پاورپوینت هویت یابی فرزندان در خانواده

هویت یابی فرزندان در خانواده ارائه دهنده: مهدی ماندگار دانشجو دکتری تخصصی روانشناسی هویت چیست؟ هویت به مجموعه صفات ،ویژگی‌ها ،باورها ،ارزش‌ها ،عقاید و تجارب یک فرد گفته می‌شود که او را از دیگران متمایز می‌کند. شامل مجموعه ویژگی‌های جسمی ،روحی ،اجتماعی و فرهنگی است و به او کمک می‌کند تا خودش را در جهان شناسایی کند. • هوی3ت فردی ممکن است شامل جنسیت ،قومیت ،مذهب ،تمدن ،وضعیت اجتماعی ،شغل ،عقاید سیاسی و موارد دیگر باشد. • هویت اجتماعی نیز بخشی از هویت فردی است که به ارتباطات و رابطه با دیگران مربوط می‌شود و در اثر عوامل اجتماعی شکل می‌گیرد. هویت یابی چیست؟ ب3ه فراین3د درک خود و تعل3قب3ه یک گروه خاص، درک نق3ش اجتماع3ی و دس3تیابیب3ه ی3ک احساس فردیت و استقالل گفته می‌شود. ی ک فرآین د پیچیده اس ت ک ه تح ت تأثی ر عوامل مختلف ی نظی ر فرهن گ ،تربی ت ،تجربیات ،روابط اجتماعی و عوامل بیولوژیکی شکل می‌گیرد. هویت یابی در کودکان و نوجوانان فرایند هویت یابی در دوران کودکی و نوجوانی به تدریج از طریق تعامل با والدین ،همساالن ،معلمان و دیگر افراد در جامعه شکل می‌گیرد .در این مسیر ،کودکان و نوجوانان به سواالت اساسی خود مانند «من کی هستم؟»« ،به کجا تعلق دارم؟» و «چه نقشی در جامعه دارم؟» پاسخ می‌دهند. مراحل هویت‌یابی در طول زندگی دوران بزرگسالی دوران نوجوانی دوران کودکی تأسیس هویت فردی و اجتماعی مستقل مواجهه با بحران هویتی و تالش برای یافتن پاسخ به سواالت بزرگ‌تر (من کی هستم؟) شناخت اولیه از خود و تعامل با دنیای اطراف دوران کودکی :شناخت اولیه از خود و تعامل با دنیای اطراف ‏اولین پایه‌های هویت از طریق تجربیات شخصی ،تقلید از والدین و تعامل با محیط شکل می‌گیرد. ‏در این مرحل ه ،کودک به تدریج مفهوم "خود" را درک می‌کند و تفاوت میان خود و دیگران را متوجه می‌شود. ‏کودکان از طریق بازخوردهای والدین ،معلمان و اطرافیان ،احساس ارزشمندی یا عدم ارزشمندی را تجربه می‌کنند. ‏بازی کردن ،خیال‌پردازی و تعامل با همساالن نقش مهمی در شناخت ویژگی‌های فردی و اجتماعی کودک دارد. دوران نوجوانی :مواجهه با بحران هویتی ‏نوجوانی دوران اصلی شکل‌گیری هویت است و فرد با تغییرات زیستی ،شناختی و اجتماعی روبه‌رو می‌شود. ‏نوجوانان سؤاالت اساسی درباره خود مطرح می‌کنند ،مانند "من کی هستم؟"" ،چه ارزش‌هایی برایم مهم است؟"" ،به چه هدفی در زندگی می‌خواهم برسم؟" ‏آنها ممکن است نقش‌ها و باورهای مختلف را آزمایش کنند و میان ارزش‌های خانوادگی و ارزش‌های جامعه یا دوستان خود دچار تعارض شوند. بحران هویت (طبق نظریه اریکسون) در این دوره طبیعی است و نوجوانان باید فرصت داشته باشند تا با کاوش و تجربه ،به یک هویت پایدار دست یابند. دوران بزرگسالی :تأسیس هویت فردی و اجتماعی مستقل پس از عبور از بحران هویتی ،فرد در بزرگسالی به یک هویت پایدار و مستقل دست می‌یابد. ‏در این مرحله ،افراد بر اساس باورها و ارزش‌هایی که در نوجوانی شکل داده‌اند ،تصمیم‌های مهم زندگی خود را می‌گیرند (مانند انتخاب شغل ،همسر ،سبک زندگی و مسیر حرفه‌ای). ‏هویت اجتماعی نیز شکل می‌گیرد ،به این معنا که فرد جایگاه خود را در جامعه مشخص کرده و مسئولیت‌های اجتماعی را بر عهده می‌گیرد. ‏ای ن مرحل ه ممک ن اس ت چالش‌های جدیدی مانن د بازنگری در اهداف و ارزش‌ه ا ی ا مواجه ه با بحران‌های هویتی ثانویه را به همراه داشته باشد ،اما معموالً فرد دارای اعتمادبه‌نفس و خودشناسی بیشتری است. سن شکل گیری هویت در کودکان سن شکل‌گیری هویت در کودکان به میزان تکامل فردی و عوامل مختلفی که در زندگی کودک تأثیر دارند بستگی دارد .