آشنایی با مرجع شناسی

آشنایی با مرجع شناسی

اسلاید 1: مرجع شناسی ارائه دهنده: آناهیتا گیتیدانشجوی دکتری مدیریت اطلاعات

اسلاید 2: بخش اول خدمات مرجع سنتی

اسلاید 3: خدمات مرجعمنبع مرجع چیست؟ ویژگی آن کدام است؟منظور از منابع ردیف اول و ردیف دوم چیست؟بخش مرجع کتابخانه کجاست؟خدمات مرجع چه نوع خدماتی است؟کتابدار مرجع کیست؟نظریه حداکثر و حداقل چیست؟نظریه های محافظه کارانه، لیبرالی و میانه رو کدامند؟

اسلاید 4:

اسلاید 5: کتاب مرجع

اسلاید 6: سوال مرجع

اسلاید 7:

اسلاید 8: منابع مرجع

اسلاید 9: خصوصیات و ویژگیهای منابع مرجع

اسلاید 10: 3-

اسلاید 11: 4-5-

اسلاید 12: 6-

اسلاید 13: 7-

اسلاید 14: عوامل دخيل در خدمات مرجع (كتس)كتابدار مرجعهدفعملكرداستفاده‌كنندهكتابدار مرجع

اسلاید 15: نظريه‌ي روتشتاين در باب خدمات مرجعنظريه‌ي حداقلنظريه‌ي حداكثرنظريه‌ي حد متوسط

اسلاید 16: نظريه‌ي روتشتاين در باب خدمات مرجعنظريه‌ي حداقلكتابدار مرجع در صورتي كه توانايي كافي براي ارائه‌ي خدمات نداشته باشد، از اعتماد به‌نفس چنداني بهره‌مند نخواهد بود و دچار ترس مي‌گردد. ازاين‌رو مي‌كوشد تا حد ممكن از دسترس مراجعه‌كننده دور باشد و حد اقل كمك را به او بنمايد. پس:نظريه‌ي حداقل بر اساس ترس ساخته شده است. درصورتي كه كتابدار مرجعي به كارش مسلط باشد اما به دليل تعداد زياد مراجعان نتواند كمك زيادي به آن‌ها بنمايد، مشمول اين نظريه نخواهد بود.

اسلاید 17: نظريه‌ي روتشتاين در باب خدمات مرجعنظريه‌ي حداكثركتابدار مرجع در صورتي كه كارش را خيلي خوب بداند، به خودش اعتماد داشته باشد و از توانايي خود نيز آگاه باشد، اگر به مراجعه‌كننده‌اي برخورد كند كه سردرگم در كتابخانه به دور خود مي‌چرخد، بي وقفه و درنگ خود را به او مي‌رساند و براي كمك به او اعلام آمادگي مي‌كند. پس:نظريه‌ي حداكثر بر اساس اعتمادبه‌نفس ساخته شده است. ممكن است كه كتابدار مرجعي به كارش مسلط باشد اما به دليل تعداد زياد مراجعان، عملاٌ نتواند حداكثر خدمات را به آن‌ها ارائه كند.

اسلاید 18: نظريه‌ي روتشتاين در باب خدمات مرجعنظريه‌ي حد متوسطراه ميانه، و حد بينابين دو نظريه‌ي قبلي است، هرچند كه تعين حد و حدود آن به راحتي عملي نيست. كتابدار مرجع در هر مورد خاص، حد بخصوصي از خدمات را به مراجعه‌كننده ارائه مي‌دهد. از اين رو ممكن است به مراجعه‌كننده‌اي حد اكثر ياري و كمك لازم را بكند و در همان زمان نتواند به مراجعه‌كننده‌ي ديگري كمك چنداني ارائه دهد. پس:نظريه‌ي حد متوسط بر اساس مصلحت قرار دارد.

اسلاید 19:

اسلاید 20:

اسلاید 21:

اسلاید 22:

اسلاید 23:

اسلاید 24:

اسلاید 25:

اسلاید 26:

اسلاید 27: کتابدار مرجع از گذشته تا هنوزکتابداران به دلیل اینکه افرادی اهل مطالعه هستند به آنها مرتباً مراجعه می شود. این قضیه از دوران باستان تا کنون ادامه دارد.از قرن 19 بود که کتابداری، جنبه خدماتی بیشتری به خود گرفت و علت آن پیدایش کتابخانه های عمومی در آمریکا بود.

اسلاید 28:

اسلاید 29: منابع مرجع اختصاصی یا موضوعی

اسلاید 30: منابع مرجع اطلاعی

اسلاید 31: منابع مرجع ارجاعی

اسلاید 32: انواع منابع مرجع (از نظر نوع پاسخگويي به سؤال)منابع دسته‌ي ‌اول يا رديف اول منابعي كه مستقيماپاسخ را در اختيار كاربر مي‌گذارند.منابع دسته‌ي دوم يا رديف دوممنابعي كه به جاي پاسخگويي مستقيم به سؤال، مراجعه‌كننده را به منابع (نوشتاري، ديداري، شنيداري، ...) در آن موضوع ارجاع مي‌دهند.منابع دسته‌ي ‌سوم يا رديف سوممنابعي كه به معرفي منابع دسته‌ي دوم يا رديف دوم مي‌پردازند.

اسلاید 33: انواع منابع مرجع (از نظر نوع اطلاعاتي كه ارائه مي‌دهند)منابع اطلاعاتي دست ‌اول يافته‌ها و اطلاعاتي كه پژوهشگر در پايان تحقيق و پژوهش آزمايشگاهي خود به آن دست يافته، يا گفته‌ها و اطلاعات كسي كه در يك واقعه و جريان اجتماعي، سياسي يا فرهنگي، شخصاٌ ناظر آن بوده. مانند تك‌نگاشت‌ها، گزارش‌هاي خبري، ثبت‌اختراعات، ...منابع اطلاعاتي دست دوممنابعي كه با قصد يا هدف خاصي، با گزينش، جرح و تعديل و محك زدن منابع اطلاعاتي دست اول تهيه و تأليف شده‌اند. مانند مقالات دايره‌المعارف‌ها، سالنامه‌ها، روزنامه‌ها، ...

