آزمایش میدانی و طرح‌های درون آزمودنی‌ها

آزمایش میدانی و طرح‌های درون آزمودنی‌ها

اسلاید 1: فصل هشتم:آزمایش میدانی و طرح های درون آزمودنیهاتنظیم:فیزیوتراپیست رحمان شیخ حسینیدانشجوی کارشناسی ارشد آسیب شناسی ورزشی و حرکات اصلاحیدانشگاه اراکبهار 1387

اسلاید 2: آزمایش میدانی وطرحهای درون آزمودنیهاآزمایش میدانی:مردم اغلب هنگام تفکر درمورد آزمایشهای مختلف یک آزمایشگاه مجهز را متصور می شوند. البته آزمایشگاه مناسب الزاماً به یک آزمایش صحیح منجر نمی شود. یکی از مجموعه فعالیت هایی که منجر به افزایش موفقیت آزمایش می شود،آرایش تصادفی است.(عدم وابستگی به مکان خاص). تعریف:آزمایش میدانی عبارتست از انجام آزمایش درمحیط طبیعی.مزایای آزمایش میدانی:1) افزایش توان آزمایش 2) تعمیم نتایج به شرایط طبیعی تر3) تعمیم نتایج به گروههای مختلف 4) اطمینان از واقعی بودن واکنش آزمودنیها

اسلاید 3: دلایل استفاده از آزمایش میدانی:1)اعتبار بیرونی(External validity):الف)یعنی تعمیم یافته های آزمایش به شرایط خارج از آزمایشگاه یا به عبارتی اولین هدف تعمیم یافته های آزمایشگاه به موقعیتی فراتر از آن است.هدف آزمایش میدانی پاسخ به این سؤال است:آیا نتایج آزمایشگاهی را می توان در شرایط طبیعی نیز بدست آورد؟ب)هدف دیگر تعمیم یافته های آزمایشگاهی به گروههای مختلف مردم است که با نمونه هایی که اغلب در آزمایشها به صورت داوطلبانه انتخاب می شوند،متفاوت هستند.(مثلاً انتخاب دانشجویان یک رشته خاص و....).

اسلاید 4: 2)اعتبار سازه(Construct validity): - در آزمایشگاه ممکن است به دلایل گوناگون(مثل رضایت آزمونگر و...)نتایج حاصله، واقعی نباشد و بیشتر جنبه ی تصنعی داشته باشد وبخواهند فرضیه مورد آزمون را تاًیید کنند. - برای آزمودنیهای آزمایش میدانی تمام شرایط و فعالیت ها طبیعی هستند.پس احتمال پاسخ طبیعی بیشتر است ونمی خواهند فرضیه ای را رد یا تأییدکنند.در نتیجه سازه فرضی یا ساختگی ،اندازه گیری ومورد آزمون قرار نمی گیرد.

اسلاید 5: 3)توان آزمایش: دلیل دیگر کمبود تعداد آزمودنیها در آزمایش می باشد.هر چه تعداد آزمودنیها بیشتر باشد،احتمال بروز تأثیرات مورد نظر نیز بیشتر می شود.

اسلاید 6: محدودیت های آزمایش میدانی:هر چند آزمایش میدانی توان آزمون را بالا می برد وباعث اعتبا ربرونی وساختاری می شود، ولی نمی توان آن را برای همه زمینه ها مناسب دانست.این آزمایش ممکن است گاهی اعتبار درونی، ساختاری وبرونی خود را از دست دهد. گذشته از کمبود توان ممکن است غیر اخلاقی به شمار آمده و بیشتر از آنچه به نظر می رسد به زمان و انرژی نیاز داشته باشد.

اسلاید 7: 1)آیا آزمایشهای میدانی می تواند غیر اخلاقی باشد؟- بر طبق قوانین جامعه روانشناسی آمریکا (1981)،نمونه های هر آزمایش باید داوطلب باشند،همچنین آزمونگر باید رضایت آنها راجلب کند ونسبت به آنچه می خواهد انجام گیرد باید نظری مطلوب داشته باشد. باید از محتوای آزمایش آگاه باشند واز چند و چون اقدامات و علت آنها با خبر گردند.- ممکن است این قواعد با اهداف تحقیق شما سازگارنباشد.داوطلبی نفی تصادفی بودن ونمایندهای واقعی مردم نیستند.آگاهی دادن به افراد ممکن است نخواهید به آنها اطلاعات وآگاهی در مورد آزمایش بدهید.

