ارزیابی اثرات توسعه بر محیط زیست

ارزیابی اثرات توسعه بر محیط زیست

اسلاید 1: ارزیابی اثرات توسعه بر محیط زیستارائه دهنده : دكتر روح اله دهقانيدانشگاه علوم پزشكي كاشانDehghani_r@kaums.ac.irDehghani37@yahoo.com

اسلاید 2: هدف کلی: آشنا نمودن دانشجویان با اثرات توسعه بر هوا، اکولوژی ، مناظر زیبا ومناطق ساحلی ، بر شرایط اقتصادی –اجتماعی فرهنگی

اسلاید 3: اهداف رفتاریدانشجویان در پایان این دوره باید:1-ارزیابی ، توسعه و انواع آن را شرح دهد2- توسعه و اثرات آن را در حوزه های اجتماعی ، اقتصادی و سیاسی را شرح دهد3- توسعه و اثرات آن را در هوا را شرح دهد4- توسعه و اثرات آن را در اکولوژی ومناظر زیبا را شرح دهد5- توسعه و اثرات آن را در مناطق ساحلی و دریاها شرح دهد6-موارد توسعه با عوارض ناگوار را در محیط زیست توضیح دهد7- پيامدهاي زيست محيطي سدها را شرح دهد.8-آثار مخرب فعالیت های انسانی را بر منابع طبیعی فهرست نمایدنحوه ارزشیابی :آزمون پایان نیمسالمنابع درسی:1-کریمی طاهره . 1386. اثرات جغرافیایی و زيست محيطی گردشگری ساحلی و توسعه پايدار آن. ابهر- اداره آموزش و پرورش - گروههای آموزشی جغرافیا، کارشناس ارشد سنجش از دور و GIS.2- ادينگتون، جی، ام؛ بهار 1374، اكوتوريسم، اكولوژی، فعاليتهای تفريحی و صنعت جهانگردی؛ ترجمه اسماعيل -كهرم، انتشارات سازمان حفاظت محيط زيست، صفحه 1 و 90 .3-عرفان منش مجید ، افیونی مجید؛ آلودگی محیط زیست آب،خاک و هوا ؛انتشارات ارکان چاپ اول 1379.4-ادینگتون جان م ،ادینگتون م آن؛کاربرد علم اکولوژی درکاهش اثرات توسعه (پیش بینی اثرات توسعه و تاسیسات عمرانی بر محیط زیست )، ترجمه اسماعيل -كهرم، انتشارات سازمان حفاظت محيط زيست،1376.5-آذرنگ عبدالحسین ؛ تکنولوژی و بحران محیط زیست ؛ مؤسسه انتشارات امیر کبیر تهران 1364

اسلاید 4: انسان مؤثر ترین و مهمترین عامل تغیرات زیست محیطی است که بمنظور دوام زندگی خود در محیط زیست اعم از بهره برداری از منابع وامکانات وصنعت و غیره ضمن ایجاد تغیرات مفید ومناسب موجبات تخریب را فراهم می آورد کشور ما از یک سو با توجه به تنوع منابع طبیعی وداشتن قابلیت ها و توان با لقوه دارای پتانسیل های ویژه ای درجهت گسترش تولید بهره برداری و توسعه صنعتی در کنار سایر فعالیت های تولیدی وخدماتی می باشد . واز سوی دیگر بلحاظ شرایط منطقه ای خشک ونیمه خشک محیط زیستی آسیب پذیر دارد

اسلاید 5: باتوجه به مشکلات موجود اتخاذ فعالیت های مناسب برای دستیابی واستفاده از ابزارهای مدیریت محیط زیست در برنامه های توسعه صنعتی به منظور به حد اقل رساندن خسارات وارده به منابع ومحیط زیست وهمچنین برقراری یک نظام گسترده وپویا برای مواجه صحیح با آلودگی وتخریب به عنوان یکی از ارکان توسعه پایدار ضروری به نظر میرسددراین راستا بکار گیری روش علمی ارزیابی زیست محیطی اثرات میتواند اطمینان کافی از رعایت سیاست ها واهداف تعیین شده دربرنامه ها طرح ها وفعالیت های پروژه ها را در جهت تأمین ضوابط معیار ها وقوانین زیست محیطی فراهم آورد.  

اسلاید 6: ارزیابی یکی از شیوه های مقبول برای دسترسی به اهداف توسعه پایدار می باشد و می تواند به عنوان یک ابزار برنامه ریزی ومدیریتی در اختیار بخش تصمیم گیری کشور قرار گیرد تا براین اساس ضمن شناسایی اثرات با لقوه زیست محیطی ناشی از پروژه های توسعه ای امکان انتخاب گزینه های مناسب و منطقی فراهم آید. هدف اساسی ارزیابی وباز نگری زیست محیطی دخالت دادن ملاحظات زیست محیطی در فرایند برنامه ریزی است . در واقع پیش از انتخاب یک گزینه خاص لازم است تجزیه وتحلیل جامعی در زمینه پیامد های زیست محیطی هر یک از گزینه ها موجه صورت گیرد تا گزینه ای که کمترین عواقب زیست محیطی را ایجادمی کند و از نظر جنبه های فنی - اقتصادی نیز مطلوب باشد انتخاب شود

اسلاید 7: ارزیابی بعنوان یک ابزار مدیریتی با ارائه راه های استفاده صحیح ومنطقی از منابع انسانی وطبیعی سبب کاهش هزینه ها شده وبدین لحاظ تأثیر بسزایی در برنامه ریزی های کوتاه وبلند مدت کشور داشته ودر نتیجه می تواند فشار بر اعتبارات مالی دولت را کاهش دهد . ازسوی دیگرارزیابی بدلیل تسریع درامربرنامه ریزی موجبات حفاظت هرچه بیشتر از منابع را فراهم آورده و از بروز اثرات جبران ناپذیر بر محیط زیست جلوگیری میکند .

اسلاید 8: قبل از انجام هر پروژه عمرانی ضروری است که اثرات اجرای آن پروژه بر محیط زیست مورد ارزیابی قرار گیرد. این موضوع نه با هدف جلوگیری از اجرای پروژه بلکه با هدف کاهش اثرات سوء آن بر محیط زیست تا حد اقل ممکن صورت می پذیرد. توسعه صنعتی  نیز بدون برنامه ریزی در خصوص مسایل اجتماعی فرهنگی وزیست محیطی در رفع بحران های موجود توفیقی نخواهد داشت واگر با حفاظت منابع طبیعی همراه نباشد مایه حیاتی خود را نیز از دست خواهد داد.

اسلاید 9: تاریخچه EIA (Environmental impact assessment)در جهان EIA اولین بار در کشور آمریکا مطرح شد. زمانیکه کتاب بهار خاموش نوشته را شل کارسون در سال 1962 منتشر شد ، آگاهی های عمومی نسبت به موضوع محیط زیست در آمریکا به نسبت بالا رفت و باسرعت تا نیمه دهه 60 رشد کرد. با چنین پیش زمینه های اجتماعی ،در سال 1970 قانون ملی خط مشی محیط زیستی تدوین شد و برای اولین بار لزوم بکار بردن EIA برای پروژه های بزرگ اجباری شد. قانون ملی خط مشی محیط زیستی مفهوم سیستم EIA را فراتر از مرزهای آمریکا بسط داد و مقری برای معرفی خط مشی EIA در خیلی از کشورهای اروپایی و آسیایی شد. پس ازآمریکا که پیشگام EIA بود، کشورهایی نظیر استرالیا 1974، تایلند1975، فرانسه 1976، فیلیپین 1978 و پاکستان 1983شروع به تهیه سیستم EIA کردند

اسلاید 10: کنفرانس "محیط زیست و توسعه" در ژوئن 1992 از طرف سازمان ملل متحد در شهر ریودوژانیر(برزیل) برگزار شد. در اصل 17 بیانیه نهایی این کنفرانس لزوم ارزیابی اثرات محیط زیستی پروژه هایی که احتمالا اثرات منفی مهم بر محیط می گذارند تصریح شده است.سازمان ملل از طریق برنامه محیط زیست(UNEP) و نیز بانک جهانی(WB) از طریق اداره بهداشت و محیط زیست دستورالعملی صادر کرده اند که بنابر آن قبل از تصویب بودجه لازم برای اجرای طرح ها بزرگ توسعه، باید اثرات حاصله از اجرای آن طرح ها بر محیط زیست ارزیابی گرددند.در میان کشورهای درحال توسعه، کشورهای آسیایی اقدامات محیط زیستی را خیلی زود شروع کردند و تا دهه 1980 همراه با سایر کشورها سیستم EIA داشتند

اسلاید 11: مرکز مطالعات محیط زیستی وابسته به بخش شرقی مدیترانه سازمان بهداشت جهانی در سال 1985 تشکیل شده است. این مرکز در پایتخت کشور اردن مستقر است. ایران و سایر کشورهای بخش مدیترانه شرقی سازمان بهداشت جهانی(افغانستان، عراق، عربستان، کویت، اردن، قطر و ....) در این مرکز عضویت دارند. در اجلاس های این مرکز علاوه بر فعالیت های مربوط به بهداشت محیط بر مسائل ارزیابی نیز تاکید می شود و دستورالعمل هائی در این زمینه صادر می گردد.