اسلاید 34:

اسلاید 35:

اسلاید 36:

اسلاید 37:

اسلاید 38:

اسلاید 39:

اسلاید 40:

اسلاید 41:

اسلاید 42: دسته‌بندي عام براي منابع مرجعاز نظر هدف: مطالب منبع ارائه‌ي چه نوع مطالبي را و به چه ترتيبي در نظر دارند؟ (كلي‌نگر، جزئي‌نگر، ...)از نظر محدوده‌ي جغرافيايي: جهاني، منطقه‌اي، ملي، ...از نظر دامنه‌ي موضوعي: عمومي، اختصاصياز نظر گستره‌ي زماني: جاري، گذشته‌نگراز نظر شمول: جامع، گزيدهاز نظر مشروحيت: تلخيصي، تفصيلياز نظر شيوه‌ي تنظيم: الفبايي، لغتنامه‌اي (فرهنگي)، رده‌اي، تقويمي، ...از نظر انتفاعي: تجاري، غيرانتفاعياز نظر محمل نشر: كاغذي و غيركاغذي، چاپي و غيرچاپي، الكترونيكي و غير الكترونيكي، قياسي و رقومي، ...از نظر شكل خاص مربوط به هر نوع از منابع (دسته بندي‌هاي ويژه)كتابشناسي‌ها: كتابنامه، مقاله‌نامه، فهرست، فهرستگان (براي كتاب، منابع غيرچاپي، نقشه‌ها، ...)

اسلاید 43: كلامي از كتسكتابدار با تجربه مي‌داند كه همه‌ي كتابخانه، اجتماع، شبكه‌ي كتابخانه‌هاي موجود در منطقه، و تمامي منابع ملي و بين‌المللي قابل دستيابي، منابع مرجع هستند. گره كور، همان تبديل سؤال به واژه‌ها و اصطلاحات قابل استفاده در ذخيره و بازيابي كتابخانه است كه ما را در يافتن پاسخ، كمك مي‌كند و براي انجام اين مهم چاره‌اي نيست مگر شناختن منابع اصلي و بنيادي مرجع.

اسلاید 44: منابع مرجع عمومی

اسلاید 45: خدمت در کتابخانه قبلاً مجموعه محور بود ولی هم اینک کاربر محور شده است. ارائه خدمات مرجع بدون وجود مجموعه غیرممکن است.حرفه ای و تجربی بودن کار کتابداری باعث شده است که در جنبه عملی قوی و از جنبه نظری تاحدودی ضعف داشته باشیم.

اسلاید 46: نمودار خدمات مرجعنیاز مراجعانمنابع مرجعکتابدار مرجع

اسلاید 47: انواع منابع مرجع

اسلاید 48: واژه نامه هامنابع اطلاعاتی هستند که به ما اطلاعاتی درباره لغات، واژه ها، عبارات و اصطلاحات در یک حیطه زبانی است. تعریف واژگان، نحوه تلفظ آنها، املای واژه، را می توانیم در واژه نامه بیاوریم. با پیشرفت علوم، واژه نامه های تخصصی هم پیدا شد. مساله اساسی، گزینش بهترین واژه نامه از میان آنهاست.

اسلاید 49: انواع واژه نامه هاعمومی: در حیطه واژگان عام و کلی است و همگان از آن بهره می گیرند.تخصصی یا موضوعی: مورد استفاده گروه خاصی از افراد است. واژه ها مرتب در حال تغییر هستند. برخی واژگان بین عموم افراد رایج می شوند. برخی در متون علمی پدید می آِیند و برخی توسط فرهنگستان یا ناشر ایجاد می شوند.

اسلاید 50: یک واژه نامه شامل کلمات یک زبان یا اصطلاحات یک موضوع، حرفه، یا پیشه است. این منابع معمولاً دارای نظمی معین که اکثرا الفبایی هستند تنظیم می شوند.معانی، تلفظ، هجی، تعداد بخشهای کلمه، کاربرد و..کلمات را ارائه می کنند. واژه نامه بیشتر به کلمات و توصیفات آن مربوط است. دایره المعارف اطلاعات کلی درباره موضوعات فراهم می سازد.واژه نامه هایی که در آنها استانداردهای معتبر برای هجی، معنی، تلفظ و کاربرد واژه ها وضع شود تجویزی یا دستوری می نامند.مثل Dictionary of the English Languageازطرفی واژه نامه هایی که صرفا کلمات یک زبان را همراه معانی، تلفظ، و هجیها می آورد توصیفی است. مثل واژه نامه های معمول.

اسلاید 51: معرفی واژه نامه های مهم الکترونیکیhttp://www.yourdictionary.comاین واژه نامه به صورت رایگان است. تعاریف، املا، تلفظ و ریشه کلمات را ارائه می دهد. دارای تزاروس هم است. امکان مرور الفبایی مدخلهای واژه نامه نیز امکان پذیر است. از ویژگیهای آن، داشتن فراپیوند به بیش از 2500 واژه نامه به بیش از 300 زبان است.

اسلاید 52: http://www.merriam-webster.comمریام وبستر دارای امکانات مختلف و تلفظ صوتی کلمات، ریشه شناسی لغات و تزاروس است. شکل خلاصه شده آن به صورت رایگان است. ولیکن ویرایش مفصل آن به صورت اشتراکی در دسترس است.

اسلاید 53: http://dictionary.cambridge.com به صورت رایگان در دسترس است. حتی واژه نامه فرانسه به انگلیسی را در اختیار دارد. تلفظهای انگلیسی و امریکایی را برای کلمات ارائه می کند. نسخه پیشرفته تر آن دارای تزاروس و تلفظ صوتی کلمات است که به صورت اشتراکی در اختیار است و رایگان نیست.

