آشنایی با تعاریف شاخص‌های جمعیتی

آشنایی با تعاریف شاخص‌های جمعیتی

اسلاید 1: بسم الله الرحمن الرحیم

اسلاید 2: پرسشى که بيشتر اوقات پيش مى‌آيد اين است که : سطح سلامتى داده شده به جامعه چقدر است؟ نشانگرها نه تنها براى اندازه‌گيرى وضعيت بهداشت جامعه به‌کار مى‌آيند بلکه براى مقايسهٔ وضع سلامت يک کشور با کشورى ديگر، براى سنجش نيازهاى بهداشتي، براى تخصيص دادن منابع محدود، و براى پايش و ارزشيابى خدمات بهداشتى و پايش و ارزشيابى برنامه‌ها و فعاليت‌ها هم مورد نياز هستند. نشانگرها کمک مى‌کنند تا دامنهٔ دست‌يابى به اهداف و مقاصد برنامه‌ها اندازه‌گيرى شوند. نشانگرها، همان‌طور که از نام آنها بر مى‌آيد، تنها نشانه‌اى از يک موقعيت معين و يا بازتاب آن موقعيت‌ هستند. تعريف نشانگر در راهنماى WHO براى ارزشيابى برنامه به‌عنوان متغيرهائى که در اندازه‌گيرى دگرگونى‌ها کمک مى‌کنند، آمده است.

اسلاید 3: اندازه گیری سطح سلامتی یک جامعه مشکل است و لذا یک نشانگر خاص را نمی توان برای این منظور در نظر گرفت.همانطور که سلامت شامل ابعاد گوناگون است، نشانگرهای گوناگونی نیز برای اندازه گیری سطح سلامت لازم است.تعداد اندکی از نشانگرها واجد تمام ویژگیهای لازم برای یک نشانگر هستند.لذا برای بررسی سطح سلامت یک جامعه باید چندین نشانگر را در نظر گرفت و در مجموع تصمیم گیری نمود.انواع نشانگر سلامت:(1)مرگ و میر (mortality)ابتلا (morbidity)ناتوانی (disability)تغذیه (nutrition)کیفیت زندگی (quality of life)

اسلاید 4: 4اندازه گیریهای مرگ و میرمیزان خام مرگمیزانهای اختصاصی مرگمیزان کشندگی بیماری (Case Fatality Rate)ميزان مرگ نسبتي (Proportional Mortality Rate)میزان بقا (Survival Rate):كل بيماراني كه تشخيص داده يا درمان مي‌شوندكل بيماراني كه بعد از 5 سال زنده می مانند 100میزان بقاء 5 ساله

اسلاید 5: فرایندهای موثر بر تغییر جمعیتمیزان موالید خام (CBR)میزان باروری عمومی (GFR) میزان باروری اختصاصی سنی (ASFR)میزان باروری کلی (TFR)نسبت جنسیدرصد مرده زایی

اسلاید 6: میزان موالید خام (Crude Birth Rate=CBR):(تعداد موالید زنده در یک سال تقسیم بر جمعیت منطقه در وسط سال) ضربدر 1000CBR = x1000تعداد مواليد زنده متولد شده در يكسال معين جمعيت ميانه همان سال

اسلاید 7: نكاتي درباره ميزان مواليد خاماين شاخص معلوم مي كند كه در يك منطقه در سال به ازاي هر 1000جمعيت چند بچه زنده به دنيا مي آيدبرنامه هاي تنظيم خانواده در كاهش اين شاخص تاثير فراواني داردعوامل موثر ديگر در اين ميزان:تحصيلات؛وضعيت اقتصادي؛ساختار سني :اگر افراد زیر 15 سال یا سالمند زیاد باشند CBR پایین خواهد بود

اسلاید 8: باروریقابلیت تولید مثل یا توانایی بالقوه برای باروری (fecundity)عمل حقیقی تولید مثل یا توانایی بالفعل برای باروری (fertility)تعداد موارد باروری بستگی دارد به:سن ازدواجسطح تحصیلاتسطح اجتماعی اقتصادی (socioeconomic status)تنوع و دسترسی به وسایل پیشگیری از بارداری

اسلاید 9: میزان باروری عمومی (Gross Fertility Rate=GFR):(تعداد موالید زنده در یک سال تقسیم بر تعداد زنان 15 تا 49ساله در وسط سال) ضربدر 1000در ایران: 61GFR بیان می کند که از هر هزار زن در سن باروری چند فرزند زنده متولد می شود