در کل ،شکل‌گیری هویت در کودکان در دوره‌های زمانی زیر رخ می‌دهد: )1دوره نوزادی (از تول3د ت3ا حدود 2س3الگی) :کودک با خود و محیط اطرافش آشنا می‌شود .او شروع به شناسایی خود ،تشخیص نیازهای خود و برقراری ارتباط با افراد محیط خود می‌کند. )2دوره کودک3ی اولی3ه (حدود 2ت3ا 6س3الگی) :کودک شروع به تشکیل تصاویر ذهنی از خود و وجودش می‌کند .او خود را به عنوان جزئی از خانواده و جامعه می‌بیند و درک مفاهیم ابتدایی هویت مانند جنسیت ،نقش‌های اجتماعی و ارزش‌ها را تجربه می‌کند. سن شکل گیری هویت در کودکان )3دوره کودک3ی دوم (حدود 6ت3ا 12س3الگی) :در این دوره ،کودک شروع به تفکر منطقی‌تر و پیچیده‌تر می‌شود .او بیشتر به خود توجه می‌کند و هویت شخصی خود را بیشتر درک می‌کند .در این مرحله ،کودک به تدریج نقش‌ها و هویت‌های مختلف خود را در جامعه می‌آزماید و تشکیل می‌دهد. )4دوره نوجوان3ی (از 12ت3ا 18س3الگی) :نوجوانان در ای ن مرحل ه ب ا تغییرات فیزیک ی ،همسانی اجتماعی و تحوالت عاطفی مواجه می‌شوند .آنها سعی می‌کنند هویت شخصی خود را بیابند و ارزش‌ها ،عقاید و هدف‌های خود را شکل دهند. عوامل موثر در شکل گیری هویت کودکان عوامل موثر در شکل گیری هویت کودکان • خانواده :روابط خانوادگی ،ارزش‌ها ،باورها ،سبک تربیتی و الگوهای رفتاری در خانواده می‌توانند شکل‌دهنده هویت کودکان باشند. • محی3ط اجتماع3ی :دوستان ،همساالن ،مدرسه ،محل زندگی و فرهنگ جامعه می‌توانند عوامل مؤثری در تعیین هویت کودکان باشند. • تجربیات شخصی :تجربیات مثبت و منفی ،پیروی از عالقه‌ها و استعدادهای خاص ،تحقق اهداف شخصی و دریافت تشویق و تمجید از دیگران می‌توانند به شکل‌گیری هویت کودک کمک کنند. عوامل موثر در شکل گیری هویت کودکان • فرهن3گ و ارزش‌ه3ا :فرهنگ و ارزش‌هایی که در جامعه و خانواده پذیرفته می‌شوند ،از جمله فرهنگ سنتی ،مذهبی و ارزش‌های اجتماعی می‌توانند هویت کودک را تحت تأثیر قرار دهند. • رس3انه‌ها و شبک3ه های اجتماع3ی :برنامه‌های تلویزیونی ،فیلم‌ها ،کتب و رسانه‌های اجتماعی می‌توانند تصاویر و ایده‌هایی را به کودکان ارائه داده و در شکل‌گیری هویت آن‌ها تأثیر بگذارند. نقش والدین در شکل گیری هویت کودکان 8ویت کودکان نقش والدین در شکل گیری ه • الگوی رفتاری: کودک در این سنین ،بسیاری از ویژگی‌های هویتی خود را از طریق تقلید از والدین می‌آموزد .این الگوها می‌تواند شامل نحوه تعامل با دیگران ،ارزش‌ها ،باورها و نگرش‌های والدین باشد. • حمایت و عالقه: والدینی که به آرزوها و توانایی‌های کودکان خود عالقه نشان می‌دهند و آنها را در تحقق خواسته‌ها و رویاهایشان حمایت می‌کنن د ،باع ث افزای ش اعتماد ب ه نف س و ایجاد هوی ت مثبت در کودکان می‌شوند. 8ویت کودکان نقش والدین در شکل گیری ه • ارزش‌ها و باورها: انتقال ارزش‌های معنوی ،اخالقی و فرهنگی از سوی والدین ،به کودکان کمک می‌کند تا یک هویت مستحکم و منظم داشته باشند .والدین می‌توانند از طریق تبادل نظر ،بحث و بررسی موضوعات جهانی و ارائه نمونه‌های عملی ،ارزش‌ها و باورهای خود را به کودکان منتقل کنند. • تقویت اعتماد به نفس: خانواده باید به کودک اعتماد کند و او را تشویق کند تا نقاط قوت خود را شناسایی کند و در آن‌ها توانمندی خود را به اثبات برساند. 8ویت کودکان نقش والدین در شکل گیری ه • ارتباطات والدین: والدینی که به گفتگو با کودکان خود توجه می‌کنند ،به آنها اعتماد می‌کنند و نظرشان را جدی می‌گیرند ،کودکان را به فکر کردن ،بیان داشتن احساسات و تحلیل مسائل تشویق می‌کنند. • محدودیت‌ها و مسئولیت‌ها: والدین می‌توانند از طریق تعیین محدودیت‌ها و مسئولیت‌ها ،به کودکان کمک کنند تا هویت شخصی خود را شکل دهند تا باعث آموزش مهارت‌های اجتماعی ،خودکنترل و همدلی در کودکان ‌شود. 8ویت کودکان نقش والدین در شکل گیری ه • پذیرش تفاوت‌ها: خانواده باید به کودک اجازه دهد تا شخصیت خود را به طور طبیعی احساسات ،عقاید و عالقه‌های خود را بیان کند .این امر اجازه می‌دهد که کودک هویت خود را بسازد و درک کند که او به عنوان یک فرد منحصر به فرد تحت تأثیر قرار نمی‌گیرد و حق دارد تفاوت‌های خود را داشته باشد. • ارائه فرصت‌ها برای رشد و توسعه (عالیق و استعدادها): این می‌تواند شامل فراهم کردن فضای آموزشی مناسب ،حمایت از فعالیت‌های مورد عالقه و ارائه تحسین و تشویق مناسب باشد. نقش تجربیات شخصی در هویت کودکان نقش تجربیات شخصی در هویت کودکان تجربیات شخصی شامل تمام تجربیات ،رویدادها ،واکنش‌ها و آموخته‌هایی است که کودک در دوران کودکی و جوانی خود می‌بیند و تجربه می‌کند. • اعتماد به نفس :تجربیات مثبت در دستیابی به اهداف ،موفقیت در فعالیت‌ها ،توانایی مستقل در حل مسائل و تحقق آرزوها و تحمل شکست و بازپرداخت آن هویت کودک را تقویت کرده و به اعتماد به نفس و خودشناسی کمک می‌کند. • رواب3ط اجتماع3ی :تجربه تعامل با دیگران و برقراری روابط اجتماعی موثر ،شامل دوستی ،همکاری، تعامل با همساالن و افراد بزرگتر است .روابط اجتماعی قوی و سالم کودک را در شناخت خود و هویتش تقویت می‌کند. نقش تجربیات شخصی در هویت کودکان • تجربه‌های فرهنگی :تجربه و آشنایی با ارزش‌ها ،باورها ،آداب و رسوم و تقلید فرهنگی تأثیر بسیاری در شکل‌گیری هویت کودکان دارد. • تجربه‌های تحص3یلی :تجربه موفقیت در محیط آموزشی ،پذیرش انتقادات سازنده ،تعامل مثبت با معلمان و همکالسی‌ها ،نقش بسیار مهمی در شکل‌گیری هویت کودکان دارد. • تجربه‌های مذهب3ی و معنوی :تجربه شرکت در مراسم‌ها ،مراجعه به مکان‌های مذهبی ،آموخته‌های مذهبی و معنوی و ایجاد ارتباط با اعضای جامعه مذهبی ،نقش مهمی در شکل‌گیری هویت مذهبی و معنوی کودکان دارد. نقش فرهنگ در شکل گیری هویت کودکان • شکل‌ده3یب3ه هوی3ت فردی :فرهنگ کودک را در پذیرش و پیوستن به یک گروه یا جامعه بزرگتر تشویق می‌کند .این فرهنگ عادات ،ارزش‌ها ،رفتارها و نگرش‌هایی را در کودک ایجاد می‌کند که به هویت فردی او کمک می‌کند. • ارائ3ه الگوه3ا و مدل‌های نق3ش :فرهنگ محیط کودکان ،الگوها و مدل‌های نقش را ارائه می‌دهد که به کودکان کمک می‌کند نقش‌های اجتماعی خود را در جامعه بیابند. • تقویت هویت گروهی :کودکان به طور طبیعی به گروه‌ها و انجمن‌هایی که در آن‌ها قرار دارند ،تعلق و وابستگی پیدا می‌کنند .ارتباط با گروه‌های فرهنگی مختلف می‌تواند به کودکان کمک کند تا هویت گروهی خود را درک کنند و به آن پایبند باشند. نقش فرهنگ در شکل گیری هویت کودکان • تح3ت تأثی3ر قرار گرفت3ن در یادگیری و توس3عه :ارزش‌ها ،روش‌های ارتباطی ،سبک‌های یادگیری و دیگر المان‌های فرهنگی محیط تأثیر مستقیمی بر رشد شخصیت کودک دارند. • ارزش‌ها و نگرش‌ها :این ارزش‌ها و نگرش‌ها می‌توانند شامل احترام به سایر افراد ،تفکر پویا ،همدلی و عدالت باشند .این ارزش‌ها شکل‌گیری هویت اجتماعی و اخالقی کودک را تحت تأثیر قرار می‌دهند. نقش رسانه ها در شکل گیری هویت کودکان • الگوهای نقش: شخصیت‌های تلویزیونی ،سینمایی و انیمیشن‌ها می‌توانند الگوها و نمونه‌هایی از رفتار و ارزش‌ها باشند که کودکان در تشکیل شخصیت و هویت خود الهام می‌گیرند. • ارزش‌ها و باورها: برنامه‌های تلویزیونی ،فیلم‌ها ،موسیقی و بازی‌های ویدئویی می‌توانند ایده‌آل‌ها ،ارزش‌های اجتماعی، همدلی و عدالت را به کودکان انتقال دهند. نقش رسانه ها در شکل گیری هویت کودکان • تأثیر در رفتار و روابط اجتماعی: محتواهای رسانه‌ای می‌توانند الگوهای ارتباطی ،مهارت‌های اجتماعی و نحوه برخورد با دیگران را تأثیر بدهند. • توسعه ذهنی و شناختی: می‌توانند به کودکان اطالعات جدید ارائه داده و توانایی‌های مختلف را در آن‌ها تقویت کنند. • شکل‌دهی به سالیق و افکار: آگاهی از محتواهای رسانه‌ای مختلف می‌تواند در توسعه عالقه‌ها و سالیق کودکان موثر باشد. معایب نداشتن هویت سالم در کودکان معایب نداشتن هویت سالم در کودکان • کاهش اعتمادب3ه نف3س :در صورت عدم داشتن هویت سالم ،کودکان ممکن است از خود شک داشته باشند و اعتماد به نفس کمتری داشته باشند. • نارس3ایی در اتخاذ تص3میم :کودکان با هویت سالم قادر به انتخاب و تصمیم‌گیری بهتر هستند .اما در صورتی که هویت سالم نداشته باشند ،ممکن است در انتخاب‌ها و تصمیم‌گیری‌های خود مبهم و نامطلوب عمل کنند. • اثرات منف3ی رواب3ط اجتماع3ی :هویت سالم در کودکان کمک می‌کند تا روابط اجتماعی صحیح و مثبتی را برقرار کنند .اما در صورت نبود هویت سالم ،ممکن است مشکالت در برقراری ارتباط با دیگران وجود داشته باشد. معایب نداشتن هویت سالم در کودکان • آس3یب روان3ی :عدم داشتن هویت سالم می‌تواند منجر به مشکالت روانی در کودکان شود ،مانند اضطراب ،افسردگی ،ناراحتی و نارسایی در مقابله با استرس • کمبود هدف و جهت‌گیری :هویت سالم به کودکان کمک می‌کند تا هدف‌های خود را شناسایی کرده و جهت‌گیری کنند .در صورت عدم داشتن هویت سالم ،کودکان ممکن است در پیدا کردن هدف و جهت‌گیری در زندگی دچار مشکل شوند. • آس3یبب3ه رش3د و توس3عه فردی :هویت سالم اساسی برای رشد و توسعه فردی است .بدون هویت سالم ،کودکان قادر به رشد و توسعه سالم در حوزه‌های مختلف زندگی نیستند. نظریه‌های هویت‌یابی در دوران کودکی نظریه‌های هویت‌یابی در دوران کودکی هویت‌یابی در دوران کودکی فرآیندی تدریجی است که از طریق تعامل با محیط ،یادگیری از والدین و تجربه‌های شخصی شکل می‌گیرد .چندین نظریه روان‌شناختی به تبیین این فرآیند پرداخته‌اند که مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از: ‏نظریه رشد روانی-اجتماعی اریک اریکسون ‏نظریه رشد شناختی ژان پیاژه ‏نظریه یادگیری اجتماعی آلبرت بندورا ‏نظریه دلبستگی جان بالبی نظریه رشد روانی-اجتماعی اریک اریکسون • مرحله اعتماد در برابر بی‌اعتمادی (تولد تا ۱.۵س3الگی) :کودک از طریق ارتباط با والدین ،به‌ویژه مادر ،احساس امنیت یا ناامنی را تجربه می‌کند. • مرحل3ه خودمختاری در برابر شرم و تردی3د ( ۱.۵ت3ا ۳س3الگی) :کودکان شروع به کشف محیط خود می‌کنند و سعی می‌کنند کارهایی را به‌تنهایی انجام دهند .اگر والدین به کودک اجازه تجربه بدهند ،او اعتمادبه‌نفس و استقالل پیدا می‌کند .اما اگر بیش از حد او را کنترل کنند یا مورد انتقاد قرار دهند ،کودک دچار شرم و تردید در تصمیم‌گیری‌های خود خواهد شد. اهمیت این مراحل :پایه‌های اولیه اعتماد به خود و دیگران و احساس استقالل در این دوره گذاشته می‌شود که تأثیر مستقیمی بر هویت‌یابی در نوجوانی دارد. نظریه رشد شناختی ژان پیاژه • مرحل3ه حس3ی-حرکتی (تول3د ت3ا ۲س3الگی) :کودک از طریق حواس و حرکات ،جهان را کشف می‌کند .در این دوره ،هویت هنوز به‌طور کامل شکل نگرفته ،اما کودک کم‌کم متوجه تفاوت خود و دیگران می‌شود. • مرحله پیش‌عملیاتی ( ۲تا ۷سالگی) :کودک قادر به تفکر نمادین است ،اما هنوز نمی‌تواند دیدگاه دیگران را درک کند (خودمحوری) .در این دوره ،کودک نام خود را می‌داند ،تفاوت‌های جنسیتی را تشخی ص می‌دهد و اولی ن درک از هوی ت شخص ی را پیدا می‌کند .او از طری ق بازی‌های خیالی و نقش‌آفرینی ،خود را در نقش‌های مختلف امتحان می‌کند .در این مرحله کودک هنوز قادر به تفکر انتزاعی درباره هویت خویش نیست. نظریه یادگیری اجتماعی آلبرت بندورا آلبرت بندورا معتقد بود که هویت کودکان بیشتر از طریق مشاهده و تقلید از دیگران شکل می‌گیرد. اصول کلیدی در نظریه بندورا: ‏کودکان رفتار والدین ،معلمان و همساالن را مشاهده می‌کنند و از آن‌ها الگو می‌گیرند. ‏تقویت و پاداش نقش مهمی در یادگیری هویت دارد .اگر کودکی برای انجام یک رفتار تشویق شود، احتمال بیشتری دارد که آن را تکرار کند. ‏نق3ش بازی‌های تقلیدی :کودکان از طریق بازی ،نقش‌های اجتماعی مختلف را آزمایش می‌کنند و یاد می‌گیرند که چگونه خود را در قالب‌های مختلف هویت فردی و اجتماعی تعریف کنند. نظریه دلبستگی جان بالبی جان بالب ی معتق د بود که کیفیت دلبستگی کودک به والدین تأثیر مستقیمی بر احساس هویت و ارزشمندی او دارد. انواع دلبستگی و تأثیر آن بر هویت: ‏دلبس3تگی ایم3ن :کودک احساس امنیت و ارزشمندی می‌کند .این کودکان در آینده اعتمادبه‌نفس باالتر و احساس هویت پایدارتری خواهند داشت. ‏دلبس3تگی ناایم3ن :کودک به دلیل بی‌ثباتی در رفتار والدین ،احساس ناامنی و اضطراب پیدا می‌کند. این کودکان ممکن است در آینده دچار سردرگمی هویتی و وابستگی شدید به دیگران شوند. هویت یابی در دوران نوجوانی هویت یابی در دوران نوجوانی • در دوران نوجوانی ،هویت یابی به اوج خود می‌رسد. • نوجوانان شروع به پرسش‌های عمیق‌تر در مورد خود ،باورها و موقعیت اجتماعی خود می‌کنند. • در این دوران ،نوجوانان ب ه دنبال پیدا کردن جایگاه خود در جامعه ،خانواده و گروه‌های اجتماعی هستند. والدین باید در این دوران با دقت بیشتری به نیازهای عاطفی و اجتماعی فرزندان خود توجه کنند .این مرحله برای نوجوانان بسیار حساس است و می‌تواند تأثیر زیادی بر شکل‌گیری هویت مثبت یا منفی آنها بگذارد. ویژگی‌های هویت‌یابی در نوجوانی • افزای3ش خودآگاه3ی و پرس3ش در مورد معنای زندگ3ی :نوجوانان در این دوره به شناخت بهتری از خود می‌رسند و درباره ارزش‌ها و اهدافشان فکر می‌کنند. • تمای3لب3ه اس3تقالل و یافت3ن نق3ش در جامع3ه :نوجوانان به دنبال استقالل از خانواده و ایجاد هویت منحصر‌به‌فرد خود در اجتماع هستند. شه3ا و س3بک‌های مختل3ف زندگ3ی :آنه ا ممکن است باورها ،شغل‌ها یا سبک‌های • آزمای3ش نق ‌ مختلف را تجربه کنند تا به هویت پایدار برسند. • شکل‌گیری ارزش‌های شخص3ی و اجتماع3ی :در این مرحله ،نوجوانان باورها و اصولی را که برایشان مهم است مشخص می‌کنند و بر اساس آنها تصمیم می‌گیرند. چالش‌ها و مشکالت در هویت یابی • تعارضات هویتی: این زمانی رخ می‌دهد که آنها احساس می‌کنند که هویت خود را پیدا نکرده‌اند و به همین دلیل دچار سردرگمی می‌شوند .والدین باید در این مواقع با صبر و درک بیشتری فرزند خود را راهنمایی کنند. • تأثیر رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی: این تأثیرات می‌تواند به شکل‌گیری هویت‌های غیرواقعی یا هویت‌هایی که تحت تأثیر استانداردهای فرهنگی یا تبلیغاتی است ،بیانجامد .والدین باید از این پدیده‌ها آگاه باشند و فرزند خود را به تفکر انتقادی نسبت به این تأثیرات هدایت کنند. نظریه‌های هویت‌یابی در دوران نوجوانی چندین نظریه روان‌شناختی به تبیین این فرآیند پرداخته‌اند که مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از: ‏نظریه استنلی هال (بحران هویت) ‏نظریه اریک اریکسون (هویت در مقابل سردرگمی) ‏نظریه جیمز مارسیا (پایگاه‌های هویت) نظریه استنلی هال (بحران هویت) هال معتقد بود که نوجوانی دوره‌ای پرتالطم و بحرانی است که در آن فرد از کودکی به بزرگسالی گذر می‌کند و با تغییرات فیزیکی ،شناختی و عاطفی قابل‌توجهی مواجه می‌شود .او این مرحله را با اصطالح "طوفان و تن3ش" ( )Storm and Stressتوصیف کرد ،زیرا معتقد بود که نوجوانان در این دوران دچار نوسانات هیجانی ،تضادهای درونی و کشمکش‌های اجتماعی هستند. نظریه استنلی هال (بحران هویت) مفهوم بحران هویت در نظریه هال ‏نوجوانان در این دوره به دنبال کشف خود و جایگاهشان در جامعه هستند و این مسئله باعث بروز اضطراب و تنش می‌شود. ‏آنها بین وابستگی به خانواده و استقالل از آن درگیر هستند که این تعارض موجب بحران هویتی می‌شود. ‏رشد سریع زیستی و تغییرات هورمونی می‌تواند خلق‌وخو و رفتارهای نوجوان را ناپایدار کند و به بحران هویت دامن بزند. ‏تجربه احساسات شدید مانند خشم ،شور و هیجان ،غم و ناامیدی در این دوره رایج است. نظریه اریک اریکسون (هویت در مقابل سردرگمی) وی رشد انسان را در هشت مرحله توضیح داده که هر مرحله یک چالش اساسی دارد. در نوجوانی ،فرد با بحران "هویت در مقابل سردرگمی نقش" مواجه می‌شود. ویژگی‌های ای3ن مرحل3ه :نوجوان س عی می‌کن د پاس خ س واالتی مانن د «من کیستم؟» را بیابد .اگر بتواند ارزش‌ها و نقش‌های اجتماعی خود را مشخص کند ،به هویت پایدار دست می‌یابد .اگر نتواند این فرآیند را تکمیل کند ،دچار س3ردرگمی هویت3ی می‌شود که می‌تواند منجر به اضطراب ،ناپایداری شخصیت و تصمیم‌گیری‌های نادرست گردد. نظریه جیمز مارسیا (پایگاه‌های هویت) هویت‌یافتگ3ی (کس3ب هوی3ت) :فرد ارزش‌ها و باورهای خود را بررسی کرده و به یک هویت پایدار دست یافته است. مثال :نوجوانی که پس از بررسی گزینه‌های مختلف ،حرفه پزشکی را انتخاب می‌کند و از تصمیم خود اطمینان دارد. شاخص وجود کاوش فقدان کاوش وجود تعهد کسب هویت وقفه هویت فقدان تعهد ضبط هویت آشفتگی هویت وقف3ه هوی3ت (هوی3ت دیررس) :فرد هنوز در حال جستجو و آزمودن نقش‌ها و ارزش‌هاست و به نتیجه مشخصی نرسیده است .مثال :دانش‌آموزی که رشته‌های مختلف دانشگاهی را بررسی می‌کند اما هنوز تصمیم قطعی نگرفته است. ضب3ط هوی3ت (هوی3ت زودرس) :فرد بدون بررسی و انتخاب شخصی ،هویتی را که معموالً از والدین یا جامعه دریافت کرده، پذیرفته است .مثال :نوجوانی که تنها به دلیل تأکید والدین ،یک حرفه خاص را انتخاب می‌کند. آشفتگی هوی3ت (هوی3ت پراکنده) :فرد در فرآیند شکل‌گیری هویت دچار سردرگمی است و هنوز عالقه‌ای به تصمیم‌گیری در این زمینه نشان نداده است .مثال :نوجوانی که نه به آینده خود فکر می‌کند و نه هدف مشخصی دارد. چهار گروه آشفتگی هویت مارسيا ( )1989ضمن بررسي ها و درمان بيماران رواني به اين نکته دست يافت که آشفتگي هويت داراي يک جوهر داده نبوده و بايد مورد تجديدنظر قرار گيرد .