اسلاید 12: تاریخچه EIA در ایراندر ایران ارزیابی آثار محیط زیستی در عین اینکه مفهومی جدید است ولی به لحاظ سابقه تاریخی می توان نشانه های آن را با عناوین دیگر و به شکل ساده تر در قوانین محیط زیست قبلی جستجو کرد.سازمان حفاظت محیط زیست بر اساس ماده 6 قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست و وظایفی که به لحاظ انجام مطالعات و بررسی های محیط زیستی پیش بینی شده بود در سال 1354 در ساختار تشکیلاتی خود یک بخش ویژه بنام دفتر بررسی اثرات توسعه ایجاد نمود که وظیفه این دفتر بر اساس شرح وظایف مصوب، بررسی اثرات فعالیت های مختلف در محیط زیست بود. در سال 1358 با کوچک شدن ساختار تشکیلاتی سازمان دفتر بررسی اثرات توسعه نیز منحل شد.مجددا در سالهای اخیر واحد مذکور با عنوان دفتر ارزیابی محیط زیست در حوزه معاونت محیط زیست انسانی سازمان ایجاد گردید و اجرای مقررات نظارتی مربوط به ارزیابی اثرات محیط زیست طرح ها و پروژه های توسعه را بر عهده گرفت.

اسلاید 13: در کشور ما وبر اساس اهمیت موضوع وبا پیگیری سازمان حفاظت محیط زیست ارزیابی از سال ۱۳۷۳در کشور ما نیز جایگاه قانونی یافته است .براساس مصوبه شورایعالی حفاظت محیط زیست مجریان پروژه های ذیل موظفند به همراه گزارش امکان سنجی ومکان یابی نسبت به تهیه گزارش ارزیابی اثرات زیست محیطی اقدام کنند

اسلاید 14: ارزیابی زیست محیطی اثرات توسعه :مطالعات ارزیابی زیست محیطی اثرات توسعه در حقیقت آثار مثبت و منفی فعالیت را که می تواند به شکل مستقیم و غیرمستقیم در کوتاه مدت یا بلند مدت محیط زیست طبیعی و انسانی را به ابعاد محلی با مقیاس جهانی به شکلی برگشت پذیر یا جبران ناپذیر تحت تاثیر قرار دهد پیش بینی ، شناسایی و تعیین نموده و در چارچوب برنامه مدیریت زیست محیطی شیوه های پیش گیری و کاهش آثار ناگوار با روشهای مناسب  ترسیم و جبران خسارت را پیشنهاد نموده و سپس با انتخاب بهینه گزینه های موجود در راه پایش و ممیزی برنامه های پیشنهای را نشان داده و سرانجام کلیه مراحل کار را به صورت گزارشی روان در اختیار مسئولین قرار می دهد.

اسلاید 15: مراکز دفن زباله مراکز بازیافت صنعتی زباله طرح های خطوط نفت وگاز طرح های سکو های نفتی طرح های ذخیره گاه های نفتی طرح های بزرگ راه کشور طرح ها وپروژه های گردشگریکارخانجات پتروشیمی پالایشگاه ها نیرو گاه ها صنایع فولاد سد ها ودیگر سازه های آبی شهرک های صنعتی فرود گاه ها واحد های کشت و صنعت کشتارگاه های بزرگ صنعتی

اسلاید 16: براساس مصوبه هیات وزیران طرح های مشمول تهیه گزارش مذکور را به شرح ذیل اعلام داشته است :1-       پالایشگاه درهر مقیاس2-       کارخانجات پتروشیمی در هر مقیاس 3-       نیروگاه ها با ظرفیت تولیدی بیش از یکصد مگاوات 4-       سدها و دیگر سازهای آبی  در سه بخش :الف) سدهای با ارتفاع بیش از 15 متر و دارای ساختارهای جنبی بیش از چهل هکتار و یا مساحت دریاچه هاي بیش از چهارصد هکتار تبصره 1- سدهای باطله (نگهداشت موادآلوده)در هر اندازه مشمول ارزیابی زیست محیطی میباشند.ب) دریاچه های انسان ساخت با مساحت بیش از چهارصد هکتار.تبصره 2- اندازه دریاچه ها پرورش آبزیان در مقیاس کوچکتر از چهارصد هکتار با هماهنگی وزارت جهاد سازندگی سازمان محیط زیست معین میشود .ج ) طرح ها و پروژه های آبیاری و زهکشی در وسعت بیش از هزار هکتار

اسلاید 17: 5- شهرک های صنعتی در وسعت بیش از صد هکتار 6- فرودگاه ها با طول باند بیش از 2000 متر 7- واحدهای کشت و صنعت در وسعت بیش از 5 هزار هکتار 8- کشتارگاه های  بزرگ صنعتی 9- مرکز دفن زباله برای شهرهای با جمعیت بیش از دویست هزار نفر و شهرهای جدید  10- مرکز بازیافت صنعتی زباله ( کارخانه کمپوست)11- صنایع فولاد در دوبخش زیر:الف) واحدهای تهیه کننده خوراک ذوب ، ذوب با ظرفیت تولیدی بیش از سیصد هزار تن در سال ب) واحدهای نورد ،  شکل دهی با ظرفیت تولیدی بیش از صد هزار تن در سال

اسلاید 18: 12- طرح های خطوط نفت و گاز 13- طرح های سکوهای نفتی 14- طرحهای ذخیره گاه های نفتی 15- طرح ها بزرگ جنگلداری 16- طرح ها و پروژه های بزرگ راه کشوری17- طرح ها و پروژه های بزرگ راه آهن کشور18- طرح های گردشگری 19- طرح ها و پروژه های بزرگ توسعه ملی در سواحل کشور در محدوده ای به عرض یک کیلو متر بعد از اراضی ساحلی با حداکثر سه کیلومتر از ساحل20- سنگ مس با حداقل ظرفیت استخراجی یک میلیون تن در سال 21- سنگ آهن با حداقل ظرفیت استخراجی ششصد هزارتن در سال 22- سنگ طلا با هر ظرفیتی  23 - سرب و روی باحداقل ظرفیت استخراجی یکصد هزار تن در سال

اسلاید 19: 24- سایر فلزات با حداقل ظرفیت استخراجی یکصد هزار تن در سال 25- زغال سنگ با حداقل ظرفیت استخراجی 80 هزار تن در سال 26- نمک آبی با سطح  بیش از چهارصد هکتار27- کارخانجات سیمان 28- کارخانجات تولید قند و شکر 29- کارخانجات تولید گچ و آهک صنعتی 30- واحدهای تولید مواد اولیه  بهداشتی ، آرایشی و داروسازی 31- کارخانجات بزرگ تولید قطعات خودرو و دارای هرسه واحد ذوب ، ریخته گری و آبکاری 32- واحدهای تصفیه دوم روغن موتور مقیاس مربوط بندهای 27 تا 32 دردست مطالعه کارشناسی است 33- طراح های احداث و بهره برداری از میادین نفت و گاز جدید با بیش از 10 حلقه چاه و همچنین طرحهای توسعه میادین نفت و گاز موجود در صورتی که بعد از توسعه تعداد چاهها به بیش از 10حلقه برسد .

اسلاید 20: ارزیابی زیست محیطی مقدماتیمطالعه مقدماتی زیر مجموعه ای از قوانین ارزیابی است که به نهاد هدایت کننده اجازه می دهد تا یک ارزیابی مقدماتی زیست محیطی را در ابتداانجام داده و براساس آن مشخص کند که آیا پروژه پیشنهادی دارای اثرات آشکاربر محیط زیست می باشد یا خیر .

اسلاید 21: بنابراین مطالعه مقدماتی می بایست فرصت مناسبی برای آگاهی از پی آمد زیست محیطی یک طرح را تامین کرده وعلاوه بر این موارد ذیل را نیز پوشش دهد :۱- تشریح فنی طرح۲- تشریح موقعیت زیست محیطی منطقه۳- عملیات کاهش اثرات ۴- ارتباط متقابل با طرح ها وبر نامه های عمومی۵- فهرست تهیه کنندگان گزارش

اسلاید 22: انجام کامل ارزیابی برای هر پروژه ضرورت ندارد وبنابراین تهیه گزارس ارزیابی مقدماتی خطوط اصلی واساسی ارزیابی ونیاز پروژه به تهیه گزارش جامع را مشخص میکند.تهیه یک گزارش مقدماتی دارای اهمیت زیادی است زیرا در بسیاری از موارد با بکارگیری بودجه کمتر تشریح کلی دامنه و ابعاد اثرات صورت پذیرفته وامکان صدور مجوز اجرای پروژه صادر خواهد شد ودر صورت عدم کفایت اطلاعات مطالعات جامع تر صورت می پذیرد

اسلاید 23: موارد تاثیر فعالیت های عادی انسانی بر محیط زیستاستفاده از زمین های روستائی و یا تغییر کاربریساخت باغ و ویلا ساخت استخر شنا وپرورش ماهیپرورش حیوانات قابل شکارتولید محصولات کشاورزی تولید محصولات دامی تخریب ساختمان های روستائی و تل انبار کردن نخاله های ساختمانیتغییر کاربری مناطق حفاظت شده ( تبدیل تاغ کاری به کاشت محصولا ت کشاورزیچرای بیش از اندازه مناطق حفاظت شده و مراتع طبیعیتولید یک محصول بیش از ظرفیت عادی و طبیعی منطقهاصرار به خود کفائی یک نوع محصول و کاهش تولید محصولات دیگرتخریب محیط زیست پایدار دست ساز انسان بر اساس نگاه تنگ نظرانه وارد نمودن گونه های گیاهی و جانوری که با اقلیم و طبیعت منطقه سازش نداشته و یا اینکه گونه های بومی را به خطر می اندازدانبار کردن زباله های ساختمانی و کارگاه های تولید مصالح مانند سنگتراشی ها و بلوک سازی و آجر زنیاستفاده از معادن شن وماسه و یا خاک