اسلاید 54: http://dictionary.reference.comبه صورت رایگان قابل استفاده است. علاوه بر فراهم کردن معانی مختلف واژه ها لینکهایی به سایر مراجع اینترنتی فراهم می کند.

اسلاید 55: http://www.askoxford.comبه صورت رایگان است. تلفظهای امریکایی و انگلیسی را ارائه می دهد. اشاره ای به ریشه زبانی لغات نیز دارد.

اسلاید 56: http://www.infoplease.comمجموعه ای از ابزار مرجع در این سایت فراهم آمده است. مثل دایره المعارفها، واژه نامه ها، اطلسها و ...استفاده از آن رایگان است.

اسلاید 57: ODLISOnline Dictionary of Library and Information Science

اسلاید 58: OED. Oxford English Dictionaryمعتبرترین، کامل ترین و شناخته شده ترین واژه نامه در زبان انگلیسی است. بیشترین مراجعات به این واژه نامه است. برای پیگیری تاریخ یا اطلاعات ریشه شناسی کلمات میتوان به آن مراجعه کرد. همچنین شامل اطلاعات دایره المعارفی است.اولین بار در 1888 در ده جلد و یک ضمیمه منتشر شد.بعدا به صورت فشرده در دو جلد منتشر شد.هدف آن جستجوی ریشه تاریخی کلمات است.

اسلاید 59: OED. Oxford English Dictionaryواژه های منسوخ شده، واژه های مربوط به لهجه های قبل از سال 1500 و لهجه های حذف شده، تلفظ، هجای کلمات، ویژگی زمینه خاص کاربرد واژه، مهجور بودن واژه، تحریفها، احیا، ریخت شناسی، جمعها و بخشهای اساسی افعال را نشان می دهد.در سال 2005 در 20 جلد همراه سی دی منتشر شد.

اسلاید 60: Oxford advanced learner’s dictionary of current Englishاولین بار در سال 1948 در آمد. آخرین ویرایش آن در سال 2007 با حدود 80هزار لغت منتشر شد. دارای نظم الفبایی حرف به حرف است. قابل استفاده برای دانشجویان پیشرفته در زبان انگلیسی به خصوص دانشجویان خارجی است.

اسلاید 61: Webster’ Collegiate Dictionaryاولین بار در سال 1898 منتشر شد. این واژه نامه دارای تصاویر نیز هست. تاکید آن بر زبان رسمی و استاندارد انگلیسی است. تلفظهای به کار رفته در آن مختص واژه نامه وبستر است. البته دارای راهنمای تلفظ نیز هست. تلفظ کلمه در شمال، جنوب و مرکز آمریکا و نیز بریتانیا آمده است. همچنین گفته شده هر واژه مربوط به کدام کشور انگلیسی زبان امریکا، انگلیس، کانادا، ایرلند، نیوزلند، استرالیست.

اسلاید 62: Webster’ Collegiate Dictionaryاولین تاریخ ثبت شده استفاده از واژه، تاریخچه و ریشه کلمه تشریح شده است. دارای ارجاعات see , Compare است. نمادهای شیمیایی، نام علمی گیاهان، اسامی اشخاص مشهور، شیوه خطاب کردن گروهها و اشخاص، چگونگی استفاده از نقل قول در کتابها و مقاله ها، شیوه به کارگیری حروف بزرگ انگلیسی در این واژه نامه هست.

اسلاید 63: Webster’s Third International Dictionary of English Languageانتشار: 1909دارای هجی، نقش کلمه، ریشه شناسی، تعاریف، نقل قولهای توضیحی، دامنه کاربرد، حوزه جغرافیایی، توضیحات تصویری، صرف فعل و استفاده از حروف بزرگ.دارای اسامی جغرافیایی اندکی است. هیچ مدخلی برای یونان ندارد.

اسلاید 64: Funk and wagnlass new standard dictionary of the English Language 1893, Standard Dictionaryدارای تصاویر و نقشه های رنگی است. دارای اسامی خاص است. مثل مدخلهای زندگی نامه ای، اسطوره شناسی، جغرافیایی، واسامی کتاب مقدس است. نظم آن الفبایی است.تاکید آن بر کاربرد رایج و امروزی واژه ها است.

اسلاید 65: Random House Dictionary of the English Languageموارد زیادی اطلاعات دایره المعارفی در آن ارائه می شود. متداولترین تعریف، نقشه، تصویر، اسامی، نحوه کاربرد در جمله، ارجاعات، اختصارات و ریشه شناسی.واژه نامه توصیفی است.

اسلاید 66: واژه نامه های نقل قولهاگاهی افراد به دنبال این هستند که بدانند یک مطلب را چه کسی گفته است. یا اینکه نقل قولها در مورد موضوعی خاص یا شخص خاص سوال کنند.پس واژه نامه های نقل قولها می توانند به عنوان منبع مرجع کمک کنند. به مناسبتها یا موضوعات خاص و حتی به منظور تایید و تشخیص نقل قولها این واژه نامه ها استفاده می شوند.

اسلاید 67: Familiar Quotationsشامل نقل قول ها از زمان مصر باستان تا کنون است که توسط Johan Bartlett تهیه شده است.شیوه تنظیم آن به صورت تاریخی و زیر نام 2500 نویسنده است. دارای نقل قولهایی از کتابهای مقدس مسلمانان، یهودیان و مسیحیان است. دارای نمایه های موضوعی، نویسنده، کلیدواژه های نقل قول، اشعار است. نمایه ها بسیار مفصل هستند. تاریخ تولد و وفات نویسندگان اثر هست. دارای ارجاعات دقیق برای یافتن محل نقل قولهاست.

اسلاید 68: Familiar Quatationsدارای نقل قولهایی از شخصیتهای معروف قرن بیستم است. معروفترین کتاب در زمینه نقل قولهاست. مرتب نقل قولهای جدید به آن اضافه می شوند.