اسلاید 10: میزان باروری عمومی نکاحی (Marital General Fertility Rate=MGFR):از آنجا که همه زنان 45-15 سال در معرض باروری قرار ندارند لذا در این میزان جمعیت مخرج کسر به زنان 45-15 ساله ازدواج کرده محدود میشود.1000 MGFR= xچرا میزان باروری عمومی نکاحی بیشتر از میزان باروری عمومی است؟تعداد موالید در طول یکسالزنان 15-45 ازدواج کرده همان سال

اسلاید 11: تفاوت ميزان باروري عمومي وميزان باروري نكاحيدر ميزان باروري عمومي مخرج كسر كليه زنان در سن باروري يعني زنان 49-15ساله هستند،در صورتيكه در مخرج كسر ميزان باروري نكاحي زنان49-15 ساله همسر دار هستند

اسلاید 12: میزان باروری اختصاصی سنی (Age Specific Fertility Rate=ASFR):(تعداد موالید زنده یک سال در هر گروه سنی تقسیم بر تعداد زنان همان گروه سنی در وسط سال) ضربدر 1000به صورت تک سال یا گروههای سنی 5 سالهنشاندهنده الگوی باروری جامعه است(باروري در كدام گروه سني بيشتر انجام شده است)با داشتن اين ميزان آموزش تنظيم خانواده آسان تر مي شود

اسلاید 13: میزان باروری کلی (Total Fertility Rate=TFR):مجموع میزانهای باروری اختصاصی سنی ضربدر 5 تقسیم بر1000اين ميزان عبارت است از تعداد فرزنداني كه يك زن در طول باروري خودمتولد مي كنداين شاخص مركب از شاخص هاي باروري اختصاصي سني است وشامل تمام سنين مي باشددر ایران: 2 (کشورهای در حال توسعه 3.3و در توسعه یافته ها 1.6)

اسلاید 14: نشانگرهاي ابتلا (Morbidity)توصیف سلامتی فقط در قالب نشانگرهای مرگ ومیر گمراه کننده خواهد بود.چراکه بار سنگین برخی بیماریها که مرگ زیادی نمی دهند (روانی-مزمن و ...) مشخص نخواهد شد.لذا نشانگرهای ابتلا به عنوان مکمل نشانگرهای مرگ برای تعیین وضعیت سلامت یک جامعه به کار می روند.انواع :ميزان بروز (Incidence Rate)شيوع (Prevalence)میزان غیبت از کار یا مدرسه به خاطر بیماریمدت بستری در بیمارستان

اسلاید 15: Ratio نسبت Proportion تناسب Rate میزانابزارهاي اندازه‌گيري(Frequency measures) 15

اسلاید 16: 16نسبت (Ratio)حاصل تقسیم دو عددصورت کسر جزئی از مخرج کسر نیستمی توان کمیت های متفاوت را با هم قیاس کرد= 5 / 2 = 2.5 / 1

اسلاید 17: 17مثال هایی از نسبتنسبت تخت به ازای پزشک:850 تخت تقسیم بر 10 پزشک:85 تخت به ازای هر پزشکنسبت شرکت کننده به ازای هماهنگ کننده کارگاه28 نفر تقسیم بر 214 نفر به ازای هر هماهنگ کنندهنسبت جنسیتعداد مردان /تعداد زناننسبت شانس (odds ratio)

اسلاید 18: 18تناسب (Proportion)حاصل تقسیم دو عددصورت کسر لزوماًجزئی از مخرج کسر استصورت و مخرج کسر از یک جنس هستندارتباط جزء به کل را بیان می کندبین صفر و یک تغییر می کند2--- = 0.5 = 50% 4

اسلاید 19: 19مثال تناسب Proportionتناسب دانشجویان مقطع علوم پایه: فرضاً200 نفر از 500 نفر 4/0 40 درصد

اسلاید 20: 20میزان (Rate)حاصل تقسیم دو عدد وقوع یک پیامد در جمعیت خاص در زمان معینزمان را نیز شامل می شودسرعت وقوع یک پیامد را در طی زمان نشان می دهد صورت کسر تعداد پیامدهایی که در طی یک دوره زمانی اتفاق افتاده (تعداد افراد دارای پیامد)مخرج کسرتعداد جمعیتی که پیامد در آن اتفاق افتاده (جمعیتی که افراد دارای پیامد متعلق به آن هستند) (جمعیت در معرض خطر)2----- = 0.02 / سال 100مشاهده شده در سال 1393

اسلاید 21: 21مثال میزانمیزان مرگ ناشی از حوادث ترافیکی در ایرانتعداد مرگ ها در سال 82: 26000 نفرجمعیت در سال 82: 68 میلیون نفرمیزان مرگ در سال: 26000/ 68000000 = 38/100,000/yearمیزان ها را معمولاً در توانی از 10ضرب می کنند (100، 1000، 100000)

