صفحه 1:
کر ناو رنندم
محمد عمارلو
صفحه 2:
صفحه 3:
صفحه 4:
خود میپردازد و به صورت حکومتی جبار در
میآید. این اصطلاح معمولاً در جهت توصیف
اقتداری که مشروعیتش مورد قبول همگان
نیست به کار میرود و از استبداد دولت یا
استبداد انقلابی يا استبداد احزاب سخن به میان
هی آید:
استبداد اعم از اينكه حاكميت از طرف فرد. يا
جمعیتی کوچک يا بزرگ باشد و يا اینکه حکومت
در ید اختیار رئیس قوه مجریه باشد, چون دخالت
و نظارت مردم در حکومت را برنمیتابد, بدان
حکومت مطلقه يا حکومت استبدادی نیز
صفحه 5:
. رت بریل ws.
دولتهای ملی را یگانه کرد و به صورت تازهای
سازمان داد و استبداد شاهانه رقم خورد. استبداد
در سدههای هفدهم و هجدهم از لحاظ نظری بر
حق قدرت نامحدود زمامدار متکی بود و هيج جيز
حتی حقوق طبیعی مردم نیز. آن را محدود
2 نمیکرد.
در قرن هجدهم انقلابهای آمریکا و فرانسه با
استبداد به مبارزه برخاستند و این مبارزه در طول
سدههای نوزدهم و بیستم به بسط حکومتهای
قانونی در سراسر جهان انجامید. . در عین حال در
قرن بیستم نوع تازهای از استبداد, يعنى نظامهای
آمد؛ که تاکنون نیز در حال گسترش 0
است.
صفحه 6:
| كنند . چندان مطلوب به نظر نمی رسد. در رژيم ۱
های استبدادی کلیه قدرت سیاسی در دست فرد
صاحب قدرت می باشد و در عمل مقید به ارزش
های انسانی و حقوق بشری و قانون و ضوابط
خواصی نیست . و هر گونه که اراده کند , قدرت به
همان شكل اعمال مى شود كه بدترين نوع حکومت
تلقى مى شود . بنابراين قاعدتا جامعه در دوره
استبداد و ديكتاتورى نمى تواند به اينده اى مطمئن و
مستحكم اميد بندد. اساسا استبداد در ذات خود
فاسد و موجب تخريب نهادهاى منظم و از ميان
رفتن حس ابتکار و خود جوش در جامعه است.
lass استيداد شوه وی ابت Gls os
فرمانروایان مقید به قانون نباشند و اداره امور به
صورت استبدادی و دور از دخالت مردم صورت می
كيرد .
صفحه 7:
ست , به عنوآن بهترین سسوم
قاعده غير قابل انتقاد و لازم الاجراء در مق ابد
و عقايد عمومى را در ان راهى نيست. در اين
رژیم ها تنها ملاک برای خوب و بد امور , افكار
و عقايد زمامدار ويا هيات زمامداری است.
در این نظام , تنها نظر حکومت , قابل اجرا می
باشد و سایر افکار قابل پذیرش نیستند و چون
موجب برانگیخته شدن افکار ro شوند , به هر
طریق ممکن باید محو شوند. مهمترین راه محو
انديشه های مخالف آن است که نظرات ابراز
شده توسط زمامدار , از طریق تبلیغات وسیع ,
انچنان مهم و حیات بخش توصیف شود که به
صفحه 8:
آمرینداشته باشد ولینمشواند در oe
که بر آنجاکم استقامرب رخلافادلبو سنن
اجتماع بردارد؛ زیرا در ا
به Ess لنقلابعلیه سيستم موب ردازد.