اسلاید 8: راه حل این مشکل چیست؟- پاسخ ساده نیست زیرا میل شما به دستیابی به اطلاعات درست در قبال حق آزمودنیها برای حفظ مسائل خصوصی قرار می گیرد.- راه حلها :مشورت با افراد متخصص قبل از شروع آزمایش،روش تحقیق بوسیله گروه متخصصی تحت تأیید قرار گیرد.- راحت ترین راه حل این مشکل اجتناب از زیر پا گذاردن مسائل اخلاقی است.- آزمایش در اتاق انتظار،در واقع نوعی آشتی است میان اهداف آزمایش وقواعد اخلاقی.مثال: آزمایش لاتان ودارلی(1986)،(نمونه خود را در حالی که در انتظارانجام آزمایش بودند با یک دزدی مواجه ساختند.ولی ممکن است بروز مسائل اخلاقی بیشتر شود).

اسلاید 9: 2)عدم تضمین اعتبار بیرونی: تصور آنکه با انجام آزمایش میدانی الزاماً با آزمودنیهایی که معرف افراد واقعی اند سر کار خواهیم داشت، چندان امیدوار کننده نیست. مثلاًآزمودنیها از یک گروه خاص اند مثل دانش آموزان کلاس دوم، افراد حاضر در فلان فروشگاه و....

اسلاید 10: 3) عدم تضمین اعتبار ساختاری: نمونه های قبلی و یا تماشاگران کنجکاو ممکن است نمونه های بعدی را از محتوی آزمایش آگاه کنند. نمونه: آزمایش شافر و همکاران(1975) در کتابخانه دانشگاه ایالت کنت :آزمایش: دزدی از وسایل شخصی یک نفر که در کتابخانه روبروی آزمودنی روی میز مینشیند.نتایج: 64 درصد افرادی که از آنها سوالی پرسیده میشود، سعی میکنند دزد را متوقف کنند. ولی تنها 14 درصد که مورد هیچ پرسشی واقع نشدند سعی در توقف دزدی داشتند.مشکلات: آزمودنی ها جریان را برای دیگران تعریف کنند، با یکبار اقدام سایر افراد کتابخانه نیز بااطلاع میشوند.راه حل ها: داده ها یک شبه جمع آوری شوند، مسئولان کتابخانه در جریان باشند تا دخالت شاهدان و .. کم شده و از اقدامات بیشتر جلوگیری شود.

اسلاید 11: 4) عدم تضمین اعتبار درونی: اگر هنگام اجرای آزمایش میدانی دقت کافی نشود، علاوه بر فقدان اعتبار بیرونی و ساختاری ممکن است اعتبار درونی نیز مورد تردید قرار بگیرد. اگرچه تمام آزمایش های میدانی باید دارای اعتبار درونی باشند، ولی برخی از آنها فاقد این ویژگی هستند، زیرا در این آزمایشها همواره امکان تقسیم تصادفی آزمودنیها فراهم نمیشود و گاه آنها از جریان آزمایش بیرون میروند. مثال:طرح تحقیق: مطالعه تاثیر خشونت تصاویر تلویزیونی بر رفتار کودکان.(تصاویر خشن و تصاویر آرام)مشکلات: والدین نمی پذیرند که کودکانشان نوع خاصی از برنامه های محقق را تماشا کنند، مطمئن نیستیم که آیا کودکان حتما برنامه مورد نظر را تماشا میکنند یا نه، اینکه عده ای از کودکان آزمایش را تا آخر دنبال نکنند و آزمون را ترک کنند.راه حل ها: آزمون با رضایت والدین و به جای خانه در مدرسه اجرا شود، یعنی برنامه تماشای تلویزیون جزئی از برنامه مدرسه کودکان قرار بگیرد. (خلاقیت محقق)