اسلاید 24: ارزیابی اثرات توسعه بر مناظر زیبا و بکر و مناطق ساحلی

اسلاید 25: مناطق ساحلي از پربارترين و پوياترين منابع اكولوژيكي و بستر فعاليت‌هاي عظيم اقتصادي و اجتماعي در جهان به‌شمار مي‌روند. منابع ارزشمند اكولوژيكي، تنوع زيستي و ذخاير سرشار نفت و گاز و فعاليت‌هاي عظيم اقتصادي اين مناطق را به يكي از حساس‌ترين و ارزشمندترين مناطق در جهان تبديل نموده است. در طي دهه‌هاي اخير بهره‌برداري نادرست از اين منابع ارزشمند اغلب مناطق ساحلي جهان را با وضعيتي بحراني و خطرناك مواجه ساخته، به گونه‌اي كه فشارهاي وارده بر آن‌ها بسيار بيشتر از ظرفيت تحمل زيست‌محيطي آن‌هاست. افزايش جمعيت، بهره‌برداري بي‌رويه از منابع، آلوده‌سازي مناطق ساحلي، توسعه فعاليت‌هاي ناسازگار با محيط و عدم هماهنگي بين فعاليت‌ها در نوار ساحلي از مهم‌ترين دلايل ايجاد فشار بر اين مناطق هستند. بر طبق بررسي‌ها بيش از 39 درصد از جمعيت جهان در فاصله 100 كيلومتري از سواحل زندگي مي‌كنند. البته جمعيتي كه فعاليت‌هايشان بر اكوسيستم ساحلي اثر مي‌گذارند و از طرفي ادامه زندگي‌شان وابسته به سواحل و اقيانوس‌هاست بسيار بيشتر از اين ارقام مي‌باشد و قطعاً اكثريت جمعيت كره زمين را در بر مي‌گيرد

اسلاید 26: به طور خلاصه مي‌توان مهم‌ترين مشكلات مناطق ساحلي كه توسعه پايدار محلي، منطقه‌اي ملي و جهاني را تهديد مي‌نمايد، به صورت زير دسته‌بندي كرد:-تمركز جمعيت در نوار ساحلي و تهديد منابع طبيعي با ارزش اين ناحيه-بهره‌برداري خصوصي از حقوق توسعه و منافع حاصل از آن-كاهش تنوع زيستي و از دست دادن گونه‌هاي آسيب‌پذير دريا و خشكي-گسترش انواع آلودگي‌هاي زيست‌محيطي در تمام مناطق ساحلي (خشكي و دريا)-از بين رفتن آثار تاريخي و باستاني- ايجاد تضاد و هماهنگي و تزاحم ميان منافع حاصل از انواع فعاليت‌هاي اقتصادي به واسطه بخشي‌نگري در طرح‌هاي توسعه-محدود شدن دسترسي عمومي به سواحل و منافع آن

اسلاید 27: ايران نيز با حدود سه هزار كيلومتر مرز ساحلي با ذخاير غني، منابع طبيعي ارزشمند و اكوسيستم‌هاي مولد و حساس در درياي خزر، خليج فارس و درياي عمان با مشكلات يادشده مواجه است(700 كيلومتر ساحل در شمال 2100 كيلومتر در جنوب ).

اسلاید 28: در سواحل شمالي ايران، بهره‌برداري نامناسب و بيش از ظرفيت از منابع طبيعي، تخريب و تغيير اكوسيستم‌هاي طبيعي و تغيير كاربري حاصلخيزترين اراضي جلگه‌اي و جنگلي، بهره‌برداري بي‌رويه از منابع زيرزميني و پيشروي آب‌هاي شور به داخل آبخوان‌هاي شيرين و آلودگي روزافزون منابع آب سطحي، آلودگي زيست‌محيطي ناشي از دفع نامناسب فاضلاب و انتقال زه‌آب كشاورزي، فعاليت‌هاي اكتشاف استخراج و انتقال ذخاير نفت، فقدان تعامل مناسب ميان زيربخش‌هاي مختلف حمل و نقل، بالا بودن تراكم جمعيت و محدود بودن فرصت‌هاي شغلي، مكان‌يابي نامناسب شهرك‌ها و نواحي صنعتي، پايين بودن سطح خدمات برتر در شهرهاي مياني و متوسط و نابرابري شديد فضايي در نظام خدماتي و نظير آن‌ها از عمده‌ترين چالش‌هايي است كه به رغم وجود قابليت‌هاي ممتاز جغرافيايي، طبيعي و اكولوژيكي در سراسر اين منطقه به‌چشم مي‌خورد.

اسلاید 29: در سواحل جنوبي ايران نيز بهره‌برداري غيراصولي از منابع طبيعي، فقدان تأسيسات كافي مهار آب‌هاي سطحي و كاهش آب‌هاي زيرزميني، عدم تجهيز تأسيسات بندري متناسب با قابليت‌هاي توسعه منطقه، عدم تناسب شبكه‌هاي زيربنايي و به‌ويژه ظرفيت شبكه حمل و نقل متناسب با الزامات توسعه، عدم رعايت استانداردهاي زيست‌محيطي در استقرار فعاليت‌ها، عدم وجود تعادل فضايي ميان تمركز فعاليت‌هاي مدرن صنايع نفت و گاز با ساير فعاليت‌ها، تغيير كاربري اراضي مستعد كشاورزي، شكاف ميان شاخص‌هاي زيربنايي ـ فيزيكي، كمبود تأسيسات و تجهيزات گردشگري، افزايش آلودگي آب دريا و مناطق ساحلي و نظير آن‌ها از اصلي‌ترين چالش‌هايي است كه به‌رغم وجود موقعيت حساس و استراتژيك در جوار آب‌هاي آزاد بين‌المللي، قرار گرفتن در مسير كريدورهاي بين‌المللي شمال و جنوب و دسترسي به بازارهاي مستعد منطقه، برخورداري از منابع عظيم نفت و گاز و صنايع وابسته و منبع غني دريايي در آن مناطق مشاهده مي‌شود.

اسلاید 30: تخریب محیط زیست با وجود سازمان‌های حفظ محیط زیست در کشورهای پیشرفته، سازمانهایی وجود دارند که محیط زیست در جهان سوم را قربانی نفع اقتصادی خود می‌کنند. این تخریب به 4 روش انجام می‌گیرد و مانع توسعه جهان سوم است. -ازبین رفتن منابع طبیعی -آلودگی محیط زیست -تحمیل مصرف سموم خطرناک -توسعه ناپایدار

اسلاید 31: مسئله گردشگری و اثرات آن بر محيط زيست

اسلاید 32: مسئله گردشگری به دلایل زیر محيط زيست را تهديد می كند. فاضلاب تأسيسات توريستی آلودگی سوختی و صوتی قايقهای تفريحی از بين بردن آبسنگ های مرجانی پوشش گياهی و نابودی حيات جانوری صيد آبزيان و ايجاد مزاحمت برای ماهيها تغيير كشتزارها و تبدیل آن به تأسيسات مورد نياز فرسايش خاك زباله ها و مواد زائد جامد هر يك انبوهی از مشكلات را به ارمغان آورده است

اسلاید 33: ظرفیت برداصطلاح ظرفيت برد معرف حداكثر تعداد گردشگرانی است كه در يك منطقه پذيرفته می شوند و اگر تعداد از اين فراتر رود، خسارات فراوانی به محيط طبيعی وارد خواهد آمد.ظرفيت برد طبق تعريف دیگری عبارتست از «حداكثر تعداد افرادی كه می توانند از مكان استفاده نمايند به نحوی که تغيير قابل توجهی روی محيط زيست طبيعی وارد نشود و كيفيت بهرمندی بازيد كنندگان از طبیعت نیز کاهش نیابد.

اسلاید 34: گردشگر و گردشگریتعريف سازمان ملل براساس پيشنهاد كنفرانس بين المللی ترانسپورت در سال 1964 از گردشگر بيان می دارد: «گردشگر كسی است كه به منظور تفرج، بازديد از نقاط ديدنی، معالجه، مطالعه، تجارت، ورزش و يا زيارت به كشوری غير از كشوری كه در آن اقامت دارد سفر می كند مشروط بر اينكه حداقل مدت اقامت او از 24 ساعت كمتر و از شش ماه بيشتر نباشد».

اسلاید 35: اما شايد بهترين تعريفی كه از گردشگری شده است تعريف ماتيسن و وال (1982 ) باشد: « توريسم يا گردشگری، حركت معاصر مردم است برای اينكه اوقات فراغت خود را در مكانهايی بيرون از خانه صرف نموده و اقامت نمايند،‌ فعاليتهايی است كه طی اقامتشان انجام می دهند و نيز تسهيلاتی است كه متناسب با نيازهايشان ايجاد می شود».

