مراکز علمی در تمدن اسلامی

صفحه 1:


صفحه 2:
۳ ae Se a مراکز علمی در عدن اسلامی wi * مراکز علمی در تمدن اسلامی و > وس ‎ote ree LP 2 Od WY‏ * نام درس * نام استاد ۶ سال تحصیلی 

صفحه 3:
مه ۲ که هه ۲ مک اه م۵ ۲ج ۱ هم ؟ ۲ ی « 5. معد مه *# هنگامی که اعراب شروع به فتوحات تاريخى خود كردند تمدن ايران و روم در جهان يرتو افشانى مىنمود و تمدن در قسمتهايى كه اعراب آترا فتح كردند نظرشان را به خود جلب كرد و آنها با همان اشتياقى كه كشورها را فتح كردند شروع به فرا گرفتن علوم و آداب و فنون مختلف کردند و طولی نکشید که در تمام شهرهای بزرگ دانشگاه‌ها و مراکز علمی مهمی تأسیس نمودند و به هر دانشمندی که قادر به ترجمه کتاب‌های مختلف به خصوص بونانی یود دست یافتند و آنرا نزد خود گرد آوردند. 4 ۲۲۳ 58 BH Woe VO if oe Vl SS. 

صفحه 4:
ie ** همت و کوششی که اعراب در بحث و تحقیق ب شگفت و حیرت است و اگر ملت‌هایی یافت شوند که در این جهت با اعراب برابری كرده باشند ولی نمی‌توان ملتی را یافت که برآنها پیشی گرفته باشد. آنان در هر شهری که قدم می‌گذارند همت خود را در آنجا صرف ساختن مسجد و مدرسه می‌نمود و اگر شهر بزرگ بود به جای یک مدرسه چند مدرسه بنا می‌کردند و از آن جمله در اسکندریه » ۲مدرسه وجود داشته است و این به غیر از دانشگاه‌های مهم بغداد و طلیطله و قرطبه و سایر شهرها بوده که هر کدام دارای کتابخانه و رصدخانه‌های بسیار بزرگ و سایر ‎COUT‏ ‏و وسایل ت ت علمی بوده است و تنها در کشور اسپانیا اعراب دارای هفتاد کتابخانة عمومی بوده‌اند و در کتابخانه شخصی خلیفه دوم ششصد هزار جلد کتاب موجود بوده است. % * به طور کلی مهم‌ترین مراکز علمی در تمدن اسلامی شامل: مساجد. مدارس. کتابخانه‌ها؛ بیمارستان‌ها: رصدخانه‌ها: و خانقاه می‌باشد: 

صفحه 5:
> : er | pod S fad Y Ded! S42 SAC aks > ‏د‎ ‎ils‏ ال ‏قرآن اساس علوم اسلامی بود و تعلیم قرآن اساس تعلیمات اسلامی ‎oy‏ شمار می‌آمد و نخستین درس قرآن قرائت صحیح آن بود در نتیجه پیغمبر اکرم اولین معلم عالم اسلام است. چه آن بزرگوار قرآن را به صحابه می‌آموخت و آنان قرآن و علوم تابعف آن را به دیگران آموختند و از آن رو همانطور كه مدارس مسيحيان كليسا و دير بود مدارس مسلمانان هم مسجد آنان شد و شاگردانی که در مسجد دور استاد جمع می‌شدند به حلقه موسوم گشتند. ‎ ‎> Oi os ‏و ددم‎ ee ۵ 

صفحه 6:
مه ۲ که هه ۲ مک اه م۵ ۲ج ۱ هم ؟ ۲ ی « *** مسلمين با حرص و ولع فراوانی آیات قرآن را که تدریجا نازل می گشت فرا می گرفتند و به حافظه می سپردند و آنچه را که نمی دانستند از افرادی که رسول خدا آنها را مامور کتابت آیات قرآن کرده بود و به کتاب وحی معروف بودند می پرسیدند. بعلاوه بتا به توصیه های مکرر رسول خدا سخنان آن حضرت را که به سنت رسول معروف بود از یکدیگر فرا می گرفتند. در مسجد پیغمیر رسما حلقه های درس تشکیل می شد و در آن حلقه به بحث و گفتگو درباره مسائل اسلامی و تعلیم و تعلم پرداخته می شد. بدین ترتیب مسجد النبی نخستین مرکز علمی برای مسلمانان به شمار می‌آید. *#به طور مطلق مشهورترین مسجدها حامع از هر قاهره بود. اپن جامع در اواسط قرن چهارم هجری با شهر قاهره نباشد و از همان موقع قرآن و فقه در آنجا تدریس می‌شد. عده‌ای از طلاب به نام مجاور در ازهر می‌ماندند و از دورترین تقاط ممالک اسلامی به ازهر رو می‌آوردند و هر دسته‌ای رواق مخصوص داشتند مثل رواق شامیان: ایرانیان. مغربیان و... در اوایل قرن ٩ه‏ شمارهْ شاگردان ازهر به ۷۵۰ نفر رسید که از ممالک مختلف اسلام بودند که بیشتر فقه و حدیث و تفسیر و نحو و منطق را می‌آموختند. 4 ۲۲۳ 58 BH Woe VO if oe Vl SS. 

