اصول و مبانی اخلاق در پژوهش

اصول و مبانی اخلاق در پژوهش

اسلاید 1: به نام خدا کارگاه اخلاق در پژوهش دانشگاه علوم پزشکی یاسوج شهریور ماه 1395 اصول و مبانی اخلاقی

اسلاید 2: اخلاق به اين سوال پاسخ مي گويد :What should I do in this situation ?اخلاق رعایت حقوق دیگران است 2

اسلاید 3: Ethics in Biomedicine3

اسلاید 4: تعريف اخلاق در پژوهشقواعد و اصول (چه چيز خوب و چه چيز بد است)حاكم بر انجام پژوهش از زمان ارائه طرح جهت تصويب تا انتشار مقاله.4

اسلاید 5: 5Research Stages (A Framework) RESEARCH DESIGNPROBLEM DEFINITION (Decision Uncertainty)PrimaryDataSecondaryDataSAMPLE DESIGNDATA COLLECTION DATA ANALYSIS Interpretation and Report PreparationAPPLICATIONETHICS

اسلاید 6: نظريات ومکاتب اصلی در اخلاقنتيجه گرااصالت وظیفهمکتب مبتنی بر فضیلت6

اسلاید 7: مکتب نتيجه گرادرستی یا نادرستی عمل را نتیجه آن مشخص می کنداین تئوری ممکن است به اتخاذ تصمیم هایی منجر شود که با خواسته های بیمار منطبق نیست.7

اسلاید 8: مکتب وظيفه گرا ویژگی های عمل صرف نظر از میزان نتایجی که در پی می آورد دارای ارزش ذاتی است.ملاک تصمیم گیری برای درست یا غلط بودن یک عمل از نظر اخلاقی این است که آیا وظیفه یا تکلیفی را شامل می شود یا خیر. برای معتقدین آن نتیجه عمل اهمیت ندارد و یک عمل می تواند اخلاقی باشد حتی اگر نتایج بدی را به همراه داشته باشد.8

اسلاید 9: مکتب مبتنی بر فضيلت تاکید بر نهادینه شدن رفتار ها از طریق تکرار دارد.چهار شرط برای اخلاقی بودن عمل:اعتدالآگاهی کاملاختیاریقین به صحت عمل9

اسلاید 10: احترام به افراد نيكوكاري و سودمندي عدالت و انصاف رضايت و آگاهيارزيابي خطرات و منافعانتخاب افراداصول اخلاق

اسلاید 11: اصول اخلاق Autonomy هر شخصي اين حق را دارد كه درانتخاب آزاد باشد(با علم) Beneficence پژوهشگر به نحوي عمل نمايد كه حداكثر نفع به اشخاص برسدNonmaleficence پژوهشگر به نحوي عمل نمايد كه حداقل زيان به اشخاص برسد Justice عدالت و انصاف11

اسلاید 12: احترام به فرد و اختياراواخذ رضايت آگاهانه مبتني بر اين اصل است. توجه ويژه به حفاظت از حقوق گروههاي آسيب پذير از مباحث مهم دراين حيطه مي‌باشند. همچنين توجه اختصاصي در موارد: فقدان آموزشهاي كافي فقرو مشكلات اقتصادي 12

اسلاید 13: رضايت آگاهانه احترام به افراد ايجاب مي كند كه هر فرد به اندازه توانايي اش , فرصت انتخاب داشته باشد اين فرصت زماني كه استانداردهاي مناسب براي ايجاد رضايت موجود باشد , بدست مي آيد . توافق گسترده اي وجود دارد كه ايجاد رضايت همراه با آگاهي مي تواند به سه جزء تقسيم شود كه شامل اطلاعات , فراگيري و جامعيت آن و داوطلب شدن مي باشد .

اسلاید 14: احترام به افراد احترام به افراد حداقل از دو بخش اخلاقي تشكيل شده است : - يكي آن كه , افراد بايد به عنوان فرد مستقل درمان شوند - و دوم آن كه افراد داراي استقلال كمتر , حق دارند حمايت شوند. در بيشتر موارد تحقيقاتي كه بر روي انسان ها انجام مي شود احترام به افراد مي طلبد كه فرد مورد آزمايش بطور ارادي و با اطلاعات كافي وارد تحقيق شود . در بعضي از شرايط نحوه اعمال اصول معلوم نيست . درگيري زندانيان به عنوان افراد مورد آزمايش در تحقيق , يك مثال واضح مي باشد . از يك طرف اينطور بنظر مي رسد كه بنا به اصل احترام به افراد لازم است كه از زندانيان فرصت داوطلب شدن در كارهاي تحقيقاتي گرفته نشود و از طرف ديگر تحت شرايط موجود براي شركت در فعاليت هاي تحقيقاتي بطور زيركانه و غير واضح وادار شوند يا تحت تاثير زياد قرار گيرند. به همين دليل احترام به افراد ايجاب مي نمايد تا از زندانيان محافظت بعمل آيد. اينكه اجازه دهيم زندانيان داوطلب شوند و يا از آنها محافظت نموده و مانع از شركت آنها در كار تحقيقاتي شويم مسئله دشواري است .