اسلاید 36: انواع گردشگریتوريسم يا گردشگری به دو دسته تقسيم می شود: داخلی و خارجی. گردشگری داخلی عبارت است از سفرهايی كه با انگيزه ها و شرايط گردشگری بين المللی اما در داخل محدوده يك كشور صورت می گيرد.

اسلاید 37: به علت سهولتی كه در بطن گردشگری داخلی وجود دارد، اين نوع توريسم از رونق بيشتری برخوردار است و سهولت آن را عواملی مانند كوتاهی فاصله ها، آشنايی قبلی با محيط و فضا، آشنايی با زبان رايج، عدم مقررات عبور از مرز و گمركات و تبديل پول و ...، اطمينان كلی مسافر به تأمين ناشی از بومی بودن و صرفه جويی يا لااقل تصور صرفه جويی در هزينه های سفر بخصوص حمل و نقل پديد می آورند .عامل درآمد افراد در انتخاب سفرهای داخلی به جای مسافرت های خارجی تأثیر به سزایی دارد

اسلاید 38: گردشگرگردشگران(چه داخلی و چه خارجی) در محيط بسته و يا فضای باز به فعاليتهای تفريحی می پردازند. در محيطهای باز، گردشگران به سرگرميهای متعددی رو می آورند كه تمامی اين گونه تفريحات و يا سرگرميها تحت عنوان «تفرج و يا گشت و گذار» مطرح می شوند. به همین دلیل تفرج ها يا گشت و گذار به سرگرميهايی گفته می شود كه توسط گردشگران فقط در محيط باز اتفاق می افتد.

اسلاید 39: انواع جاذبه های گردشگریهر منطقه برای جلب گردشگر از نقاط ديگر و با انگيزه های متفاوت از منابع توريستی خود سود می برد. اين مناطق عمدتاً به دو دسته تقسيم می شوند:الف) جاذبه های مهيا(طبیعی) كه منظور از آن عوامل طبيعی از قبيل آب و هوای خوش، مناظر مطلوب، امكان ماهيگيری، دريانوردی و اسكی روی آب، آبهای گرم معدنی، امكان كوهنوردی و اسكی، شكار و ... می باشد. برای استفاده از جاذبه های مهيا، گردشگری تحت عناوين گردشگری تفريحی، درمانی و ورزشی صورت می پذيرد.

اسلاید 40: ب) جاذبه های نامهيا(دست ساز بشر) به عواملی گفته می شود كه به دست بشر ساخته شده اند و از آنها برای جلب گردشگر استفاده می كنند مانند: موزه ها، آثار باستانی و تاريخی، نمايشگاهها، زیارتگاه ها و غیره. برای استفاده از جاذبه های نامهيا گردشگری تحت عناوين گردشگری فرهنگی، مذهبی، تجارتی و سياسی صورت می گيرد.

اسلاید 41: گردشگری ساحلیمنابع طبيعی و فرهنگی كه پايه و اساس گردشگری و تفرج را در ساحل شكل می دهند، شامل مسائل عمده ذيل می شوند:الف) آب و آبزيان ب) پوشش گياهی ج) توپوگرافی د) زمين شناسی و خاك هـ ) اقليم و) ويژگيهای تاريخی ز) ويژگيهای نژادی، اطلاعات و راهنماها ح) فعاليت های ساختمانی ط) صنعت و تأسيسات

اسلاید 42: گردشگری و تفرج در نواحی ساحلی، دارای جايگاهی است كه در چهار زير منطقه موازی با ساحل قرار دارد: 1)منطقه آبهای ساحلی(Neritic )اين منطقه دريايی اكولوژيكی نزديك ساحل، از فلات قاره شروع می شود و تا ساحل ادامه دارد. اين منطقه غنی ترين منطقه برای ماهيگيری است و غالباً شامل صخره ها و ستونهای سنگی جالب توجه می باشد. اين قسمت برای سفر به جزاير نزديك نيز مورد استفاده قرار می گيرد.

اسلاید 43: 2)منطقه ساحل(Beach )هم محدوده ای از دريا و هم محدوده ای از خشكی را در بر می گيرد. بخصوص اگر گسترده و شنی باشد، بسياری از بازيها و ورزشهای آبی گروهی را حمايت می كند.

اسلاید 44: 3)منطقه پهنه کرانه ای(Shoreland )اين منطقه به ناحيه پشت منطقه ساحل اطلاق می شود و بسياری از تفريحات دريايی را حمايت می كند. مانند چادر زدن، پيك نيك و گردش بيرون شهر. در برخی مكانها، اين منطقه هتلها و برخی مشاغل را در بر می گيرد. چشم انداز مهم اين منطقه منظره درياست

اسلاید 45: 4)منطقه پس کرانه(Vicinage)اراضي پشت مناطق ساحلی عموماً شامل مناطقی است كه خدماتی را برای فعاليتهای تفريحی در بر می گيرد. منظره ساحلی توسط پستی ها و بلندی ها و پوشش گياهی شكل گرفته است.

اسلاید 46: قسمتهای مختلف بخشهای ساحلی

اسلاید 47: اثرات گردشگریوظيفه اصلی جلب گردشگر حفاظت از منابع توريستی محسوب می شود و بايد سعی كافی بعمل آيد تا با تعيين مقررات و قوانين لازم جهت حفظ حريم راهها و گذرها و مسير رودها و همچنين تعيين نوع استفاده از اراضی و نيز مقررات ساختمانی، ويژگيهای طبيعی منطقه حفظ گشته و حتی المقدور از هر نوع اقدامی كه صدمه ای به آن وارد آورد، با دور انديشی كافی جلوگيری به عمل آيد.

اسلاید 48: به هر صورت توجه به فوايد گردشگری نبايد موجب فراموش كردن جنبه های نامطلوب اين پديده گردد. مطالعه ای که توسط سازمان ملل متحد در مورد تأثير گردشگری بر كشورهای در حال توسعه انجام گرفته نشان داده است كه با وجود اينكه صنعت گردشگری موجب شكوفايی اقتصادی كشورهاو مناطق ميزبان می گردد و مبادلات فرهنگی را قوت می بخشد، متاسفانه از طرف ديگر موجب خللهای اجتماعی و زيست محيطی نيز می گردد.

اسلاید 49: اثرات فرهنگی-اجتماعی گردشگریوقتی انبوه گردشگران به منطقه ای دیگر می روند، شیوه های رفتاری، لباس پوشیدن، غذاخوردن و فرهنگ خاص خود را به آن جامعه وارد می کنند که ممکن است با معیارهای فرهنگی آن جامعه فرق داشته باشد و موجب به خطر افتادن اساس نظم اخلاقی جامعه میزبان، عدم توجه به رسوم و عادات محلی و در نتيجه سست كردن بنيادی روش زندگی محلی شود.

اسلاید 50: از طرفی جنبه های مثبت فرهنگی- اجتماعی گردشگری نیز شامل تبادل فرهنگی میان کشورها و مناطق مختلف و افزایش بینش اجتماعی و تفاهم بین المللی می شود.

اسلاید 51: اثرات زیست محیطی گردشگری محيط زيست طبيعی شامل آنچیزی است که در طبيعت وجود دارد. مانند آب و هوا،‌ زمين و خاكهای آن، توپوگرافی، زمين شناسی، منابع آب، گياهان، جانوران و سيستمهای اكولوژيكی. محيط زيست ديگری نيز وجود دارد كه مصنوع انسان است و عوارض انسان ساز را در بر می گيرد که عموماً انواع ساختمانها و توسعه ساختاری هستند همانند مكانهای تاريخی و باستانی.

اسلاید 52: مشكلات بالقوه اثرات زيست محيطی گردشگری بدين دليل است كه غالباً در محيطی حساس و آسيب پذير ايجاد می شوند. همانند جزاير كوچك، يا در نواحی ساحلی دريايی، كوهستانها، نواحی صحرايی ويژه و در مكانهای تاريخی و باستانی؛ زيرا اين مكانها بيشترين جاذبه را برای جلب گردشگر دارند. مسائل زيست محيطی گردشگری شامل تخريب محيط زيست بدليل ایجاد ساختمان ها و يا آلوده نمودن محيط زيست طبيعی است.

اسلاید 53: گسترش فعالیتهای مربوط به گذران اوقات فراغت و گردشگری در یک ناحیه مشاغل متعددی را پدید می آورد و در نتیجه ممکن است عده زیادی به آن ناحیه مهاجرت کرده و جمعیت منطقه مورد نظر افزایش یابد. به دنبال آن تعداد خانه های کوچک اجاره ای، تعمیرگاه های اتومبیل، رستوران ها و مغازه ها افزایش یابد. قیمت زمین بالا رود و راههای اصلی و فرعی توسعه یابند. با افزایش این سکونتگاه ها و بناها، وسعت چشم اندازهای طبیعی آن ناحیه کاهش یافته و چشم اندازهای ساخته دست انسان (مصنوع) بیشتر می شود.انواع و محدوده اثرات زيست محيطی گردشگری به انواع و تراکم توسعه گردشگری بستگی نزديک دارد.