اسلاید 22: 22 انواع ميزان‌ها: ميزان‌هاي خام ( Crude Rates):مخرج اين ميزان‌ها را كل جمعيت تشكيل مي‌دهند مثل ميزان خام مرگ (CDR) یا ميزان خام تولد (CBR) در سالنام دیگر: میزان غیر استانداردميزانهاي خاص(Specific Rates): مخرج اين ميزان‌ها را گروههاي خاصي تشكيل مي‌دهند مثل میزانهای اختصاصی سنی مرگ‌ومير (ASDR) برای گروههای مختلف سنی (با فاصله 5 سال)ميزان‌هاي استاندارد:اين ميزان‌ها برحسب سن يا جنس استانداردسازی شده یا تطبیق داده مي‌شوند.

اسلاید 23: 23انواع مخرج ( denominator) در كسرهاي فوق: --جمعيت وسط سال: به علت تغييرات روزانه درجمعيت به دلیل تولد و مرگ و مهاجرت معمولا جمعيت وسط سال را انتخاب و قرار مي‌دهيم.--جمعيت در معرض خطر:كساني هستند كه ممکن است واقعه ای در آنها رخ دهد (صرف نظر از اینکه واقعاً رخ دهد یا ندهد) مثلا کسانی که از غذای مسموم خورده اند در معرض خطر مسمومیت هستند (مخرج کسر میزان بروز مسمومیت)--شخص ـ زمان :(Person - Time) ممكن است اشخاص در زمانهاي متفاوت تحت مطالعه قرار گیرند لذا تركيبي از اشخاص و زمان در مخرج میزان قرار مي‌گيرد (کاربرد در مطالعات کوهورت و محاسبه چگالی بروز) رایج ترین: شخص- سال‌(person-year)

اسلاید 24: 24--شخص ـ فاصله (Person - Distance)در مخرج كسر گاهي شخص ـ فاصله مثل مسافر ـ كيلومتر قرار مي‌گيرد--زيرگروههاي جمعيت:در مخرج كسر زيرگروههايي مثل سن، جنس يا شغل و ... قرار مي‌گيرد.

اسلاید 25: میزان حمله(attack rate)یک نوع میزان بروز جمعیت در دوره زمانی محدود در معرض خطر یک بیماری عفونی بیانگر وسعت اپیدمی معمولا به صورت درصد

اسلاید 26: تعداد افراد مواجهه یافته ای که در طی یک دوره کمون به بیماری مبتلا میشوند تعداد افراد مواجهه یافته ای که در طی یک دوره کمون به بیماری مبتلا میشوند x100 =میزان حمله ثانویه(secondary attack rate) تعداد کل افراد مواجهه یافته(مستعد به بیماری)

اسلاید 27: Secondary Attack Rate (SAR) میزان حمله ثانویه:«تعداد افرادی که پس از مواجهه با مورد اولیه یک بیماری و در طی زمانی معادل یک دوره کمون، مبتلا می شوند»27SAR =تعداد افراد مواجهه یافته ای که در طی یک دوره کمون به بیماری مبتلا می شوند تعداد کل افراد مواجهه یافته مخرج کسر:همه افرادی که با مورد اولیه بیماری مواجهه یافته اند . در مواردی فقط محدود به تماسهای افراد«مستعد» به بیماری می شود (زمانی که برای تمایز افراد مستعد از افراد ایمن، راهی وجود داشته باشد)مورد اولیه بیماری، نه در صورت و نه در مخرج، محاسبه نمی شود

اسلاید 28: در یک خانواده 6 نفری، پدر و مادر قبلاً نسبت به سرخک ایمن شده اند. یکی از فرزندان، جدیداً دچار سرخک شده است و در یک فاصله کوتاه 2 فرزند دیگر از وی سرخک گرفته اند. میزان حمله ثانویه ؟ 2866/66 درصد

اسلاید 29: میزان حمله ثانویه برای این به وجود آمد تا سرعت و میزان انتشار یک عفونت را در خانواده، هم اتاقیها و یا در هر تجمع نزدیکی از افراد که با فرد مبتلا در تماس بوده اند، اندازه گیری کند. سایر موارد کاربرد میزان حمله ثانویه: تعیین مسری بودن یا نبودن یک بیماری با علت ناشناخته (مثل بیماری هوچکین) ارزیابی اثربخشی اقدامات انجام شده برای کنترل بیماریها مثل قرنطینه کردن و ایمن سازی29

