سیستم های سازه ای ساختمان های بلند

سیستم های سازه ای ساختمان های بلند

اسلاید 1: سيستم های سازه ای ساختمانهای بلند

اسلاید 2: سرفصل ها : 1- آشنايي با سيستم سازه اي لوله اي (Tubular and Tube in Tube) 2- آشنايي با سيستم سازه اي با خرپاي كمربندي 3- آشنايي با اندركنش سيستم هاي خمشي با ديوار برشي و يا مهاربندي 4- آشنايي با سيستم هاي خمشي فولادي همراه با ديوار برشي 5- آشنايي با سيستم هاي سازه اي فولادي با مهاربندي بيروني 6- آشنايي با سيستم هاي سازه اي بلند مركب

اسلاید 3: فهرست مطالبمعرفی و تاریخچه سازه های بلندضوابط طرّاحیبارگذاریسیستم های سازه ای ساختمانهای بلندپایداری سازه های بلنداثرات خزش، آبرفتگی و حرارت

اسلاید 4: 1- آنالیز و طراحی سازه های بلند، برایان استفورد اسمیت، الکس کول، ترجمه دکتر حسن حاجی کاظمی2- سازه های ساختمان بلند، ولف گانگ شولر، دکتر حجت اللّه عادلی3- رفتار و طراحی سازه ای ساختمانهای بلند، دکتر فریبرز ناطقی الهی، مهندس رضا کاکاوند اسدی4 - سيستم های مقاوم سازه ای در ساختمانهای بلند، دکتر علی خیرالدين ، مهندس سيما آرامش فهرست منابع

اسلاید 5: تاریخچه سازه های بلنداصولاً ساختمانها را نمیتوان بر حسب ارتفاع یا تعداد طبقه دسته بندی کرد. بلندی خود یک حالت نسبی است و بلندی یک ساختمان بستگی به شرایط اجتماعی و تصورات فرد از محیط دارد. از نقطه نظر مهندسی هنگامی میتوان سازه را بلند نامید که ارتفاع آن باعث شود که نیروهایِ جانبی ناشی از باد و زلزله بر طرّاحی آن تاثیر قابل توجهی گذارند. ساخت ساختمانهای بلند ابتدا با هدف دفاع شروع و سپس جنبه های نمادی و کاربردی پیدا کرد. رشد و توسعه ساختمانهای بلند جدید در دهه هشتاد قرن نوزدهم با کاربرد تجاری و مسکونی شروع گردید. سازه های بلند به خاطر اینکه معمولاً از نظر ظاهری شاخص هستند، مدیریتهای تجاری از آن به عنوان وسیله تبلیغی نیز استفاده میکنند. افزایش سریع جمعیت شهری و محدودیت فضا نیز بر معماری سازه های مسکونی اثر گذاشته است. افزایش قیمت زمین، نیاز به محدود نمودن گسترش افقی شهرها و حفظ زمینهای کشاورزی از عواملی هستند که بر توسعه و ساخت سازه های بلند موثر بوده اند. ضمناً در بعضی از شهرها مانند هنگ کنگ و ریودوژانیرو بخاطر شرایط توپوگرافی منطقه ساخت سازه های بلند تنها راه حل تامین مسکن است.

اسلاید 6: عوامل موثر بر روند رشد، افزاش ارتفاع و فرم های سازه ای کارائی و بازدهیِ سازه های بلند رابطۀ مستقیمی با مواد در دسترس، تکنولوژی ساخت و درجه پیشرفت و کارائی سرویسهای مربوطه دارد. با گسترش سریعِ ساختمانهایِ آجریِ بلند در اواخر قرن نوزدهم در سال 1891 مرتفع ترین ساختمانِ آجری با 16 طبقه در شهر شیکاگو ساخته شد. این ساختمان (مونادناک) که آخرین سازه بلند با مصالح سنگین میباشد در پائین ترین طبقه دارای دیوارهائی به ضخامتِ 2 متر است که این دیوارها فضای عمدۀ این طبقه را اشغال نموده اند.

اسلاید 7: رشد و توسعۀ ساخت سازه های بلند مدیون دو ابداع مهمی است که در اواسط قرن نوزده به نتیجه رسیده اند. و این دو ابداع مهم عبارتند از آسانسور و مواد با مقاومت و کارائی بالا نظیر آهن و فولاد. مواد جدید موجب شدند که اسکلت سازه ها سبکتر، ارتفاع آنها بلندتر، فضای داخلی آنها بازتر و پنجره ها و بازشوها بیشتر گردند. اولین سازه بلند با اسکلت فلزی ساختمان 11 طبقۀHome Insurance شیکاگو به سال ۱۸۸۴ بود.

اسلاید 8: روشهای پیشرفته طراحی و تکنولوژی ساخت باعث گردیدند که حداکثر ارتفاع سازه های فولادی به تدریج افزایش یافته و در سال 1913 ساختمانِ Woolworth با 60 طبقه در نیویورک اجرا شود.

اسلاید 9: روند رشد در این مرحله که به دوران طلائیِ آسمان خراش سازی معروف است، به سال 1931 با اجرای ساختمانِ 102 طبقۀ Empire State به اوج خود رسید(با ارتفاع 381 متر )گرچه استفاده از بتن آرمه در اواخر قرن نوزده و شروع قرن بیستم متداول گردید، ولی به نظر نمی رسد تا قبل از پایانِ جنگ جهانی اول در سازه های بلند از آن استفاده شده باشد. در آن زمان هنوز خواص مواد مرکب (کامپوزیت) و قابلیتهای آن ناشناخته بود و سازه ها عموما فولادی بودند. در این دوره رشد و توسعه سازه های بتن آرمه بسیار کند و مقطعی بود و زمانی که ساختمان فلزی Empire State کامل گردید، بلندترین سازه بتنی، ساختمان ۲۳ طبقه Exchange Building واقع در سیاتل آمریکا بود.

اسلاید 10: پس از جنگ جهانیِ دوم به جای تلاش در افزایشِ ارتفاع متخصصین به معرفی سیستمهای جدید سازه ای، مواد با کارائی و کیفیت بهتر و روشهایِ طراحی و ساخت پیشرفته تر پرداختند و با طی این روند در سال 1973 با استفاده از سیستم سازه ایِ قابهایِ محیطی (Framed Tube) برجهای 110 طبقه World trade Center نیویورک به ارتفاع 412 متر ساخته شد.

اسلاید 11: با توجه به اینکه برجهای تجارت جهانی نزدیک به 40 سال بعد از از ساختمان امپایر استیت ساخته شدند، پیش بینی میشد مدت زمان زیادی رکورد دار بلندترین ساختمانهای دنیا باشند. امّا یک سال بعد یعنی در سال 1974 برج ِsears در شیکاگو با ارتفاعِ 442 متر این به تصور پایان داد.

اسلاید 12: Petronas Towers: برجهای دو قلو که در سال 1998 در کوآلالامپور مالزی به ارتفاعِ 452 متر ساخته شدند و رکورد بلندترین ساختمان دنیا را شکستند.

اسلاید 13: Taipei 101 : ساختمان با ارتفاعِ 508 متر که در تایوان و در شهر تایپه در سال 2004 ساخت آن به اتمام رسید.

اسلاید 14: در نهایت برجِ Burj Khalifa در کشور امارات متحده با ارتفاع 828 متر مرتفع ترین ساختمان دنیا دنیا در حال حاضر است . این برج در سال 2010 به بهره برداری رسید.

اسلاید 15: نماسازی های خاص، بریدگی های معماری و عقب نشینی در طبقات بالا برای تامین نور از ویژگی های معماری مدرن است. نیاز به مقاومت و سختی در سازه ها با در نظر گرفتنِ موارد فوق باعث گردید که پیشرفت های اساسی در فرمهای سازه ای ایجاد شود و شکل جدیدی از قابها شاملِ قابهایِ مهاربندی شده، قابهایِ محیطی، سیستمهایِ قاب-دیوار و سازه هایِ با مهار کمربندی (Outrigger-Braced Structures) معرفی گردند. آخرین نسل از سازه های فوق مدرن و با شکل های متنوع و نامنظم تر پیوندِ دو و یا حتی سه سیستم از سیستم هایِ سازه ایِ مذکور هستند.

اسلاید 16: فصل2- ضوابط طّراحیساختمانهای بلند معمولاً برای استفاده های مسکونی، تجاری و یا گاهی ترکیبی از هر دو طراحی میشوند. در اکثر موارد معیار اولیه طراحی معماری آن است و فقط در مورد ساختمانهای بلند استثنائی سازه ساختمان و شرایط و محدودیت های مهندسی به عنوان معیار اولیه جایگزین معماری می شود. ضوابط اصلیِ سازه ای تامین مقاومت کافی در برابر انهدام، سختی جانبی و کارائی مناسب در طول عمرِ بهره برداریِ ساختمان است. بسیاری از ضوابط سازه ای برای ساختمان های بلند و کوتاه مشترک است، لذا در اینجا برای پرهیز از تکرار مطالب، به موارد خاصی اشاره می شود که لازم است در طراحی ساختمان های بلند در نظر گرفته شود.

