آموزش سلامت

آموزش سلامت

اسلاید 1: به نام خداآموزش سلامتدكتر محمد رضا كريميكارشناس آموزش سلامتمعاونت بهداشتي دانشگاه علوم پزشكي شيراز1386

اسلاید 2: اهداف آموزشيسلامت و ارتقاء سلامت و آموزش سلامت به چه معناست؟آموزش مبتني بر شواهد يعني چه و لزوم آن چيست؟مراحل آموزش مبتني بر شواهد چيست؟نياز سنجي آموزشي چيست و فرآيند آن كدام است؟ارزشيابي مداخلات آموزشي چيست و چه اهميتي دارد؟فرآيند ارزشيابي مداخلات آموزشي چيست؟

اسلاید 3: تعریف سلامتوسعت توانمندی یک فرد یا گروه برای توسعه خواست ها و رفع نیازها برای تغییر یا سازش با محیط .

اسلاید 4: سلامتيرفاه كامل جسمي ، رواني و اجتماعي نه فقط نبود بيماري

اسلاید 5: عوامل وشرايط محيطي ، اجتماعي و اقتصادي جامعه (فقر ، آلودگي ، اشتغال ، مسكن ، ...) خدمات بهداشتي ودرماني ، كيفيت ونحوه ارائه آن ( واكسيناسيون ، مراقبت ، غربالگري ،...) شيوه زندگي ورفتارهاي بهداشتي افراد جامعه ( فرهنگ ، باورها ، هنجارها، ....) تعيين كننده هاي سلامت Determinants of Health

اسلاید 6: نيازهايانسان سالم غذاامنيتمسكنآزاديدرآمد و تفريح سالمارتباطاتآموزش و فرهنگ و اطلاعاتمعنويتخدمات سلامتخودشكوفايي و نوآوري و خلاقيت

اسلاید 7: ارتقاء سلامت (از دید خانم گروهالم بونتلند مدیر کل سابق WHO)حالتی است که در آن مردم قادر باشند اذهان و بدنشان را تا زمانی که ممکن باشد در شرائط ایده آل حفظ کنند.

اسلاید 8: تعريف ارتقاء سلامت (Health Promotion) 1- ارتقاء سلامت به مفهوم توانمند سازي مـــــــردم در شناخت عوامل تاثيرگذار بر سلامت فردي و اجتماعي و تصميم گيري صحيح در انتخاب رفتارهاي بهداشتي و در نتيجه رعايت شيوه زندگي سالم مي باشد.2- ارتقاء سلامت به مفهوم فرآيند قادر سازي مــردم در جهت افزايش كنترل آنها بر تعيين كننده هاي سلامت و از آن طريق بهبود سلامت است.

اسلاید 9: راهبرد هاي اساسي ارتقاء سلامت حمايت همه جانبه توانمند سازي مداخله كردن

اسلاید 10: برای رسیدن به هدف ارتقاء سلامت سه گام را باید برداشت ارتقاء آگاهیتغییر نگرش های نا درستایجاد مهارت (تغییر رفتار)(پیش مرحله حساس سازی نباید فراموش شود)

اسلاید 11: تعریف آموزش سلامتفرایندی است که بین اطلاعات بهداشتی و رفتار بهداشتی پل برقرار میکند و در فرد ایجاد انگیزه می نماید تا اطلاعات موجود را به دست آورده و بکار ببندند تا از رفتارهای مضردوری و عادات و رفتار سودمند را جایگزین آن کنند

اسلاید 12: رسالت آموزش سلامتنمایش عملی تاثیر فعالیتهای خودبه دلیل عدم ارزشیابی مداخلات آموزشی تاکنون ایت تعهد برآورده نشده است برای براورده شدن این تعهد برنامه اموزش مبتنی بر شواهد طرح ریزی شده است.