اسلاید 12: 5) عدم توان کافی آزمایش: در آزمایشگاه میتوان با کاهش خطای تصادفی و استفاده از مقادیر دقیق متغیر وابسته، توان آزمایش را افزایش داد.آزمایشگاه: با کاهش میزان تغییر متغیرهای مداخله گر، خطای تصادفی کاهش میابد. میتوان با به کار بردن گروه های یکسان، از بروز ناخواسته مربوط به تفاوت های فردی کاست. جهت جلوگیری از بروز نامطلوب در محیط نیز، آزمون در شرایط یکسان انجام میشود. میتوان عامل مزاحم را کنترل نمود (سر و صداو ... که باعث حواسپرتی میشوند). جهت رهایی از تغییرات ناخواسته در روند کار، آزمون را استاندارد نمود.راه حل در آزمون میدانی: استفاده از یک آزمونگر کمکی دیگر فقط جهت جمع آوری داده ها، و استفاده از وسایلی مثل دوربین ویدئویی، ضبط صوت، زمان سنج و... .

اسلاید 13: مشکلات مربوط به آزمایش میدانی با گروه های طبیعی: 1- عدم دستیابی به ”استقلال“ و ”حفظ آن“: برخی از آزمونگرها برای دستیابی به آزمودنیها، بیشتر کار را با گروه های طبیعی(مدرسه، کودکستان، و...) به انجام میرسانند.متاسفانه برخورد مستقل آزمودنیهای این گروه ها با روند اقدامات چندان امکان پذیر نیست.مثلا در صورت همکاری کودکستان، تعداد زیادی آزمودنی در اختیار آزمونگر قرار میگیرد ولی ممکن است مدیریت این مرکز بر نبود تاثیرات نامطلوب بر رفتار کودکان و عدم بروز رفتار غیر طبیعی تاکید کند(مشکل اول). ممکن است با اینکه مایلید هر کودک به شکل مستقل در آزمون شرکت کند، ولی مجبور شوید یک کلاس را در یک شرایط و کلاس دیگر را در شرایط دیگری قرار دهید (عدم استقلال). که احتمالا تفاوت های چشمگیری بین دو کلاس وجود دارد.

اسلاید 14: 1- عدم دستیابی به ”استقلال“ و ”حفظ آن“: حتی در صورتی که آزمودنیها را مستقل انتخاب کنیم، نمیتوانید مستقل بودن آن ها را تضمین کنید. زیرا میتوانند در مورد آزمایش با یکدیگر صحبت کنند وپاسخ های یکدیگر را تحت تاثیر قرار دهند.کاهش ویژگی استقلال در آزمایش، چه مربوط به کاربرد شیوه نادرست از اقدامات باشد و چه مربوط به عدم امکان مستقل بودن پاسخها، به دو نتیجه منجر میشود: بد و بدتر. الف) نتیجه بدتر: وقتی که محقق به نبود استقلال واقف نباشد، گروه ها را مستقل می انگارد و معتقد است گروه ها را می توان مشابه فرض کرد، ولی تصادف میتواند به سادگی منجر به تفاوت زیادی بین گروه ها شود. بنابراین ممکن است تفاوتی را که به تصادف وابسته است را با تاثیر روند آزمایش اشتباه بگیرد. ب) نتیجه بد: وقتی محقق عدم استقلال را بداند. اگرچه مشکل بالا اتفاق نمی افتد ولی ممکن است محقق تاثیر اقدامات آزمایش را به تصادف نسبت دهد.

اسلاید 15: 2) تهدیدهایی برای اعتبار ساختاری: با افزایش تعداد کلاس ها میتوان مشکل نبودن تعداد واحدهای مستقل کافی را از میان برداشت (مثلا 10 کلاس در یک گروه و 10 کلاس در گروه دیگر). ولی استفاده از این گروه ها تحقیق شما را با سه تهدید جدی برای اعتبار ساختاری مواجه میکند. الف) دلسرد شدن آزمودنیها ب) رفتار جبرانی ج) انتقال شیوه اقدامات آزمایش

اسلاید 16: 2) تهدیدهایی برای اعتبار ساختاری:الف) دلسرد شدن آزمودنیها: در صورتی که گروه های آزمودنیها با یکدیگر صحبت کنند و از تفاوت شیوه های برخورد با آنها مطلع شوند، ممکن است گروهی دلسرد شوند. (مثلا گروه بدون تلویزیون) عده ای ممکن است علت تماشا نکردن تلویزیون را در خشونت برنامه های آن بدانند(گروه بدون تلویزیون). یا گروه دیگر احتمالا رفتار بهتری از خود نشان دهند، بدون اینکه تلویزیون موجب رفتار بهتر آنها شده باشد. در این حالت، ندیدن تلویزیون موجب کاهش خشونت نشده است، بلکه احساس آزمودنی ها خشونت را کاهش میدهد.