اسلاید 69: Home book of Quotations شامل حدود 700000 هزار نقل قول است.بر اساس موضوع و به صورت الفبایی تنظیم شده اند. گاهی دارای تقسیمات فرعی هم هست. تنظیم الفبایی از نام نویسندگان هم هست. در تنظیم موضوعی، نقل قولهای موضوعات خاص کنار هم قرار می گیرند. دارای نمایه های مفصل نام نویسنده، موضوع و کلیدواژه است.داده های مختصر زندگی نامه ای هم داراست.

اسلاید 70: فرهنگهای مترادف و متضادRoget’s International ThesaurusPeter Marc Roget1852سیاهه ای از کلمات مترادف است. کلمات مرتبط را طبقه بندی کرده پس یک کشف اللغات است. مترادفها بر اساس فهرست موضوعی یا معانی در بخش اصلی دسته بندی می شوند. نمایه راهنما هم دارد. که به بخش اصلی ارجاع می دهد.این اثر مترادفها را تعریف نمیکندمعروفترین اثر در این زمینه است.

اسلاید 71: Webster’s new dictionary of synonyms1942مترادفها، متضادها، شبه مترادفها و شبه متضادهاست.تنظیم آن الفبایی است. زیر هر کلمه، معنی، کاربرد و نزدیکترین مترادفها را به کار برده است.کار با آن راحت تر از روژه است. ولی یافتن لغات بازهم دشوار است. ارجاعات با علامت * مشخص شده اند. مقدمه جامعی از تاریخ کلمات مترادف انگلیسی دارد.

اسلاید 72:

اسلاید 73:

اسلاید 74: International Who’s whoانتشار در سال 1953 توسط انتشارات اروپاشرح حال مختصر 2 هزار نفر از مردان و زنان برجسته زمان با نظم الفبایی. افراد برجسته و تاثیرگذار در زمینه های سیاست، تجارت، مدیریت، مذهب،مد، پزشکی، معماری، موسیقی، آموزش و پرورش و ...انتخاب افراد بر اساس اهمیت و نفوذ آنها رخ می دهد. این کتاب هرسال منتشر می شود.این اثر بخشهایی چون نکوداشت شخصیتهای هزاره، آگاهی فوت خاندان پادشاهی انگلیس.http://www.refdesk.com/factbiog.htmlدر هر ویرایش اطلاعات جدیدی به آن اضافه می شود. www.worldwhoswho.com

اسلاید 75: نمایه های زندگینامه ایBiography master index

اسلاید 76: Biography index از سال 1984 منتشر می شود. سالانه منتشر می شود. درهمکرد سه ساله دارد. نمایه ای برای مواد زندگینامه ای است و تقریبا 2600 نشریه ادواری را پوشش می دهد. شامل کتابهای جاری زندگینامه انفرادی و جمعی به انگلیسی و آگهیهای درگذشتگان است. به خصوص کسانی که دارای محبوبیت ملی هستند. مدخلها بر اساس نام افراد، تاریخ تولد و مرگ و حرفه منظم می شود که الفبایی است.هدف آن گردآوری اطلاعات برای کسانی است که میخواهند درباره یک فرد به مطالعات عمیق بپردازند. کتابداران می توانند از این منبع برای گزینش زندگی نامه های مناسب استفاده کنند. این نمایه جامع است و اطلاعات ناب را می توان در آن یافت.

اسلاید 77: مراحل تهیه وبلیوگرافیانتخاب موضوع مناسبجستجو در پایگاههای اطلاعاتی و استخراج و ذخیره داده های مورد نظرورود اطلاعات به یک نرم افزار طراحی صفحات وب یا مایکرو سافت وردمعرفی خود و توضیح درمورد هدف ازکار، شیوه گردآوری اطلاعات

اسلاید 78: کتابشناسی ها Bibliographiesناشران مختلف در کشورهای گوناگون جهان همه ساله هزاران عنوان کتاب منتشر می کنند. نتیجه این کار، انباشته شدن بیش از صدها هزار عنوان کتاب، گزارش، مقالات، صفحات نرم افزاری، فیلمها و غیره در سال است که باعث تورم اطلاعاتی می شود. پس منبعی جهت نظم دادن به این همه اطلاعات لازم است.کتابشناسی پایانی بر این بی نظمی هاست. یک کتابدار به کمک کتابشناسی می تواند به بسیاری از سوالات مرجع پاسخ دهد.

اسلاید 79: چند رمان از جان گریشام در کتابفروشیها وجود دارد؟ در کدام صفحات وب می توان راجع به کریس دبرگ اطلاعاتی یافت؟ آیا کتاب هری پاتر را می توان از کتابخانه عمومی نیوسایت ولز به دست آورد؟ نمونه هایی از سوالات مرجع هستند.تعریف: سیاهه ای از مشخصات مواد کتابی و غیر کتابی که به شیوه خاصی از جمله الفبای نام پدیدآور یا زمان و موضوع تنظیم شده است.. اولین بار این اصطلاح توسطLouis Jacob de Saint Charles تحت عنوان Bibliographia Parisina مطرح شد. رسما در قرن 18 به عنوان شکلی از علوم کتابداری مطرح شد. بیبلیون (کتاب) و گرافی (نوشتن) تشکیل دهنده اجزای این اصطلاح هستند. کتابشناسی در اصل یعنی استنساخ کتابها.

اسلاید 80: هدف کتابشناسیاز مشخصات بارز یک کتابدار حرفه ای، شناخت کتابشناسی های چاپی و آگاهی از نشانی اینترنتی آنهاست. یک کتابشناسی برای سه منظور اصلی به کار برده می شود.شناسایی و تشخیص Identification & Verification: کتابدار برای شناسایی منابع مورد نیاز کتابخانه خود به این منابع مراجعه می کند تا تشخیص دهد کدام منبع برای کتابخانه مناسب است. مکان یابی Locating: مکان یابی یک کتاب بر حسب محل انتشار، محل کتابخانه و محل خریداری است. انتخاب Selection: هدف اصلی کتابخانه ساختن یک مجموعه مفید برای خدمت رسانی به کاربران است. پس کتابدار با بهره گیری از کتابشناسی های چاپی و الکترونیکی می تواند منابع مناسب و مفید کاربران را گزینش و استخراج نماید.