اسلاید 30: میزان حمله ثانویه به بیماریهایی محدود می شود که در آنها مورد اولیه فقط برای زمان محدودی (چند روز) قدرت سرایت بیماری را دارد (برای مثال سرخک و آبله مرغان). وقتی مورد اولیه برای مدت درازی عفونت را سرایت دهد (مثل بیماری سل)، مدت مواجهه (Duration of exposure) مهم می باشدو لذا در این موارد، SAR این گونه محاسبه می شود:30SAR =تعداد افرادی که پس از تماس به بیماری مبتلا می شوند تعداد شخص-زمان مواجهه

اسلاید 31: محدودیت دیگر SAR: تعریف «افراد مستعد به بیماری» این تعریف فقط در بیماریهائی مثل سرخک و آبله مرغان که با دانستن تاریخچه فرد می توان مستعد بودن به بیماری را فهمید، آسان است. اما در بیشتر موارد، تعریف فرد مستعد به بیماری به راحتی امکان پذیر نیست (مثل آنفلوآنزا). در چنین مواردی میزان حمله ثانویه براساس همه افراد مواجهه یافته خانواده می باشد و کماکان یک ابزار مفید محسوب می شود . در مواردی که بیماری، موارد تحت بالینی زیادی دارد، محاسبه SAR مشکل است:زیرا انتشار بیماری (یا صورت کسر SAR) را بدون بررسیهای آزمایشگاهی نمی توان اندازه گیری کرد (تعیین افراد مبتلا با آزمایشگاه)31

اسلاید 32: مرگ ومیرميزان خام مرگ و مير (CDR يا ‍Crude Death Rate)تعداد مرگ در يك سال به ازاء هزار نفر جمعيتاين شاخص كه عبارت است از“تعداد مرگ هاي ناشي از كليه علل در هزارنفر جمعيت در وسط سال ودر يك منطقه معين“وبراي تعيين رشد طبيعي جمعيت بكار برده مي شود

اسلاید 33: ميزان مرگ نسبي (Proportional Mortality Rate) -یا نسبت میرایی: تعداد مرگهایی که به علت یک بیماری خاص رخ داده اند-اهمیت نسبی یک علت اختصاصی مرگ را در رابطه با کل مرگها در جامعه بیان می کند.-نسبتی از زندگیها را که می توان به وسیله ریشه کنی یک علت اختصاصی مرگ نجات داد برآورد می کند.-آسان ترين راه براي برآورد بار يك بيماري در جامعه-(مثلاً ميزان مرگ نسبتي بيماريهاي واگير: مفيد براي تعيين وسعت مرگهاي قابل پيشگيري با واكسن)

اسلاید 34: ميزان مرگ نسبتي (Proportional Mortality Rate)آسان ترين راه براي برآورد بار يك بيماري در جامعه(مثلاً ميزان مرگ نسبتي بيماريهاي واگير: مفيد براي تعيين وسعت مرگهاي-قابل پيشگيري با واكسن)شاخص DALY : مناسب ترین راه براي محاسبه بار يك بيماري در جامعهLife Expectancy امید به زندگی بهترين نشانگر رشد اقتصادي اجتماعي است

اسلاید 35: تعريف WHO از مرگ مادريمرگ يک زن در طول دوران بارداري تا 42 روز پس از زايمان، به هر علتي که به بارداري مرتبط باشد و يا در اثر بارداري و تغييرات مربوط به آن تسريع شده باشدپس:تصادف، سقوط، سوختگي و ... مرگ مادري نيست

اسلاید 36: میزان مرگ مادران گویای موارد زیر است:درجه کفایت مراقبتهای دوره بارداری بازتابی از اوضاع اقتصادی و اجتماعی چگونگی مراقبتهای پزشکی در قبل و هنگام زایماناستفاده موثر یا ناموثر از وسایل تنظیم خانوادهنشانگری حساس برای عدالت و برابری در سلامت استمرگ در ابتدا و انتهای سنین باروری بیشتر است.چون ثبت موالید به صورت کاملتر و جامعتری در مقایسه با ثبت موارد مرگ جنین انجام می گیرد این میزان تنها بر اساس تعداد موالید زنده (مخرج کسر) صورت می گیرد

اسلاید 37: نشانگرهای مرگ و میر(mortality)نقطه شروع ارزیابی سطح سلامتی جوامع هستند.به دلیل کنترل بیماریهای عفونی، میزانهای مرگ در اکثر کشورها کاهش یافته اند.و لذا نشانگرهای مرگ و میر، حساسیت خود را برای نشان دادن سطح سلامتی جوامع از دست داده اند.