اسلاید 13: شيوه هاي آموزشزماني كه گوش مي كنيم ، فراموش مي كنيم.(به من بگوئيد من فراموش خواهم كرد)زماني كه مي بينيم ، به ياد مي آوريم.(به من نشان دهيد ممكن است به ياد آورم)زماني كه انجام مي دهيم ، ياد مي گيريم.(مرا در كار در گير كنيد من خواهم فهميد)

اسلاید 14: نقش حواس مختلف در يادگيريگوش كردن 20 %گوش كردن و ديدن 50 %گوش كردن و ديدن و صحبت كردن 75 %گوش كردن و ديدن و صحبت كردن و انجام دادن 100%

اسلاید 15: نكات اساسي در انتخاب نوع رسانهتوجه به تعداد حواس پنجگانه بكار گرفته شده در رسانه تهيه شده:- هرچه تعداد حواس درگير در انتقال مفاهيم بيشتر باشد يادگيري بيشتر استحس بيناني 75%حس شنوائي 13%حس لامسه 6%حس چشائي و حس بويائي هركدام 3%

اسلاید 16: شيوه هاي انتقال محتوي و مفاهيم آموزشي به مخاطبالف- روشهاي مورد استفاده جهت آموزش مفاهيم تازهرسانه هاي چاپي (جزوه، كتاب، نشريه، داستان، نمايش نامه و ...)سخنراني ، نمودارها، فلو چارت، پوستر، نوارهاي شنيداري، نوارهاي ويدئو، گزارش مورد(CASE REPORT)ب- روشهاي مورد استفاده جهت آموزش به منظور افزايش مهارت فراگيرروشهاي توضيحي ،نمايش عملي ،ايفاي نقش ،نوارهاي شنيداري و تصويري ، حل مسئلهج- روشهاي مورد استفاده جهت آموزش به منظور تغيير نگرش و ارزشها در فراگير روشهاي توضيحي ، بازديد از فيلد ، گردشهاي علمي ،ايفاي نقش ، مطالعات موردي ، نوارهاي شنيداري و تصويري ، بحثهاي گروهي

اسلاید 17: شيوه هاي آموزش حضوري فردي: آموزش چهره به چهره ، مشاوره فردي شيوه هاي آموزش گروهي: سخنراني ، بحث گروهي ، جلسات گروه كوچك ، جلسات گروه بزرگ، ايفاي نقش ، نمايش عملي و تئاتر ميداني ، سمينار ، كنفرانس ، كارگاه آموزشي

اسلاید 18: انتخاب شيوه آموزش براساس عيني بودن و يا ذهني بودن محتوي آموزشياطفالبالغين

اسلاید 19: انتخاب روش آموزش با در نظر گرفتن تداوم آموزشات در افكار فرد آموزش ديده

اسلاید 20: هدف نهائی این نوع آموزش، ارتقاء سطح سواد بهداشتی جامعه است.

اسلاید 21: “ تعريف كيمبل از يادگيري “- يادگيري عبارت است از تغيير نسبتا پايدار در رفتار بالقوه يادگيرنده كه در نتيجه تمرين تقويت شده رخ مي دهدمهمترين واژگان در تعريف يادگيري:تغييررفتارنسبتا پايداربالقوهتمرين يا تجربهتقويت

اسلاید 22: آيا يادگيري بايد به تغيير رفتار بيانجامد؟پاسخ اسكينر : يادگيري عين تغييرات رفتاري است و حتما بايد به تغيير قابل مشاهده بيانجامد

اسلاید 23: چه تغييراتي به يادگيري منتهي مي شود؟1- تغييراتي كه پايدار است2- در نتيجه رشد نباشد3- در نتيجه عواملي همچون خستگي و اثر دارويي نباشد4- در نتيجه تمرين و تجربه باشد5- در نتيجه حالات موقتي زودگذر نباشد

اسلاید 24: آيا يادگيري و عملكرد با هم متفاوتند؟بلهواژه بالقوه در تعريف يادگيري به همين موضوع اشاره دارديادگيري مي تواند بالفعل نباشداگر بالفعل باشد عملكرد را نشان مي دهدمثلا ممكن است كسي شنا را ياد بگيرد اما تا زمانيكه در استخر قرار نگيرد شنا را نشان نمي دهد ( عملكرد ).