اسلاید 81: دامنه کتابشناسی هاکتابشناسی ها لزوما محدود به کتابها نمی شوند. این منابع، سایر محملهای اطلاعاتی نظیر نرم افزارهای رایانه ای، صفحات موسیقی، عکس و فیلم را سیاهه می کند. هردو قالب الکترونیکی و چاپی برای کتابشناسی ها قابل دسترس است. در گذشته، این منابع محدود به کتابشناسی های چاپی بودند. لیکن آینده این منابع مرجع به سوی الکترونیکی شدن و تحت وب در آمدن می رود.یک کتابشناسی مشخص می کند که آیا یک منبع در کتابخانه موجود است؟ قابل دستیابی است؟

اسلاید 82: ارزیابی کتابشناسی هابرای ارزیابی یک کتابشناسی می توان از معیارهای عمومی آثار مرجع استفاده کرد. غیر از معیارهای کلی مثل ناشر، جنبه های ظاهری، مولف، شیوه تنظیم و روزآمد شدن به معیارهای دیگری نیز باید توجه کرد.هدف: کتابشناسی باید نیاز واقعی را تامین کند. نباید تکرار اثر دیگری باشد. در مقدمه یا در بخش درباره ما، به خوبی و روشنی هدف را مشخص سازد. دامنه: باید در محدوده هدف تعریف شده باشد. روش شناسی: شیوه های گردآوری داده های موجود در کتابشناسی باید مشخص باشد. این مساله به خصوص در مورد شیوه گزینش منابع صدق می کند.سازماندهی: نقاط دسترسی متعددی باید در کتابشناسی موجود باشد. برای کتابشناسی های چاپی، داشتن نمایه های گوناگون و کتابشناسی های الکترونیکی، فیلدهای نویسنده، عنوان، موضوع، نوع ماده و غیره اهمیت دارد.

اسلاید 83: انواع کتابشناسی های نظام مندکتابشناسی کتابشناسی هاکتابشناسی جهانیراهنمای منابع مرجعکتابشناسی ملیکتابشناسی موضوعی

اسلاید 84: کتابشناسی کتابشناسی ها سیاهه ای از کتابشناسی هاست. Bibliography Indexتوسط کمپانی ویلسون منتشر می شود. دربرگیرنده کتابها، جزوات و ادواریهاست.تاکید آن بر انتشارات امریکایی است.

اسلاید 85: کتابشناسی جهانیدربرگیرنده مشخصات کتابهای منتشر شده به زبانهای مختلف در کشورهای مختلف است. لیکن چنین امری بسیار آرمانی و بعید است که بتوان همه کتابهای جهان را در یک قالب جای داد. مهمترین کتابشناسی جهانی:IInternational Books In Print (IBIP)حدود 140 هزار عنوان کتاب انگلیسی زبان منتشر شده در نود و پنج کشور خارج از ایالات متحد و انگلیس شامل هند، آلمان، ژاپن و غیره در بر میگیرد. آثار علمی و غیر علمی در دست چاپ به زبان انگلیسی شامل کتابها، جزوات، میکروفرمها، انتشارات تجاری و غیر تجاری در این کتابشناسی جای میگیرد.بخش اول: سیاهه پدیدآورندگان به صورت الفبایی در دو جلد است.بخش دوم راهنمای موضوعی در دو جلد است که از تنظیم دیویی استفاده می شود. ازطریق فرد، موضوع، کشور و محل نشر می توان به اطلاعات مورد نیاز دسترسی پیدا کرد.اغلب کتابخانه ها از این ابزار برای گزینش منابع مرجع لاتین خود بهره می گیرند.

اسلاید 86: راهنمای منابع مرجعاین کتابها، سیاهه ای از بهترین کتابهای مرجع برای کودکان، بزرگسالان، دانشجویان، بازرگانان و سایر گروههای حرفه ای است. اغلب کتابخانه ها از این راهنما استفاده می کنند.معرفی منابع عمومی مرجع برای همه رشته هاKief, Robert.2001. Guide to Reference Books. 12 th ed. Chicago: American Library Association. 2000p

اسلاید 87: Guide to Reference BooksKief, Robert.2001. Guide to Reference Books. 12 th ed. Chicago: American Library Association. 2000pبیش از 16 هزار عنوان از کتابهای مرجع در تمام موضوعات را که تاکنون منتشر شده است سیاهه می کند. وجود چنین منبعی در کتابخانه های بزرگ الزامی است. در حوزه های کلیات، علوم انسانی، علوم اجتماعی و رفتاری، تاریخ و مطالعات منطقه ای، علوم، فناوری و پزشکی. معرفی کتابها بر حسب شکل کتاب مرجع است. سپس بر اساس تقسیم جغرافیایی صورت می گیرد. مشکل آن این است که به مواد جاری توجه چندانی نمی کند.

اسلاید 88: American Reference BooksWynar, Bohdan. 1970. American Reference Books Annual. Englewood, CO: Libraries Unlimited.یک راهنمای جامع و جاری برکتابهای مرجع منتشر شده در ایالات متحده و کاناداست. تشریحی تر و انتقادی تر است.در هر شماره سالانه خود، حدود 1300 تا 1500 عنوان مرجع را تحلیل می کند.

اسلاید 89: کتابشناسی های موضوعیاین منبع، برای محققان و سایر کسانی که در حیطه های تخصصی کار می کنند تهیه می شوند. مثل کتابشناسی راه آهن. کتابشناسی علوم انسانی و کتابخانه.Nena Couch And Nancy Allen. 1993. The Humanities and the library. Chicago: American Library Association.