اسلاید 38: نشانگرهاي مرگ و مير(Mortality)ميزان خام مرگ و مير(CDR يا ‍Crude Death Rate)تعداد مرگ در يك سال به ازاء هزار نفر جمعيت ساده ترین وسیله اندازه گیری میرایی است براي ارزيابي فعاليتهاي بهداشتي يك جامعه در طول زمانهاي متوالي مناسب است محدودیت: عدم امکان مقایسه در يك مقطع زماني در بین جوامع مختلف از نظر ترکیب سنی، جنسی، نژادیبالا یا پایین بودن آن در يك مقطع زماني نشانه وضعیت بهداشتی جامعه نیستدر ایران: 2/6

اسلاید 39: مسئلهدر شهري با ده هزار نفر جمعيت در طي يك سال يكصد نفر در اثر عوامل مختلف در گذشتند.در اين شهرسي نفر دچار سرطان ريه بودندودر طول سال6نفربه علت سرطان ريه فوت شدندمرگ ومير خام در اين شهر برابراست با:الف)10ب)01/0ج)1/0د)1جواب :گزينه ب صحيح است

اسلاید 40:  شاخص IMR (Infant Mortality Rate) یا مرگ و میر کودکان شاخص مرگ و میر کودکان IMR مهم‌ترین شاخص بهداشتی هر کشوری محسوب می‌شود که علاوه بر افشای وضع بهداشتی از وضعیت اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی جامعه نیز پرده بر می‌دارد.

اسلاید 41: IMRشامل دو جزء:NMR (Neonatal Mortality Rate)مرگهاي نوزادي(28 روز اول) در هزار تولد زندهPNMR (Natal Mortality Rate Post)مرگهاي پس از 28 روزگي تا يك سالگي در هزار تولد زنده

اسلاید 42: نشانگرهاي مرگ و مير(Mortality)ميزان مرگ نوزادان (NMR يا Neonate Mortality Rate)تعداد مرگ نوزادان زير يك ماهه (یا 28 روز) به ازاي هر هزار تولد زنده در يك دوره زماني خاص ( معمولاً يكسال)توجه بيشتر به مرگ هاي 4هفته اول زندگي ويافتن علل آن همراه با گسترش مراقبت هاي دوران بارداري مي توانددر كاهش اين شاخص كمك نمايد

اسلاید 43: نشانگرهاي مرگ و مير(Mortality)ميزان مرگ مادران به علل ناشی از بارداری (MMR يا Maternal Mortality Rate)تعداد مرگ دوران بارداري به ازاي هر 100000 تولد زنده در طي يک دوره مشخص

اسلاید 44: ميزان ميرايي حول زايمان (Perinatal Mortality Rate=PMR)مرگهاي از هفته 28 جنيني تا هفت روز پس از تولد به ازاي هر هزار تولد زنده فرمول دقيقتر: مرگهاي از هفته 28 جنيني تا هفت روز پس از تولد با وزن بيش از هزار گرم به ازاي هر هزار تولد زنده بيش از هزار گرمبا كاهش IMR، PMR به عنوان معيار مراقبتهاي بارداري و اطفال اهميت يافته استPMR بهتر از NMR نتيجه مراقبتهاي بارداري را نشان مي‌دهد

اسلاید 45: ميزان ميرايي نوزادان (NMR)در پسرها بيشتر (در كل دنيا)علت: آسيب‌پذيري بيشتر از نظر زيست‌شناختيوسيله اندازه‌گيري شدت تأثير عوامل درونزاد بر نوزاد است:مثل LBW، صدمات حين زايمان و ...ارتباط مستقيم با وزن تولد و سن بارداريكنترل NMR: دشوارترين مداخله براي كاهش IMRعلت: عدم تغيير آسان عوامل درونزاد با بهبود شرايط محيطيكاهش NMR با پيشرفت تكنيكهاي پزشكي

اسلاید 46: ميزان ميرايي نوزادان (NMR)علل عمده مرگ نوزادي:كم وزني، نارسي، صدمات حين زايمان، ناهنجاري مادرزادي، بيماريهاي هموليتيك، اختلالات جفت و بند ناف، گاستروانتريت، اسهال، تشنج و كزاز نوزاديكشورهاي در حال توسعه: كم‌وزني، عفونت (اسهال، تنفسي) و سوء تغذيهكشورهاي پيشرفته: ناهنجاري مادرزادي، كمبود يا نبود اكسيژن (سندرم مرگ ناگهاني شيرخوار)

اسلاید 47: شاخصهاي حياتي در مراقبت كودكانميزان ميرايي شيرخواران (IMR):بسيار حساس براي وضعيت سلامت و سطح زندگی مردم سه ويژگي:بزرگترين رقم ميرايي در گروههاي سني (تا 65 سالگي)علل مرگ با علل مرگ بزرگسالان متفاوت استبا اجراي برنامه‌هاي بهداشتي، تأثير بيشتر و مستقيم‌تر نسبت به ميزانهاي ديگر ميرايي مي‌گيرد

اسلاید 48: عوامل مؤثر بر IMRعوامل بيولوژيك: سن مادر (زیر 20، بالاي 35)وزن تولد مرتبه زايمان (بيشترين ميرايي در زايمان اول، كمترين در زايمان دوم)فاصله بارداريهاچندقلوييبعد خانوارتعدد بارداريهاعوامل اقتصادي اجتماعي(Socioeconomic status)عوامل فرهنگي :آداب و رسومسواد...