اسلاید 17: 2- 1 مقاومت و پایداری هدف اوّلیه طرّاحی در حدّ نهایی مقاومت این است که سازه در اثر بحرانی ترین حالتِ بارگذاری ممکن در عمر مفید خود و بارهای اجرائی دوره ساخت، مقاومت کافی داشته باشد و پایدار بماند. برای این منظور لازم است که نیروها و تنشهای ایجاد شده در اجزای سازه در اثر بحرانی ترین ترکیب بارها، شامل لنگرهای اضافیِ ناشی از تغییر مکانهای درجه دوم (اثراتِP-∆ ) آنالیز گردند. تنشهای اضافیِ ناشی از نشست نسبی، خزش، آبرفتگی و یا حرارت نیز باید در آنالیز وارد گردد. علاوه بر موارد فوق باید شرایط بنیادیِ تعادل نیز کنترل شود. با لنگرگیری حول لبه پی، لنگر مقاوم ناشی از بار مرده وزن ساختمان باید با اعمال ضرائب ایمنی، بزرگتر از لنگر واژگونی باشد.

اسلاید 18: 2- 2 محدودیت­های سختی و جابجائی تامینِ سختی مناسب و بخصوص سختیِ جانبی سازه، به دلایل بسیار مهمی از عوامل اساسی طراحی ساختمانهای بلند است. در حد نهائی مقاومت، تغییرشکل های جانبی باید به طریقی محدود گردند که اثرات ثانویه ناشی از بارگذاری قائم (اثراتِ P-∆) باعث شکست و انهدام سازه نگردند. در حد بهره برداری، اولاً تغییرشکلها باید به مقادیری محدود شوند که اعضای غیرسازه ای نظیر درها و آسانسورها به خوبی عمل نمایند، ثانیاً باید برای جلوگیری از ترک خوردگی و افت سختی از ازدیاد و تشدید تنش در سازه ها جلوگیری نمود و از توزیع بار بر روی اعضای غیر سازه ای نظیر میان قابها و یا نماها خودداری کرد. ثالثاً سختی سازه باید به اندازه ای باشد که حرکت های دینامیکی آن محدود شده و باعث اختلال ایمنی و آرامش استفاده کنندگان و ایجاد مشکل در تاسیسات ساختمان نگردند.

اسلاید 19: در حقیقت، توجه ویژه به سختی جانبی است که طراحی سازه های بلند را از سازه های کوتاه متمایز می سازد. یکی از عوامل ساده ای که بوسیله آن می توان سختیِ جانبی یک ساختمان را تخمین زد، شاخص جابجائی است. شاخص جابجائی، نسبت تغییرمکان ماکزیمم در بالای ساختمان به ارتفاع آن می باشد. برای شاخص جابجائی مقادیری نظیر یک پانصدم پیشنهاد شده است. از آنجا که در سازه های جدید، میان­قابهای داخلی و خارجی سخت که در سازه های بلند قدیمی به کار می رفتند، وجود ندارند، کنترل تغییرمکان جانبی از اهمیّت زیادی برخوردار است. چنانچه جابجائی سازه بیش از حد باشد، می­توان با اعمال تغییراتی در شکلِ هندسیِ سازه و در نتیجه تغییر مود مقاومت در برابر بارهای جانبی، افزایش سختی خمشی اعضای افقی، افزایش سختی با استفاده از دیوارهای ضخیم تر و یا اعضای هسته ای، سخت تر کردن گره ها و یا حتی با شیب دادن ستون های خارجی جابجائی را کاهش داد. در شرایط بحرانی گاهی از میراگرهای محرک و مقاوم نیز برای کاهش جابجائی استفاده می کنند.

اسلاید 20: 2- 3 معیّار آسایش در یک سازه بلند در اثر تغییرمکان های جانبی ناشی از باد، حرکت تناوبی ایجاد شده باعث احساس ناراحتیِ استفاده کنندگان سازه خواهد شد. معمولاً شتاب به عنوان عامل اصلی و تعیین کننده پاسخ انسان به ارتعاش در نظر گرفته می شود. منحنی های حد رفتاری انسان بر حسب شتاب و تواتر در دسترس می­باشد. بنابراین برای مقایسه پاسخ سازه با منحنی هایِ حد رفتاری، نیاز به یک آنالیز دینامیکی است.

اسلاید 21: 2- 4 خزش، آبرفتگی و اثرات حرارتدر ساختمان­های بتنی بلند، ممکن است مجموع تغییرمکان­های ناشی از خزش و آبرفتگی بخصوص در قسمت­های بالای ساختمان، تنش­هائی در اعضای غیرسازه­ای ایجاد نموده و به اعضای سازه­ای افقی نیروهای قابل توجهی اعمال کند. برای تعیین این تغییرشکل­های بلند مدت باید اثراتِ عوامل مهم متعددی نظیر خواص بتن، تاریخچه بارگذاری و عمر بتن در مرحله اعمال بار، نسبت حجم به سطح بتن و میزانِ فولادِ مورد نظر در محاسبات دخالت داده شوند. سپس می­توان نیروهای ایجاد شده در اعضای افقی را که ناشی از تغییر شکل­های نسبیِ قائم تکیه­گاهها می­باشند را تخمین زد. با توزیع یکنواخت تنش­ها در اعضای قائم، تا حدود زیادی می­توان جابجائی­های نسبیِ قائم ناشی از خزش را کاهش داد.

اسلاید 22: 2- 5 ملاحظات حفاظت در برابر آتش سوزی در ساختمانهای بلند به دو دلیل اساسی آتش سوزی یکی از ملاحظات مهم میباشد. اولاً چون اکثر طبقات ساختمان بوسیله نردبانهای ماشینهای آتش نشانی قابل دسترسی نمیباشند، عملیات خاموش کردن آتش و نجات افراد فقط از داخل ساختمان امکان پذیر است. ثانیاً تخلیه اضطراری کامل در مدت زمان کوتاهی عملی نمیباشد. در یک آتش سوزی گرمای سوزاننده در مقایسه با دود و گازهای سمی حاصله که باعث بیشتر تلفات میگردد خط کمتری ایجاد میکند. از این رو بر طبق مقررات حفاظت در برابر آتش سوزی، ساختمان باید چنان طرح شود که موارد زیر تامین شود:

اسلاید 23: 1- تمامیت سازه ای برای مدت زمان معینی با استفاده از مصالح غیر قابل احتراق که نخواهند سوخت و دود نخواهند کرد. با داشتن اطلاعات کافی در باره تغییراتِ درجه حرارت در داخل عضو و میزان مقاومت و تحمل تکیه گاهها و سازه های مجاور، تنش های ایجاد شده در اعضاء قابل آنالیز است. با افزایش درجه حرارت، خواص مکانیکی مواد سازه ای نظیر مدول الاستیسیته، سختی و مقاومت آنها به سرعت کاهش یافته و قابلیتِ تحملِ بار سازه کم می­شود. به عنوان مثال تنش جاری شدن فولاد نرم در حرارتِ 700 درجه سانتیگراد حدود 10 تا 20 درصد تنش جاری شدن در درجه حرارت معمولی است، این میزان تغییر درجه حرارت، مدول الاستیسیته فولاد را حدود 40% تا 50% کاهش می دهد. درجه حرارتی که موجب تغییرمکان های زیاد و یا انهدام می گردد به موارد مورد استفاده، نوع سازه و بارگذاری بستگی دارد.

اسلاید 24: 2- محدود کردن آتش، جلوگیری از گسترش آن به بعضی مناطق حساس ساختمان.3- دستگاههای خروجی کافی.4- دستگاههای موثر کشف دود و آتش.5- آبفشانها (شیرهای خودکاری که در مواقع آتش سوزی بوسیله ذوب مهره ای باز شده و آب به بیرون می پاشد) و وسایل لازم برای تهویه دود و گرما.

اسلاید 25: 2- 6 نشست پی

اسلاید 26: فصل 3- بارگذاری بارگذاری در سازه های بلند به دلیل طبقات زیاد، افزایش اثرات باد و اهمیتِ بیشترِ اثرات دینامیکی با سازه های کوتاه متفاوت است. مجموع بارهای قائم طبقات، نیروهای بسیار زیادی را بر ستونها اعمال میکند. بار باد بر سازه بلند نه تنها بر سطح بزرگتری نسبت به سازه کوتاه اثر میکند، بلکه در ارتفاع با شدت بیشتر و بازوی لنگرِ بزرگتری بر سازه تاثیر میگذارد. بار باد در طراحیِ سازه های کوتاه عامل تعیین کننده ای نیست ولی در سازه های بلند میتواند در طراحی و فرم سازه نقش بسیار مهم و اساسی داشته باشد. در حالتهای خاصی که سازه بسیار لاغر و انعطاف پذیر است، علاوه بر نیروهای داخلی، حرکاتِ سازه نیز باید در تعیینِ اثرات باد محاسبه گردند.در مناطقِ زلزله خیز ممکن است نیروهای ناشی از حرکات زمین از بارهای ناشی از باد بسیار بیشتر شوند و در نتیجه بارهایِ زلزله تعیین کننده فرم، طرح و هزینه سازه خواهند شد. از نظر رفتارِ داخلی سازه پاسخِ دینامیکیِ ساختمان نقش مهمیِ در نحوه اثر و کمیِت بارهایِ موثر بر سازه خواهد داشت.

اسلاید 27: 3-1 بارگذاری قائم بارهایِ قائمی که توسطِ تیرها و تاوه های سازه های بلند تحمل میشوند متفاوت با بارهای مربوط به سازه های کوتاه نیستند، ولی مجموع بارهای اعمالی بر ستونها و دیوارهای سازه های بلند، بسیار بیشتر از بارهایِ نظیر در سازه های کوتاه است. بار مرده در سازه های کوتاه با استفاده از وزن مخصوص اعضای طراحی شده، محاسبه میشود. اختلاف بین اندازه های طراحی و اندازه های حقیقی و وزنهای تخمینی با مقادیر واقعی تاثیر ناچیزی بر دقت محاسبه دارد.