صفحه 7:
مه ۲ که هه ۲ مک اه م۵ ۲ج ۱ هم ؟ ۲ ی « 2 مدارس ** خدمتی که اعراب به ترقی علوم کردند تنها به همان اکتشافات علمی ایشان نبوده بلکه اعراب با تاسیس مدارس و تالیف کتب علمی سبب انتشار علم شدند. *** عنوان مدرسه در خلافت عمر آغاز شد که خطیبانی برای مساجد شهرهایی چون کوفه و بصره و دمشق تعیین کرد تا قرآن و احادیث نبوی را برای مردم فرو بخوانند. رفته رفته تعلم صرف و نحو و ادبیات عربی نیز وارد این شکل ابتدایی تعلیم و تربیت شد و از همین مرکز قدیمی. مدرسه عمومی ابتدایی (مکتب) تولد یافت و هم مراکز پیشرفته که بعدها به صورت نخستین دانشگاه‌های اسلامی درآمد. ** هدف مکتب (مدرسه) آشنا کردن کودکان با خواندن و نوشتن و مخصوصاً تعلیم اصول دین بوده است و نخستین مردمی که در اسلام مدارس تأسیس کردند بزرگان (آمرا:) ايران بودند. 4 ۲۲۳ 58 BH Woe VO if oe Vl SS. 

صفحه 8:
ie | امیران مدرسه تأسيس مي كردند؟ 1 - خلفای اسلامی و امراء نسبت به علما توجه خاصی داشتند زیرا دین و سیاست با هم مربوط بود و علما نگهبان دین محسوب می‌شدند و طبعاً با خلفا در ادارهٌ امور کشور شرکت دا و نزد مردم محترم می‌زیستند. همینکه خلفا ضعیف شدند کار مملکت بدست سلاطین و امرای ترک و فارس و کرد و... افتاد و اينان برای 3 ‎a‏ ‏وسیله‌ای می‌خواستند که بهترین راه نیکویی به فقرا و گرامی داش عالمان و فقیهان بود و برای خشنودی آنها و مردم مسجد. بیمارستان و مدارس و غیره بنا می‌کردند و برای عالمان مقرری تعیین می‌کردند که علاوه بر ثواب آخرت. مردم را به خود جلب کنند. 

صفحه 9:
۲۵ ‏له‎ ٩ ۸ ۲ bed ‏هم‎ ۲- از طرفی همین که امرا: (بزرگان) می‌مردند سلاطین اموال آنها را مصادره می‌کردند بنابراین اینان پیش‌دستی نموده و اموال خود را مدرسه و مسجد و موتوفات مىساختند و توليّت آن را به فرزندان خود مى دارند تا با اين حيله شرعى اموالشان را تا حدى از مصادره محفوظ كنند. |4 ۳- هواخواهی از مذهب و مسلک هم موجب تاسیس ‎ne‏ ما ۸ ادح 5 4ن + لقردض| 

صفحه 10:
ام ۲ اه م۵۵ ۴ مها اه م۵ ۲ج ۲ ۱ 7 هم ۳ ۲ له نظامیه‌ها * نخستین مدرسه اسلامی به امر خواجه نظامالملک طوسی وزیر ملک‌شاه سلجوقی در اواسط قرن ۵ه در بغداد و اصفهان و نیشابور و هرات و غیره تأسیس شد و همه اين مدارس را به نام وی مدرسه نظامیه می‌خواندند. ** این مدرسه از مراکز مهم علمای اسلام گشت و رجال بزرگی از آن مدرسه بپرون آمدند. اولين استاد این مدرسه شیخ ابواسحاق شیرازی بود و بعد ابونصر صباغ و ابوالقاسم وبوس, ابوحامد غزالی» شاشىء کیاالهراسی و سهروردی و کمال‌الدین انباری و... بودند. در اين مدرسه علوم دينى و فقه و نحو تدریس می‌شد. 4 ۲۲۳ 58 BH Woe VO if oe Vl SS. 

صفحه 11:
ie * سایر سلاطین و امراء نیز به نظام‌الملک اقتدا کرده و در اطراف واکناف ممالک اسلامی مدارس مچانی دایر کردند که مشهورترین آنها عبارتست از: ** ۱- مدارس نورالدین زنگی (ترک) فرمانروای شام. در دمشق. حلب. حمص, بعلبک, منبوگ و رحبه ** ۲- مدارس سلطان صلاح‌الدین ایوبی (کرد)؛ در مصر و اسکندریه وبیت المتدرس و *** سلب مدارس و یتیم‌خانه‌ها و تیمارستان‌های ملک‌المعظم مظفرالدین. فرمانروای اربل ۴- مدارس فرمانروایان ممالک در مصر که تا ۴۵ مدرسه می‌شد. 

صفحه 12:
۱ ‏ا يي‎ a تدریس در مدارس * مدارس اسلام متنوع بود: پاره‌ای به شکل حلقه در مساجد و خانقاه‌ها و تکیه‌ها و خانه‌ها تشکیل می‌شد در مدارس شنتی اساساً فقه و علوم اسلامی تدریس می‌شد ولی در مدارس شیعه علاوه بر علوم اسلامی. علوم اوایل (علوم پیش از اسلام) نیز تدریس می‌شد هر قدر استادی مشهورتر بود شاگردانش زیادتر بودند مثلاً در حلقه فارسی صدها نفر جمع می‌شدند و گاه هم شاگردان استاد در همان حلقه شاگردانی داشتند. ذا 7 2 ترد تس كسار 

صفحه 13:
a bed ‏؟‎ ۸ ۲ oi ‏اه‎ > 22- * می‌گویند ابوبکر رازی (پزشک نامی) هرگاه برای درس می‌نشست شاگردانی دور او جمع می‌شدند. شاگردانی هم دور شاگردان می‌نشستند. مردی که شکل داشت به ترتیب از شاگردان حلقه اول می‌پرسید و اگر مشکلش حل نمی‌شد به حلقفْ دوم می‌رفت و اگر آنجا هم حل نمی‌شد خدمت استاد می‌رسد. ابواسحاق شیرازی. فارابی. رازی. ابن‌خطیب رازی, ابنسيناء غزالی از حیث زیادی شاگرد سرآمد استادان بودند. ** تمام طبقات مسلمانان از سیاه و سفید. زن و مرد. خواجه و كنيز و غلام. آزاد و بنده همه می‌توانستند تا آنجا که میلشان باشد بدون هیچ گونه هزینه‌ای تحصیل کنند. داشته نه به مدرسه‌ای که در آنجا درس می‌خوانده و خود را از ته دل در زير فرمان استاد انتخابی خویش قرار می‌داده. رابطه میان استاد و طالب علم رابطه‌ای صمیمانه بوده و دانشجو به استاد خود به چشم پدری می‌دیده و حتی در مسائل شخصی خویش که هیچ ارتباطی با درس رسمی او نداشته از وی فرمانبرداری > Sh A cu ۱ & ci DP Od VEY A POST ww 

صفحه 14:
ie 3 ۰ oe ۰ هب - کتابخانه‌ها (بیت‌الحکمه) نخستین فرمانروایان مسلمان که به کار تاسیس کتابخانه عمومی مبادرت کردند خلفای عباسی بودند: آنها در دوره نوضت که به ترجمه و تقل علوم پرداختند طبعاً به تاسیس کتابخانه عمومی میادرت کردند و نخستین کتابخانه‌های عمومی را در بغداد دایر کردند که بیت‌الحکمه نامیده می‌شد. احتمال قوی می‌رود که هارون موسس آن کتابخانه بود و ترجمه‌های عربی کتب طبی و علمی و تالیقات اسلامی را در آنجا جمع کرده بود. در زمان مأمون که دارترجمه متعدد دایر گشت کتاب‌های یونانی. سریانی؛ فارسی: هندی. قبطی بر کتاب‌های عربی بیت‌الحکمه افزوده شد. او صدبار شتر کتاب به بغداد حمل کرد. 

صفحه 15:
VF Deg ‏هم‎ ۲ ۱ هم ۰ ۲ ی یافت می‌شد. عده‌ای در گوشه‌ای می‌نشستند و برای خود یا برای دیگران کتاب استنساخ می‌کردند دسته‌ای دیگر مشغول مطالعه با ترجمه می‌شدند. بیت‌الحکمه مدیری داشت که آترا صاحب بیت‌الحکمه می‌گفتند. پس از تأسیس بیت‌الحکمه دیگران هم در بغداد کتابخانه دایر کردند از آن جمله کتابخانة شاپور بن اردشیر که بیش از ده‌هزار کتاب در آنجا گزارد. oe * مأمون از نظر تأسیس کتابخانه عمومی و نهضت علمی برای سایر فرمانروایان اسلام سرمشق شد به خصوص خلفای اموی اندلس مثل حکم‌بن ‎pol‏ و دومین خلیفه فاطمی مصر به نام العزیز باا... وی در کاخ اختصاصی خود کتابخانه بزرگی دایر کرده و آنرا خزانه الکتب نامید. 4 ۲۲۳ 58 BH Woe VO if oe Vl SS. 

صفحه 16:
۲۵ ‏له‎ ٩ ۸ ۲ bed ‏هم‎ دارالحکمه دارالحکمه به امر ۱... بن العزیز با... در سال ۳۹۵ هجری در قاهره تأسیس کرد. منظور از تأسیس آن این بود که در آنجا مثل بیت‌الحکمه عباسیان ‎dole‏ مردم مجانا به مطالعه و مباحثه و استنساخ کتاب بپردازند و چون در زمان قدیم قیمت کتاب گران بود لذا دولت‌های معارفخواه اين طور موّسسات عام‌المنفعه را تأسیس می‌کردند و نمونه آن یکی بیت‌الحکمه بغدا و دیگری کتابخانه اسکندریه و همین دارالحکمه قاهره می‌باشد. > Oi os ‏و ددم‎ ee ۵ 

صفحه 17:
مه ۲ که هه ۲ مک اه م۵ ۲ج ۱ هم ؟ ۲ ی « مشجورترین کتابخانه دورة غدن اسلامي نام کتابخانه تعداد کتاب‌ها *بيت الحكمة بغداد واه هه و <کتابخانه شاپور در بغداد 19۰9۰ <کتایخانه الحکمه در قرطیه ۰ وه و۶ کتابخانه سلطنتی و خاندان سلطنتی در قاهره 1۱۰۹۹۰ <کتایخانه دارالحکمه در قاهره هههوهز *كتابخانه طراپلس شام ۵۵ هو وا OWS ee ۱ ۰: A Po ‏حمس نج‎ + 

صفحه 18:
ie * تأسیس رصدخانه‌ها به عنوان سازمان شخص علمی که در آن رصد ستارگان صورت می‌گرفته و نیز مرکز تعلیم و تعلم علوم نجوم و علوم وابسته به آن بوده استء ریشه اسلامی دارد نخستین رصدخانه اسلامی رصدخانه شماسیه است که مأمون در بغداد بنا کرد و دو منحم نامدار: فضل این نویخت و محمدین موسی الخوارزمی برآن ریاست داشتند. در پی این رصدخانه. رصدخانه‌های دیگر هم ساخته شد که هر یک به نام منجمی پیوسته بود همچون رصدخانه تبانى د رقه درصدخانهٌ عبدالرحمان صوفی در شیراز. ولی پس از قرن چهارم رصدخانه‌ها رفته رفته جنیه عمومی پیدا کرد و معمولاً به شاهان و امیران بستگی داشت. مثلاً رصدخانة همدان را علاءالدوله برای ابوعلی‌سینا تأسیس کرد. 

صفحه 19:
a bed ‏؟‎ ۸ ۲ oi ‏اه‎ > 22- * بعد ملکشاه سلجوقی نخستین رصدخانهُ شاهی را بنا کرد که عمر طولانی پیدا کرد و در آن چندین منجم از جمله عمرخیام تقویم جلالی را طرح‌ریژی کردند. ** تکامل رصدخانه‌ها با تأسیس رصدخانه مراغه به اوج رسید. آن به فرمان هولاکو. نوه چنگیزخان بنا شد و بیش از ۴۰۰۰۰۰۰ جلد کتاب ضمیمه آن بود. این رصدخانه تنها مخصوص رصدستارگان نبود بلکه یک سازمان مفصل علمی بود که در آن تقریباً همه شاخه‌های علوم تدریس می‌شد و مشهورترین دانشمندان در آن جمع بودند. ریاست این سازمان با نصرالدین طوس بود. * اوج شهرت رصدخانه‌ها در اسلام قرن ‎٩-۱۵‏ است که الغ‌بیگ نوادةْ تیمور لنگ؛ رصدخانه خود را در سمرقند بنا کرد و این رصدخانه را با رصدخانهُ استانبول روی هم رفته باید حلقه انتقال این سازمان به جهان مغرب زمين دانست. رصدخانهُ استانبول تنها رصدخانهٌ معتبر در جهان اسلام است که به فرمان مراد عتمانی 4 ۲۲۳ 58 BH Woe VO if oe Vl SS. 