اسلاید 49: IMRروند نزولي در كل جهان طي قرن گذشتهعامل اصلي كاهش دركشورهاي پيشرفته: بهبود اقتصادي اجتماعي و سپس خدمات پزشكيكشورهاي در حال توسعه: خدمات پزشكي و سپس پيشرفت اقتصادي اجتماعيدشوارتر شدن كاهش IMR با ورود به قرن جديد : مستلزم پيشگيري از بيماريهاي مادرزادي و ناهنجاريها

اسلاید 50: ميزان مرگ شيرخواران (كودكان زير يك سال) (IMR يا Infant Mortality Rate)تعداد مرگ شيرخواران زير يك سال به ازاي هر هزار تولد زنده در سالاز هزار تا تولد، چند تا به يك سالگي نمي‌رسند؟از اهمیت فوق العاده ای برخوردار استنشانگر سطح سلامتي نه تنها شيرخواران، بلكه كل جامعه است.مناسب‌ترين نشانگر شرايط اقتصادي اجتماعي جامعه استنشانگري حساس براي دسترسی، کاربرد و موثر بودن مراقبتهای بهداشتی خصوصاً مراقبتهاي قبل از تولد هم هست.بالا بودن این میزان نشاندهنده موارد ذیل است:نیازهای برآورد نشده بهداشتیعوامل نامساعد محیطیشرایط نامناسب اقتصادی، تغذیه، آموزش، بهداشت محیط و مراقبتهای پزشکی

اسلاید 51: به عنوان مثال-8وقتي مي گوييم ميزان مرگ شيرخواران در سال1380در كشورما25در1000است يعني به ازاي هريك هزارتولد زنده،25كودك زير يكسال در طول سال1380مرگ ومير داشته ايم

اسلاید 52: مسئله-8كشوري در سال72حدود 60ميليون جمعيت دارد وپيش بيني مي گردددر سال 73حدود5/1ميليون نوزادبه دنيا بيايند وهمچنين بالغ بر 45000كودك زير يكسال در طول همين سال بميرند.ميزان مرگ ومير كودكان زير يكسال در اين كشور به كدام اعداد نزديك خواهد بود(دستياري72)الف)بين30تا35در هزارتولدزندهب)حدود60هزاردر تولد زندهج)بين 60تا 70در هزارتولد زندهد)بالغ بر 140در هزارتولد زندهجواب:گزينه الف صحيح است

اسلاید 53: ميزان ميرايي حول زايمان (3)(Perinatal Mortality Rate=PMR)اين ميزان هم مرگ هاي جنيني(مرگ حاصل باروري قبل از خارج شدن جنين يا قبل از خارج كردن كامل آن از مادر بدون در نظر گرفتن دوره حاملگي كه جنين فاقد علايم حياتي است) ديررس وهم مرگ هاي نوزادي زودرس را شامل ميشود

اسلاید 54: ميزان ميرايي حول زايمان (Perinatal Mortality Rate=PMR)تنها نيم درصد از كل طول عمر را شامل مي‌شود اما ميرايي آن بيش از ميرايي 30-40 سال بعد از تولد استPMR حدود 90 درصد مرگهاي جنيني و شيرخوارگي را در كشورهاي پيشرفته شامل مي‌شود.علل:دوران بارداري: افزايش فشار خون، بيماريهاي قلبي‌عروقي، ديابت، سل، آنمي، ...هنگام زايمان: صدمات، خفگي، طول كشيدن زايمان و ...پس از زايمان: نارسي، سندرم زجر تنفسي (RDS)، ناهنجاريها

اسلاید 55: ميزان ميرايي جنيني (FMR = Fetal Mortality Rate)مرده زايي يا(stillbirth)تعداد مرگ جنين با وزن بيش از 1000گرم پس از هفته 28 بارداري به ازاي هر هزار تولد زنده و جنين هاي مرده‌اي كه هنگام تولد بيش از هزار گرم وزن داشته‌اند