وي آشفتگي هويت را شامل چهار گروه زير مي داند: -1تجرب3ه خود و اختالل شخص3يت مرزي :مارسيا ويژگي هاي گروه اول آشفتگي هويت را معادل سندرم سازمان يافتگي شخصيت مرزي که توسط گرنبرگ ( )1987و کوهاتز ( )1987مطرح مي شود ،مي داند که عبارت است از "تاخير تحولي در شکل گيري خود يکپارچه". -2آشفتگ3ي ب3ي تفاوت3ي :دومين نوع آشفتگي هويت را در کساني مشاهده مي کنيم که عليرغم برخورداري از خزانه مهارت هاي بين فردي ،قادر به انتخاب شغل و سرمايه گذاري رواني نسبت به يک چارچوپ ايدئولوژيک نيستند. -3آشفتگ3ي س3ازگاري فرهنگ3ي :در چنين حالتي فرد شرايط و توانايي هاي الزم براي کسب موفقيت آميز هويت يافتگي را دارد اما آشفتگي هويتي و نداشتن هويتي مشخصي براي جامعه اي که احساس تعهد ،ضد ارزش محسوب مي شود نشانه سازگاري اجتماعي است. چهار گروه آشفتگی هویت -4آشفتگ3ي تحول3ي :چهارمين نوع از آشفتگي هويت را آشفتگي تحولي تشکيل مي دهد .اين گروه از افراد از نظر ساختار شخصيت و نظام ارزشي امکان هويت يابي موفقيت را دارا مي باشند .اما موقتا و عمدا خود را از هويت يابي دورنگه داشته اند. اين افراد نه مانند افراد دچار بحران هويت درگير بحران اند و نه مانند گروه آشفته بي تفاوت مي باشند .آنها به جاي آنکه اقدام به کسب هويتي نارس کنند ترجيح مي دهند که امکان انتخاب را براي خودشان درآينده حفظ کنند. به طور خالصه مي توان اين طور نتيجه گيري کرد که عنوان هويت آشفته يا آشفتگي هويت داراي دامنه نسبتا وسيعي از اختالل شخصيت مرزي تا تاخيرهايي در تحول هويت يابي را که در مسير کسب هويت مي باشند را در بر مي گيرد. راهکارهای افزایش هویت‌یابی مثبت در کودکان و نوجوانان راهکارهای افزایش هویت‌یابی مثبت در کودکان و نوجوانان ‏هویت‌یاب ی س الم و مثب ت در کودکان و نوجوانان ب ه عوام ل مختلف ی مانن د نحوه تربی ت ،محیط اجتماعی ،آموزش ،و تعامالت خانوادگی بستگی دارد .والدین ،مربیان و جامعه می‌توانند با استفاده از راهکارهای زیر به رشد هویت پایدار و سالم در فرزندان خود کمک کنند: )1ایجاد احساس امنیت و دلبستگی ایمن )6ایجاد فضای گفت‌وگو و حمایت عاطفی در خانواده )2تقویت استقالل و خودمختاری )7تقویت اعتمادبه‌نفس و ارزشمندی شخصی )3تشویق به خودشناسی و بیان افکار )8هدایت صحیح در دوران بحران هویت )4ارائه الگوهای مثبت و الهام‌بخش )9آموزش تفکر انتقادی و تحلیل تأثیرات اجتماعی )5ایجاد فرصت‌های تجربه و آزمایش نقش‌های مختلف )10حمایت از کشف عالیق و استعدادهای فردی ایجاد احساس امنیت و دلبستگی ایمن (بر اساس نظریه بالبی) کودکانی که از نظر عاطفی به والدین خود دلبستگی ایمن دارند ،اعتمادبه‌نفس باالتری دارند و هویت خود را راحت‌تر می‌پذیرند. راهکارها: ‏محبت بی‌قید و شرط به کودک و نشان دادن عالقه واقعی به او ‏توجه به نیازهای عاطفی کودک و پاسخگویی به آن‌ها ‏ایجاد فضای امن برای بیان احساسات و نگرانی‌ها تقویت استقالل و خودمختاری (بر اساس نظریه اریکسون) اس تقالل در کودکان و نوجوانان باع ث می‌شود خود را ب ه عنوان فردی مس تقل بشناس ند و هویت مشخص‌تری پیدا کنند. راهکارها: ‏اجازه دادن به کودکان برای انتخاب و تصمیم‌گیری در مسائل متناسب با سنشان (مثل انتخاب لباس یا فعالیت‌های روزمره) ‏حمایت از تالش‌های کودک برای انجام کارها به تنهایی ،حتی اگر با خطا همراه باشد. ‏پرهیز از سرزنش‌های مداوم و دادن فرصت تجربه و یادگیری تشویق به خودشناسی و بیان افکار (بر اساس نظریه اریکسون و پیاژه) نوجوانان برای شکل‌گیری هویت خود باید به درک بهتری از ارزش‌ها ،اهداف و استعدادهایشان برسند. راهکارها: ‏مطرح کردن سؤاالتی مانند "دوست داری در آینده چه کار کنی؟"" ،چه چیزهایی برایت مهم است؟" ‏تشویق نوجوانان به نوشتن خاطرات ،نقاشی یا صحبت درباره احساساتشان ‏کمک به نوجوانان برای تحلیل نقاط قوت و ضعف خود و یافتن استعدادهایشان ارائه الگوهای مثبت و الهام‌بخش (بر اساس نظریه یادگیری اجتماعی بندورا) نوجوانان هویت خود را تا حد زیادی از طریق الگوبرداری از دیگران شکل می‌دهند ،پس الگوهای آن‌ها باید سالم و الهام‌بخش باشند. راهکارها: ‏معرفی افراد موفق و اخالق‌مدار به عنوان الگو (مانند دانشمندان ،هنرمندان و ورزشکاران مثبت) والدین و معلمان باید رفتارهایی را که از کودکان انتظار دارند ،خودشان نیز انجام دهند. ‏محدود کردن تأثیرات منفی رسانه‌ای و کمک به فرزندان در تحلیل محتوای آن‌ها ایجاد فرصت‌های تجربه و آزمایش نقش‌های مختلف (بر اساس نظریه اریکسون و بندورا) نوجوانان برای یافتن هویت خود ،نیاز دارند که نقش‌های مختلف را تجربه کنند تا دریابند کدام مسیر با شخصیت آن‌ها هماهنگ‌تر است. راهکارها: ‏تشویق به شرکت در فعالیت‌های متنوع مثل ورزش ،هنر ،کارهای داوطلبانه و علمی ‏دادن فرصت برای تعامالت اجتماعی و مشارکت در گروه‌های مختلف ‏حمایت از آزمون و خطای نوجوانان در مسیر شناخت خود ایجاد فضای گفت‌وگو و حمایت عاطفی در خانواده رابطه قوی با والدین و داشتن فضایی برای بیان آزادان ه افکار و احساسات ،باعث رشد هویت سالم می‌شود. راهکارها: ‏اختصاص زمانی برای گفت‌وگوی صمیمانه با فرزندان بدون قضاوت و سرزنش ‏گوش دادن فعال به نظرات و مشکالت فرزندان و نشان دادن درک و همدلی ‏پرهیز از تحمیل عقاید و انتظارات بیش از حد تقویت اعتمادبه‌نفس و ارزشمندی شخصی کودکانی که احساس ارزشمندی می‌کنند ،کمتر دچار بحران هویت می‌شوند. راهکارها: ‏تحسین تالش‌ها و دستاوردهای فرزند ،نه فقط موفقیت‌های نهایی ‏آموزش مهارت‌های حل مسئله و تصمیم‌گیری به کودک و نوجوان ‏کمک به نوجوانان برای شناخت و پذیرش ویژگی‌های منحصر به فرد خود هدایت صحیح در دوران بحران هویت (بر اساس نظریه اریکسون) بسیاری از نوجوانان در مرحله‌ای از زندگی دچار سردرگمی هویتی می‌شوند که نیازمند راهنمایی و حمایت هستند. راهکارها: ‏به رسمیت شناختن بحران‌های هویتی و برخورد آرام با آن‌ها ‏کمک به نوجوان برای بررسی گزینه‌های مختلف و یافتن بهترین مسیر برای او ‏حمایت از نوجوانان در برابر فشارهای اجتماعی و کمک به آن‌ها برای تصمیم‌گیری مستقل آموزش تفکر انتقادی و تحلیل تأثیرات اجتماعی نوجوانان باید یاد بگیرند که چگونه اطالعات را پردازش کنند و هویت خود را آگاهانه بسازند. راهکارها: ‏تشویق به تحلیل برنامه‌های تلویزیونی ،شبکه‌های اجتماعی و اخبار ‏گفت‌وگو درباره ارزش‌ها و معیارهای شخصی در برابر انتظارات اجتماعی ‏کمک به فرزندان در تشخیص تأثیرات مثبت و منفی اطرافیان بر هویت آن‌ها حمایت از کشف عالیق و استعدادهای فردی کودکانی که فرصت شناخت و پرورش استعدادهایشان را دارند ،هویت قوی‌تری پیدا می‌کنند. راهکارها: ‏تشویق کودک و نوجوان به کشف عالقه‌های شخصی بدون اجبار ‏ثبت‌نام در کالس‌های آموزشی مرتبط با عالقه‌های آن‌ها ‏احترام به انتخاب‌های شخصی فرزند ،حتی اگر با خواسته‌های والدین متفاوت باشد سواالت دو مورد از تجربیات شخصی کودک در هویت یابی؟ ‏خودمختاری در برابر شک و تردید را توصیف کنید؟ ‏بندورا در کودکان و هال در نوجوانان به چه چیزی تاکید داشت؟ تشکر از توجه شما