اسلاید 90: Analytical Bibliographies کتابشناسی تحلیلی و متنیبه توصیف فیزیکی کتاب می پردازد. هدف آن، بازیابی کلمات دقیقی است که نویسنده برای توصیف اثر خود در نظر گرفته است. کتابشناسی تحلیلی بیشتر با توصیف ظاهری کتاب سروکار دارد و کتابشناسی متنی با کلمات نویسنده سروکار دارد.

اسلاید 91: راهنمای ادواریهامنابعی هستند که از طریق آنها می توان نسبت به گزینش پیایندها اقدام نمود. UlrichBowkerhttp://www.ulrichesweb.comبیش از 250 هزار عنوان پیایند شامل روزنامه ها و مجلات بین المللی در آن وجوددارد. موضوعات به ترتیب حروف الفبا آمده اند. عنوان، زبان، موضوع، ناشر، سردبیر، کد، نشانی، میزان تیراژ، تلفن، اولین سال انتشار و نوبت انتشار مجله مشخص شده است. www.publist.comاین سایت رایگان، نسخه خلاصه شده ای از اولریخ است. امکان بررسی ناشران، عنوان ادواری و نشانی اینترنتی مجله مشخص می شود.

اسلاید 92: راهنمای پیایندهای ابسکوسیاهه ادواری هایی که شرکت ابسکو منتشر می کند به کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی ارائه می کند. تقریبا با اولریخ برابری می کند. تفاوت آن این است که شرح بیشتری برای توصیف مجلات ذکر کرده است. لیکن الریخ از نظر قدمت و دارا بودن کارمندان متخصص و نیز روزآمد بودن بر ابسکو برتری دارد.

اسلاید 93: Magazines for LibrariesBowkerیک راهنمای منتخب است. کتابدار مرجع برای انتخاب بهترین عناوین موجود به صورت گزیده، برای یک موضوع خاص به این منبع مراجعه می کند.مجلات آنلاین نیز معرفی می شوند. دارای یک نمایه موضوعی و یک نمایه عنوانی است.دارای یک گزارش تشریحی و انتقادی است.

اسلاید 94: راهنمای نشریات الکترونیکیDirectory of Electronic Journals, Washington, D.C, Association of Research Libraries. Books and Periodicals Online, New York, Library Alliance.

اسلاید 95: کتابشناسی های ملیکتابشناسی ملی، معمولاً یک محصول دولتی است. تلاشی است برای پوشش دادن هرچیزی که در محدوده یک کشور تولید می شود.این منبع مرجع، کلیه آثاری که در کشور و راجع به کشور منتشر می شود، دربرمیگیرد. کتابشناسی های ملی دارای اطلاعات جامع تر و مفصل تری نسبت به کتابشناسیهای تجاری هستند.کتابشناسی ملی، برون داد علمی ادبی هر جامعه است. هرکشوری کتابشناسی ملی خاص خود را دارد. امروزه کتابشناسیها در قالبهای مختلفی چون کتاب، لوح فشرده یا به صورت آنلاین در اختیار کاربران هستند.

اسلاید 96: کتابشناسی ملی برای کنترل کتابشناختی منابع در یک کشور استفاده می شود. برخی کتابشناسیهای امریکایی در نشریات زیر هستند. کمپانی باوکرBowker نیز در راستای انتشار کتابشناسی فعالیت میکند.American BookWeekly RecordPublisher’s WeeklyForthcoming BooksCummulative Book Index

اسلاید 97: Books In Printپر استفاده ترین کتابشناسی تجاری است. بیش از سه میلیون عنوان کتاب قابل خریداری در بازار در این کتاب نمایه می شوند.تقسیم بندی بی آی پی شامل 5بخش است:1. نویسندگان2. عناوین3. ناشران4. کتابهای نایاب – out of stock- out of print5. همه کتابهای جلد کاغذی و کتابهای نوجوانان. مشخصات کامل کتابشناختی برای هر منبع ارائه می شود.

اسلاید 98: booksellerحاوی مطالبی پیرامون تجارت کتاب، اخبار و سیاهه انتشارات جدید بریتانیاست.این سیاهه ها تحت نام پدیدآور، عنوان و گاهی موضوع است.دارای نمایه ای است که کتابهای منتشره در ماه آتی را معرفی میکند.

اسلاید 99: Whitaker’s Books of the Monthسیاهه ای از کتب منتشر شده طی ماه گذشته و عنوانهایی است که طی دو ماه بعد منتشر می شوند.این اثر، کتابهای آماده برای چاپ را هم دربردارد.Whitaker’s cummulative book listبه صورت فصلی منتشر می شود. به صورت سه ماهه، کتابهای منتشره را پوشش میدهد.Whitaker’s books in printجامع ترین کتابشناسی کتابهای بریتانیایی است. در سطح ملی تهیه می شود. شامل نمایه کتابهای زیر چاپ و آماده فروش در بریتانیاست.

اسلاید 100: چند سوالحافظ اسد که بود و چگونه کشته شد؟آیا از مارگارت تاچر کتابی منتشر شده؟ چند کتاب؟ادگار آلن پو چه ملیتی داشت؟ در چه نوع ژانری می نوشت؟اطلاعاتی درباره ماهیهای گوشتخوار نیازدارم.دی وی دی چگونه کار می کند؟کمی بی حوصله هستم. چه سایتی را معرفی می کنید کمی سرگرم شوم؟اطلاعاتی درباره جنی دپ می خواهم.آیا از دی دی سی ویرایش تازه ای منتشر شده؟ کدام است؟معنی finding aids چیست؟آلتاویستا از کی ایجاد شد؟معنی کلمه وبلاگ چیست؟

اسلاید 101: Publisher weeklyرویدادهای جاری درباره شرایط کتاب در جهان ارائه می دهد. اثرهای جدید، همه پسند و آماده انتشار را ارائه میکند.یک منبع پویا از اوضاع و احوال دنیای انتشارات است. مجله ای تجاری برای کتابداران است.Weekly recordsکتابهای منتشره در امریکا را به طور هفتگی ثبت می کند. اطلاعات کامل کتابشناختی را ارائه می کند. بر اساس رده بندی کنگره است. سالانه درهمکرد دارد.