اسلاید 54: انواع اثرات زيست محيطی گردشگریگردشگری هم می تواند اثرات مثبت بر محيط زيست بگذارد و هم اثرات منفی و يا اینکه هيچ اثر قابل توجهی نداشته باشد؛ البته این موضوع بستگی دارد به اينكه گردشگری چگونه توسعه يافته و چگونه برنامه ريزی و مديريت شده است. همانند ساير گروههای گردشگری، توريسم ساحلی نيز پيامدهای مثبت و منفی به همراه دارد. پيامدهای مثبت در ايجاد و افزايش امكانات رفاهی، زمينه های اشتغال، شكستن سدهای فرهنگی، آشنايی با ناشناخته ها و بهبود پايه های اقتصادی تحقق می يابد.

اسلاید 55: الف ـ اثرات مثبتـ نگهداری نواحی طبيعی مهم: همانند پاركهای ملی و حفاظت شده. بدون وجود گردشگری امكان دارد اين نواحی به كاربرد ديگری اختصاص داده شوند.ـ نگهداری مكانهای باستانی و تاريخی و ويژگيهای معماری: اين مكانها بعنوان جاذبه های گردشگری برای كشورها و مناطق مختلف مطرح می شوند و در برخی مناطق عايدات و درآمدهايی كه مستقيماً از گردشگران در اين مكانها بدست می آيد، كمك بزرگی هم به اقتصاد هم به نگهداری اين مكانها می نمايد.ـ بهبود كيفيت محيط زيست: گردشگری محركی است برای كنترل زيبايی های طبيعت از طريق چشم اندازها، طراحی ساختمانهای مناسب، كنترل علائم و ایجاد ساختمانهای بهتر.

اسلاید 56: ـ بهبود محيط زيست و توسعه زير ساختها، همانند توسعه ذخاير آبی و مديريت مناسب آب، زيرا گردشگری ذخاير آبی بيشتری را می طلبد.ـ تاسيسات زير بنايی که برای توسعه توريسم ايجاد می شوند،‌ برای افراد آن مناطق نيز مفيد است. همانند خطوط هوايی، فرودگاهها، آزاد راهها كه برای بخش حمل و نقل و اقتصاد نيز مفيد است.

اسلاید 57: ب ـ اثرات منفیامروزه مسائل زيست محيطی در مركز برنامه ريزی ها قرار دارد؛ اما پروژه های بسيار زيادی بدون توجه به اثرات زيست محيطی آن انجام می شود. در حوزه جهانی كيفيت محيط زيست عمده ترين مسئله بوده و بسيار حائز اهميت است خصوصاً اینکه گردشگری به اين مسئله وابستگی بسيار شديد دارد.

اسلاید 58: زيانهای زيست محيطی زيادی بدليل برنامه ريزی ضعيف، مكان يا مقياس پروژه ها بوجود آمده و توسعه گردشگری تنها عامل آن نبوده است. اگر توسعه توريسم و برنامه ريزی آن با دقت صورت نگيرد اثرات منفی و نامطلوب آن شامل موارد ذيل می شود:

اسلاید 59: ـ آلودگی آب: اگر سيستم مناسب فاضلاب برای هتلها و مكانهای گردشگری در نظر گرفته نشود، آلودگی آبهای زيرزمينی را از طريق فاضلاب نزديك رودخانه، درياچه و يا ساحل در بر خواهد داشت و اين وضعيت در سواحل يعنی جائی كه هتلها قرار دارند و گردشگران نيز برای شنا به آن مناطق می روند، غير عادی نيست.

اسلاید 60: البته آلودگی آبهای سطحی، درياچه ها و دريا تنها از اين طريق صورت نمی گيرد بلكه خود فعاليتهای گردشگری همانند حمل و نقل قايقهای موتوری گردشگران و ريخته شدن سوخت قايقها به دريا و يا تميز كردن قايقها و ريختن آب كثيف آن به دريا، بويژه در بنادر بسته كه سيستم چرخش آب كند است موجبات آلودگی را فراهم می آورد.

اسلاید 61: ـ آلودگی هوا: گردشگری عموم‍اً يك صنعت تميز قلمداد ميشود. اما آلودگی هوا از جانب توسعه گردشگری از استفاده مفرط وسايل نقليه احتراق داخلی(ماشينها, اتوبوسها و موتور سيكلت ها) منتج می شود كه اين وسايل برای يا بواسطه گردشگران در نواحی ويژه خصوصاً نواحی جاذب گردشگر كه تنها يك جاده دارد استفاده می شود . البته آلودگی هوا شامل گرد و غبار برخاسته از زمينهای بدون پوشش گياهی نيز می شود.

اسلاید 62: ـ آلودگی صوتی:‌ سر و صدای ناشی از موتورها، ماشينها، هواپيماها، مسابقات جذاب گردشگری (رالی و غیره) ماشينهای شن سواری يا ماشينهای برف نوردی مثل سورتمه های موتوری و قايقهای موتوری می تواند برای گوش مضر بوده و فشارهای فيزيكی ايجاد نمايد.

اسلاید 63: ـ بد نمائی چشم انداز(Visual): اين آلودگی می تواند از چندين منبع ناشی شود:هتلهايی كه دارای ساختمانهای ضعيف و بر خلاف قواعد ساختمانهای محلی هستند.استفاده از مصالح ساختمانی نامناسب بر روی سطوح خارجی طرحهای تسهيلات گردشگری که برنامه ريزی خوبی ندارند.چشم اندازهای نامناسباستفاده از علائم تبليغاتی بسيار بزرگ و حجيمتسهيلات خطوط تلفن و برق و ... مانع شدن تأسیسات بر روی مناظر طبيعی تسهيلات ضعيف ساختمانی و چشم اندازها.

اسلاید 64: ـ مشكلات دفع مواد زائد: ريختن زباله در نواحی گردشگری مشكلی رايج است كه بدليل تعداد زياد افراد استفاده كننده از ناحيه و انواع مختلف فعاليتهايی مثل پيك نيك رفتن بوجود می آيد و نيز زباله های جامد هتلها و مكانهايی كه هم زباله توليد می كنند و هم مشكلات سلامت محيطی را از نظر جانوران موذی، بيماريها و آلودگی و ايجاد مناظر ناخوشايند بوجود می آورند.

اسلاید 65: ـ زيانهای اكولوژيكی: انواع مختلف مشكلات ناشی از استفاده و توسعه كنترل نشده گردشگری و استفاده بيش از حد محيط زيست طبيعی حساس و آسيب پذير توسط گردشگران، می تواند خسارت اكولوژيكی به بار آورد.

اسلاید 66: برای مثال از بين بردن رشد گياهان در پاركها و نواحی حفاظت شده توسط برخی از گردشگران كه از ميان آنها گذر می كنند و خاك اطراف پوشش گياهی را فشرده می سازند، قطع درختان توسط گردشگران برای استفاده سوخت آتش چادرها و فرسايش ناشی از استفاده بيش از حد از محيط برای گردش كردن و درست كردن جاده و ردپا در نواحی پرشيب دامنه ها.

اسلاید 67: محيط زيست ساحلی ودريايی در برابر استفاده شديد و نامناسب، بسیار آسيب پذيرند. از بين رفتن حيات دريايی توسط گردشگران يا توسط اهالی بومی برای فروش به گردشگران، از بين رفتن صخره ها و تپه های مرجانی و… اين مناطق را تهی مي نمايد. شكسته شدن مرجانها توسط قايقها و كشتيها می تواند مشكلات بزرگی را بوجود بياورد و نيز از بين رفتن مرجانها توسط رسوبات و آلوده كننده هايی كه از يك توسعه نا مطمئن ناشی شده اند، چه به صنعت گردشگری مربوط باشد چه نباشد، می تواند مشكلاتی را در اين مناطق ايجاد نمايد.

اسلاید 68: طراحی و مكانيابی نامناسب اسكله ها، موج شكن ها و ساختارهايی مشابه در آبهای ساحلی، مراحل تشكيل سواحل محلی را دستخوش تغيير قرار داده و بسوی فرسايش و عقب نشينی هدايت مي كند.

اسلاید 69: ـ حوادث زيست محيطی: طرح های ضعيف كاربری اراضی و طراحی های مهندسی تسهيلات گردشگری همانند انواع ديگر توسعه می تواند موجب فرسايش، زمين لغزش، سيلاب وساير مشكلات گردد. در جزاير اقيانوس آرام نمونه های چندی از هتلهايی وجود دارد كه نزديك به خط ساحلی ساخته شده اند و با فرسايش از بين رفته و يا توسط امواج بزرگ طوفان خسارت ديده اند. در غالب موارد، طراحی خوب از خسارتهای ناشی از حوادث محيطی جلوگيری نمی كند؛ اما گستره آن را تا حد زيادی كاهش می دهد.

اسلاید 70: ـ خسارت به مكانهای تاريخی و باستانی: استفاده بيش از حد و نامطلوب موجب فرسايش و نهايتاً تخريب اين مكانها می گردد. بازدید مکرر گردشگران از آثار و ابنیه تاریخی و آلودگی ناشی از دود خودروها در اطراف این بناها، موجب کثیف شدن و تخریب آن ها می شود. در بعضی موارد تماس دستها با اشیای بناهای تاریخی و بالا رفتن جمعیت انبوه از پله ها به آن ها آسیب می رساند.