اسلاید 25: مراحل پذيرش يك رفتار جديدآگاهي از وجود مسئله بدون اعتماد به نفس يا احساس مسئوليت كافي براي تغييراحساس نياز به كسب اطلاعات در باره رفتار جديدتمايل و شروع به امتحان عملي رفتارسعي در تبليغ رفتار به ديگرانرضايت از وضعيت فعلي / نبود حساسيت

اسلاید 26: آموزش مبتنی بر شواهد بررسی سیستماتیک و ارزیابی ویژگیهای یک مداخله آموزشی و آثار آن به منظور تولید اطلاعات قابل استفاده توسط افراد علاقمند به بهبود یا اثر بخشی بیشتر آن مداخله

اسلاید 27: در برنامه استراتژیک آموزش سلامت کشور که در سال 82 تدوین گردید ترویج آموزش سلامت مبتنی بر شواهد و ارتقای کیفیت مداخلات آموزش سلامت در سیستم ارائه خدمات بهداشتی و درمانی کشور مد نظر قرار گرفت.

اسلاید 28: مرحله اول آموزش مبتنی بر شواهد نیاز سنجی استتعریف نیاز فاصله بین وضع موجود (آنچه هست) با وضعیت مطلوب (آنچه باید باشد)

اسلاید 29: شناسائی فاصله بین وضع موجود و وضعیت مورد نظر زمینه ساز موفقیت در هر مداخله آموزشی و استفاده بهینه از امکانات پرسنلی و زمان است .این فرآیند نظام دار تحت عنوان نیاز سنجی آموزشی مطرح است که منجر به تعیین اولویت ها برای برنامه ریزی و اجرا می شود.

اسلاید 30: منابع يافتن نيازهاشاخصها سلامتي منطقهافراد معتمد منطقهارباب رجوع و خدمت گيرندگانكاركنان سيستموقوع يك حادثه پيش بيني نشدهناظران منطقه (اعم از شهرستان استان يا كشوري)بخشنامه هامقامات سياسي و فرهنگي يك منطقهمتون آموزشي يا مقالات و گزارشات منتشر شده

اسلاید 31: تفاوت نیاز با نیاز سنجیانجام اولویت بندی نیازها به نیاز سنجی می انجامد

اسلاید 32: جهت اولويت بندي نيازها عمدتا از:شدت يك مشكل فراواني يك مشكل دردسترس بودن يك مداخله موثر و كارآمد مقبوليت حل آن مسئله از نظر مقامات مافوق و ملاحظات سياسي استفاده ميشود.

اسلاید 33: فوائد نیاز سنجیمنجر به جستجو و جمع آوری حداکثر اطلاعات برای کمک در انتخاب بهترین روش اجرای مداخله میشوداز تاثیر مثبت برنامه و فعالیتهای مرتبط با آن می توان اطمینان بیشتری حاصل کرداز مشارکت فعال جوامع در شناسائی و تعیین نیازهای خود اطمینان می یابیماز طراحی اهداف مداخلات آموزشی بر اساس شکاف تعیین شده اطمینان می یابیم

اسلاید 34: ترتیب اجراي برنامه نياز سنجي به اين قرار است كه: ابتدا کمیته نیاز سنجی آموزشی مراکز بهداشتی درمانی متشکل از پزشک ، کاردان بهداشتی و بهورزان هر خانه بهداشت 10 عنوان دارای اولویت در آن خانه بهداشت را انتخاب و به کمیته آموزش مبتنی بر شواهد شهرستان اعلام مينمايند عناوین در آن کمیته مورد بررسی قرار گرفته و در صورت نیاز به هرگونه تغییر (افزایش و کاهش و یا تغییر اولویت )در عناوین پیشنهادی بطور مستدل به مرکز بهداشتی درمانی مربوطه جهت اجرا اعلام میگردید.