اسلاید 28: 3-1-1 بارهایِ قائم ضربه ای بارهای قائم ضربه ای بارهای زندۀ قائمی هستند که در هنگام شتاب گیری آسانسور به طرف بالا و یا ترمز آن در حرکت به طرف پائین ظاهر میشود. معمولاً در طراحی، افزایش باری معادل 100% بار استاتیکی آسانسور برای اطمینان از رفتار مناسبِ اعضایِ باربرِ مربوط به آن در نظر گرفته میشود.

اسلاید 29: 3-1-2 بارهایِ اجرائی اجزاء سازه ای بطور کلی برای بارهای مرده و زنده طرح میشوند. اما یک قطعه سازه ممکن است در موقع اجرای ساختمان تحت بارهایی خیلی بیشتر از بارهای طرح قرار گیرد. اینگونه بارهای که موسوم به بارهای اجرائی هستند قسمت مهمی را در طرح اجزاء سازه تشکیل میدهند. به عنوان مثال پیمان کاران معمولاً مصالح و وسائل سنگین را روی سطح کوچکی از سازه انباشته میکنند. این عمل ایجاد بارهای متمرکزی میکند که خیلی بیشتر از بارهای زنده فرض شده برای سازه طرح شده میباشد. در چنین شرایطی شکست سازه ها نتیجه شده است. مثال دیگر در اجرای سازه های بتنی هنگامی است که پیمانکار پایههای تقویتی و قالب بندی را قبل از اتمام مدت کافی برای عمل آمدن بتن بر می دارد. در چنین صورتی جزئی از سازه ممکن است تحت اثر بارهائی قرار بگیرد که قادر به تحمل آنها نباشد و شکست حاصل شود. هر پیمانکار در طول زمان روش اجرائی را توسعه می دهد که برای خودش اقتصادی بودنش ثابت شده است. هرچند که مهندس معمار ممکن است به دلیل عدم آشنائی با روش های اجرائی پیمانکار، ساختمان را طوری طراحی کند که برای یک روش اجرائی معینی مناسب باشد.

اسلاید 30: 3-2 بارگذاری باد بارگذاریِ جانبیِ ناشی از باد مهمترین عامل تفاوتِ بین طراحی ساختمانهای بلند و ساختمان های متوسط و کوتاه است. طراحی ساختمانهای تا 10 طبقه و با شکل هندسی متعارف به ندرت متاثر از اثرات بارهایِ باد خواهند بود. در ساختمانهای بیش از 10 طبقه به دلیل افزایشِ ابعاد مقاطع اعضا و نیاز احتمالی به اعضایی اضافی برای مقابله با بار باد، اضافه هزینه ای که با تعداد طبقات به صورت تصاعدی افزایش می یابند، خواهیم داشت.

اسلاید 31: با ابداعات جدید معماری، افزایش مقاومت مواد و پیشرفته تر شدنِ روشهای آنالیز، سازه های بلند، سبکتر و کاراتر شده اند. در نتیجه قابلیت بیشتری در تغییرشکل و جابجائیِ ناشی از باد از خود نشان میدهند. این امر باعث گردیده که تحقیقات در این زمینه شتاب بیشتری یافته و پیشرفتهای قابل توجهی در شناخت طبیعت بار باد حاصل شود و روشهائی برای تخمین کمیت آن نیز معرفی گردد. روشهای کاربردی و تئوری ها عموماً در ارتباط با تعیین مقدار افزایش بار باد در اثر وزشهای ناگهانی(gust) و اثرات دینامیکیِ آن بر سازه میباشند.در ادامه بعضی از روشهای آئین نامه ای به ویژه آئین نامه های پیشرفته ای که بار وزشهایِ ناگهانی باد را در نظر میگیرند معرفی میشوند:

اسلاید 32: اولین روش، روش استاتیکی است. که در آن فرض میشود ساختمان در برابر باد به صورت جسم صلب گیردار عمل میکند. روش استاتیکی برای طراحیِ ساختمانهای بلند متعارف و بدون شرایط خاص در ارتفاع، لاغری و یا ارتعاش در اثرِ باد قابل استفاده است. روش دیگر روشِ دینامیکی است. که در سازه هایی با شرایط ویژه از نظر ارتفاع و لاغری و با قابلیت ارتعاش در اثر باد کاربرد دارد. این نوع سازه های ویژه، در آئین نامهUBC (Uniform Building Code) به سازه هائی اطلاق میشود که ارتفاع آنها از 123 متر (400 فوت) و یا 5 برابرِ عرض سازه بیشتر باشد (در مقرراتِ ملی ساختمان ایران، مبحث ششم، این محدودیت 120 متر و همان نسبت ارتفاع به عرض 5 است) و یا اینکه در مقابلِ نوساناتِ ناشی از باد حساس باشند. این ساختمانهای ویژه را به طریق پیشرفته تر، علاوه بر در نظر گرفتن نسبتِ ابعاد با معیار فرکانس طبیعی و میرایی سازه نیز تعریف کرد. در روش استاتیکی آئین نامه ایران مشابه آئین نامه UBC است با این تفاوت که ضریب اهمیت ساختمان حذف شده است. ضریب اهمیت ساختمان در آئین نامه UBC برای ساختمانهای حساس و موردنیاز بعد از حوادث برابرِ 1/5و در سایر ساختمانها برابرِ 1 است.

اسلاید 33: 3-2-1 روش دینامیکی چنانچه ساختمان بسیار لاغر و یا بلند باشد و یا اگر در شرایط محیطی بسیار بحرانی قرار گرفته باشد، ممکن است در اثر تقابل دینامیکیِ حرکت ساختمان و وزش ناگهانی باد، بار موثر بر ساختمان افزایش یابد. اگر بتوان هزینه های لازم را تامین کرد بهترین روش برای اثرات فوق آزمایشِ تونل باد است که در آن خواص هندسی، فیزیکی و محیط اطراف ساختمان مدل سازه میشود. در ساختمانهائی که دارایِ موقعیتِ چندان بحرانی نیستند که احتیاج به آزمایشِ تونل باد داشته باشند و ضمناً روشهای سادۀ طراحی هم برای آنها کافی نیست، از روشهایِ دینامیکیِ دیگری برای محاسبه بار باد استفاده میکنند.

اسلاید 34: روش آنالیز دقیق آزمایش تونل باد بسیار تخصصی، پیچیده و پر هزینه است و از آن فقط میتوان در پروژه های بسیار بزرگ استفاده نمود. در ساختمانهائی که نه چنان ساده هستند که بتوان با روشهای معمولی بار باد آنها را آنالیز کرد و نه آن چنان پر اهمیتند که نیاز به آزمایشِ تونل باد داشته باشند، برای محاسبه بار دینامیکی میتوان از روش های آنالیزِ دقیق استفاده نمود. روش نمونه زیر بر اساسِ کارِ Devenport است که هم اکنون در آئین نامه ملیِ ساختمان کانادا NBCC از آن استفاده میشود. در آئین نامه مزبور، فشار خارجی یا مکشِP بر روی سطح ساختمان از رابطه زیر بدست می آید:

اسلاید 35: ضریب موقعیت یا باد دیدگی است و تابعی از ناهمواری محیط اطراف میباشد. سه نوع موقعیت در آئین نامه تعریف شده است: فضای باز با حداقل موانع، فضاهای نیمه باز و کم مانع مانند اماکنِ حومه شهر و جنگلی و فضاهای پر مانع با ساختمانهای بلند متعدد که حداقل 50% ساختمانها بیش از 4 طبقه باشند. رابطه ای نیز برای تعیین در سه موقعیتِ فوق آمده است که بر حسب توانی از ارتفاع میباشد.

اسلاید 36: ضریب اثرات وزش ناگهانی و یا ضریب تند باد است که نسبت اثراتِ بار ماکزیمم به بار متوسط میباشد. در آئین نامه کمیتِ به شکل روابط و نمودار ارائه شده که استفاده از آنها ساده میباشد. ولی تشریح آنها در این محدوده کار ساده ای نیست. به طور خلاصه این روابط و نمودارها مبین اثر باد بر حسب تقابل بین سرعت باد و پاسخ دینامیکی مد اول سازه، که تابعی از فرکانس طبیعی و میرائی است، مبیاشند.

اسلاید 37: ضریب میانگینِ ضریب فشارِ خارجی رویِ سطحِ مورد نظر است. کمیت آن تابعی از شکل ساختمان، جهتِ باد و سرعت باد است که معمولاً از آزمایشهایِ تونل باد بر روی مدلهایِ با مقیاس کوچک تعیین میگردد. جزئیات روش فوق در آئین نامه ملیِ ساختمان کانادا و ضمیمه آن آورده شده است. روش مشابهی نیز توسط Simiu ارائه شده که مدعی است بار باد را محافظه کارانه تخمین زده ولی مقدار آن بسیار کمتر از مقادیر بدست آمده از روشِ NBCC میباشد. روش آنالیز دینامیکی بار باد در آئین نامه بارگذاری ایران مشابه روش آئین نامه NBCC میباشد.