اسلاید 71: ـ مشكلات كاربری اراضی: اگر توسعه مطلوب با توجه به اصول بر نامه ريزی درست كاربری اراضی صورت نگيرد، توسعه گردشگری می تواند موجبات بروز مشكل در كاربری اراضی گردد. تسهيلات توريستی ممكن است زمينی را به خود اختصاص دهد كه برای ساير كاربري ها مثل كشاورزی، پاركها و...مناسب تر باشد يا اينكه تحت كنترل حفاظتی دقيق قرار گيرد. تسهيلات و امكانات ممكن است شكلی نواری يا توسعه ای تجاری ـ خطی داشته باشد كه برای نگهداری زير ساختها كافی نیست و شرايط ازدحام خطرناكی را ايجاد كرده و منظره ای ناخوشايند پدید می آورد.

اسلاید 72: توسعه خانه ها به منظور گذراندن تعطيلات، مشكلات گسترش عرضی شهر را بوجود می آورد. هتلهايی كه احياناً نزديك به ساحل يا ساير جاذبه ها ساخته شده اند در معرض خطر بيشتری قرار دارند. بدون كاربری اراضی يكپارچه و طراحی زير بنايی، ممكن است تأسيسات بيش از حد ايجاد بار نموده و بسوی تراكم و ازدحام و ذخاير آبی و سيستمهای دفع فاضلاب نا كافی رهنمون شوند.

اسلاید 73: از ديگر اثرات منفي مي توان به موارد زير اشاره كرد:فرسايش خاك رانش زمين تغييرات خط ساحلیآسيب به آبسنگ های مرجانی نابودی زيستگاههای ساحلی خشك شدگی يا آلودگی آبهای زيرزمينی فشار بر روی منابع آب و انرژی معابر عمومی ساحلی و دسترسی به كنار دريا و كاربری به خطر افتادن بهداشت و سلامتی ناشی از شبكه های ناكافی دفع زباله و فاضلاب.

اسلاید 74:

اسلاید 75:

اسلاید 76: جدول 1 : اثرات منفی طرح احداث نیروگاه زمین گرمائی مشکین شهر در مرحله اکتشاف

اسلاید 77: جدول 2:اثرات منفی طرح احداث نیروگاه زمین گرمائی مشکین شهر در مرحله حفاری و ساخت وساز

اسلاید 78: جدول 3:اثرات منفی طرح احداث نیروگاه زمین گرمائی مشکین شهر در مرحله بهره برداری

اسلاید 79:

اسلاید 80:

اسلاید 81: اثرات زیست محیطی دفع نخاله های ساختمانی و راه کار بهبود شرایط در حال حاضر مهم ترین جنبه زیست محیطی مرتبط با دفع نخاله های ساختمانی و زائدات سنگبری می تواند از بین رفتن پوشش گیاهی طبیعی در محل های دفع ،تغییر توپوگرافی محل،آلودگی آبهای زیر زمینی و مهم تر از همه بحث چشم انداز و جنبه های زیست شناختی می باشد.از زائدات سنگبریها در کارخانجات سنگ کوبی به منظور تهیه پودر سنگ ، موزائیک، خاک سنگ، سنگ نمره موزائیک، شن و ماسه و سنگ مصنوعی استفاده شود.جایگزینی استفاده از زائدات سنگبریها در تولید شن و ماسه به جای استفاده از معادن شن وماسههمیاری دستگاه های پر توان در جهت کمک به تشکیل بازیافت زائدات سنگبریها

اسلاید 82: در کل کاربرد و اعمال مدیریت درست زیست محیطی در مکان های سنگبری ها و تل انبار نخاله های آن توصیه می گردد. لازم است که به منظور پرهیز از تخریب چشم انداز: نخست حریم محل های دفع به دور از جاده ها و زیستگاه های انسانی باشد. حداقل 100 متر از جاده در نظر گرفته شود . دوم اینکه حاشیه مشرف به جاده مکان های دفع درخت کاری شود تا جنبه های زیبا شناختی حفظ شود. یاد آوری می شود، بر اساس قانون مدیریت پسماند ،نحوه دفع و مدیریت پسماند های عادی(نخاله و ضایعات سنگبریها،جز پسماند عادی می باشد)در محدوده شهرها ،به عهده شهرداریها و در محدوده بخشها ،به عهده بخشداریها و دهداریها می باشدو اداره کل حفاظت محیط زیست وظیفه نظارت بر حسن اجرای قانون را دارد.

اسلاید 83: پيامدهاي زيست محيطي سدهابراي بسياري از نويسندگان، رهبران، مهندسان، كارمندان، ملي‌گرايان و انقلابيون شش دهه گذشته، سدهاي بزرگ نمادهاي غرور ملي و استيلاي نبوغ انساني بر طبيعت، تامين كننده برق، آب و غذا، مهاركننده سيلاب‌ها، آبادكننده بيابان‌ها، و تضمين كننده استقلال ملي بوده‌اند.

اسلاید 84: از اين‌رو ساخت سدهاي بزرگ كه شمار آن‌ها در نيمه اول قرن 20 بيش از 5000 نبود در نخستين دهه قرن 21 و در طول كمتر از 60 سال به 52000 سد بزرگ رسيد. بزرگترين سد ساز جهان، كشور چين با بيش از 19000 سد بزرگ است كه به جز 8 تاي آنها بقيه پس از انقلاب 1949 ساخته شده‌اند. پس از چين امريكا با 5500 سد بزرگ و سپس شوروي سابق و هند قرار مي‌گيرند. باين ترتيب كشورهاي مختلف جهان رودهاي خود را با زنجيره‌اي از سدهاي بزرگ و كوچك به اسارت كشيدند.

اسلاید 85: پيامدهاي اصلي زيست محيطي سدها عبارتنداز: الف)تغيير در بالادست رودخانه تا مخزن 1)تغيير در ريخت‌شناسي رودخانه، بستر، وكناره‌ها از بابت افزايش حجم آب و نيز رسوب‌گذاري 2) تغيير در كيفيت آب در اثر يكجا ماندن و خوراك‌وري eutrophication آب مخزن 3)كاهش تنوع زيستي در بالادست رودخانه از بابت حضور درياچه

اسلاید 86: ب) تغيير در محل مخزن و درياچه 1) از ميان رفتن و حذف اراضي زراعي و باغي و جنگل‌ها و مراتع و تپه‌هاي مشرف به رودخانه و دره‌هاي اطراف در اثر زيرآب رفتن و تبديل به درياچه شدن 2) از ميان رفتن نقاط مسكوني و روستاها در دره‌ها و تپه‌هاي مشرف به رودخانه 3) جابجايي و آواره شدن مردم و ساكنان منطقه درياچه 4) زيرآب رفتن نقاط تاريخي و ميراث فرهنگي 5) به زيرآب رفتن ميراث ديداري و زيبايي‌هاي طبيعي

اسلاید 87: پ) تغيير در پائين‌دست رودخانه 1)تغيير در ميزان جريان، توزيع زماني جريان، و نوسانات طبيعي جريان آّب 2)تغيير در ريخت‌شناسي رودخانه از بابت كاهش جريان 3)تغيير در كيفيت آب رودخانه در پائين دست 4)كاهش تنوع زيستي در ساحل پائين‌دست و سيلابدشت. از ميان رفتن دلتاي نيل، عقب نشيني 6 كيلومتري خشكي(سالانه 240 متر) و از ميان رفتن روستاهاي ساحلي از اثرات احداث سد آسوان روي نيل است.

اسلاید 88: لرزه‌خيزي - برآوردمي‌شود كه مخزن‌سدها درسراسر دنيا رويهم 10 هزار كيلومتر مكعب ظرفيت ذخيره دارند كه پنج برابر حجم آب همه رودخانه‌هاي جهان است.در سراسر دنيا 400 هزار كيلومتر مربع از بهترين اراضي، مهم‌ترين و متنوع‌ترين زيستگاه‌هاي رودخانه‌اي و سيلابدشتي در زير درياچه سدها مدفون شده است. وزن اين درياچه‌ها به اندازه‌اي زياد است كه مي‌تواند سبب زمين‌لرزه شود. تغيير توزيع وزن پوسته خاك به سبب سدها مي‌تواند روي شتاب چرخش، و زاويه تيلت محور زمين، و شكل ميدان گرانشي كره زمين اثر داشته باشد.

اسلاید 89: تبخير و شوري آب - ميزان تبخير آب از سطح درياچه سدها بسيار زيادتر از رودخانه است درنتيجه آب پشت سدها بسرعت شورمي‌شود. سد هوور و ساير سدهاي روي رودخانه كلرادو سالانه يك سوم آورد اين رودخانه را تبخير مي‌كنند در نتيجه شوري آب كلرادو منجر به كاهش شديد بازدهي محصول و اعتراض كشاورزان در مكزيكالي شد.

اسلاید 90: انقراض نسل ماهي‌هاي رودخانه‌اي و مهاجر– ساخت سدها سبب از ميان رفتن نسل ماهي‌هاي مهاجر مانند ماهي آزاد و ماهي قزل‌آلا در بسياري از نقاط دنيا شده است. ساخت سدها روي كلمبيا شمار ماهي‌هاي آزاد و قزل‌آلاي اين رودخانه را از 16-10 ميليون قطعه در قرن نوزدهم به تنها 1.5 ميليون قطعه رسانده است كه البته سه‌-چهارم آن‌ها نيز پرورشي و حاصل تخم‌ريزگاه‌هاي مصنوعي هستند تا پرورش طبيعي.

اسلاید 91: سدها مسير طبيعي ماهي‌هاي مهاجر را مي‌بندند(ماهي‌هايي كه در دريا زندگي مي‌كنند اما براي تخم گذاري حتما بايد به رودخانه‌هاي آب شيرين بازگردند و بچه‌ماهي‌ها پس از طي دوران مشخصي از زندگي خود در آب شيرين رودخانه، به دريا باز مي‌گردند و يا به‌عكس). ساختن پلكان‌هاي ماهي‌رو يا ساير پيش‌بيني‌هاي سازه‌اي در زمان ساخت سد نيز نتوانسته است از اين مصيبت جلوگيري كند.

اسلاید 92: پيامدهاي هيدرولوژيكي- سدهايي كه براي انحراف آب براي آبياري برروي آمودريا و سيردريا (سيحون و جيحون) زده شد فاجعه آرال را آفريد و بزرگترين درياچه و پيكره آب شيرين جهان را از وسعت 64500 كيلومترمربع به تنها 30000 كيلومترمربع رساند و آب آن را از آب اقيانوس‌ها شورتر كرد.

اسلاید 93: شيلات درخشان آرال كه زندگي 60 هزار نفر را تامين مي‌كردسقوط كرد و 20 گونه از 24 گونه ماهي‌هاي آن ناپديد شدند. از 319 گونه پرنده بومي اين منطقه تنها 168 گونه باقيماند و با مرگ جنگل‌هاي دلتايي آن، تنها 30 گونه از 70 گونه پستانداران بومي آن باقيماندند.

اسلاید 94: بستر خشكيده و نمك‌پوش درياچه اينك به نام صحراي آكوم ناميده مي‌شود. غبار پراز فلزات سنگين ناشي از كودهاي شيميايي و حشره‌كش‌هاي بكار برده شده در بالادست با وزش باد تا آلاسكا هم رفته است.

اسلاید 95: جمهوري كاراكالپاكيا كه بخش جنوبي درياچه آرال را دربر ميگيرد بالاترين نرخ مرگ و مير كودك و مادر در ميان جمهوري‌هاي شوروي سابق را داراست و شيوع انواع بيماري‌هاي عفوني، هپاتيت، بيماري‌هاي كليوي، و معده‌دردهاي مزمن تا 60 برابر در اين جمهوري افزايش يافت. 70 درصد از جمعيت بازمانده در شهر داراي شرايط پيش سرطاني هستند. اميد زندگي در ميناك از 64 سال در 1987 به 57 سال در 1991 رسيد.

اسلاید 96: بيش از 80 درصد زنان از كم‌خوني رنج مي‌برند و 12 جور حشره‌كش در شير مادران پيدا شده است. وزارت مديريت آب شوروي سابق مي‌خواست سطح پنبه‌كاري‌هاي آسياي مركزي را افزايش دهد اما مرگ و نابودي را براي آرال و جوامع انساني و جانوري و گياهي وابسته به آن به ارمغان آورد.

اسلاید 97: نابودي شيلات دهانه‌ها و دلتاها – سدهابه شيلات تجاري درياهاي سياه و آزوف و خزر همان آسيبي را زدند كه به درياچه آرال وارد شد. با كاهش 70 درصدي آب ورودي رود ولگا به درياي خزر، و به نيم رسيدن ورودي رودهاي دني‌يستر و دنييپر و دن به درياي سياه و درياي آزوف، شوري دهانه‌هاي اين رودها تا 4 برابر و شوري دلتاهاي آنها تا 10 برابر افزايش يافت. بنابراين شيلات پررونق اين درياها هم اينك 98 - 90 درصد كاهش يافته است. صيد خاويار در درياي خزر تنها 1 يا 2 درصد ميزان صيد پيشين آن است و در درياي سياه و درياي آزوف به كلي ريشه‌كن شده است.

اسلاید 98: پيامدهاي انساني سدها سدزدگان: در شش دهه گذشته سدسازي دهها ميليون نفر از مردم فقير و قاقد قدرت سياسي را که بخش بزرگي از آنها مردم بومي و اقليت‌هاي قومي بودند، از خانه و کاشانه و زمينهايشان بيرون رانده است آنهم به بهانه توسعه و عدالت و فقرزدايي. هند و چين بيشترين آمار مردم جابجا شده به خاطر ساخت سدها را داشته اند. سدزدگان غالبا و تقريبا در همه جا به زور رانده مي‌شوند و کمترين حس همدردي و جبران مافات از سوي پيمانکاران سدساز از سويي و دستگاه اجرايي دولتي از سوي ديگر نسبت به آنان وجود نداشته است. و تاريخ سدسازي قرن بيستم کشتار و نابودي روستاهاي سدزده مقاومت کننده در برابر اشغال اراضي شان با درياچه يک سد را يدک مي‌کشد.غالبا در برآوردهاي اوليه و مطالعات سدها ميزان سدزدگان بسيار کم برآورد مي‌شود و در دوره ساخت ارقام واقعي رو مي‌شود.

اسلاید 99: تخليه مخزن سد چيکزوي Chixoy در 1982 با قتل عام سرخپوستان مايا آچي روستاي ريونگرو گواتمالا از سوي نيروهاي مسلح و ارتش به انجام رسيد. اين جنايت نقض صريح حقوق بشر بشمار ميرود اما شايد سرنوشت سايريني که با بي عدالتي تمام نه تنها خانه که زمينهايشان را نيز از دست مي‌دهند و با دريافت مبلغي ناچيز به حاشيه شهرهاي اطراف رانده مي‌شوند چندان هم بهتر نباشد. اين افراد از توليد کندگان ارزشمند کشاورزي به حاشيه نشينان بي ارزشي بدل مي‌شوند که فقر سياه، مشاغل سياه و حتي اعتياد و فحشاء سرنوشت تقريبا محتوم بخش بزرگي از آنان بوده است. آنان همه ارزش اجتماعي خود را ازدست مي‌دهند.

اسلاید 100: در مخزن سد سري سيلام در ايالت آندراپرداش هند صد هزار نفر زندگي مي‌کردند و در جريان آنچه که دولت آن را عمليات انهدام ناميد با بيرحمي از خانه و کاشانه خود بيرون افکنده شدند. بررسي بعدي زندگي آنان نشان داد که درآمد آنها تا بيش از 80 درصد کاهش يافت که از دست رفتن زمين کشاورزي مهمترين عامل آن بود. ميزان خسارت پرداخت شده تنها يک پنجم ارزش و قيمت زمينهاي کشاورزان بود.بانک جهاني آمار سدزدگان تنها مربوط به چين را براساس آمار دولتي اين کشور 10.2 ميليون نفر اعلام کرده است.

اسلاید 101: بيماري شيستوزومياسيس Schistosomiasis در 1947 نزديک به 114 ميليون نفر را مبتلا کرده يود. در 1980 عليرغم پيشرفت‌هاي چشمگير پزشکي و کشف داروهاي بسيار موثر براي آن اين رقم به 200 ميليون نفر رسيد که ناشي از ساخت مخازن و درياچه‌هاي سدها و توسعه شبکه‌هاي آبياري بوده است که محل مناسب براي رشد و نمو نرم تنان گونه‌هاي بولينوس Bulinus و بيومفالاريا Biomphalaris را بشدت گسترش داده اند.

اسلاید 102: مالاريا- پس از ساخت 5 سد ماهاولي در سريلانکا، کم شدن جريان آب رودخانه در پائين دست سدها استخرهايي از آب راکد در بستر رودخانه برجا گذاشت که زيستگاه‌هاي آنوفل کولیسیفاسیس و تخم ريزگاه‌هاي آن را افزايش داد و در 87-1986 به طغيان بي سابقه مالاريا و همه گير شدن بيماري براي نخشتين بار در ماهاولي انجاميد. در 1989 در منطقه پيرامون سد ايتاي پو Itay po برزيل مالاريا شيوع يافت در حاليکه تا پيش از آن در جنوب برزيل اين بيماري ريشه کن شده بود و در سرتاسر رودخانه پارانا parana به سطح بسيار پائيني رسيده بود.تب زرد دره ريفت در 1977 در نزديکي سد آسوان مصر شيوع يافت و نيز در پي پر شدن مخزن سد داياما Daiama در موريتاني د راين منطقه نيز شايع شد.

اسلاید 103: فيلارياسيس لنفاوي lymphatic filariasis نيز که مولد آن کرمهاي انگلي هستند که بوسيله گونه‌هاي مختلف پشه سرايت مي‌کنند. دست و پاهاي مبتلايان به اين بيماري آماس مي‌کند و به اندام‌هاي غول آسايي تبديل مي‌شود. در اواسط دهه 1970، بيش از 40 درصد از جمعيت مناطق آبياري شده بورکينافاسو به اين بيماري مبتلا شدند چون مخزن سدها سبب توسعه و تکثير پشه‌هاي ناقل فيلارياسيس لنفاوي شده بود.

اسلاید 104: انسفاليستيس ژاپني Japanese encephalistis بيماري خطرناک ديگري است که با طرح‌هاي توسعه منابع آب در آسيا بسيار مرتبط بوده است. تب زرد، تب استخوان شکن، و لشمانياسيس بيماري‌هاي خطرناک ديگري هستند که با توسعه سدها افزايش يافته اند. همچنين بيماري خطرناک اونکوسرسياسيس onchocerciasis يا کوري رودخانه که 7 سال پس از ساخت طرح آبياري برنج در بورکينافاسو همه افراد منطقه را ميتلا ساخت و نيمي از مردم بالاي 40 سال منطقه کور شدند در حاليکه تا پيش از آن اين بيماري در اين دره بسيار نادر بود.