اسلاید 17: 2) تهدیدهایی برای اعتبار ساختاری:ب) رفتار جبرانی: مثلا گروه بدون تلویزیون با بهتر کردن رفتار خود، در صدد این امر بر آیند که به آنها نیز تلویزیون داده شود.ج) انتقال شیوه اقدامات آزمایش: ممکن است تاثیر اقدامات شما به خاطر شیوع و انتقال آن از میان برود، همه گروه ها از اقدامات شما اطلاع حاصل می کنند، و مثلا افراد گروه بدون تلویزیون نیز از وجود تلویزیون مطلع و از آن استفاده میکنند(مثلا توسط معلم خود).

اسلاید 18: کاهش تاثیر عواملی که اعتبار ساختاری را تهدید میکنند: از آنجائیکه مشکلات در صورت آگاهی آزمودنی ها از تمایز اقدامات آزمایشی شما پدید می آیند، باید آنها را رفع نمود. باید شرایط موجود را برای آزمودنیها حتی الامکان یکسان نمود. هیچگاه در کار خود گروه خاصی را به شیوه خاصی از اقدامات آزمایش و گروه دیگر را به عدم وجود آن تخصیص ندهید، بلکه در کنار یک شیوه از یک شیوه مکمل برای گروه دیگر استفاده کنید. کار دیگر ممانعت از بروز فرصت هایی است که در طی آن آزمودنی ها با یکدیگر صحبت کنند. مثل کوتاه کردن زمان بین ارائه برنامه ها و جمع آوری اطلاعات، و اگر هدف بررسی تاثیرات طولانی مدت آزمایش است، باید از گروه هایی استفاده نمود که ارتباطی با هم نداشته باشند.

اسلاید 19: طرح جفت های همانند: در صورت عدم وجود آزمودنی به اندازه کافی، به شکلی که نتوان توان آزمایش را به میزان لازم افزایش داد، دو راه حل وجود دارد. راه حل اول ایجاد دسترسی به تعداد بیشتر آزمودنی با انجام آزمایش میدانی است. و راه حل دوم، کاربرد طرحی است که به کارگیری تعداد کمتر آزمودنی را مقدور سازد، یعنی طرح جفت های همانند. در این طرح همانند سازی و آرایش تصادفی به بهترین وجهی در کنار هم به کار گرفته میشوند، ” همانند سازی برای کاهش تاثیر متغیر های اضافی و آرایش تصادفی برای ایجاد و تحکیم اعتبار درونی“.

اسلاید 20: طرح جفت های همانند: شیوه و روند کار: در این طرح، ابتدا آزمودنیها بر مبنای متغیری که با مقادیر متغیر وابسته ارتباط دارند سنجیده میشوند (آزمون مقدماتی)، بعد جفت های همانند ایجاد میگردند: آزمودنی هایی که نمره های یکسان در آزمون مقدماتی بدست می آورند. مثال: در آزمایشی که هدف آزمون IQ باشد ابتدا آزمون حافظه گرفته و به ترتیب از بالا به پایین 2 نفر 2 نفر مرتب میکنیم.

اسلاید 21: ملاحظاتی درباره کاربرد طرح جفت های همانند:توان آزمایش: ممکن است تصور شود که استفاده از آزمایشات ساده و یا دیگر طرح های درون آزمودنی باعث کاهش توان آزمایش شوند، زیرا امکان دارد تفاوت های فردی تاثیر اقدامات آزمایش را از میان ببرد. محققین سعی میکنند این مشکل طرح های درون آزمودنی را با استفاده از گروه های آزمودنی یکنواخت و یکسان در کار خویش و بوسیله آن با کاستن تفاوتهای درون آزمودنی ها از بین ببرند. مثلا جامعه آماری را پسران 18 ساله با ضریب هوشی(IQ) بین 115 تا 120 قرار میدهند.