اسلاید 38: فصل 4- سیستم های سازه ای ساختمانهای بلند از دیدگاه یک مهندس سازه، بهترین فرم سازه ای، انتخابی است که در آن اعضای اصلی ترکیبهای مختلف بارهای قائم و افقی را به صورت بهینه تحمّل نمایند. ولی در عمل معمولاً ملاحظات غیر سازه ای، تاثیرات بسیار مهمی در انتخاب فرم سازه دارند و ممکن است تعیین کننده باشند. از عوامل مهمی که باید در تصمیم گیری فرم سازه دخالت داده شوند، پلان داخلی، مواد، روش اجرا، معماری و شکل خارجی ساختمان، موقعیت و مسیر سیستمهای تاسیساتی و سرویس، نوع و مقدار بار جانبی و ارتفاع ساختمان میباشند. هرچه ساختمان بلندتر و لاغرتر باشد، عوامل سازه ای از درجه اهمیّت بیشتری برخوردار میگردند، و متعاقباً نیاز به انتخاب فرم سازه ای نیز بیشتر میشود.

اسلاید 39: یکی از مهمترین عوامل موثر بر فرم سازه، کاربری ساختمان است. ساختمانهای تجاری – اداریِ جدید نیاز به فضاهای باز بزرگ دارند تا بر حسبِ سلیقه استفاده کنندگان توسط پانلهای سبک تقسیم بندی و فضاسازی شوند. لذا اعضایِ قائم اصلی سازه ای باید تا حد امکان دور از هم، در محیط ساختمان و در اطراف آسانسورها، پله ها و عبورگاههای سرویس قرار گیرند. شکل (4-2) شکل(4-3)

اسلاید 40: تاسیسات در ساختمانهای بلند در زیر کفها و روی سقف کاذب، به صورت افقی توزیع میگردند. فضاهای اضافی مورد نیاز برای این تاسیسات، ارتفاع طبقاتِ این نوع ساختمانها را تا 3/5متر یا بیشتر خواهد کرد. در ساختمانهای مسکونی و هتلها معمولاً فضا سازی های داخلی به صورت دائم بوده و در طبقات تکرار می­شوند. در نتیجه ستونها و دیوارها در تمام پلان و در محدوده تیغه بندیها جایگزین میگردند. تاسیسات در این ساختمانها میتوانند به صورت قائم در کنار دیوارها، ستونها و یا عبورگاههای ویژه به طریقی قرار گیرند که نزدیکترین فاصله را به محل مورد نیاز داشته باشند و یا از بالای سقف کاذب راهروها به محل دلخواه هدایت شوند. لذا به جز در راهروها احتیاجی به سقف کاذب نخواهد بود. ارتفاع طبقات در این نوع ساختمان حدود 2/7متر خواهد شد. بنابراین یک ساختمان 40 طبقه مسکونی بسیار کوتاه تر از یک ساختمان 40 طبقه تجاری – اداری است. علاوه بر عوامل غیرسازه ایِ موثر در انتخاب فرم سازه، از اهداف مهم و اصولی در انتخابِ فرم سازه­ای، قابلیتِ تحملِ بارهایِ قائمِ زنده و مرده، بارهایِ جانبی، لنگر و پیچش در همه ترازها با مقاومت و سختی مناسب میباشد. بدیهی است که اهداف فوق باید تا حد امکان به صورت ارزان و اقتصادی برآورده شود. در فرمِ سازه ای انتخابی میتوان با جایگزینیِ اعضای قائم در نقاط مناسب، تنشهای فشاریِ ناشی از بار مرده را بر تنشهای کششیِ ناشی از بارهایِ جانبی حاکم و از ایجاد کشش در اعضای قائم و پی ها جلوگیری کرد.

اسلاید 41:

اسلاید 42: سازه­هایِ بلند بتن آرمه تقریباً دو دهه پس از اولین ساختمانهای بلند فلزی مطرح گردیدند. قابل ذکر است که ساختمانهای بتنی اولیه از نظر فرم سازه­ای متاثر از سازه های مشابه فولادی و دارای اسکلتی شامل ستونها و شاهتیرها بودند،. با این تفاوت که به علت صلب بودن قابها، بدون مهاربند قطری نیز در برابر بارهایِ جانبی مقاومت میکردند. در مرحله بعد با معرفی تاوه­های تخت و قارچی و ترکیب آنها در قابهای خمشی تا اواخر دهه 1940 این نوع فرم سازه­ای، در ساختمانهای بلندِ بتن آرمه متداول گردید. با معرفی دیوارهایِ برشی مقاوم در برابر بارهای افقی، گام مهمی در تکاملِ فرم ساز­ه­ای ساختمانهای بلندِ بتن آرمه برداشته شد. این اولین گام از سری تحولات در فرمهای سازه­ای بتنی بود که محدودیتِ 20 تا 25 طبقه مربوط به سیستمِ قابهایِ صلب و تاوه­های تخت را از میان برداشت. ابداعات و اصلاحات در فرم­های سازه­ای همگام با دستیابی به بتنهای با مقاومت بالا موجب گردید که ساختمانهای مرتفع بتنی تا 100 طبقه قابل اجرا گردند

اسلاید 43: 4 – 1 فرمهای سازه ای

اسلاید 44:

اسلاید 45: 4-1-1 قابهای مهاربندی شده (Braced Frame Structures) در قابهای مهاربندی شده مقاومت جانبی سازه توسط اعضای قطری که همراه با تیرها تشکیل جان یک سیستم خرپایی قائم را میدهند تامین میشود. در این سیستم ستونها یالهای خرپا هستند.

اسلاید 46: 4-1-2 قابهایِ صلب (Rigid Frame Structures) ساختار قاب صلب شامل ستونها و شاهتیرهائی است که بوسیله اتصالات خمشی به یکدیگر وصل شده­اند. سختی جانبی یک قاب صلب به سختی خمشی ستونها، شاهتیرها و اتصالات در صفحه بستگی دارد. امتیاز اصلی قاب صلب در ترکیب باز آن و آزادی عمل در طرّاحی داخلی و جایگزینی مطلوب درها و پنجره­هاست . اگر از قاب صلب به عنوان تنها عامل مقاوم ساختمان در برابر بارهای جانبی استفاده کنیم، این نوع ساختار سازه­ای با دهانه­های متداولِ 6 تا 9 متر فقط برای ساختمانهایی تا 25 طبقه اقتصادی خواهد بود. در ساختمانهای بیش از 25 طبقه، به علت انعطاف پذیری نسبتاً زیاد قابها، برای کنترلِ جابجائی به اعضا و مقاطع بزرگ غیراقتصادی نیاز خواهد بود.اجرای سیستم قاب صلب برای ساختمان بتن آرمه، به دلیل استحکام و صلبیِت اتصالات مناسب است. فرم سازه ای قاب صلب در ساختمانهائی با قاب فولادی نیز استفاده میشود، ولی اتصالات خمشی ِپر هزینه ای خواهد داشت. ابعاد مقاطع ستونها و شاهتیرها در هر ترازِ قاب صلب متاثر از کمیت برش خارجی در آن تراز است. و لذا ابعاد به طرف پای ساختمان افزایش می­یابند.نتیجه دیگر اینکه گاهی در طبقات پائین و با ارتفاع معمولی، تامین فضای کافی برای شاهتیرهایِ با مقاطع بزرگ امکان پذیر نیست.

اسلاید 47: 4-1-3 قابهایِ میان­پر (Infilled Frame Structures) در بسیاری از کشورها قابهایِ میان­پر متداولترین فرم سازه­ای برای ساختمانهای بلند تا 30 طبقه است. در این نوع سازه­ها، قابهای بتن آرمه و گاهی فولادی با مصالح بنائی نظیر آجر یا بلوک سیمانی و یا بتن درجا پر می­شوند. هنگامی که یک قاب میان­پر تحت اثر بار جانبی قرار میگیرد پُرکننده ها به عنوان اعضای فشاریِ مهاربندهای قطری به طور موثر عمل میکنند(شکل 4-7). از آنجا که پرکننده ها کار دیوارهای خارجی و یا تیغه هایِ داخلی را نیز انجام میدهند، سیستمی اقتصادی برای مقاوم ساختن و سخت نمودن سازه میباشند.

اسلاید 48: رفتار پیچیده پرکننده در قاب و عدم یکنواختی کیفیت مصالح بنائی، تعیینِ دقیق مقاومت و سختیِ قابهای میان پر را با مشکل مواجه میسازد. لذا به دلایل مذبور و ترس از برداشتن ناآگاهانه احتمالی دیوارها در زمانی در طول عمر ساختمان، از پرکننده ها برای مهار بندی سازه های بلند، فقط به عنوان مکمل در قابهایِ صلب بتن آرمه استفاده شده است.