صفحه 20:
6 ۲ ‏هم‎ ۳ a bed N sad Y ۵۵ ۲ ‏هم‎ ‏بچارستان‌ها‎ -5 بیمارستان‌ها نیز به عنوان سازمان علمی اهمیت داشت و قسمت عمده تعلیمات پزشکی بالینی در بیمارستان‌ها داده می‌شد. جنبه‌های نظری علم طب در مساجد و مدارس تدریس می‌شد ولی قسمت علمی آن را معمولاً در بیمارستان‌ها تعلیم می‌کردند. و بسیاری از بیمارستان‌ها کتابخانه و مدرسه‌ای برای تامین این منظور در ضمیمه داشتند. کهن‌ترین بیمارستان در اسلام به فرمان ولیدین عبدالملک اموی در دمشق ساخته شد. بیمارستان‌های متعدد بزرگی در سراسر حهان اسلام خواه توسط ایران و خواه توسط اشخاص ساخته شد همچون بیمارستان منصوریه در قاهره که بنای آن هنوز موجود است. و بیمارستان نوریه در بیمارستان را برای یک طبیب می‌ساختند يا پس از ساختن آن را تحت تصرف پزشکی برجسته قرار می‌دادند مثلاً بیمارستانی را به رازی سپردند که هم در آنجا طبابت می‌کرد و هم به دانشجویان علم طب می‌آموخت. بدین ترتیب بیمارستان عنوان مرکز علمی ‎ave‏ 4 ۲۲۳ @S BH Woe VO if oe Vl SS. 

صفحه 21:
مه ‎١‏ هك >< © ‎bed NS Bad‏ ۰۲ ۱۵ 7 هه ۲ 69 < 6- مراکز تصوف (خانقاه) *# در قرن نخستین اسلام خانقاه یا زاویه محل تجمع صوفیان بود که در آنجا به ریاضت‌های نفسانی و اشتعالات طریقی می‌پرداختند و کسانی که قابلیت داشتند به حریم اسرار الاهی راه می‌یافتند در اینجا کسانی که تنها علم رسمی نمی‌توانست راضیشان کند در صدر جستجوی نور یقین بودند از قیل و قال مدارس دست می‌شستند و به هدایت مرشدی چشم به راه پیدا كردن حال بودند ولى يس از حمله مغول, مراکز تصوف بیشتر عنوان مراکز تعلم علم ظاهری پیدا کرد. * به این ترتیب مراکز تصوف سازمان‌های علمی نیز شدند که در آنها علاوه بر علوم باطنی و عرفانی, تعلیم شاخه‌های علم و فنی که سابقاً در مساجد و مدارس تدریس می‌شد نیز صورت می‌گرفت.. 4 ۲۲۳ 58 BH Woe VO if oe Vl SS. 

صفحه 22:
ie منابع نصرء سیدحسین, علم و تمذن در اسلام ترجمه احمد آرام؛ ۱۳۵۹ ه .ش, تهران ** زیدان, جرجی, تاریخ تمذن اسلام. ترجمه علی جواهر کلام, ۱۳۷۳ ه .شء انتشارات امیرکبیر تهران لوبون, گوستاو, تمدن اسلام و عرب, ترجمه سید هاشم حسینی, ۱۳۵۳ ه .ش+ انتشارات اسلامیه * ولایتی, دکتر علی‌اکبر, فرهنگ و تمدّن اسلامی, ۱۳۸۴ه .ش, دفتر نشر معارف دب- 000011101 4 اذ 89681 1ش 7088 85965083686 846 ttps://abadis ir/fatofa/%D9%85%D8%B1 %D8%A7%DA%A9%DB%B2-%D8%BO%DO%BA%DOWBS 9 ‏111111--ز زج _زجججج‎ 20۸2۹۵9۹۵۵۹۹۵۵ 1 DBY%8C-%D8%AC%D9%B7%DB%AT%DIVRG-%DB%A7%DB%B3%D9%B4%DB%A7%DI%BS.%DB %B1%D8%A7.p52213 https://ppt ir/slide/%D9%85%D9%87%D9%85-%DB%AA%DB%B1%DB%BC%DI%EE-%DI%ES%D 8%B1%D8%A7%DA%A9%D8%B2.%D8%B9%D9%84%D9%85%DB%BC-%DB%AP%DS%B1-%D8% an