اسلاید 56: ميزان ميرايي پس از نوزادي (PNMR)در دخترها بيشتر (در برخي كشورهاي در حال توسعه)علت: عدم توجه به تغذيه و مراقبت بهداشتي دختربچه‌هاتحت تأثير عوامل برونزاد (محيطي و اجتماعي)مثل اسهال و عفونتهاي تنفسي، سوءتغذيهساير علل در مرگ بعد از نوزادي:ديگر بيماريهاي واگير (سرخك و ...)ناهنجاريهاي مادرزاديحوادث و سوانح علت اصلي در كشورهاي پيشرفته: ناهنجاريهاي مادرزادي

اسلاید 57: ميزان مرگ كودكان يك تا چهار سالهتعداد مرگ در کودکان یک تا چهار ساله نسبت به هزار کودک در این سنین در یک سالدر محاسبه آن، تعداد مرگ شیرخواران حذف می شودنشاندهنده وضعیت خدمات بهداشت مادر و كودك، تغذيه مناسب، پوشش ايمن‌سازي و عوامل محيط زیست و سایر عوامل خارجی

اسلاید 58: ميزان ميرايي كودكان 1 تا 4 ساله (Child Death Rate = CDR)تعداد مرگ كودكان 1 تا 4 ساله در يكسال تقسیم بر كل كودكان 1 تا 4 سالهخالص‌تر براي نشان دادن وضع اجتماعي يك كشور:انعكاس عوامل زيست‌محيطي نامناسب (حوادث و سوانح، سوءتغذيه، عفونت و ...)متأثر از عوامل اقتصادي و فرهنگي و ...بيشترين ميرايي در سال دوم زندگي

اسلاید 59: ميزان مرگ كودكان زير 5 سال (U5 Mortality Rate)محاسبه به دو طریق:مخرج کسر، موالید زنده یک سال باشد مخرج کسر، کودکان زیر 5 سال باشدبالا بودن آن نشانه موارد ذیل است:میزان بالای تولدمیزان بالای مرگ کودکانکم بودن امید به زندگیكاهش به خاطر بهبود بهداشت، تغذيه، مسكن ، واكسن و ...

اسلاید 60: نشانگرهاي مرگ و مير(Mortality)ميزانهاي اختصاصي سنی مرگ ومير(ASDR=Age Specific Death Rate)سودمند برای بررسی مشکلات بهداشتی و اولویت بندی در برنامه‌ریزیهای بهداشتیهرچه میزان مرگ و میر اختصاصی سنی کمتر باشد امید زندگی بیشتر خواهد بود.چگونه می توان با استفاده از ASDR به بررسی علل CDR پرداخت؟

اسلاید 61: میزان اختصاصی-علتی مرگ (Cause Specific Death Rate) تعداد مرگ ناشی از یک علت خاص طی یک سال در یک ناحیه جغرافیایی خاص در 1000 نفرگویای خطرمرگ از شرایط خاص می باشد.کمک به بیان فرضیه هایی در زمینه علل بیماری می کند

اسلاید 62: نشانگرهاي مرگ و مير(Mortality)اميد به زندگي (Life Expectancy) در بدو تولد:متوسط تعداد سالهايي است كه در صورت ادامه ميزانهاي مرگ اختصاصي سني فعلي (روند فعلی مرگ ومیر جامعه)، كودكان به دنيا آمده عمر خواهند كردبه شدت تحت تأثیر IMR است.محاسبه جداگانه براي هر دو جنسبهترين نشانگر رشد اقتصادي اجتماعي است

اسلاید 63: نكاتي درباره اميد به زندگي(3)مفهوم اميد به زندگي مترادف با مفهوم عمر متوسط استاين شاخص بهداشتي مهم براي كشورهاي توسعه يافته 85تا80سال برآورد شده استاميد به زندگي معمولا در زنان بيشتر از مردان مي باشد

اسلاید 64:

اسلاید 65: ميزان كشندگي (Case Fatality Rate) تعداد افراد تلف شده، در بين تمامي افراد مبتلا به آن بيماري در يك مدت مشخص مي باشد در بيشتر موارد براي همه گيريهاي خاص بيماريهاي حادي كه تمام بيماران در دوره زماني مشخصي تحت نظر قرار مي گيرند به كار مي رود تا بتوان مرگ هاي ناشي از آن بيماري را محاسبه كرد.ميزان كشندگي را نبايد با ميزان مرگ نسبی اشتباه كرد

اسلاید 66: تعداد مرگهای ناشی از یک بیماری در دوره ای از زمان x100 = میزان کشندگی بیماری(case fatality rate)مجموع تعداد مبتلایان به آن بیماری در طول همان دوره زمانی تعداد مرگهای ناشی از یک بیماری در طول یکسال x100 = میزان مرگ و میر تناسبی(proportional mortality rate ) مجموع تعداد مرگها به هر دلیلی در طول همان سال