اسلاید 49: 4-1-4 دیوارهایِ برشی (Shear Walls) دیوارهایِ قائمِ پیوسته بتنی و یا مصالح بنائی میتوانند از نظر معماری به عنوان جدا کننده و از نظر سازه ای تحمل کننده بارهایِ قائم و جانبی، در ساختمان مورد استفاده قرار گیرند. از آنجا که دیوارهای برشی سختی و مقاومتِ فوق العاده زیادی دارند، برای مهاربندیِ ساختمانهای بلند بسیار مناسب میباشند. در سازه های با دیوار برشی، دیوار برشی تحمل کننده بارهای جانبی است. دیوارها به صورتِ طرّه های قائم مجزای در صفحه و یا با ترکیبی غیر صفحه­ای در اطراف آسانسور، پله ها و عبورگاههای سرویس عمل میکنند(شکل 4-8). چون دیوارها در جهت افقی سخت­تر از قابهای صلب هستند این نوع سازه ها تا 35 طبقه اقتصادی خواهند بود.  شکل (4-8)

اسلاید 50: دیوارهایِ کوپل (Coupled Shear Walls) دیوارهای کوپل فرمی خاص ولی متداول از سازه های دیوارهای برشی است که روش آنالیز و طرّاحی ویژه ای دارد. این سازه ها شامل 2 یا چند دیوار برشی در یک صفحه یا تقریباً در یک صفحه هستند که در تراز طبقات توسط تیرها و یا تاوه­های سخت به یکدیگر متصل میشوند(شکل 4-9). وجود اعضایِ برشیِ اتصالیِ بین دیوارها باعث ایجادِ یک طره مرکب از مجموعه دو یا چند دیوار میشود که حولِ یک محور مرکزی مشترک خمش پیدا میکند. در نتیجه سختیِ افقی بسیار بیشتر از حالتی خواهد شدکه دیوارها به صورتِ طره های مستقل عمل نمایند. دیوارهای کوپل معمولاً در نوعی از ساختمانهای مسکونی استفاده میشوند که در آنها دیوارهای سراسری، آپارتمانها را از یک دیگر جدا میسازند. دیوارهای سراسری شامل دو یا سه دیوار برشیِ واقع در یک صفحه هستند که بین آنها راهرو و پنجره وجود دارد. شکل (4-9)

اسلاید 51: 4-1-5 سازه های قاب - دیوار (Wall- Frame Structures) هنگامی که دیوارهای برشی با قابهای صلب ترکیب شوند(شکل 4-10)، دیوارها در زمانِ تغییر شکل خمشی و قابها در زمانِ تغییر شکل برشی، توسط شاهتیرها و تاوه­ها مقید شده، اجبارا ًتغییر شکل یکسانی خواهند داشت. در نتیجه قابها و دیوارها در جهتِ افقی و به خصوص در بالای ساختمان با یکدیگر همکاری نموده، سازۀ مقاومتر و سخت تری را تشکیل میدهند. سازه ترکیبیِ قاب – دیوار برای ساختمانهایِ 40 تا 60 طبقه مناسب است. این تعداد طبقه بسیار بیشتر از تعداد طبقاتِ ساختمانهایِ با قاب صلب یا دیوار برشیِ تنهاست.شکل (4-10)

اسلاید 52: 4-1-6 سازه های جداره ای (Tubular Structures) مقاومتِ جانبیِ سازه­های با قاب محیطی، بوسیله قابهای بسیار سختی که در محیط ساختمان قرار گرفته و تشکیل جدار بسته­ای را میدهد تامین میشود. قابهای محیطی شامل ستونهائی به فواصل 2 تا 4 متر هستند که توسط شاهتیرهائی عمیق به یکدیگر متصل میگردند (شکل 4-11). گرچه قابهای محیطی تمامیِ بارجانبی را تحمل میکنند، بارهایِ قائم نیز بین ستونهای محیطی و ستونهای داخلی تقسیم میگردند. هنگامی که سازه تحت اثرِ بارِ جانبی قرار میگیرد، قابهایِ محیطی در جهت بارگذاری به صورتِ جانها و قابهایِ عمود بر بارگذاری به صورتِ بالهایِ طرّه حجیم محیطی عمل خواهند کرد. سازه قاب محیطی یک از پیشرفته ترین فرمهای سازه ای ساختمانهای بلند میباشد که ضمنِ بازدهی نسبیِ خوب و اجرایِ آسان، برای هر ارتفاعِ بلندی نیز مناسب است. گرچه بازدهی سازه­ای ساختار قاب محیطی بسیار خوب است ولی هنوز برای اصلاح و تکمیل سیستم، امکانِ کار بیشتر وجود دارد، چون به نظر میرسد قابهائی که عمل بال را انجام میدهند مشکل لنگی برش دارد. این مشکل ناشی از این مسئله است که ستونهایِ وسطِ قابهایِ بال نسبت به ستونهایِ گوشه­ای این بالها تحت اثر تنشِ کمتری قرار میگیرند، بنابراین از تمام قابلیت آنها در رفتار بال استفاده نمیشود. الف) قابهای محیطی (Framed-Tube)

اسلاید 53:

اسلاید 54: ب) قابهای محیطی تودرتو یا هسته-پوسته(Tube-in-Tube) این فرم سازه ای شامل یک قاب محیطی خارجی یا پوسته و یک هسته مربوط به آسانسور یا عبورگاه سرویس است (شکل 4-12). هسته و پوسته در تحمل بارهایِ قائم و جانبی مشترکاً عمل میکنند. در سازه­های فولادی هسته ممکن است متشکل از قابهایِ مهار بندی شده باشد، در حالی که در سازه بتنی ترکیبی از دیوارهای برشی است. شکل(4-12)

اسلاید 55: پ) قابهای محیطی دسته بندی شده (Bundled-Tube) این فرم سازه­ای به دلیل اینکه در ساختمانِ برجسیرز شیکاگو استفاده شده شاخص میباشد. ساختمان مزبور شامل چهار قاب صلب فولادی در دو جهتِ عمود بر هم است که پس از اتصال به یکدیگر یک دسته نه تایی قاب محیطی را تشکیل داده است(شکل 4-13 الف). در این نوع سازه، مانند قابهایِ محیطیِ تکی قابهایِ در جهت بار جانبی عمل جانها و قابهایِ عمود بر جهتِ بارگذاری عمل بال هایِ طرّه قائم را انجام میدهند.وجود جانهایِ داخلی لنگیِ برش در بالها را به مقدار زیادی کاهش میدهد. در نتیجه ستونهایِ وجوهِ بالها نسبت به حالتِ محیطیِ تکی تحتِ تنشِ یکنواخت تری قرار گرفته و سهمِ بیشتری در ایجاد سختیِ جانبی خواهند داشت. در ساختمانِ برجِ سیرز بعضی از قابهای محیطی تا بالاترین طبقه ادامه نیافته اند و در نتیجه پلان ساختمان در طبقات بالا مانند شکلهایِ 4-13 ب و پ و ت کوچکتر شده است.

اسلاید 56:

اسلاید 57: ت) قابهای محیطی مهاربندی شده (Braced-Tube) راه دیگر افزایش بازدهی قابهایِ محیطی در جهتِ افزایشِ فاصله بین ستونها و بالابردن پتانسیل آن برای استفاده در ساختمانهای بلندتر اضافه کردنِ مهاربندیهای قطری در پیرامون سازه است. این نوع سازه اولین بار به سال 1969 در ساختمانِ فلزیِ جان هانکوک شیکاگو(شکل 4-14) و سپس در سال 1985 در ساختمانِ بتنیِ 780 Third Avenue نیویورک(شکل 4-15) بکار گرفته شد. در قابهایِ محیطیِ فلزی، مهاربندها بر رویِ قابهایِ صلب وجوهِ ساختمان به صورت مورب قرار میگیرند. ولی در سازه­های بتنی، مهاربندها شامل پانلهای بتنی به ابعاد بازشوها میباشند که درجا با قابها ریخته شده و به صورت قطری در وجوه ساختمان اجرا میگردند.

اسلاید 58: 4-1-7 سازه های با مهار بازویی (Outrigger-Braced Structures) این فرم سازه ای دارای یک هسته مرکزی متشکل از دیوارهای برشی یا قابهای مهاربندی شده است. هسته مرکزی توسط خرپاها یا شاهتیرهای بازو مانند به ستونهای خارجی متصل میشود. برای مشارکت دادن ستونهای محیطی که مستقیما به بازوها متصل نیستند٬ میتوان تمام ستونهای محیطی را توسط یک یا چند کمربند (Belt) متشکل از خرپاها یا شاهتیرها در تراز بازوها بهم متصل نمود.از سازه های با مهار بازویی برای ساختمانهای ۴۰ تا ۷۰ طبقه استفاده شده است.

اسلاید 59: 4-1-8 سازه های معلق(Suspended Structures) سازه معلق شامل یک یا چند هسته مرکزی و طره هایی افقی در تراز بام است که اعضای آویزان متشکل از کابل، میله و یا صفحات فولادی به آنها متصل بوده، بعبارت دیگر معلق هستند.

اسلاید 60: 4-1-9 سازه های هسته ای (Core Structures) در این نوع ساختار، یک هسته به تنهائی بارهای قائم و افقی را تحمل میکند (شکل 4-19). در برخی انواع آن، تاوه­ها در هر تراز توسط طره های متصل به هسته حمل میشوند و در برخی دیگر تاوه ها بین هسته و ستونهای محیطی قرار میگیرند. ستونهایِ محیطی در یک طبقه، بر روی طره هائی در تراز کفِ مربوطه و یا بر روی یک طره حجیم به عمق چند طبقه واقع میشوند. هدف اصلی این نوع سازه ایجاد فضایِ بازِ بدون ستون در طبقه همکف و طبقاتِ زیر طره هاست. این فرم سازه ای البته دارایِ معایب سازه ای زیادی نیز است که مهمترین آنها عبارتند از : عمق موثر سازه­ای کم هسته و در نتیجه عدم کارائی در تحمل بارهای جانبی و همچنین تحمل بار کفها توسط طره ها که اعضای سازه ای با بازدهی بسیار کم هستند.

اسلاید 61: 4-1-10 سازه های فضایی (فضاکار) (Space Structures) سیستم باربر سازه فضاکار متشکل از یک خرپای سه بعدی است که اعضای آن بارهای قائم و افقی را تحمل می کنند. این سیستم دارای بازدهی بسیار بالا و وزن نسبی کم است و قابلیت استفاده تا هر ارتفاعی را دارد. ساختمان 76 طبقه بانک هنگ کنگ نمونه کلاسیک این فرم سازه ای است.