اسلاید 35:

اسلاید 36: تعریف ارزشیابیتحقیق پویا در مورد ویژگیها و مزیت های برنامه

اسلاید 37: هدف ارزشیابیاصلاح و بهبود فرآیند آموزشفراهم کردن اطلاعات مربوط به اثر بخشی (EFFECTIVNESS)فراهم کردن اطلاعات مربوط به کارائی( EFFICIENCY)

اسلاید 38: آیا تغییر ایجاد شده استآیا این تغییر مطلوب استآیا آموخته های فراگیران با استاندارد مطابقت داردفراگیران تا چه میزان به این تغییر دست یافته اندآیا نیازی به بازآموزی دارندچه مهارتهائی نیاز به بازآموزی دارند

اسلاید 39: ساختار ارزشیابی برنامهتعیین هدفهای برنامه(اهداف شناختی/اهداف کاربردی)تنظیم استانداردها و شاخصهای شناختی و عملکردیسازماندهی محتوا، رسانه و شیوه آموزش بر اساس اهدافاجرای برنامهمحاسبه میزان دستیابی به اهداف و استانداردهاتجزیه و تحلیل داده هاگزارش نتایج

اسلاید 40: تعیین سطح سواد بهداشتی و ایجاد هر گونه تغییر در آن پس از برگزاری جلسات آموزشی از طریق ارزشیابی ممکن است. اساسا اطلاق مفهوم آموزش به یک مداخله، منوط به انجام ارزشیابی است. لذا ارزشیابی ( به معنای تحقیقی پویا در مورد ویژگیهای برنامه و با هدف فراهم کردن اطلاعات بیان کننده میزان اثر بخشی، کارائی و کیفیت مراقبتهای بهداشتی و نیز ارائه دهنده اطلاعات به افرادی که می خواهند برای بهبود آن مداخله تلاش کنند) در یک مداخله آموزشی ، جزء لاینفکی از اجرای آن برنامه است.

اسلاید 41: ارزشیابی آموزشی این مسئله را روشن می سازد که آيا بعد از آموزش: تغییر ایجاد شده است؟این تغییر مطلوب است و آموخته های فراگیران با استاندارد مطابقت دارد؟نیاز به بازآموزی دارند؟چه مهارتهائی نیاز به بازآموزی دارند؟

اسلاید 42: عدم توجه به ارزشیابی آموزشی موجب هدر رفتن منابع مالی، انسانی و به خصوص زمان و عدم دستیابی به هدف کلی برگزاری جلسه آموزشی می گردد. باتوجه به اینکه قسمت عمده ای از فعالیت بهورزان درخانه های بهداشت وپرسنل مراکز بهداشتی و درمانی فعالیت آموزشی است بدیهی است که لازم است اصل مهم ارزشیابی فعالیت آموزشی در ساختار برنامه ها گنجانیده شده ومورد توجه جدی قرار گیرد.

اسلاید 43: تا قبل از سال 85 متا سفانه برنامه مدون جهت ارزشیابی فعالیت های آموزشی درخانه های بهداشت تدوین نشده بود. لذا در این سال ارزشیابی دربرنامه آموزش مبتی بر شواهد در استان فارس طراحی وتدوین شد.