به سخردیگر مق وانگفنپ ذیرفته شدنیک
حکومنمطلقه و یا لستبدادعدر صورتیلمکان
دارد که آنجامعه سنتیو عقبمانده بباشد و
مردمشبه حقوقطبیعیو مدنیخود کمتر از
نادیده گرفتنسنهایشاناهمینبدهند و لینحللی
استکه کمو بیشنا قبلاز رنسانسجتیدر
کشورهاءپ يشرفته امروزعوجود داشتبردارد؛
زیرا در چنینصورتیکلجامعه به جنگیا لنقلاب
.علیه سیستم مر ردازد
صفحه 9:
اتواع انستتداوه
استبداد را در یک تقسیمبندی به استبداد
پدرسالاری و استبداد خوب تقسیم کردهاند.
See oo
نظارت همگانی را بر همه کارکردهای اجتماع
دارد؛ به گونهای که در همه افراد, اين احساس
را زنده نگه دارد که هر زمان بخواهد میتواند
برای واداشتن آنان به اطاعت از فرمانهای خود,
زور لازم را به كار بندد. ولی به علت عدم
امکان فرو آوردن مراتب نظارت خود تا حد
جزئیات کار و زندگی به ناچار افراد را آزاد
elas So ee ما
نظارتها را خود انجام دهند.
صفحه 10:
می؟ می زر أبن رو نه eg له
حکومت جمعی و نه هر گونه سازوکاری از توزیع قدرت
راء مانع نفوذ استبداد نمی داند. استبداد در قرآن که با
واژگانی چون ستم, نافرمانی, جور و شرك بیان شده
است, خود دارای سطوح مختلفی است که از نافرمانی
خداوند اغاز می شود. سپس به طغیان در روابط ميان
انسان ها و ستم انسان به نفس خود., منتهی می شود.
قرآن در داستان های تاریخی اقوام پیشین, معاصران
پیامبر و سرانجام نافرمانان بر «روحیه خود بنیاد
پنداری» آنان تأکید دارد.
آثار و پیامدهای استبداد:
قرآن کریم از برخی نظامهای استبدادی یاد کرده که
بارزترین آن حکومت فرعون است. برخی از آثار
استبداد در اینگونه حکومتهای متکی بر نظر فرد یا
گروهی کوچك از جامعه عبارت است از:
صفحه 11:
8 3 رص ویدرت 9
وتستجیی abe lau ۳ ,۰) «و اذ
تگینگم من ءالِ فرعون بسوموتکُم سو القذاب
یدبحون أبناءكم.. .». (بقره/2:49) آنان همواره بر
بلح و کی سردا پتر ان انیا pps eet | one
زبونی کشاندن آنان اصرار ورزیدند. مادر
موسی(علیه السلام) بر اثر هراس از تهدیدهای
حکومت استبدادی فرعون در کشتن فرزندان ذکور و
خفقان حاکم بر جامعه, فرزند دلبند خويش
موسى(عليه السلام) را به الهام الهى ا رود نيل
ا ام ل ا سان شو
ale فا[
ار رس داز الم را ال یس ۱
آلفرعون پوشیده میداشت: «وقال رَجْل مُوْمنْ من
ءال فرعون کم ایمتة اتقتلون رجْلا». (غافر/40.28)
صفحه 12:
از شگردهای حکومتهای استبدادی و خودکامه
ياست استعمارى معروف «تفرقه بینداز و حکومت
کن» و تقسیم مردم به طبقات و گروههای مختلف,
برای جلوگیری از انسجام مردم و شکستن قدرت
آنهاست که بعضا با استضعاف فکری و تضعیف
عقول مردم و تحقیر همراه است. این ترفند در مورد
حكومت فرعون د قران بازتاب بيشترى دارد: دان
فرعون علا فی الارض وجقل آهلها شتا تستضعفت
aaiLb منم eu & آبناءقم ویستحیی نساءهم 1 ol a
من المُفسدین». (فصص|/28:.4) طبق بیان قرآن,
فرعون قومش را کوچك شمرد و بدینسان آنها را
os oe گردانید: «قاستحف قَومَة
قآطاعوة انّهُم كانوا قَوممًا فسقين».