اسلاید 22: ملاحظاتی درباره کاربرد طرح جفت های همانند:توان آزمایش:در طرح جفت های همانند به جای کاهش خطای تصادفی با محدود کردن ویژگی های آزمودنی ها، از روش همانندسازی استفاده میشود. چون این امر خطای تصادفی را کاهش میدهد، بنابراین توان آزمایش بالا رفته و تفاوت هایی که در آزمایش ساده از لحاظ آماری معنادار نیستند نیز در این طرح میتوانند موثر واقع شوند (مقدار t معنی داری کاهش میابد).اما در صورتی که همانندسازی در کاهش خطای تصادفی بی تاثیر باشد، از آنجائیکه در طرح جفت های همانند درجه آزادی (df) نصف درجات آزادی در یک آزمایش ساده است، بنابراین توان این آزمایش نسبت به آزمایش های ساده کمتر میشود (مقدارt معنی داری افزایش میابد).

اسلاید 23: ملاحظاتی درباره کاربرد طرح جفت های همانند:اعتبار بیرونی:طرح جفت های همانند ممکن است از آزمون درون آزمودنی که به همان میزان دارای توان است، اعتبار برونی بیشتری داشته باشد. دلیل آن است که طرح های درون آزمودنی توان خود را در محدود کردن ویژگی های آزمودنیها می جویند، در حالی که طرح های جفت های همانند، بدون آنکه در مورد ویژگی های آزمودنی ها محدودیتی قائل شوند، توان خود را بالا میبرند. از آنجائیکه می توان خطای تصادفی را به جای استفاده از محدود کردن ویژگی های آزمودنی ها از طریق همانندسازی آنها کاهش داد، طرح جفت های همانند قادر است تا نتایج خود را راحت تر به محیط طبیعی تعمیم دهد.اگر آزمودنیها آزمایش را در زمانی بین آزمون و آنجام آزمایش ترک کنند، همانندسازی باعث کاهش تعمیم پذیری خواهد شد.

اسلاید 24: ملاحظاتی درباره کاربرد طرح جفت های همانند:اعتبار ساختاری:ممکن است گرفتن پیش آزمون و سپس پس آزمون، آزمودنی ها را از اهداف آزمایش آگاه کند. با این همه این مطلب که آزمودنی ها ممکن است در ذهن خود اهداف تحقیقی را حدس بزنند، نمیتواند اعتبار ساختاری را کاهش دهد.جهت رفع آن باید از دو گروه استفاده نمود،یکی گروه با شرایط اصلی و یکی گروه مکمل.مثلاً در طرح تأثیرکافئین بر میزان اضطراب افراد عده ای کافئین مصرف کنند و عده ای چیز دیگر(پلاسبو).حال دانستن این فرضیه که ”دو داروی مصرفی اضطراب را کاهش می دهد“ بین دو گروه، نمی تواند تفاوتی بین آنها ایجاد کند وتفاوت پاسخهای بین دو گروه یقیناً حاصل اقدامات آزمایش خواهد بود.باید بدانیم که حتماً باید تفاوت ساختاری بین دو گروه نباشد.(به یک گروه دارو بدهیم و به کروه دیگر ندهیم).

اسلاید 25: طرحهای درون آزمودنی کامل:روند کار: تفاوت روند کار با جفتهای همانند از این مطلب ناشی می شود که در آزمایش درون آزمودنی، نمرات جمع آوری شده مربوط به تک آزمودنیها هستند نه جفتهای آنها، اما در زمینه ی جفتهای همانند، آزمایشگرهر جفت را به شکل تصادفی با اقدامات خود مواجه می سازد. محقق در طرح درون آزمودنیها به شکل تصادفی به بررسی هر فرد، به طور جداگانه وارد می شود وبه طور تصادفی هر آزمودنی را با اقدامات آزمایش روبرو می سازد.(هر آزمودنی در همه آزمایشها شرکت می کند).