اسلاید 44: فرایند کلی اجرا ی برنامه درسال 85: ابتدا اولویتهای آموزشی خانه های بهداشت از طریق نیاز سنجی مشخص شد. سپس بر اساس موضوعات تعیین شده سئوالات شناختی و رفتاری توسط کارشناس آموزش سلامت شهرستان طراحی و تدوین گردید و این سئوالات جهت استفاده در جلسات آموزشی ، به بهورزان ابلاغ شد. پس از برگزاری جلسات آموزشی (گروه های کوچک) اسامی فراگیران در دفتر آموزش مبتنی بر شواهد ثبت و پس ازگذشت 4-6 هفته کاردان بهداشتی منطقه با مراجعه به درب منازل فراگیران (براساس سئوالات شناختی و رفتاری) میزان برداشت و فراگیری شرکت کنندگان در جلسه را ارزیابی می نماید و نتایج ارزشیابی، مبنای تحلیل سواد بهداشتی جامعه محسوب می گردد(فرآیند به پیوست می باشد).

اسلاید 45:

اسلاید 46: بزرگسالان چگونه واقعا ياد مي گيرند

اسلاید 47: اهدافاصول يادگيري بزرگسالان و تفاوتهاي بين آموزش در كودكان با آموزش در بزرگسالان توضيح داده شودروشهاي آموزشي مرتبط براي آموزش بزرگسالان را توصيف كنيم

اسلاید 48: يادگيري چيستيادگيري همان تغيير رفتار است

اسلاید 49: آموزش خردسالان در قياس با آموزش بزرگسالانآموزش خردسالانهنر و علم تعليم كودكان آموزش بزرگسالانهنر و علم كمك به بزرگسالان براي يادگيري است

اسلاید 50: ويژگيهاي ياد گيرندگانيادگيرندگان خردسالبيشتر به موضوع توجه دارند به آينده نظر دارند غالبا جهت تغيير جهت و جهت گيري نسبت به يك موضوع به بزرگسالان وابسته اند. پذيرش بيشتري نسبت به تغييرات مورد نظر در آموزش داده شده دارند. اغلب براي آينده نا معلوم تربيت مي شوند اغلب به ديگران خصوصا بزرگسالان و گروه همسالانشان براي تغيير رفتار وابسته اند.

اسلاید 51: ويژگيهاي ياد گيرندگانويژگيهاي يادگيرندگان بزرگسال بزرگسالان در حال آموزش متمركز بر مشكلي هستند كه قرار است از طريق آموزش حل و فصل شود. به نتايج نهائي امر توجه دارند. تصميم گيرنده اصلي در مشاركت در آموزش و تغيير رفتار خود فرد بزرگسال است. غالبا به اطلاعات جديد كه به آنها داده مي شود مشكوك هستند. در جستجوي ربط موضوعات به مسائل ديگر هستند. در يادگيري خودشان مسئوليت پذيرند.

اسلاید 52: ما امروزه چگونه ياد مي گيريم؟انسانها هر روزه و بطور فعال در حال افزايش دانش خود هستند.دانش و اطلاعات بصورت غير فعال كسب نمي شود.دانسته هاي قبلي زمينه ساز دانش جديد هستند.دانسته هاي امروز زمينه ساز دانش فردا است.

اسلاید 53: ياد گيري از طريق نظاره كردن بر امر آموزش صورت نمي گيرد.ياد گيرنده صرفا با نشستن در كلاس درس شما ، گوش كردن به تعاليم شما و حفظ كردن و پاسخ دهي به سئوالت شما چيز زيادي ياد نمي گيرد.ياد گيرنده بايد در مورد آنچه آموخته است :بحث كند مطلب بنويسد آنها را با تجارب گذشته خود پيوند دهد در زندگي روزمره خود بكار ببندند. آنها بايد آنچه را يادگرفته اند جزئي از وجودشان كنند.

اسلاید 54: براي اينكه فرد بزرگسال بهتر ياد بگيرد از او بخواهيد:اطلاعاتي را كه آموخته است به زبان خود بازگو كند.مثالهائي در اين خصوص بيان كند.در شرايط مختلف و مدلهاي مختلف اين آموخته ها را تشخيص دهد.ارتباط بين مطالب جديد را با ديگر واقعيتها و ايده ها دريابد.برخي از پي آمدهاي تغيير رفتار جديد را پيش بيني كند.مخالفتهاي خود را با اطلاات جديد بيان كند.

اسلاید 55: موانع يادگيرياعتماد به نفس پائينعدم تمايل به مساعدت شما در آن موضوع خاصاطمينان نداشتن به خود در موفقيت در تغيير رفتارانگيزه كمو ونامشخصبي توجهي و يا عدم مشاركت در حين آموزش روشهاي بدست آوردن اطلاعات بيشتر در رتبطه با موضوع از طرق غير علمي اضطراب و احساس نا امنيدانش ناكافي فرد در رابطه با موضوعنگراني هاي شخصي ، مالي ، اجتماعيعدم وجود شرايط فيزيكي ، رواني ، يا سلامتي مناسب جهت يادگيري

اسلاید 56: الزامات در امر آموزش امروزيحركت از روش تعليمي به سوي روشهاي ياد دهي مطالباستفاده از تكنيكهائي براي كمك به يادگيرنده براي دريافت عمق مطالبهم محيط و هم فرد بزرگسال به عنوان يادگيرنده محسوب شوند.

اسلاید 57:

اسلاید 58: مردم در گذشته چگونه ياد مي گرفتند؟تحصيل از محضر يك استاد به محضر استاد ديگر اتفاق مي افتادافق هاي دانش محدود بود.بيشتر مداخلات يادگيري چهره به چهره بود.يادگيرنده به مربي خود عشق مي ورزيدند.استاد بهترين نمونه از دانش و رفتار اخلاقي آموزش داده شده بود.

اسلاید 59: مردم در حال حاضر چگونه ياد مي گرفتند؟در حال حاضر علم پيشرفت كرده استيك ذره كوچك خود در حد يك دنيا بزرگ به نظر مي رسد.تعداد افرادي كه بايد آموزش داده شوند بسيار زياد است.برخي آموزشها از طريق كامپيوتر و ديگر تكنولوژي هاي جديد انجام مي شود.شيوه هاي آموزش جديد (آموزش از راه دور، الكترونيكي،مجازي)آموزش چهره به چهره هنوز هم بهترين است.

اسلاید 60: مردم در حال حاضر چگونه ياد مي گرفتند؟آموختن بر اساس رقابتها وغلبه مهارتها بر ديگرتن اهميت فراوان پيدا كرده استبرنامه هاي كوتاه مدت بيشتر مورد استفاده قرار مي گيرند.افراد الزاما به دنبال كسب مدرك نيستند بلكه بر آنچه كه نياز دارند و بايد ياد بگيرند تمركز دارند.

اسلاید 61: مردم در آينده چگونه ياد مي گرفتند؟در روشهاي آموزشي تغييرات بيشتري رخ خواهد دادتشريفات برگزاري جلسات يادگيري كمتر خواهد شدياد دهنده نياز به مهرتهاي بيشتري خواهد داشتدوره ها كوتاهتر ، سريعتر و تخصصي تر خواهند بوداز تكنولوژي روزط بيشتر استفاده خواهد شدروشهاي قديمي نيز در آموزش بكار برده خواهند شد

اسلاید 62: اصول كليدي در يادگيري بزرگسالانبزرگسالان : زماني كه نياز داشته باشند كه چيزي را بدانند به يادگيري روي مي آورند به شدت اعتقاد دارند كه بايد در تغيير رفتار خودمختار و غير وابسته به ديگران باشند. به تجارب قبلي خود بسيار احترام مي گذارند حتي اگر تجارب مضري بوده باشد در مراحل خاصي از زندگي كه خواستار نتايج معين تغيير رفتار هستند آماده يادگيري هستند. اغلب بر مسائلي تمركز دارند كه در آن شرائط براي آنها مهم است معمولا به دلائل اصل مطالب منتقل شده و يا علل ديگر مي توان آنها را در ياد گيري داراي انگيزه كرد.