(زخرف/43,54)
صفحه 13:
پمال آوردل دیجرال را به ااره و ۱۳
(اعراف/7,123: شعراء/26,49)
فرجام استبداد:
فرجام دنیوی مستبدان شکست و زوال و پایان کار
آنان در آخرت, عذاب جهنم است: «...و خابِ کل جَبّار
عَنيد من ورائه جَهَتْمُ وتسقی من ماء صدید يتجَرَّعْةُ ولا
را
وین ورایه عذات علیظ» (اتراهیم/14 1715 ونیز
اعراف/7,165). چنانکه روایات نیز بر عذاب امیران
مسي لالت من كير ظيو ار وان !2 بام Uli el
نخستين كسى است که به عذاب دوزخ گرفتار خواهد
سن رخن افر سل رای ار انا سای
دانستهاند حصرت زیی(علنها السلاماین اصطلا را
در شام درباره یزید بهکار برده است.
صفحه 14:
آن كه بى مبارزه و با تحمل استبداد
FAB RY VPS) 0 0
آن که در راه مبارزه با استبداد می میرد
0
بسمه تعالی
استبداد
:گرد آورنده
محمد عمارلو
چنانچه قدرت استبدادی با اعمال زور به حفظ
خود میپردازد و به صورت حکومتی جبار در
میآید .این اصطالح معموًال در جهت توصیف
اقتداری که مشروعیتش مورد قبول همگان
نیست به کار میرود و از استبداد دولت یا
استبداد انقالبی یا استبداد احزاب سخن به میان
میآید.
استبداد اعم از اینکه حاکمیت از طرف فرد ،یا
جمعیتی کوچک یا بزرگ باشد و یا اینکه حکومت
در ید اختیار رئیس قوه مجریه باشد ،چون دخالت
و نظارت مردم در حکومت را برنمیتابد ،بدان
حکومت مطلقه یا حکومت استبدادی نیز
میگویند.
قدرت مطلق شاه قرار داشت ،ناشی از
فرمانفرمایی شاهانه و قدرت برین دولت،
دولتهای ملی را یگانه کرد و به صورت تازهای
سازمان داد و استبداد شاهانه رقم خورد .استبداد
در سدههای هفدهم و هجدهم از لحاظ نظری بر
حق قدرت نامحدود زمامدار متکی بود و هیچ چیز
حتی حقوق طبیعی مردم نیز ،آن را محدود
نمیکرد.
در قرن هجدهم انقالبهای آمریکا و فرانسه با
استبداد به مبارزه برخاستند و این مبارزه در طول
سدههای نوزدهم و بیستم به بسط حکومتهای
قانونی در سراسر جهان انجامید .در عین حال در
قرن بیستم نوع تازهای از استبداد ،یعنی نظامهای
فراگیر پدید آمد؛ که تاکنون نیز در حال گسترش
است.
همین که حق طبيعي و قانونى را از مردم سلب می
کنند ،چندان مطلوب به نظر نمی رسد .در رژیم
هاى استبدادی کلیه قدرت سیاسی در دست فرد
صاحب قدرت می باشد و در عمل مقید به ارزش
های انسانی و حقوق بشری و قانون و ضوابط
خواصی نیست .و هر گونه که اراده کند ،قدرت به
همان شکل اعمال می شود که بدترین نوع حکومت
تلقی می شود .بنابراین قاعدتا جامعه در دوره
استبداد و دیکتاتوری نمی تواند به آینده ای مطمئن و
مستحکم امید بندد .اساسا استبداد در ذات خود
فاسد و موجب تخريب نهادهای منظم و از میان رفتن
حس ابتکار و خود جوش در جامعه است .بنابراین
استبداد شیوه حکومتی است که در آن فرمانروایان
مقید به قانون نباشند و اداره امور به صورت
استبدادی و دور از دخالت مردم صورت می گیرد .
صادره ،بدین ادعا که بر گرفته از آئین ثابتی
است ،به عنوان بهترین آئین و به صورت یک
قاعده غیر قابل انتقاد و الزم االجراء در می آید
و عقاید عمومی را در آن راهی نیست .در این
رژیم ها تنها مالک برای خوب و بد امور ،افکار
و عقاید زمامدار و یا هیات زمامداری است.
در این نظام ،تنها نظر حکومت ،قابل اجرا می
باشد و سایر افکار قابل پذيرش نيستند و چون
موجب برانگیخته شدن افکار می شوند ،به هر
طریق ممکن باید محو شوند .مهمترین راه محو
اندیشه های مخالف آن است که نظرات ابراز
شده توسط زمامدار ،از طریق تبلیغات وسیع ،
آنچنان مهم و حیات بخش توصیف شود که به
.صورت مقدس در آید
یعنی اینکه گرچه یک حکومت استبدادی میتواند
آمریت داشته باشد ،ولی نمیتواند در جامعهای
که بر آن حاکم است گامی برخالف آداب و سنن
اجتماع بردارد؛ زیرا در چنین صورتی کل جامعه
به جنگ یا انقالب علیه سیستم میپردازد.
به سخن دیگر میتوان گفت پذیرفته شدن یک
حکومت مطلقه و یا استبدادی در صورتی امکان
دارد که آن جامعه سنتی و عقب مانده باشد و
مردمش به حقوق طبیعی و مدنی خود کمتر از
نادیده گرفتن سنتهایشان اهمیت بدهند و این
حالتی است که کمو بیش تا قبل از رنسانس
حتی در کشورهای پیشرفته امروزی وجود
داشت .بردارد؛ زیرا در چنین صورتی کل جامعه
.به جنگ یا انقالب علیه سیستم میپردازد
میشود.
انواع استبداد:
استبداد را در یک تقسیمبندی به استبداد
پدرساالری و استبداد خوب تقسیم کردهاند.
)1استبداد پدرساالری :حکومتی که یک
نظارت همگانی را بر همه کارکردهای اجتماع
دارد؛ به گونهای که در همه افراد ،این احساس
را زنده نگه دارد که هر زمان بخواهد میتواند
برای واداشتن آنان به اطاعت از فرمانهای خود،
زور الزم را به کار بندد ،ولی به علت عدم
امکان فرو آوردن مراتب نظارت خود تا حد
جزئیات کار و زندگی به ناچار افراد را آزاد
میگذارد و آنان را تشویق میکند که بسیاری از
نظارتها را خود انجام دهند.
قرآن كریم خاستگاه استبداد را در «خود بنیاد پنداری
آدمی» می داند .از این رو نه حكومت فردی ،نه
حكومت جمعی و نه هر گونه سازوكاری از توزیع قدرت
را ،مانع نفوذ استبداد نمی داند .استبداد در قرآن كه با
واژگانی چون ستم ،نافرمانی ،جور و شرك بیان شده
است ،خود دارای سطوح مختلفی است كه از نافرمانی
خداوند آغاز می شود ،سپس به طغیان در روابط میان
انسان ها و ستم انسان به نفس خود ،منتهی می شود.
قرآن در داستان های تاریخی اقوام پیشین ،معاصران
پیامبر و سرانجام نافرمانان بر «روحیه خود بنیاد
پنداری» آنان تأكید دارد.