اسلاید 26: توان آزمایش:این طرح از دو طریق توان آزمایش را افزایش می دهد:- روش اول:کاهش خطای تصادفی: در این طرح خطای تصادفی را با توجه به تفاوتهای فردی می توان کنترل کرد، به همین دلیل دراین طرحها آزمودنیها با هم مقایسه نمی شوند، در عوض،آنها نمره هر آزمودنی را در شرایطی خاص با نمره ی آزمودنی دیگر در شرایط متفاوت مقایسه می کنند.-روش دوم:افزایش تعداد دفعات مشاهده: باعث کاهش خطای تصادفی می شود که بوسیله افزایش تعداد آزمودنیها و یا افزایش تعداد دفعات آزمایش می باشد(هر فرد در 2،4،5و...آزمون شرکت کند).

اسلاید 27: مسئله نظام اقدامات: مثال:نمونه یک آزمایش درون آزمودنی باید دارویی را بخورد وآنگاه به انجام یک بازی ویدئویی بپردازد وسپس پس ازخوردن داروی دوم دوباره به بازی بپردازد. سؤال:اگر شیوه ی بازی کردن او در حالت دوم متفاوت باشد،آیا آزمایشگر می تواند ادعا کند که داروی اول ودوم تأثیرات متفاوتی داشته اند؟

اسلاید 28: علل نا معتبربودن داده های آزمایش قبلی:الف)تأثیرات تمرین وخستگی:تمرین بهبود عملکرد(دربازی اول تمرین کرده).خستگی یا کاهش اشتیاق برای بازی کاهش عملکرد.ب)تأثیر تأخیر وانتقال:تأثیر اقدامات قبلی برپاسخ آزمودنیها به اقدامات بعدی سرایت می کنند.(مثلاً اثر داروی اول بر عملکرد بازی دوم ویا اینکه به عامل سوم هم سرایت می کنند ونتایج را تغییر می دهند).ج)حساس کردن:پس ازدریافت اقدامات متعدد چند دور انجام فعالیت مربوط به متغیر وابسته، آزمودنی ممکن است از ماهیت متغیر وابسته ومتغیرمستقل آگاه (حساس) شود. پس در مرحله بعد احتمالاً به فرضیه آزمایش پی برده و منطبق برآن رفتار خواهد کرد.

اسلاید 29: کاهش تأثیرات این عوامل تهدید کننده؟کاهش تأثیر تمرین:آزمودنیها قبل ازشروع آزمایش به اندازه کافی تمرین کنند.کاهش تأثیر خستگی:مراحل آزمایش را جالبتر ساخته وازدشواری و پیچیدگی آن کاست.کاهش تأثیر انتقال وتأخیر:زمان بین اقدامات بلند شود.کاهش تأثیر حساس کردن:می توان متغیر های آزمایش را آنقدر با یکدیگر مشابه ساخت که آزمودنی ها به مطلبی درباره آزمایش پی نبرند.کاهش تأثیر ترتیب اقدامات بر نتایج آزمایش: کاهش تعداد شرایط موجود در آزمایش. هر چه تعداد شرایط کمتر باشد،آنگاه فرصت تمرین، ایجاد خستگی، انتقال و تأخیر وحساس کردن کاهش خواهد یافت.

اسلاید 30: تقسیم تصادفی:از آنجائیکه ترتیب اجرای آزمایش احتمالاً بر نتایج تأثیر خواهد گذارد، نباید آزمودنیها همه با یک ترتیب از متغیرها روبروشوند. در عوض باید ترتیبهای مختلفی از متغیرها برای آنها به کار گرفته شوند.تحقیق این امر با برآورد تصادفی ترتیب اجرای آزمایش ممکن است.- متأسفانه تقسیم تصادفی همواره نمی تواند تأثیر ترتیب را به شکل مساوی از بین ببرد.