اسلاید 102: Encyclopediasتلاشی است جهت گردآوری اطلاعات از تمام شاخه های دانش (عمومی) یا از یک حیطه موضوعی خاص (موضوعی). نظم خاص آن (الفبایی یا موضوعی یا تاریخی) به بازیابی سریع مطالب در آن کمک می کند.ریشه دایره المعارف از عبارت آموزش در دایره دانش یا instruction in circle of knowledge گرفته شده است. اما اولین بار، John Harris در قرن 17 دایره المعارف انگلیسی زبان تولید کرد. نخستین بار در 1985 ناشری به اسم Grolier قالب الکترونیکی دایره المعارف را ارائه نمود.

اسلاید 103: هدف شامل مقالات تحقیقی تفصیلی در رشته ها و حیطه های مشخصسرگذشت مردان و زنان مشهور، معرفی چهره های هنری، سیاسی، ورزشی، علمی، مذهبی، اطلاعات تاریخی و جغرافیایی، نظریه های علمی، اماکن مشهور تاریخی و مذهبی.به دلیل دامنه گسترده، معمولاً یکی از نخستین منابعی است که کتابدار برای یافتن پاسخ کاربر به آن مراجعه می کند. معمولاً مقالات در مدخلهایی با نام نویسندگان ذکر می شوند.

اسلاید 104: ارزيابیکتابداران باید بتوانند مناسبترین و بهترین دانشنامه ها را انتخاب کنند. هرچند تصمیم آنها بر مبنای مجموعه ای که دارند استوار است. دامنه: پوشش موضوعی و مخاطبین مورد نظروجود استناد، موثق و قابلیت اعتماد و دقتشیوه نگارش: بر مبنای تخصص و تبحر. نه خیلی سخت و نه خیلی سهل. معمولاً یک سرویراستار ناظر بر کار نویسندگان است. جاری بودن. ویرایش کردن مکرر در سالهای مختلفنظم، چه به لحاظ وجود مدخل و چه به لحاظ وجود نمایه جهت دسترسی به محتواقالب ظاهری: محکم بودن جلد، سایز قلم، عکسها، طرحها، پیوندها...فاقد سوگیری بودن

اسلاید 105: منابع جغرافياييکنجکاوی بشر برای دانستن راجع به محیط پیرامونش.سفر به نقاط ناشناخته و کشف یافته های جدید. آشنایی با دیگر مناطقروزگاری باید برای کشف مناطق مختلف، سفر می کردیم.سختی های راه را تحمل می کردیم.پیشرفتهای فناورانه...تقاضا برای منابع جغرافیایی. منحصر به فرد بودن آنها. این منابع، اغلب گرافیکی هستند و با دایره المعارفها فرق دارند. تهیه آنها به دقت و حساسیت زیادی نیاز دارد.

اسلاید 106: مساله مهم در این منابع، مناقشات بر سر اعداد و ارقام و نیز اسامی و حدود و مرزهای جغرافیایی است.از منابع جغرافیایی می توان به سوالات رایج کاربران پاسخ داد:محل یک شهر، روستا یا کوه کجاست؟آب و هوای یک منطقه برای هفته آینده چطور است؟جمعیت فعلی یک کشور در چه وضعیتی است؟برای رفتن به یک شهرچه وسائلی لازم داریم؟

اسلاید 107: انواع منابع جغرافيايي ( از نظر شکل و شيوه ي ارائه اطلاعات )نقشه ها اطلس ها فرهنگ هاي جغرافياييکتاب شناسي ها و مقاله ها جاينامه هاي جغرافياييراهنماها

اسلاید 108: نقشه هانقشه عبارت است از نشان دادن يک قسمت يا تمام سطح زمين يا يکي از اجرام سمـاوي بر سطح مسطح به قسمـي که هر نقطه در رسم مطـابق با موضع جغرافيايي يا سماوي باشد.کرۀ جغرافيايي:هر گاه نقشه ها رويه ي زمين ( جهان نما ) بر سطح مدور تصوير شده باشد ، آن نقشه را اصطلاحا کره جغرافيايي مي گويند.

اسلاید 109: انواع نقشه هابرخی نقشه ها عمومی اند. این نقشه ها برای نشان دادن انبوهی از اطلاعات هستند. محل و مختصات شهرها، جاده ها، خطوط آهن، مرزهای سیاسی و سایر اجزای فرهنگی.برخی نقشه ها موضوعی اند. تأکید آنها بر بخش خاصی از حوزه جغرافیاست. موضوعات فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و طبیعی

اسلاید 110: اطلسهااطلس ها مجموعه ای از نقشه ها هستند که معمولاً مجلد تهیه می شوند.The times atlas of the world historyEncarta interactive world atlasتوسط مایکروسافت تهیه می شود. امکان مکان یابی بیش از یک میلیون مکان جغرافیایی. امکان تلفظ صحیح اسامی جغرافیایی با لهجه های محلی. ارجاعات از اسامی جدید به قدیم. زوم کردن روی مناطق خاص جغرافیایی. نقشه های متعدد توپوگرافی. ارائه داده های متنی و آماری و دارا بودن پیوندهای متعدد. Hammond world atlas: تاکید آن بر ایالات متحده است. بیش از صد نقشه دارد. نقشه ها موضوعی هستند. نمایه مفصل و مناسبی دارد. امکان زوم کردن روی نقاط مورد نظر وجود دارد.

اسلاید 111: در ارزيابي اطلس ها بايد به نکات زير توجه کرد:1.عموما اطلس ها داراي اطلاعات جنبي، جدولهاي آماري، فهرستي ازپرچم هاي کشورها وعکسهايي از مناطق مختلف هستند. 2.ميزان جا و فضايي که در يک اطلس – بخصوص در يک اطلس جهاني - به مناطق جغرافيايي داده مي شود، از اهميت خاصي بر خوردار است.3.نکته ي مهم ديگر رنگ آميزي نقشه است. 4.نشان دادن برجستگي ها و فرو رفتگي ها در يک نقشه مهم است.