اسلاید 67: به عنوان مثال:-8گزارش WHOدرمورد بيماري سارس بيان مي داردكه اولين caseمبتلا به سارس در اوايل ماه نوامبر سال 2002در كشور چين كشف شد.تا انتهاي ماه ژولاي سال 2003(يعني در در طي 10ماه)تعداد كل مبتلايان به سارس در دنيا8089 نفر وتعداد كل مرگ ناشي از اين بيماري 774 نفر گزارش شده اندبدين ترتيب خواهيم داشتميزان كشندگي = * 1000=9/6774 8089

اسلاید 68: مسئله:-8ميزان بروز ساليانه سرطان خون در سال،5/32در ميليون نفر وميزان مرگ ناشي از آن در سال 3/31در ميليون نفر است.ميزان كشندگي سرطان خون برابر است با؟(دستساري68)الف)2/1درميليونب)96درصدج)8/63در ميليوند)03/1درصدجواب:گزينه ب صحيح است

اسلاید 69: نكاتي درباره ميزان كشندگيميزان كشندگي رابطه نزديكي با حدت بيماري(توانايي عامل بيماري زا در ايجاد نوع شديد بيماري:موارد شديد بيماري تقسيم بر كل موارد بيماري ضرب در 100) داردوهر قدر حدت بيماري بيشتر باشدميزان كشندگي بيشتر خواهد شد ميزان كشندگي يك بيماري ممكن است بعلت اختلاف در امكانات وخدمات درماني دومنطقه با يكديگر فرق داشته باشد به همين علت بطور غير مستقيم مي تواند نمايده وضعيت درماني يك منطقه به حساب آيد

اسلاید 70: براي مثال:از صدمورد بيمار مبتلا به وباكه در بيمارستان دانشگاه بستري مي شوندممكن است به علت امكانات قوي درماني حتي يك مورد هم به مرگ منجر نشود(ميزان كشندگي صفراست)ليكن همين تعداد بيماروبايي در بيمارستان كوچك بدون امكانات يك شهر محروم مرزي مكن است ده مورد منجر به فوت شود(ميزان كشندگي آن ده درصد )

اسلاید 71: آخرين آمارشاخص هاي بهداشتيWHOکل جمعیت 70،270،000 امید به زندگی در بدو تولد 69/74 احتمال مرگ زیر پنج سال 35 میزان تولد خام 28/9-در سال2009 میزان مرگ و میر خام 2/6-در سال 2009 References:World health statistics 2008-2009

اسلاید 72: میزان تولد خام 9/28 در سال 2009 میزان مرگ و میر خام 2/6 در سال 2009 درصد جمعیت زیر 15 سال 7/31در سال 2008 درصد جمعیت 65 سال و بالاتر 3/7در سال 2008 میزان باروری کل 0/3 در سال 2008

اسلاید 73: شاخص سالانه سلامت امید به زندگی مردان در بدو تولد 69.9 2009 زن امید به زندگی زنان در بدو تولد 74.4 2009 میزان مرگ و میر پری ناتال در هر 1000 تولد در کل 3.5 2009 میزان مرگ و میر نوزادان 7.2 2008 میزان مرگ و میر نوزادان (در هر 1000 تولد زنده(17.0 2008 زیر پنج سال مرگ و میر میزان (در هر 1000 تولد زنده(21.8 2008 نرخ مرگ و میر مادران (در هر 10000 تولد زنده(55 2008

اسلاید 74: رفرنس مطالب : 1- فصل یک، جلد اول پارک (اطلاعات بهداشتی و آمارهای اساسی پزشکی) تا روشهای آماری(ص 7تا 19 ترجمه دکتر رفایی)2- فصل دو، جلد اول پارک (اصول اپیدمیولوژی و روشهای بالینی) تا روشهای اپیدمیولوژی (ص 50تا 79 ترجمه دکتر رفایی)3-مباني وروشهاي اپيدميولوژي-دكتر محمد حسين باقياني مقدم-دكترمحمدحسين احرام پوش-دكتر سيد سعيد مظلومي–شاخص هاي بهداشتي جامعه- فصل سوم-ص 41-58

اسلاید 75: 4-جمعيت شناسي وتنظيم خانواده-دكتر اكبر بربريان-شاخص هاي جمعيتي-فصل سوم-ص-17-255-جمعيت شناسي وتنظيم خانواده-پريوش حلم سرشت-اسماعيل دل پيشه-حركات جمعيتي-ص19-376-جمعيت شناسي وتنظيم خانواده-دكتر محمد تقي شيخي-شاخص هاي جمعيتي-فصل چهاردهم-ص 189-19675