اسلاید 31: خلاصه:روند کار در طرحهای درون آزمودنی وجفتهای همانند با هم شباهت کامل دارند.تنها تفاوت واقعی میان آنها این است که در طرح جفتهای همانند جفتهای آزمودنی را با متغیرها روبرو می کنند، در حالیکه در آزمایش درون آزمودنی به صورت تصادفی تنها آزمودنی ها را به ترتیب آزمایش روبرو می کنند.در هر دوطرح می توان ازگروه وابسته t بهره گرفت.توان هر دو شیوه بالاست.در طرح درون آزمودنیها از آنجائیکه آزمودنیها خود به عنوان عامل کنترل محسوب می شوند، این طرح در تعمیم نتایج نیز می تواند موفقترباشد.

اسلاید 32: طرحهای درون آزمودنی همتراز متقابل:همانند طرح درون آزمودنی،آزمودنیها به صورت تصادفی با ترتیبی ازشرایط که به شکلی نظام مند تغییر میکند، روبرو می شوند ونتیجه آن خواهد شد که تأثیر ترتیب آزمایش کاملاً متعادل ویکنواخت شود. به همین دلیل اگر قرار است دو میزان از یک عامل در آزمایش قرار گیرند، طرح همترازمتقابل باعث خواهد شد که نیمی از آزمودنیها ابتدا با متغیرA روبرو شوند و در همان حال، نیم دیگر با متغیرB مواجه شوند.

اسلاید 33: مزایا ومعایب شیوه همتراز متقابل: در این طرح،شما تنها به متعادل کردن تأثیر عادی ترتیب آزمایش اکتفا نکرده اید، بلکه یک عامل تازه را نیز به آزمایش خود اضافه نموده اید وعامل همترازسازی متقابل که دارای یک عیب وچند مزیت است.- عیب عامل:عامل دو مقداری بین آزمودنیها (مربوط به همترازسازی متقابل) باعث می شود تا در مقایسه با طرح درون آزمودنی ساده به تعداد بیشتری آزمودنی نیاز باشد.- مزایای شیوه: با اضافه کردن یک عامل دو مقداری(همترازسازی متقابل) در اصل، آزمایش را که دارای دو شرایط متفاوت بوده است را به یک آزمایش2x2 تبدیل کرده ایم. این نوع آزمون نسبت به طرح درون آزمودنی ساده اطلاعات بیشتری را بدست می دهد.

اسلاید 34: مزایا ومعایب شیوه همتراز متقابل: در روش اول،شما تنها به یک تأثیر جداگانه از متغیر خود دست خواهید یافت وبه همین دلیل به تأثیرگذار بودن متغیر خود پی خواهید برد. در آزمایش 2x2 با دو تأثیراز متغیرخود ویک کنش متقابل مواجه خواهید شد.پس به 3مطلب دسترسی دارید:1)تأثیر خود آزمودنیها2)تأثیر ترتیب آزمودنیها 3)کنش متقابل حاصل از همترازسازی متقابل متغیر آزمایش-در آخر:می توان گفت که طرح همتراز متقابل نه تنها تأثیر ترتیب متغیرها را تعدیل می کند، بلکه درباره ی این تأثیرات وتأثیر ترتیب ها نیز اطلاعاتی بدست میدهد.

اسلاید 35: انتخاب طرحها :حالتی با دو شرایط گوناگون:-اگر قرار باشد دو میزان از یک متغیر مستقل مورد مقایسه قرارگیرند می توان از طرح های گوناگون بهره گرفت:جفتهای همانند، طرح درون آزمودنیها، طرح همتراز متقابل وطرح بین آزمودنی ساده. برای انتخاب بهترین روش به بررسی شرایط ایده آل کاربرد هر یک می پردازم.-چه زمانی طرح جفتهای همانند ایده آل است؟1)بتوانید به سرعت به نمرات آزمودنیها دست پیدا کنید، در حالی که آنها به مطلبی درمورد فرضیات ما پی نبرند.2)زمانی که متغیر همانندسازی با مقادیر متغیر وابسته هماهنگی کامل داشته باشند.3)تعداد آزمودنیها کم باشد.

اسلاید 36: -چه زمانی طرح درون آزمونی ساده ایده آل است؟1)حساس کردن، تمرین، خستگی وانتقال وتأخیر مسأله ساز نباشد.2)به طرحی توانمند نیاز داشته باشیم.3)آزمودنیها را نتوان به راحتی در اختیار گرفت.4)نتایج باید بتوانند به زندگی طبیعی تعمیم داده شوند وافراد نیز باید به هر دو میزان از اقدامات شما برخوردار شوند.