اسلاید 62: 4-1-11 سازه های پیوندی (ترکیبی) (Hybrid Structures) برای ساختمانهای با اشکال هندسی غیر منشوری امکان کاربرد یک فرم سازه ای واحد از میان فرمهای معرفی شده بالا معمولا امکان پذیر نیست. در این شرایط ترکیب دو یا چند فرم سازه ای میتواند راه گشا باشد. برای نمونه در شکل روبرو سازه باترکیب قاب محیطی و مهار بازویی مشاهده میشود.

اسلاید 63: فصل 5- سیستم قاب-دیوار

اسلاید 64:

اسلاید 65:

اسلاید 66:

اسلاید 67:

اسلاید 68:

اسلاید 69:

اسلاید 70:

اسلاید 71:

اسلاید 72:

اسلاید 73:

اسلاید 74:

اسلاید 75:

اسلاید 76: فصل 6- سازه های جداره ای فرم اولیه و اصلی سازه های جداره ای شبیه قاب محیطی است، که تحت اثر نیروی باد، در صفحات عمود بر جهت وزش باد، لنگی برشی زیادی خواهند داشت. در مراحل بعدی توسعه برای توزیع یکنواخت تنشهای محوری در ستونهای صفحات عمود بر جهت وزش باد سیستمهای پر بازدهتر مانند قابهای محیطی دسته شده و قابهای محیطی مهاربندی شده ابداع گردیدند. در بعضی از ساختمانهای جدید که دارای شکلهای هندسی بدیع و معماری نامنظم هستند از فرمهای پیوندی استفاده میشود. در این حالت بخشی از سازه شامل قاب محیطی و سایر قسمت ها دارای قاب فضائی خواهند بود.

اسلاید 77: 6-1 قابهای محیطی ابتدائی ترین نوع قاب محیطی شامل 4 قاب صلب صفحه ای عمود بر هم است که مانند شکل (12-1 الف) تشکیل یک محیط بسته را می دهند. قابهای هر وجه شامل ستونهای محیطیِ نزدیک به هم میباشند که توسط تیرهای عمیق لبه ای در تراز کفها به یکدیگر متصل میگردند. بنابراین برای افزایش اینرسی مقطع ساختمان، بیشترین اعضای باربر در محیط سازه متمرکز میشوند. لذا در بسیاری از سازه های قاب محیطی، تمامی بارهای جانبی ناشی از باد فقط به قابهای خارجی داده میشوند. قابهای موازیِ جهت وزش باد، عمل جان طره محیطی و قابهای عمود بر جهتِ وزش باد عمل بال های آن را انجام میدهند. بخشی از بارهای وزنی قائم، توسط قابهای محیطی و بخشی توسط سازه داخلی نظیر ستونها و یا هسته ها تحمل میگردد. گرچه بیشتر سازه های جداره ای دارای پلانهای مربع یا مستطیل هستند، ولی از این فرم سازه ای در پلان های مثلثی، دایره ای و ذوزنقه ای نیز میتوان استفاده نمود.

اسلاید 78:

اسلاید 79: یکنواختی این سیستم سازه ای، امکان استفاده از روشهای پیشرفته در ساخت و ساز را فراهم میسازد. در سازه های بتنی استفاده از قالبهای لغزنده سرعت اجرا را بسیار زیاد میکند. از آنجا که ستونهای نزدیک به هم، دسترسی به فضاهای عمومی بزرگ در طبقات پائین را مشکل میسازد، در بسیاری از ساختمانها با استفاده از شاهتیرهای انتقالی برای جمع کردنِ بارهای قائمِ ستونهای نزدیک به هم و توزیع آن بین تعداد کمتری ستون و با فاصله زیادتر در پای سازه (شکل 12-1 پ) مشکل دسترسی را حل میکند. راه دیگرِ یکنواخت نمودن ستونهای طبقات بالا و کاهشِ تعداد ستونهای طبقات پائین استفاده از ستونهای مورب است (شکل 12-1 ت). تحمل تمامی بارهای جانبی توسط قابهای محیطی، باعث ایجاد فضاهای داخلی بازتر شده و از نظر معماری داخلی، آزادی عمل بیشتر بوجود می آید. به عنوان مثال، یک هسته مرکزی با کفهایی به دهانه بزرگ بین قاب محیطی و هسته، فضاهای باز بسیار بزرگی ایجاد خواهد کرد که برای ساختمانهای تجاری و اداری بسیار مفید است. از طرف دیگر، ستونهای داخلی زیاد و دیوارها، فضاهای کوچکی ایجاد میکنند که برای ساختمانهای مسکونی مناسب میباشد.

اسلاید 80: 6-1-1 مود رفتاری گرچه سازه های جداره ای به شکل یک جداره بسته قوطی مانند است، ولی رفتاری بسیار پیچیده تر از رفتار یک قوطی ساده بدون سوراخ دارد و سختی آن نیز بسیار کمتر است. هنگامی که سازه در اثر نیروهای جانبی تحت خمش قرار میگیرد، مد اولیه رفتاری آن مشابه رفتار قوطی طره قائم خواهد بود و ستونهای در دو وجه مخالف محور خنثی، کششی و فشاری میباشند(شکل 12-2). اضافه بر آن، قابهای موازی جهت بار جانبی (AD و BC شکل 12-2)، تحت اثر خمش در صحفه و رفتار برشی و طره ای همسان یک قاب صلب، قرار میگیرند. ولی این رفتار اولیه، با دخالت اثرات انعطاف پذیری تیرهای کناری که باعث ایجاد لنگی برشی و افزایش تنش در ستونهای گوشه ای و کاهش تنش در ستونهای میانی پانلهای بال (AB و CD) و پانلهای جان (BC و AD) میگردد (خطوط پر شکل 12-2)، مسئله را پیچیده میسازد.

اسلاید 81:

اسلاید 82: این نوع رفتار ممکن است در هنگام عملکرد سازه در برابر نیروهای جانبی مزیتی به شمار آید. مقاومت اولیه سازه توسط پانلهای جان تامین میگردد. در این حالت، تغییر شکل به صورتی است که ستونهای A و B تحت کشش و ستونهایِ C و D در فشار میباشند (شکل 12-2 پ). اندرکنش بین قابهایِ جان و بال بوسیله تغییرمکانهای قائمِ ستونهای گوشه ای ظاهر میشود. این تغییرمکانها مربوط به برش قائم شاهتیرهای قابهای بال است که باعث ایجاد نیروی محوری در ستونهای بال میگردد. به عنوان مثال، هنگامی که ستونc تغییر شکل فشاری می یابد، ستون مجاور خود را ، از طریق تیرهای اتصالی کناری، تحت فشار قرار میدهد (شکل 12-3). چون تیر انعطاف پذیر اتصالی کناری خم میگردد، لذا تغییرشکلهای فشاری دو ستون یکسان نبوده و ستون کناری تغییر شکل کمتری خواهد داشت که مقدار آن به سختی تیر کناری بستگی دارد. تغییر شکل ستون باعث تغییر شکل فشاریِ ستون میشود، ولی مقدار آن کمتر از تغییر شکل ستون خواهد بود. بنابراین، هر ستون داخلی نسبت به ستون خارجی خود تغییر شکل و تنش کمتری خواهد داشت، چون لنگر اعمالی خارجی باید توسط کوپل داخلی ناشی از نیروهای کششی و فشاری دو سمت مخالف محور خنثی ساختمان تحمل گردد، تنشهای ستونهای گوشه ای بیشتر از تنش های ناشی از رفتار خالص جداره ای خواهد بود و تنشهای ستونهای میانی کمتر از آن میباشد.

اسلاید 83: تفاوتِ بین توزیع تنش جداره ای خالص که از تئوری معمولی تیرها حاصل میشود با توزیع تنش واقعی، در شکل 12-2 نشان داده شده است. به دلیل اینکه توزیع تنش در ستونها کم اثرتر از حالت جداره ای خالص است، لنگر مقاوم و صلبیت خمشی کاهش می یابد. بنابراین، گرچه یک قاب محیطی مهاربندی نشده، یک فرم سازه ای بسیار موثر برای ساختمان بلند است، ولی اثرات لنگی برش در قابهای محیطی، استفاده از حداکثر ظرفیت سختی و مقاومت سازه را محدود میسازد. به دلیل مسطح باقی نماندنِ سطوح مقطع سازه پس از ایجاد لنگی برش، تاوه های کف تحت اثر خمش قرار خواهند گرفت. در نتیجه، جداکننده های داخلی و اجزای درجه دوم سازه ای تغییر شکل خواهند یافت، و این تغییر شکلها در ارتفاع ساختمان با یکدیگر جمع شده و کمیت قابل ملاحظه ای را تشکیل خواهند داد. لذا، برای طرح مناسب و قابل قبول، لازم است که رفتار سازه ای سیستم به دقت مطالعه و شناخته شود.