اسلاید 105: مشکلات فني سدها ساخت و ساز گرايي در بخش سدسازي به اين دليل است که غالبا هيچ هزينه و خسارتي بابت اجراي بد و ضعيف پرداخت نمي‌شود. سدها عليرغم کمبود داده‌هاي پايه زمين شناسي، هيدرولوژي، و رسوب به اجرا مي‌روند و البته در جاهايي که داده‌هاي پايه وجود داشته باشند يافته‌هاي نامطلوب و ناخواسته يا ناديده گرفته مي‌شوند و يا کمرنگ مي‌شوند تا جلوي ساخت و اجراي سد گرفته نشود.

اسلاید 106: بررسي‌هاي زمين شناسي ساختگاه هزينه بر و زمان بر است از اين رو کمتر دستگاه دولتي مجري سد و نيز کمتر پيمانکار و حتي مشاوري به آن اهميت مي‌دهند. سد تيتون با بلنداي 90 متر بر روي رودخانه آيداهو و از سوي اداره اصلاح اراضي آمريکا در 1975 به پايان رسيد و در آغاز ژوئن 1976 به سبب نشت آب از تکيه گاه شمالي شکست و سه شهر کوچک پائين دست خود با 12000 نفر سکنه را ويران کرد. مشکلات زمين شناختي همواره زمان ساخت سدها را بسيار طولاني تر و پرهزينه تر و از سوي ديگر ايمني آن‌ها را بسيار ناپايدارتر کرده اند اما ساخت و ساز عجول تر از آن است که به اين گونه مسائل بها دهد.

اسلاید 107: مشکلات هيدرولوژيکي- ساخت و ساز سدها نه تنها با خست و سهل انگاري در زمينه مطالعات زمين شناسي توام بوده و هست بلکه غالبا برپايه داده‌هاي ناکافي هيدرولوژيکي راه اندازي مي‌شود. بنابراين نبود آب کافي براي چرخاندن توربين‌ها و يا سوار شدن بر کانال انتقال به گردن خشکسالي و نيز زياد شدن آب و خطر شکستن سد به گردن سيل گذاشته مي‌شود.

اسلاید 108: مشکل رسوب - هر سال 50 ميليارد مترمکعب رسوب (ا درصد ظرفيت ذخيره مخازن جهان) در پشت سدهاي دنيا جمع مي‌شود. سد سان منشيا روي رود زرد سه سال پس از آبگيري 50 ميليارد تن رسوب در پشت خود ذخيره کرد. اين سد 66000 هکتار از حاصلخيزترين زمين‌هاي کشاورزي جهان را زير آب برد و 410 هزار نفر انسان را بي جاو مکان و بي زمين و آواره کرد تا با 40 درصد ظرفيت اشغال شده با رسوب، سالانه تنها 250 مگاوات برق توليد کند!! سد کوله خاني در نپال 12 سال پس از ساخت تا 0.9 ظرفيت پر از رسوب شد و بهره برداري از اين سد 114 متري که عمر 100 ساله براي آن پيش بيني شده بود شد به پايان رسيد.

اسلاید 109: لرزه خيزي ناشي از مخزن – امروزه رابطه ميان لرزش‌هاي زمين و مخزن سدها در بيش از 70 سد به ثبت رسيده است. 5 زمين لرزه از 9 زمين لرزه شبه جزيره هند در 1980 به مخزن سدها نسبت داده شده است. سدهاي بلندتر از 100 متر استعداد زيادي براي انگيزش زمين لرزه دارند. در واقع وزن آب درياچه بر ترک‌ها و شکافه‌هاي زمين در زير و کنار مخزن فشار زيادي وارد مي‌کند که اين فشار آب سبب لغزنده شدن گسل‌ها مي‌شود. گسل‌هايي که خود از کرنش زمين ساختي يا tectonic strain متاثر بوده اند اما اصطکاک سنگ‌ها تا آن زمان از لغزش آنها جلوگيري مي‌کرده است.

اسلاید 110: سد کوينا Koyna با 103 متر بلندي با ايجاد زمين لرزه اي به بزرگي 6.3 ريشتر منطقه را لرزاند و روستاي کوينانانگار د رايالت ماهاراشترا را در 11 دسامبر 1967 با خاک يکسان کرد. سد وايونت Vaiont ايتاليا با 261 متر بلندي در 1960 به پايان رسيد و ازهمان آغاز پرشدن سد، لرزه‌ها آغاز و به ثبت رسيدند. در1963 که ارتفاع سد به 180 متر رسيد 60 لرزش به ثبت رسيد و در شب 9 اکتبر جنبش زمين شهر لونگارون با خاک يکسان شد و همه ساکنان آن کشته شدند.

اسلاید 111: مردمي که در شهرها و روستاهاي نزديک به مخزن سدها زندگي مي‌کنند همواره با خطر زمين لرزه ناشي از سد روبرو هستند. شکست سدها در ايالت هنان چين در 1975 به کشته شدن 230 هزار نفر انجاميد.

اسلاید 112: فوايد سدها نيروگاه‌هاي برقابي- نيروگاه‌هاي برقابي اولا از بابت درو بودن ساختگاه خود به شهرها و مراکز و صنايع پرنياز به مصرف داراي محدوديت هستند. سه پنجم نيروگاه‌هاي جهان د رنقاطي قرار دارند که تقاضاي الکتريسيته کم يا محدودي دارند. نياز به کارشناسان و تجهيزات خارجي غالبا منافع کشورهاي در حال توسعه از طرح‌هاي نيروگاهي برقابي را کاهش مي‌دهد. ضريب بازدهي نيروگاه يا plant factor غالبا کمتر ازپيش بيني‌هاست. ضريب بازدهي نيروگاه در پيش بيني‌هاي سد ايتايپو 72 درصد پيش بيني شده بود که عملا در سال‌هاي 94-1993 بيش از 58 درصد نبود. رقم مشابه براي سد آکوزومبو 70 و 46 در صد است.

اسلاید 113: سدهاي مناطق گرمسير بويژه از بابت خوراک ور شدن eutrphication سريع درياچه سد اثر زيادتري بر گرمايش عمومي زمين دارند و ارجح است که تا استقرار کامل نيروگاه‌هاي خورشيدي و بادي که عاري از آلودگي محيط و گرم کردن زمين هستند، از نيروگاه‌هاي گاز سوز استفاده کنند.

اسلاید 114: کنترل سيلاب- از ديگر فوايدي که به سدها نسبت داده مي‌شود کنترل سيل است. با آنکه رسته مهندسي ارتش امريکا و يا اداره اصلاح اراضي امريکا و يا سازمان دره تنسي ميلياردها دلار براي ساخت سدها و ديواره‌ها و خاکريزها هزينه کرده اند اما از 1937 که نخستين قانون فدرال کنترل سيلاب تصويب شد، به قيمت ثابت خسارت‌هاي سيل در اين کشور بيش از دو برابر شده است و شمار کشته شدگان تقريبا ثابت مانده است. د رهند و ساير کشورهاي دنيا نيز کمابيش همين الگو تکرار شده است.

اسلاید 115: مديريت سازه اي کنترل سيلاب با ساخت سدهاو ديواره‌ها خسارت سيل‌هاي عادي و معمولي را کاهش مي‌دهد اما بر خسارت سيل‌هاي بزرگ مي‌افزايد و ظرفيت خسارت زني آن را چند برابر مي‌کند بويژه که سدها و ديواره‌ها يک توهم ايمني ايجاد مي‌کنند که به عکس گذشته استقرار شهرها و نقاط مسکوني در مسير سيل را مجاز و ايمن وانمود مي‌کند بنابراين خطر بزرگتري جان و مال افراد را تهديد خواهد کرد.امروزه ثابت شده است که مديريت غيرسازه اي کنترل سيلاب بويژه با بهره گيري از موازين آبخيزداري و سامانه‌هاي هشدار سيل بسيار کارسازتر و ايمن تر است..

اسلاید 116: تامين آب آشاميدني – ديگر فايده نسبت داده شده به سدهاست که البته در کل دنيا در 1990 از کل منابع تامين تنها 7 درصد آن براي مصارف شرب و شهري بوده است. 24 درصد براي صنايع، 65 درصد براي کشاورزي فرستاده شده است و 4 درصد آن نيز از مخزن‌ها تبخير شده است. حتي در کشور سدبندي شده امريکا نيمي از منابع شرب از آب زيرزميني تامين مي‌شود. در اروپا اين رقم 65 در صد است.

اسلاید 117: از 1 ميليارد مردمي که بنابر سازمان بهداشت جهاني آب مناسب آشاميدني در دسترس ندارند 855 ميليون نفرشان در روستاهاي پراکنده اي زندگي مي‌کنند که سدهاي بزرگ يا نمي‌توانند براي آنها آب تامين کنند يا تامين آب براي آن‌ها بسيار گران تمام مي‌شود. تامين آب از چشمه‌ها و چاه‌ها و منابع زيرزمين محلي بهترين روش آبرساني به اين روستاهاست.