آثار و پيامدهاى استبداد:
قرآن كريم از برخى نظامهاى استبدادى ياد كرده كه
بارزترين آن حكومت فرعون است .برخى از آثار
استبداد در اينگونه حكومتهاى متكى بر نظر فرد يا
گروهى كوچك از جامعه عبارت است از:
است«:وقاَل الَمَال ِمن َقوِم ِفرَعوَن َاَتَذُر موسى وَقوَمُه
ِلُيفِس دوا ِفى اَألرِض وَيَذَر َك وءاِلَهَتَك قاَل َس ُنَقِّتُل َابناَءُهم
وَنسَتحيى ِنساَءُهم(»...اعراف7،127/ـ« ،)129و ِاذ
َنَّج ينـُكم ِمن ءاِل ِفرَعوَن َيسوموَنُكم سوَء الَعذاِب
ُيَذِّبحوَن َابناَءُكم( .»...بقره )2،49/آنان همواره بر
شكنجه و كشتن مردان بنىاسرائيل و به استضعاف و
زبونى كشاندن آنان اصرار مىورزيدند .مادر
موسى(عليه السالم) بر اثر هراس از تهديدهاى
حكومت استبدادى فرعون در كشتن فرزندان ذكور و
خفقان حاكم بر جامعه ،فرزند دلبند خويش،
موسى(عليه السالم) را به الهام الهى به آبهاى رود نيل
سپرد« :و َاوَح ينا ِالى ُاِّم موسى َان َارِضعيِه َفِاذا ِخ فِت
َعَليِه َفَالقيِه ِفىالَيِّم » (قصص )28،7/و مؤمن آلفرعون
براثر ترس و ارعاب حاكم برجامعه ،ايمان خويش را از
آلفرعون پوشيده مىداشت« :وقاَل َر ُج ٌل ُمؤِمٌن ِمن
ءاِل ِفرَعوَن َيكُتُم ايمـَنُه َاَتقُتلوَن َر ُج ًال»( .غافر)40،28/
.2تفرقه و ايجاد نظام طبقاتى:
از شگردهاى حكومتهاى استبدادى و خودكامه
سياست استعمارى معروف «تفرقه بينداز و حكومت
كن» و تقسيم مردم به طبقات و گروههاى مختلف،
براى جلوگيرى از انسجام مردم و شكستن قدرت
آنهاست كه بعضًا با استضعاف فكرى و تضعيف
عقول مردم و تحقير همراه است .اين ترفند در مورد
حكومت فرعون در قرآن بازتاب بيشترى داردِ« :اَّن
ِفرَعوَن َعال ِفى اَالرِض وَجَعَل َاهَلها ِش َيعًـا َيسَتضِعُف
َطـاِئَفًة ِمنُهم ُيَذِّبُح َابناَءُهم وَيسَتحيى ِنساَءُهم ِاَّنُه كاَن
ِمَن الُمفِس دين»( .قصص )28،4/طبق بيان قرآن،
فرعون قومش را كوچك شمرد و بدينسان آنها را
فرمانبردار خويش گردانيدَ« :فاسَتَخ َّف َقوَمُه
َفَاطاعوُه ِاَّنُهم كانوا َقومًـا فـِس قين».
(زخرف)43،54/
پا و به دار آويختن ،تهديد مىكرد (اعراف )7،124/و
ايمان آوردن ديگران را به اجازه خود منوط مىدانست.
(اعراف ;7،123/شعراء)26،49/
فرجام استبداد:
فرجام دنيوى مستبدان شكست و زوال و پايان كار
آنان در آخرت ،عذاب جهنم است...« :و خاَب ُكُّل َجّبار
َعنيد ِمن وراِئِه َج َهَّنُم وُيسقى ِمن ماء َصديد َيَتَج َّر ُعُه وال
َيكاُد ُيسيُغُه وَيأتيِه الَموُت ِمن ُكِّل َم كان و ما ُهَو ِبَمِّيت
وِمن وراِئِه َعذاٌب َغليظ» (ابراهيم15 ،14/ـ 17و نيز
اعراف ،)7،165/چنانكه روايات نيز بر عذاب اميران
مستبّد داللت مىكند .طبقروايتى از پيامبر امير مسّلط
نخستين كسى است كه به عذاب دوزخ گرفتار خواهد
شد .برخى امير مسلط را تمثيلى از استبداد سياسى
دانستهاند .حضرت زينب(عليها السالم)اين اصطالح را
در شام درباره يزيد بهكار برده است.
ممنون که با ما
.همراه بودید
پایان