اسلاید 84: آنالیز سازه در آنالیز معمولاً فرض میشود که سختی تاوه های کف به اندازه ای زیاد است که به صورت دیافراگمهای صلب عمل میکنند. در نتیجه ، میتوان کلیه تغییرمکانهای افقی را بر حسب دو انتقال متعامد و یک چرخش تعریف نمود.اضافه بر آن، فرض میشود که سختی خارج از صفحه تاوه های کف به اندازه ای کم است که قادر به تحمل خمش یا چرخش نخواهند بود. فرض می شود که سیستم کف قادر به اعمال کوپل بین قابهای عمود بر جهت بارگذاری باد، که به عنوان بالهای قابهای کناری در نظر گرفته میشوند نیست. بنابراین، قابهای کناری و قابهای عمود بر آنها، تحت اثر نیروهای صفحه ای زیادی قرار می گیرند، ولی نیروهای خارج از صفحه قابل چشم پوشی هستند. هنگامی که ساختمان تحت اثر نیروهای جانبی قرار میگیرد، عمل اصلی سیستم کف، انتقال نیروهای افقی به اجزای سازه ای قائم است. چون سیستم کف به طریق دیگری در حمل بارهای جانبی سازه دخالت ندارد و با در نظر گرفتن این که بارگذاری طبقات در ارتفاع ثابت است، طراحی و اجرای تکراری طبقات بازدهی اقتصادی خواهد داشت.

اسلاید 85: اگر پلان ساختمان با قاب محیطی، نسبت به هر دو محور اصلی متقارن باشد، که معمولاً نیز هست، هر بار جانبی اعمالی را میتوان به دو مولفه نیروی متعامد در راستای محورها و یک لنگر پیچشی حول محور قائم مرکزی، تجزیه نمود. سپس، رفتار سازه ای با روی هم گذاری نیروهای خمشی حول محورهایXX و YY (شکل 12-2) و یک نیروی پیچشی خالص، مشخص میگردد. در نتیجه، آنالیز هر قسمت سازه با استفاده از خواص تقارن ساده شده، و فقط نیمی از سازه یا یک چهارم آن در نظر گرفته میشود.

اسلاید 86: 6-2 قابهای محیطی دسته بندی شدهلنگی برش قابهای محیطی سنتی که در بالا به آن اشاره شد، با افزودن پانلهای «جان» متشکل از قابهای میانی در سرتاسر عرض ساختمان و ایجاد یک سازه قاب محیطی دسته شده یا گروه بندی شده، به مقدار زیادی کاهش مییابد. هنگامی که سازه در اثر نیروهای جانبی خمش مییابد، صلبیت فوق العاده زیاد تاوه های کف، باعث می شوند که قابهای «جان» داخلی تغییرمکانی برابر قابهای «جان» خارجی داشته باشند. در این حالت سهم برش هر قاب، متناسب با سختی جانبی آن خواهد بود. چون حرکتِ ستونهای انتهایی جانهای داخلی تابع مستقیمی از حرکت جانها است، در مقایسه با حالت قاب محیطی تکی که حرکت، بطور غیرمستقیم از قابهای جان خارجی به وسیله تیرهای کناری قابهای بال به آن منتقل میشود، دارای تنش بیشتری خواهند بود. در نتیجه، وجود جان های داخلی موجب کاهش غیر یکنواختی نیروهای ستونها در اثر لنگی برش میگردند (شکل 12-4). تنشهای قائم پانلهای عمود (بالها) یکنواخت تر هستند و رفتار آنها بیشتر شبیه رفتار سازه های جداره ای کامل است تا رفتار قابهای محیطی. هر قاب عرضی داخلی مانند یک بال عمل نموده و رفتاری مشابه قابهای بال خارجی خواهد داشت.

اسلاید 87:

اسلاید 88: اکنون، سازه را میتوان به صورت یک گروه قاب محیطی که با پانلهای مشترک داخلی به یکدیگر متصل شده اند در نظر گرفت. قابهای در جهت باد، برشهای ناشی از بار باد و قابهای بال بیشتر لنگرهای ناشی از بار باد را تحمل می کنند. این سیستم، قابلیت آن را دارد که در هر ارتفاع دلخواه، سطح مقطع سازه را با عقب نشینی کاهش داده، بدون این که در یکپارچگی سازه خللی وارد گردد. پیچشهای ایجاد شده دراثر عدم تقارن ناشی از عقب نشینی، بوسیله مقاطع بسته قابهای کوچکتر، تحمل میشود. در این فرم سازه ای، فاصله ستونها بیشتر و عمق تیرهای کناری کمتر است، لذا در مقایسه با قابهای محیطی تکی، امکان ایجاد بازشوها و پنجره های بزرگتر وجود دارد، که از مزایای آن به شمار میرود.با استفاده از دیوارهای برش کوپل به جای قابهای جان داخلی، به سازه ای با شکل و رفتاری مشابه قابهای محیطی دسته شده دست خواهیم یافت. در چنین حالتی، توزیع تنش در قابهای بال، تابعی از سختیهای جانبی قابها و دیوارهای هم جهت میباشد.

اسلاید 89: 6-3 قابهای محیطی مهاربندی شدهگرچه قاب محیطی، سازه ای پربازده برای مقابله در برابر نیروهای جانبی است، ولی پتانسیل سختی آن با رفتار طرهای قابهای جان (در اثر خمش ستونها و تیرها) و لنگی برش در قابهای بال که موجب تقلیل سهم آنها در تحمل لنگرهای خمشی میشود، کاهش می یابد و در نتیجه تغییرمکان جانبی قابل ملاحظه ای خواهد داشت.با حذف کلیه ستونهای خارجی قاب محیطی و جایگزینی آنها با اعضای قطری و به فواصل نزدیک (شکل 12-5)، یک سیستم سازه ای که رفتاری بسیار نزدیک به قاب محیطی طره ای کامل ایجاد میشود. در این حالت اعضای قطری معرف دیوارهای باربر هستند. با اتصال اعضای قطری به یکدیگر در محل تقاطع و در چهار گوشه ساختمان، سازه به صورت یک قاب محیطی صلب عمل نموده و نیروهای افقی را تحمل می کند. این سیستم اضافه بر تعداد زیاد گره ها و بازشوهای ناموزون، در پاسخ به بارهای قائم نیز ضعف دارد. بارهای قائم نیز در تجزیه به جهت اعضای قطری بزرگتر شده و سطوح مقطع بزرگتری در مقاسه با سیستم ستونهای قائم، نیاز خواهند داشت.

اسلاید 90: بنابراین، یک راه حل عملی برای افزایش بازدهی سازه های قاب محیطی، اضافه کردن مهاربندی های قطری به وجوه سازه میباشد. در این حالت، فاصله ستونهای خارجی زیاد میشوند و اعضای قطری که معمولاً به زاویه 45 درجه نسبت به قائم قرار میگیرند، ستونهای خارجی و تیرهای کناری را به یکدیگر وصل نموده و تشکیل قابهای مهاربندی شده در نمای ساختمان میدهند.مهاربندی باعث میشود که ستونهای خارجی در تحمل نیروهای افقی ناشی از باد و قائم با یکدیگر عمل کنند. در نتیجه، یک سازه محیطی طره بسیار صلب که رفتاری نزدیک به سازه جداره ای صلب کامل دارد، ایجاد میگردد.معمولاً وجوه خارجی ساختمان شامل مهاربندی های دو قطری متقارن است، ولی اگر پلان سازه مستطیلی باشد، وجوه کوچکتر را به صورت تک قطری زیگزاگ مهاربندی میکنند، بطوری که قطرهای متعامد در گوشه های ساختمان به یکدیگر متصل گردند.مود رفتاری سازه محیطی مهاربندی شده تحت اثر نیروهای قائم یا افقی را، میتوان با جمع نمودن اثرات مهاربندیهای قطری با عملکرد سازه متشکل از ستونهای قائم، مشخص نمود.

اسلاید 91: تفاوت بین قابهای محیطی سنتی و قابهای محیطی مهاربندی شده در سازه های سنتی قاب محیطی، ستونها به طریقی جایگزین می شوند که سختیهای اصلی آنها در صفحه قاب جداره قرار گیرد و برای سخت نمودن قابهای «جان» و کاهش لنگی برش در پانلهای بال، دهانه شاه تیرها، کوتاه گرفته میشوند. از طرف دیگر، در یک قاب محیطی مهاربندی شده، مهاربندها بطور موثری لنگی برش را از بین می برند. در نتیجه، میتوان ستونهای با ممان اینرسی کمتری در صفحه قاب جداره قرار داد، دهانه شاه تیرها را بزرگتر نمود و تعداد ستونها را کاهش داد. ضمناً چون شاه تیرها عموماً رفتاری مانند یک کلاف افقی دارند، سختیهای آنها چندان مهم نخواهد بود و تیرهای کناری می توانند باریکتر شوند. از مزایای دیگر قابهای مهاربندی شده، بزرگتر شدن پنجره هاست، که معمولاً مورد تقاضای معماران و کارفرمایان میباشد.

اسلاید 92: فصل 7-پایداری سازه های بلندافزایش ارتفاع و بازدهی روز افزون سازه های ساختمانهای بلند، موجب شده است که سختی و در نتیجه پایداری آنها کاهش یابد. اکنون، کنترل اثرات ناشی از کاهش پایداری، یکی از موارد مهم در مراحل طراحی است. برای منظور نمودن اصول پایداری، علاوه بر کنترل هر یک از اعضای تشکیل دهنده ساختمان، کل سازه نیز باید به عنوان یک مجموعه در نظر گرفته شود. طراحی مربوط به پایداری ستونهای تکی، برای سازه های بلند و کوتاه یکسان است و معمولاً این مورد در آئین نامه های طراحی منظور گردیده است. بنابراین، بحث مربوط به طراحی و متمرکز بر کل سازه یا طبقات آن خواهد بود.رفتار کلی یک سازه بلند، مشابه یک ستون طره ای با لاغری متوسط می باشد. با در نظر گرفتن احتمال انعطاف پذیری برشی زیاد یا حتی تعیین کننده، رفتار این سازه ها، با ستونهای سازه ای معمولی که در اصل رفتاری خمشی دارند، متفاوت خواهد بود. در نتیجه، مودهای احتمالی کمانش کلی سازه، فقط مود خمشی (شکل7-1 الف) نبوده، بلکه مود برشی (شکل7-1 ب)، و یا به احتمال زیاد ترکیبی از هر دو می باشد (شکل7-1 پ). علاوه بر این، نه فقط کمانش جانبی، بلکه کمانش پیچشی یا پیچش عرضی سازه نیز ظاهر میشود.