اسلاید 112: اطلس هاي عمومياطلس ها از نظر شمول : اطلس های اختصاصي

اسلاید 113: اطلس ها از نظر دامنه اطلاعات : اطلس هاي ملياطلس هاي جهاني اطلس های محلیwww.foweb.com

اسلاید 114: فرهنگ هاي جغرافياييواژه نامه های جغرافیایی هستند. به صورت جاینامه منتشر می شوند. برای یافتن محل یک شهر، کوه، رودخانه یا سایر خصوصیات طبیعی به این منابع ارجاع داده می شوند. گاهی اطلاعاتی درباره جمعیت و خصوصیات برجسته اقتصادی یک منطقه نیز اطلاعاتی ارائه می شود. Meriam webster’s new geographic dictionaryColumbia Gazetter of the worldچرا جاینامه:اطلاعات آن مفصل تر است. یک مجلد واحد را بهتر میتوان کنترل کرد. طول و عرض جغرافیایی یک منطقه را منعکس می سازند.مدخلهای بیشتری دارد.

اسلاید 115: نقشه های محلی، منطقه ای، خیابانیRand Mcnally, Delome, Microsoftمهمترین ناشران نقشه ها هستند. www.mapsous.com

اسلاید 116: راهنماها راهنما هاي مسافرتي عموما براي استفاده ي مسافران تهيه و تدوين شده اند اطلاعات اين کتاب ها بر خلاف دايره المعارف ها و جاي نامه ها بسيار عميق نيست و بيشتر جنبه ي عملي دارد. دادن آگاهی به مسافر درباره چیزهای که خواهد دید، جاهایی که اقامت خواهد کرد. مسیری که باید برود. غذایی که باید بخورد. این کتاب قابل حمل است. Fodor’s world view نمونه ای از این راهنماهاست.Guide MichelinBrinbaumTravel books

اسلاید 117: ارزيابي منابع جغرافياييناشراعتبار کارتو گراف و تهيه کننده ي نقشهدامنه و ميزان اطلاعاتروز آمد بودنمقياسشکل ظاهرينمايه ها

اسلاید 118: منابع مرجع فوری: سالنماها، سالنامه ها، دستنامه ها، نشان نامه افرادی که به میز مرجع مراجعه می کنند، ممکن است سوالات متنوع و مختلفی داشته باشند. نقل قولی از شکسپیر، نحوه درمان سردرد. دور افتاده ترین شهر جهان؟ و نظایری از این دست.برای پاسخ به یک پرسش مرجع فوری یا RFQ به زمانی معادل یک یا دو دقیقه نیازمندیم. اگر پرسش کمی طولانی تر و پیچیده تر شد، باید کوشش را سریعتر کرد و از راههای مختلف برای یافتن پاسخ استفاده نمود. مثل یافتن یک شرکت،نحوه سرمایه گذاری در آن، چگونگی استخدام در آن. بنابراین کتابدار مرجع باید هر لحظه آماده باشد تا به یک سوال مرجع فوری پاسخ دهد.

اسلاید 119: ارزیابی منابع مرجع فورینظم: آیا استفاده از آن به راحتی صورت می گیرد؟ وجود نمایه در آن اجباری است. اگر نسخه منبع مرجع، الکترونیکی است آیا امکان استفاده از کلیدواژه یا پیوندهای درون متنی فراهم است؟ سرعت بالا آمدن سایت چگونه است؟روز آمد بودن.تصاویر: گاهی یک تصویر، دربرگیرنده اطلاعاتی بیش از هزاران کلمه است. باید به اندازه کافی دربرگیرنده تصویر باشد.استناد: مطالب موجود در آن موثق و مورد اطمینان باشد. بنابراین برای تثبیت اعتبار، باید مطالب خود را مستند ارائه دهد.

اسلاید 120: انواع منابع مرجع فوریکتابهای عمومی فاکتسالنامه ها و سالنماهاسالنماهای منتخبدستنامه ها و دستورنامه هانشان نامه هاکتابخانه هاآمار

اسلاید 121: General Fact BooksThe new york times index, newspaper abstratcs, Facts on file.The Encyclopedia of World facts and dates.حدود 50000 هزار فاکت دارد که دارای نظم تاریخی هستند و زیر سرعنوانهای موضوعی جامع مرتب شده اند. تاریخ فاکتها،رویدادها، مکانها غیره نیز اطلاعات وجود دارد. The Cambridge fact finder.How stuff woks?Guiness recordsبحش جمع بندی جامع، هر چیزی که امتیاز جهانی و معروفی دارد دربردارد.

اسلاید 122: Almanacs and Yearbooksمجموعه ای از اطلاعات و داده های مفید مربوط به کشورها، شخصیتها، رویدادها، موضوعات و نظایر آنهاست. این منابع می توانند موضوعی یا دایره المعارفی باشند.سالنامه ها، خلاصه ای از رویدادها و آمارهای یک سال به خصوص است. سال نما حتما باید موارد سال گذشته را در برداشته باشد. در حالیکه سالنامه ملزم به این امر نیست. کتاب سال یونسکو. کتاب سال همشهری.World almanac and book of facts, Mahwah, NJInformation please almanac, BostonWhitakar’s almanac, London

اسلاید 123: Manuals and Handbooksدستنامه یعنی اینکه در یک حوزه ای از دانش، راهنمای مدونی برای انجام کار وجود داشته باشد.دستورنامه، نحوه انجام یا پیاده سازی یک کار خاص است. مثل تعمیر یخچال. یا دوچرخه. یا نگارش پایان نامه.

اسلاید 124: از همراهی شما سپاسگزاریمسر ارادت ما وآستان حضرت دوستکه هرچه برسر ما می رود ارادت اوست