اسلاید 37: -چه زمانی طرح همتراز متقابل 2x2 ایده آل است؟1)قرار است تأثیر ترتیب، تعدیل گردد یا هدف آموختن چگونگی تأثیرگذاری نظم وترتیب باشد.2)تعداد آزمودنیها برای طرح همانندسازی کافی باشد.3)درباره برخورد آزمودنیها با دو میزان از اقدامات واحتمال آگاه گردیدن آنها، نگرانی وجود نداشته باشد(حساس کردن)

اسلاید 38: -چه زمانی طرح آزمایش ساده ایده آل است؟1)بدانید خستگی، تمرین، حساس کردن وانتقال وتأخیر ممکن است بر نتایج تأثیر بگذارند.2)شما به تعداد نسبتاً زیادی آزمودنی دسترسی دارید.3)هدفتان تعمیم نتایج آزمایش به محیط طبیعی است ودر این حالت،همه افراد باید با هر دو میزان از اقدامات مورد نظرتان برخورد کنند.

اسلاید 39: انتخاب طرحها: زمانی که متغیر مستقل بیش از دو مقدار را داراست. در این طرحها 3 امکان مختلف پیش روی شما خواهد بود: طرح بین آزمودنی چند مقداری،طرح گروه همانند (سه تایی، چهار تایی و...)وطرح درون آزمودنی چند مقداری. دلایل موجود برای عدم استفاده از طرحهای قبلی برای بررسی متغیری که سه مقدار یا بیشتر را داراست: الف)طرح درون آزمودنی با دو شرایط مختلف کمتر از دیگر طرحها از موضوع تأثیر ترتیب آسیب می بیند. با اضافه کردن تعداد مقادیر متغیر احتمالاً تأثیرگذاری تمرین، خستگی، انتقال و تأخیر وحساس کردن، باعث تضعیف نتایج آزمایش خواهد شد. ب) پس از افزایش تعداد مقادیر متغیر دیگر نمی توانید از آزمون گروههای وابستهt استفاده کنید. در عوض باید از تحلیل واریانس مربوط به طرح درون آزمودنی استفاده کنید.

اسلاید 40: انتخاب طرحها: زمانی که متغیر مستقل بیش از دو مقدار را داراست.ج)شما با اضافه کردن مقادیر متغیر، باعث پیچیده تر شدن همترازسازی متقابل می شوید واین امر مشکلاتی را به بار می آورد که شامل موارد زیر است:- وقتی بیش ازدو شرایط مختلف در آزمایش وجود دارند، باید تعداد آزمودنیها برای افزایش تعداد گروهها بیشتر شود.- در حالتی که تعداد شرایط مختلف بیش ازدومورد است، همترازسازی آزمایش کمتر شامل ترتیب ممکنی خواهد بود، در نتیجه، تعمیم نتایج به محیط طبیعی امکانپذیر است.-با تعداد شرایط بیشتر، تأثیرات ترتیب اجرای متغیرها را نمی توان به راحتی تفسیر نمود.(مثلاً می شود 4x4 و...)

اسلاید 41: نتیجه: اگر هدف مطالعه ی میزانهای مختلف متغیر مستقل باشد، از طرحهای بین آزمودنیها ویا گروههای همانند می توان استفاده کرد. نکته: اگر شما یک برنامه کامپیوتری ومشاوره آماری در اختیار دارید(هر دو با هم) تحت شرایط زیر ممکن است از طرح درون آزمودنی ها یا همتراز متقابل استفاده کنید.1) افزایش توان آزمایش2) تعمیم نتایج به شرایط محیط طبیعی، یعنی حالتی که مردم با اقداماتی که بیش از دو مقدار دارد، روبرو می گردند.3) تأثیرات ترتیب چندان تأثیرگذار نیست وهدفتان مطالعه این تأثیرات است.

اسلاید 42: منبع:روش تحقیق در روانشناسی و علوم تربیتی، دکتر علی دلاور، ویراست چهارم، تهران، نشر ویرایش،1385. فصل هشتم، 178-147.

اسلاید 43: با تشکر: