته يانه 

صفحه 96:
ظاهرا" اين جمله )28315 ‎ail‏ 58( بیانگر فلسفه مهم تری برای نماز است که همان یاد خداست. یادی که ریشه و مایه اصلی هر خیر و سعادت و حتی عامل اصلی نهی از فحشا و منکر است. یاد خدا مایه حیات قلوب و آرامش دلهاست و هیچ چیز هم سنگ ن نیست. روح همه عبادات ذکر خداست 

صفحه 97:
خشوع و رستگاری كذ لح الْمُؤْمِنُونَ * الْذِينَ هُمْ فى صَلَاتِهِمْ خَاشِعُونَ * ...این هُمْ عَلَى صَلَوَاتهمْ يُحَافِظُونَ مومنون و مر به تحقیق رستگار شدند مزمنان» آنان که در نمازشان خشوع می‌ورزند» و آنان .»که بر نمازهای خود مواظبند 

صفحه 98:
آیات آغازین سوره ویژگی های مومنان را در عباراتی کوتاه» زنده و پرمحتوا باز مى كويد و جالب اينكه نخست به سرنوشت لذتبخش و پرافتخار مومنان پیش از بیان صفات آنها اشاره می کند. ( آفلح) از ماده ( فلح) و ( فلاح) در اصل به معنای شکافتن و بریدن است اما سپس به هر نوع پیروزی و رسیدن به مقصد و .خوشبختی اطلاق شده است 

صفحه 99:
البته فلاح و رستگاری معنای وسیعی دارد که هم پیروزی های مادی و هم معنوی را شامل می شود و در مورد مومنان هر دو بعد منظور است 

صفحه 100:
راغب اصفهانی می گوید: فلاح دنیوی در سه چیز خلاصه می شود: ‎clas‏ غنا و عزت. فلاح اخروی نیز در چهار :جيز بقاى بدون فنا بى نيازى بدون فقر عزت بدون ذلت .علم خالى از جهل 

صفحه 101:
خاشعون از ماده خشوع به معنای حالت تواضع و ادب جسمی و روحی است که در برابر شخص بزرگ یا حقیقت مهمی در انسان پدید می آید و آثارش در بدن ظاهر می گردد. در اینجا قرآن خشوع در نماز را از ویژگی های مومنان می داند. آیه شریفه ‎3h Gill)‏ فِى صَلاتِهِمْ خاشغوت) به روح نماز توجه دارد 

صفحه 102:
در نهمین آیه آخرین ویژگی مومنان را که محافظت بر نمازهاست بیان کرده است. جالب اینکه نخستین ویژگی مومنان را خشوع در نماز و آخرین صفت آنها را محافظت بر نماز شمرده است. از نماز شروع .می شود و به نماز ختم می شود 

صفحه 103:
آيه نخست و آيه اخير به دو مطلب متفاوت اشاره دارد: از اين رو درآيه نخست» ( صلوه) به صورت مفرد ودر آيه اخير به صورت جمع ( صلوات) آمده است. اولی به مسئله خشوع و توجه خاص درونی اشاره دارد و دومی به مسئله ادب و شرایط نماز از نظر وقت» زمان » مکان .و همچنین از نظر تعداد نمازها 

صفحه 104:
کنترل نیروهای درونی إن الرنمان خُلقَ لوعا * إِذَا مَسّهُ الشّرُ جَرُوعاً *وَإِذًا مس لح ‎te‏ * لا این * ین هن عَلَى صَّلَاتِهمْ دَائِمُونَ معارج 49 هر آينه آدمى را حريص و ناشكيبا آفريدهاند. جون شرى بدو رسد بيقرارى كند. و جون مالى به دستش افتد بخل مىورزد. غير از نمازگزاران »آنان که به نماز مداومت .می‌ورزند 

صفحه 105:
در اين آیات به بیان اوصاف افراد بی ایمان .و مومنان راستین می پردازد جمعی از مفسران و واژه شناسان ( هلوع) را به معنای حریص و جمعی به معنای کم طاقت تفسیر کرده اند. بنابر تفسیر اول در اینجا به سه نکته منفی اخلاقی در وجود این گونه انسانها اشاره شده؛ حرص» جزع» بخل و بنا به تفسیر دوم به ,دو نکته؛؟ جزع و بخل 

صفحه 106:
معنى آيه نخست (إِنّ الْإنسَاَ خلِقَ : هَلُوعاً) بدين صورت صحيح است انسان حريص و كم طاقت آفريده شده است. مقصود از دائمون در اينجا اين است كه در اوقات معين . نماز را انجام مى دهند 

صفحه 107:
منظور از مداومت بر نماز این نیست که هميشه در حال نماز باشند بلکه مراد این است که در اوقات معین نماز را انجام می دهند. در حدیثی از پیامبر :اكرم (ص) مى خوانيم محبوب ترين اعمال نزد خدا جيزى است كه مداومت داشته باشد هر جند كم باشد 

صفحه 108:
تجلت از دوزغ فِى جَنّاتِ ‎ple‏ ك * عن الْمُجْرِمِينَ ‎ESE a‏ فی منز مَكَرَ * قَانُوا لمن ات 7 ‎72 ‏مدثر 6۳0460 ‏که در بهشتها نشسته‌اند و می‌پرسند از كناهكاران» كه جه جيز شما را به جهنم كشانيد؟ مىكويند: ما از نمازكزاران نبودیم 

صفحه 109:
اين آیات به گوشه ای از شرح حال اصحاب یمین و گروه مقابل آنها پرداخته است. مجرمان وگنهکاران در پاسخ اين سوال اصحاب يمين كه جه جيز شما را به دوزخ فرستاد» به چهار گناه بزرگ خویش اعتثراف می کنند که نخستين انها اين است: ما از .نمازكزاران نبوديم 

صفحه 110:
اوقات نماز های پنجگانه آقمالصنلاء 5( انس إِلَى عَسَقٍ الیل رات ‎sill iA) sal‏ كان مشهود ‎AS al pala gga‏ از هنگام زوال خورشید تا آنگاه که تاریکی شب فرا می‌رسد نماز را برپای دار» و نیز نماز صبحگاه را. و ,نماز صبحكاه را همگان حاضر شوند 

صفحه 111:
دراين آیه ضمن سفارش به برپاداشتن نماز» به اوقات اجمالی نمازهای پومیه اشاره شده 7 است دلوک شمس به معنای زوال آفتاب از دایره نصف النهار است که همان وقت ظهر می باشد. غسق به معنای شدت ظلمت است بنابرین خسق اللیل روی هم رفته نیمه شب را می رساند. قرآن الفجر اشاره به نماز فجر (صبح) است 

صفحه 112:
اين آيه وقت نمازهای پنج گانه را معلوم می دارد. مشاهده کنندگان نماز صبح » ملائکه شب و روز هستند. بهترین هنگام برای ادای نماز صبح همان لحظات آغاز طلوع فجر است 

صفحه 113:
نماز شب مق ‎AN‏ 8 بد له لک عَسَى أن بتک ریک مَقَاماً مَحْمُودا PO ‏اسراء‎ پاره‌ای از شب را به نمازخواندن زنده بدار. اين نافله خاص تو است. باشد که پروردگارت» تو را به .مقامی پسندیده برساند 

صفحه 114:
نافله به معنای زیاده است. مفسران معروف اسلامی تعبیر از تهجد را اشاره به نافله شب که در فضیلت آن روایات بی شماری وارد شده دانسته اند. رسیدن به مقام محمود نتيجه .نماز شب است 

صفحه 115:
خداوند پیامبر اکرم (ص) را در پرتو نماز شب به مقام محمود مبعوث فرمود. دوستان خدا هميشه از عبادت های آخر شب برای تصفیه روح و حیات قلب» تقویت اراده و تکمیل اخلاص نیرو می گرفتند. شرف مومن نماز شب اوست و عزتش خودداری از ریختن آبروی مردم است 

صفحه 116:
امير المومنين على (ع) مى فرمايد: قیام شب موجب صحت جسم و خشنودی پروردگار و در معرض رحمت او قرار گرفتن و تمسک به اخلاق پیامبران است . امام صادق (ع) نیز می فرماید: هر کار نیکی که انسان با ایمان انجام می دهد » پاداشش در قرآن به صراحت آمده جز نماز شب که خداوند به خاطر اهمیت بسیارش آنرا با صراحت بیان نکرده است 

صفحه 117:
بزرگ ترین اجتماع سیاسی عبادی يا ها این وا لد ُودی للصنلاة من یوم ‎ei pres‏ سوا إلى ذكْر ‎a 14585 Ab‏ کم خر کم ‎of‏ 28 م تَعْلمُون * فا فُضیّت الصلاءٌ قانتشروا فی ‎a Nl‏ توا من ضنل ‎a 138515 A‏ 18 للم تفیخون * وَإذا رَأَوَا َجَارَُ أو ‎Load‏ ‏انقضُوا با وتزگوکت قَائِما قل مَا ‎Ai Se‏ خَيْرٌ مّنَ له وم التّجَارَةٍ وَالهُ خَيِرُ الرّاذِقِينَ جمعه 6-00 

صفحه 118:
ای کسانی که ایمان آورده‌ایده چون ندای نماز روز جمعه دردهند» به نماز بشتایید و داد و ستد را رها کنید. اگر ‎cand Glo,‏ این کار برایثان بهتر است و چون نماز پایان‌ی افت‌در زمین. پرلکندم شوید و رزق‌خدا را طلب‌کنید و فراولنش‌یاد کنید. باشد که .رستكار شوید 

صفحه 119:
و چون تجارتی یا بازیچه‌ای بینند پراکنده می‌شوند و به جانب آن می‌روند و تو را همچنان ایستاده ,رها می‌کنند بگو: آنچه در نزد خداست از بازیچه و تجارت بهتر است. و خدا بهترین .روزی‌دهندگان است 

صفحه 120:
یکی از مهمترین وظایف اسلامی که در تقویت پایه های ایمان تاثیر بسیار دارد نماز جمعه است. آیه نخست همه مسلمانان را مخاطب قرار می دهد. مقصود از ذكر الله در اين آيه خطبه و نماز روز جمعه است. نودى از ماده (نداء) به معنای بانگ برآوردن است و در اينجا به معناى اذان. جمله (ذَلِكُمْ خَزْرٌ لَكُم ...) اشاره اى اجمالى به فلسفه و منافع نماز جمعه است. منظور از ذكر الله در درجه اول نماز است 

صفحه 121:
امر به انتشار ( پراکنده شدن) در زمین و طلب روزی » امری وجوبی نیست بلکه به اصطلاح امر بعد از نهی است. جمله ‎ail 1.5835)‏ کثیرا) اشاره به ياد خدا در برابر آن همه نعمت هایی است که به انسان ارزانی داشته است. برخی ذکر را در اینجا به معنای فکر تفسیر کرده اند و برخی دیگر توجه به خدا در بازارها و به هنگام معاملات و عدم انحراف از اصول .حق و عدالت تفسیر کرده اند 

صفحه 122:
روح ذکر » فکر است و ‎YS‏ بی فکر لقلقه زبانی بیش نیست.آنچه مایه فلاح و رستگاری است همان ذکر آميخته با تفکر در جمیع حالات است. تعبير به (لَهُو ) به طبل و ساير آلات لهوى اشاره دارد. تعبير به (انقَضُوا) نيز به معنای پراکنده شدن» انصراف از نماز جماعت و روى آوردن به كاروان است. ضمير در اليها به تجارت باز مى كردد. از ديدكاه بيامبر .كرامى اسلام نماز جمعه » حج مستمندان است 

صفحه 123:
در حدیثی از امام باتر (ع) می خوانیم: هرگاه مردی بدون عذر سه جمعه را ترک گوید فریضه را ترک گفته و کسی سه فریضه را بدون علت ترك نمی گوید مگر منافق. نماز جمعه از نظر اجتماعی و سیاسی یک کنگره عظیم هفتگی است که بعد از کنگره سالانه حج» بزرگترین کنگره اسلامی است. از همین رو در روایتی از نماز جمعه حج کسانی است که قادر به ,شرکت در مراسم حج نیستند 

صفحه 124:
پیامبر اکرم (ص) در حقیقت اسلام به سه اجتماع بزرگ ارج می نهد: اجتماعات روزانه در نماز جماعت» اجتماع هفتگی در نماز جمعه و .اجتماع حج که هر سال یکبار انجام می گیرد طبق فقه شیعه در محدوده یک فرسخ ۰ بیش از یک نماز جمعه جایز نیست. مهمترین نماز جمعه سال » نماز جمعه ای است که پیش از .رفتن به عرفات در مکه انجام می گیرد 

صفحه 125:
تفسیر سوره حمد تفسیر سوره حمد از نظر لحن و آهنگ با سوره های دیگر تفاوت آشکاری دارد به خاطر اینکه سوره های دیگر همه به عنوان سخن خداست اما اين سوره از زبان بندگان است. در این سوره خداوند طرز مناجات و سخن گفتن با او را به بندگانش آموخته است.اين سوره تبلوری است از ارتباط نزدیک و بی واسطه خدا با انسان» .و مخلوق با خالق 

صفحه 126:
در حدیثی از پیامبر اکرم (ص) می خوانیم: سوره حمد که م الکتاب است شفای هر دردی است مگر مرگ. در حدیثی دیگر از آن حضرت می خوانیم : خداوند نه در تورات و نه در انجيل و نه در زبور و نه حتى در قرآن مثل اين سوره را نازل نكرده است. خط فاصل مومنان و .كافران » هدايت و ضلالت است 

صفحه 127:
در حقیقت این سوره مراحل سه كانه ايمان یعنی اعتقاد به قلب» اقرار به زبان و عمل به ارکان را در بر دارد.از همین روست که در فضیلت این سوره از :پیامبر (ص) نقل شده است 

صفحه 128:
هر مسلمانی سوره حمد را بخواند پاداش او به اندازه کسی است که دو سوم قرآن را خوانده است.( و طبق نقل دیگری پاداش کسی است که تمام قرآن را خوانده باشد) و گویی به هر فردی از مردان و زنان مومن هدیه ای فرستاده است . سوره حمد هفت آیه ,دارد و دو بار نازل شده است 

صفحه 129:
در حديثى از امير المومنين از بيامبر (ص) نقل شده است كه فرمود: خداوند بزرك به خاطر دادن سوره حمد بالخصوص بر من منت نهاده و آن را در برابر قرآن عظيم قرار داده و سوره حمد باارزش ترين ذخاير كنج .هاى عرش خداست 

صفحه 130:
در حديثى از امام صادق ع) می خوانيم: شيطان جهار بار فرياد كشيد و ناله سر داد؛ نخستین بار روزى بود كه از درگاه خدا رانده شد؛ سپس هنگامی بود كه از بهشت به زمین تتزل یافت؛ سومين بار هنكام بعثت محمد (ص) بعد از فترت بيامبران بود و آخرين بار .زمانى بود كه سوره حمد نازل شد 

صفحه 131:
پسم الله الرحمن الر. حيم استمداد از ذات پاک خدا را به هنكام شروع هر كار به ما مى آموزد. در حديث معروفى از بيامبر اكرم (ص) مى خوانيم: هر كار مهمى كه بدون نام خدا ,شروع شود بی فرجام است 

صفحه 132:
تمام سوره های قرآن با بسم الله آغاز می شود تا هدف اصلی که همانا هدایت بشر به سعادت است از آغاز تا انجام با موفقیت انجام شود و تنها سوره توبه است كه بسم الله ندارد. گفتن بسم الله در آغاز هركارء هم به معناى (استعانت جستن ) از نام خداست و هم (شروع كردن با نام . او) و اين دو لازم و ملزوم يكديكرند 

صفحه 133:
نکته ها آيا بسم الله جزء سوره است؟ در مورد بسم الله در قرآن به اتفاق شيعه جزء سوره است ودر اهل سنت .اختلاف در اين باب است 

صفحه 134:
اه جامع ترین نام خداوند به گفته علمای ادبيات عرب كلمه اسم در اصل از (سمو) بر وزن غلو كرفته شده كه به معناى بلندى و ارتفاع است. تنها نامى كه به تمام صفات و كمالات الهى اشاره دارد ويا به تعبير ديكر جامع صفات جلال وجمال است همان الله .است 

صفحه 135:
اسماء دیگر خداوند غالبا" برای کلمه اه صفت گرفته می شود مانند غفور و رحیم که به جنبه آمرزش خداوند اشاره دارد.یا سمیع که به آگاهی او از مسموعات و علیم که به آگاهی او از همه چیز اشارت دارد و یا بصیر که علم او را به همه ی دیدنی ها بازگو .می کند 

صفحه 136:
صفت رحمان اشاره به رحمت عام خداست که شامل دوست و دشمن» مومن وکافر و نیکوکار و بدکار می شود. رحمان در همه جای قران به صورت مطلق آمده که نشانه عمومیت آن است. رحمان را صیغه مبالغه دانسته اند که خود دلیل دیگری بر ,عمومیت رحمت اوست 

صفحه 137:
رحمان از اسماء مختص خداوند است و در مورد غير او به كار نمى رود. صفت رحيم به رحمت خاص بروردكار اشاره دارد که ويؤه بندكان مطیع»صالح و فرمانبردار ,است 

صفحه 138:
رحيم كاه به صورت مقید ذکر شده که دلیل بر خصوصیت آن است. رحیم را گاه صفت مشبهه دانسته اند كه نشانه ثبات ودوام است واین ویژه مومنان می باشد. رحیم صفتی است که هم در مورد خدا وهم در مورد بندگان استعمال مى شود 

صفحه 139:
الْحَمْدُ لَه رَبٌ الْعَالَمِينَ ستايش خدا را كه بروردكار جهانيان است اشاره اى است به توحيد ذات» صفات و افعال. بهترين و جامع ترين راه براى شناخت مبدأ » مطالعه در اسرار آفرينش و به خصوص وجود نعمت ها در .رابطه با زندگی انسان هاست 

صفحه 140:
حمد در لغت عرب به معنای ستایش کردن در برابر کار يا صفت نیک اختیاری است . مدح به معنای هرگونه ستایش است خواه در برابر امری اختیاری باشد یا غير اختیاری.مثلا وقتی از گوهری گران بها تعریف می کنیم عرب آنرا مدح ..می نامد 

صفحه 141:
مدح مفهومی عام دارد ولی حمد مفهومی نعمت هایی شکر و سپاس خاص. اما مفهوم شکر از همه اینها محدود تر است و تنها در برابر می گوییم که از دیگری با میل و اراده او به ما رسیده است. الف و لام ( الحمد) به اصطلاح ( الف و لام جنس) است و در اینجا معنای عمومیت را مى رساند. توصيف (الله) به ( رب العالمين) در واقع از قبيل ذكر دليل بعد از بيان مدعاست 

صفحه 142:
چرا همه حمد ها مخصوص خداوند است » در پاسخ گفته می شود برای اينکه او ( رب العالمین ) و پروردگار جهانیان است. رب در اصل به معنای مالک و صاحب هر چیزی است که به تربیت و اصلاح .آن مى پردازد 

صفحه 143:
این واژه در فارسی ( پروردگار) ترجمه می شود. کلمه ( ربیبه) که به دختر همسر انسان گفته می شود از کلمه رب گرفته شده است. عالمین معنای مجموعه ای است از موجودات مختلف که دارای صفات مشترک و پا ,زمان و مکان مشترک اند 

صفحه 144:
دقت در سير تکاملی موجودات زنده و تحول و دكركونى هاى موجودات بى جان و فراهم آمدن زمينه هاى تربيت موجودات يكى از بهترين راه هاى خدا شناسى است 

صفحه 145:
الرّخمن الرّحِيم آن بخشاينده مهربان تفاوت ميان دو كلمه رحمن و رحيم در تفسير بسم الله است. رحمن و رحيم از مهمترين اوصاف الهى هستند وودر نماز هاى روزانه ما حداقل آمدن رحمن و رحیم بعد از رب العالمین اشاره به این نکته دارد که ما در عین قدرت نسبت به بندگان خویش» .با مهربانی و لطف رفتار می کنیم 

صفحه 146:
مالک یوم لین .آن فرمانروای روز جزا در اینجا انسان به دومین اصل مهم اسلام یعنی قیأمت و رستاخیز توجه می کند. بدین ترتیب محور مبداً ومعاد که پایه هرگونه اصلاح اخلاقی و اجتماعی است در وجود انسان تکمیل می گردد. در اینجا تعبیر به مالکیت خداوند شده است. مالکیت خدا نسبت به جهان هستی مالکیت حقیقی است و اين مالکیت نتیجه خالقیت .و ربوبیت است تعبير یوم لین در تمام مواردی که در قران به کار رفته به معنای قیامت آمده است. دین در لغت به معنای جزا است 

صفحه 147:
إِيّاك تَعْبْدُ وإيّاك نَسْتَعِينُ تنها تو را می پرستیم و تنها از تو یاری .مىجوييم اين آيه بيانكر توحيد عبادت و توحيد افعالى است. توحيد عبادت ان است كه هيج كس و هيج جيز را جز ذات خدا شايسته يرست ندانيم و تنها به فرمان او گردن نهیم . توحید افعالی آن است که تنها او را موثر حقیقی در ‎alle‏ بدانیم. مسبب الاسباب همان ,قدرت خداست 

صفحه 148:
نكت ها طبق قواعد ادبيات عرب هنكامى كه حصر مى يابد از اين رو مقدم شدن كلمه ( ایاک) بر ( نعبد) و ( نستعين) دليل بر انحصار است و نتيجه آن همان توحيد عبادت و توحيد افعالى بر يايه جمع و جماعت است 

صفحه 149:
اهنا الصّراط المُسَتَقِيمَ ما را به راه راست هدایت کن نخستین تقاضای بنده از پروردگار اين است که او را به راه راست ء راه پاکی و نیکی» راه عدل و داد و راه یمان و عمل صالح هدایت کند. حضرت علی (ع) در تفسیر اين آیه می فرماید 

صفحه 150:
خداوندا» توفیقاتی را که در گذشته بر ما ارزانی داشتی و به برکت آن تو را اطاعت کردیم» هم چنان ادامه ده تا در آینده عمرمان نیز تو را .اطاعت كنيم 

صفحه 151:
نکته ها صراط مستقیم نفی هرگونه کار شیطانی و عمل انحرافی است. راه رسیدن به صراط مستقیم پیوند و ارتباط با خداست. اگر قرآن می كويد صراط مستقيم » همان دين و آيين الهى در جنبه هاى عقيدتى و .عملی است 

صفحه 152:
صراط مستقیم را به اسلام» قرآن؛ پیامبر اکرم (ص) ائمه اطهار (ع) و ... تفسیر کرده اند. راغب اصفهانی در باره معنای صراط می گوید: صراط راه مستقیم است 

صفحه 153:
صرَاط لین آنعمت علبیز کبر راه کسانی که ایشان را نعمت داده‌ای» نه خشم گرفتگان بر آنها و نه گمراهان 

صفحه 154:
ف هن م مه اين آيه در حقيقت تفسير روشنى براى صراط مستقیم است. در این آیه خدا به ما دستور می دهد طریق و خط پیامبران و نیکوکاران و انها که مشمول نعمت و الطاف او شدند را بخواهیم » نیز به ما هشدار می دهد در برابر شما هميشه دو خط انحرافی قرار دارد : خط مغضوب عليهم و 

صفحه 155:
۰ سب الذین انعمت علیهم کیان اند؟ قرآن کریم در معرفی اینها می فرماید: کسانی که ,دستوراث خدا و پیامبر را اطاعت کنند من يلع لله وَالرّسُولَ ‎oat cst‏ آنعم ال عم من این و م لصديقين وَالشهداء وَالصَالِحِينَ وحَسَْ ولیک ui). 69 Lu, 

صفحه 156:
و هر که از خدا و پیامبرش اطاعت کند» همراه با کسانی خواهد بود که خدا نعمتشان داده است» چون انبیاء و صدیقان و شهیدان و صالحان. و اینان چه نیکو رفیقانند 

صفحه 157:
اين آيه افراد مورد نعمت خدا را چهار گروه معرفی می کند؛ پیامبران» صدیقان» شهدا و صالحان. مغضوب علیهم و ضالین کیان اند؟ ضالین گمراهان عادی هستند و مغضوب علیهم ,گمراهان لجوج و یا منافق 

صفحه 158:
ادامه دار ‎a‏ ‏محمد سرگل زائی @wue_warerat