اسلاید 93: شکل7-1 الف- کمانش خمشی، ب- کمانش برشی، پ- کمانش ترکیبی خمشی-برشی

اسلاید 94: معمولاً، کل بار قائم اعمالی بر یک سازه بلند، بخش کوچکی از باری است که سازه تحت اثر آن کمانه میکند. لذا، در چنین حالتی احتمال انهدام وجود ندارد. یکی از مباحث مهم پایداری، اثرات ثانویه بارهای قائم بر تغییرمکان جانبی ناشی از بارهای افقی، یا نقص اولیه در سازه در جهت قائم میباشد. خارج از محوری قائم بارهای وزنی، باعث افزایش تغییرمکانهای جانبی و لنگرهای اعضا خواهد شد. در حالت بحرانی، که این مسئله اثر نامیده میشود، ممکن است باعث انهدام گردد. در این قسمت، روشهای آنالیز کمانش کلی سازه و اثرات مورد بحث قرار میگیرند.

اسلاید 95: 7-1 آنالیز کمانش کلی قابها: روشهای تقریبی روشهای تعیین بار کمانش کلی سازه، به دلایل زیر معرفی میگردند: 1- تعیین حد بالای بار قائم، 2- تشخیص قابلیت نسبی ساختمان به کمانش عرضی و یا کمانش پیچشی و 3- استفاده در آنالیز تقریبی و تعیین ضریب بزرگنمائی تغییرمکانها و لنگرها.7-1-1 مود برشی این مود کمانشی، عموماً در قابهای مقاوم در برابر لنگر و در حالت جابجائی طبقه ناشی از خمش دو انحنایی ستونها و شاهتیرها است، ظاهر میشود. در این روش تقریب، از کلیه اثرات تغییرشکلهای محوری ستونها صرفنظر میگردد. جابجائی طبقه یک قاب، شامل اثرات ثانویه بارگذاری قائم را، میتوان از رابطه زیر تخمین زد:

اسلاید 96:

اسلاید 97:

اسلاید 98:

اسلاید 99:

اسلاید 100:

اسلاید 101: شکل 7-2 الف- سازه قاب-دیوار یکنواخت، ب- مدل پیوسته

اسلاید 102: سازه متقارن شکل (7-3)، که دیوارها و قابهای آن در جهت محورهای X و Y قرار گرفته اند، در نظر گرفته می شود.شکل7-3 پلان سازه قاب-دیوار متقارن

اسلاید 103:

اسلاید 104:

اسلاید 105:

اسلاید 106:

اسلاید 107:

اسلاید 108:

اسلاید 109:

اسلاید 110:

اسلاید 111:

اسلاید 112:

اسلاید 113: فصل 8- خزش، آبرفتگی و اثرات حرارت 9-1 اثرات حرکات نسبیکرنشهای ناشی از خزش و آبرفتگی اعضای بتنی، به درصد فولاد، نسبت حجم به سطح بتن و خواص مواد تشکیل دهنده آن بستگی دارد. هنگامی که اعضای مشابه، تحت اثر تنشهای یکسان قرار گیرند، کرنشهای ناشی از خزش و آبرفتگی، با افزایش درصد فولاد و نسبت حجم به سطح کاهش می­یابند.در ساختمانهای بلند، ممکن است اعضای قائم مجاور، به لحاظ بارهای قائم متفاوت، درصد فولاد مختلفی داشته باشند. در نتیجه، کوتاه شدگی نسبی ستونهای مجاور، در اثر تغییرمکانهای نسبی تکیه گاهها، در تیرها و تاوه های اتصالی، ایجاد برش و لنگر می نمایند. با انتقال بار به ستونهایی که کمتر کوتاه شده اند، توزیع مجدد بار صورت میگیرد.

اسلاید 114: به عنوان مثال، چنانچه ستونی بزرگ با فولادگذاری زیاد در مجاورت یک دیوار برشی قرار گیرد، مسئله توزیع مجدد خواهیم داشت. دیوار برشی به دلیل نسبت حجم به سطح و درصد فولاد کمتر در مقایسه با ستون، کرنشهای خزشی و آبرفتگی بیشتری خواهد داشت و لذا ستون مجبور به تحمل مقداری از بارهای دیوار خواهد شد. حرکات نسبی در ارتفاع ساختمان با یکدیگر جمع شده، بطوری که در تراز زمین صفر و در تراز بام ماکزیمم می گردند. در نتیجه، اهمیت اثرات، با افزایش ارتفاع بیشتر می شوند و مجموع جابجائیها باعث خسارت به اعضای غیرسازه ای، نظیر دیوارهای جداکننده و پنجره ها میشوند، و در تاوه های ترازهای بالا، تنش اضافی ایجاد می کنند.یکی از بحرانی ترین و حساس ترین اعضای متاثر از حرکات قائم، نمای ساختمان است. در بسیاری از ساختمانهای بتنی با نمای متشکل از مصالح بنایی، این مسئله قابل پیش بینی است. معمولاً پس از خزش قاب بتنی، مصالح بنایی نمای خارجی، تحت اثر نیروی فشاری و بار قرار می گیرند و متعاقب آن کمانش، خرد شدن و یا قلوه کن شدن نما، صورت می گیرد. در بعضی از ساختمانها، برای آزادسازی تنشهای ناشی از این پدیده، مجبور به ایجاد درز افقی در نما میشوند.

اسلاید 115: 9-2 طراحی برای حرکات نسبی اطلاعات مربوط به آبرفتگی بتن، معمولاً از طریق آزمایشات نمونه های استاندارد، در شرایط کنترل شده آزمایشگاهی تهیه میشود. اطلاعات مروبط به خزش، عموماً از نمونه های تحت اثر بار ثابت به دست می آید. بنابراین، در حالت خزش، به علت اینکه در شرایط کاربردی، بارها به طور افزاینده ای از طریق ساخت طبقات پی در پی زیاد می شوند، نمی تواند به طور مستقیم مرجع تعیین رفتار غیر الاستیک ستونها در ساختمانهای بلند قرار گیرد. گرچه خزش و آبرفتگی باعث کوتاه شدن اعضای قائم میگردند، زمان و مراحل اجرایی، تاثیر قابل توجهی بر اثر خزش کل در هر تراز دارد، در حالی که، اثرات آبرفتگی مستقل از زمان اجراست. در نتیجه، کرنشهای ناشی از خزش و آبرفتگی باید به صورت مجزا محاسبه شده و سپس ترکیب اثرات آنها بر سازه مطالعه گردد.در طراحی، محاسبات در دو مرحله انجام می شود:1- میزان جابجائیهای ناشی از خزش وآبرفتگی در ستونها و دیوارهای برشی، باید بر اساس تاریخچه بارگذاری، ابعاد اعضا، فولادگذاری وشرایط محیطی تعیین گردند.2- نیروهای ایجاد شده در اعضا، با در نظر گرفتن کوتاه شدگی الاستیک و غیر الاستیک اعضای قائم محاسبه گردند.

اسلاید 116: جابجائیهای حرارتی، به لحاظ اینکه طبیعتی الاستیک دارند و دارای تغییرات پیوسته فصلی و روزانه در طول عمر سازه هستند، متفاوت از تغییرشکلهای غیرالاستیک ناشی از خزش و آبرفتگی میباشند. حرارت ممکن است باعث کوتاه یا طویل شدن اعضای سازه ای گردد.اعضای سمت تابش آفتاب ساختمان، دارای درجه حرارتی بیش از اعضای سمت سایه خواهد بود و لذا، ساختمان متمایل به تغییرمکان در جهت خلاف تابش می باشد. طبق مشاهدات و محاسبات، در بعضی شرایط، تغییرمکان تابشی بالای ساختمان می تواند تا 20 درصد جابجائییهای ناشی از نیروی باد باشد.موارد قابل پیش بینی برای حداقل نمودن حرکات نسبی عبارتند از: طرح مخلوط مناسب برای بتن، کنترل دقیق در عمل آوردن بتن و دقت و نظارت مناسب در مراحل اجرایی بتن ریزی اعضای مختلف. در صورت امکان، باید ستونها و دیوارهای مجاور دارای درصد فولاد مشابه و تنشهای نزدیک به هم باشند.

اسلاید 117: 9-3 تاثیر فولاد بر تنشهای ناشی از خزش و آبرفتگی هنگامی که یک ستون بتن آرمه تحت اثر نیروهای فشاری قرار می گیرد، در اثر کوتاه شدگی ناشی از خزش و آبرفتگی، تنشها به صورت تدریجی از بتن به فولاد منتقل میشود. در حالتهای خاص که ستون دارای فولاد زیاد است، ممکن است حتی تمام بارهای محوری به فولاد منتقل شود، و بتن در اثر آبرفتگی، تحت کشش قرار گیرد. انتقال تنشها از بتن، ممکن است بطور قابل ملاحظه ای کوتاه شدگی ناشی از خزش و آبرفتگی را کاهش دهد و در نتیجه، از اثرات نسبی اعمالی بر تاوه ها نیز کم گردد.

اسلاید 118: با تشکر از توجه شما