اسلاید 15: سودمندي و عدم ضرررسانيمحقق مسئول حفظ سلامت جسمي، رواني و اجتماعي شركت كننده در پژوهش است. اين امر اولين وظيفه پژوهشگر است.ضرر ناشي از پژوهش بايستي به حداقل رسانده شود.بايد توجه نمودكه حفاظت از شركت كنندگان در پژوهش ارجحيت دارد به:جستجوي علوم جديدفوايد تحقيق براي پيشبرد دانشخواسته‌ها و علائق حرفه‌اي يا شخصي محقق15

اسلاید 16: نفع و ضرر در پژوهشتحقیق همانگونه که با هدف خیر رسانی به جامعه و فرد آزمودنی انجام میشود و لیکن خطراتی نیز میتواند داشته باشد.مطالعات انجام شده در زمینه مضار ومنافع، بطورکلی تحقیق را یک عمل کم ضرر نشان میدهد.

اسلاید 17: اصول اخلاقی حاکم برموازنه زیان ومنفعتخیر رسانیاحترام به فردعدالت

اسلاید 18: انواع ضررو زیانجسمی روانیاجتماعیاقتصادی

اسلاید 19: انواع سود ومنفعتجسمیروانی احساس آرامش احساس مورد توجه قرار گرفتن احساس ایثار وغرور احساس مفید بودن احساس تشخیصاقتصادیاجتماعی

اسلاید 20: توصیف سود وزیانماهیت سود وزیانمیزان سود وزیانمدت استمرار

اسلاید 21: نحوه به حداقل رساندن خطربرقراری نظام پایش و بازنگریمعیارهای خروج از پژوهشمشخص کردن گروههای آسیب پذیرتعاریف عملی و علمی از شکست احتمالی درمانروش دستیابی به رمزهای کور سازی مطالعه در صورت فوریتروشهای لازم برای جلوگیری از افشای رازبررسی روشهای جایگزین

اسلاید 22: نحوه به حداکثر رساندن منفعتاستفاده از آزمودنیهایی که احتمال انتفاع از درمان برایشان بیشتر استاستفاده از بهترین روشهای مراقبتی در طی تحقیق

اسلاید 23: ارزيابي خطرات و منافع آنها ارزيابي خطرات و منافع آن به يك سري اطلاعات مناسب كه به دقت نظم داده شده باشد نياز دارد و در بعضي از كيس ها از راههاي جايگزيني مختلف هم استفاده مي شود . اين ارزيابي بايد در مرحله فرصت دادن در انتخاب و مسئوليت پذيري آنها هم انجام گردد تا اطلاعات جامع و سيستماتيك درباره طرح پيشنهادي جمع آوري گردد . ارزيابي اين معني را براي محقق دارد كه آيا تحقيق پيشنهاد شده درست و مناسب طراحي شده است يا نه ؟ و براي فردي كه در آينده مورد آزمايش قرار خواهند گرفت اين ارزيابي كمك مي كند كه او تصميم بگيرد كه آيا در آزمايش شركت كند يا نه ؟

اسلاید 24: عدالتعدالت در پژوهش بطور عمده در سه جنبه مورد نظر مي‌باشد:توزيع مناسب و عادلانه فوايد و مضار پژوهش عدالت در انتخاب شركت كنندگان در مطالعه حمايت از حقوق گروههاي آسيب پذير 24

اسلاید 25: عدالت و انصاف چه كسي بايد اثرات مفيد تحقيقات را دريافت كرده و بار مسئوليت آن را تحمل كند ؟ اين يكي از سئوالات اصل عدالت مي باشد . بايد ديد كه چه كاري شايسته است و چگونه مي توان عدالت در توزيع را انجام داد ؟ يك بي عدالتي زماني ايجاد ميشود كه منافع افراد بدون دليل واضح انكار گردد يا زماني كه بي دليل بار مسئوليت به فرد تحميل شود . طريقه ديگر درك اين اصل اين جمله مي باشد كه با افراد هم تراز بايستي بگونه اي يكسان برخورد نمود . البته , اين جمله توضيح و تفسير نياز دارد . اينكه چه كساني افراد هم تراز هستند ؟ و چه كساني غير همتراز ؟ چه ملاحظاتي انحراف از يك توزيع مشابه و يكسان را توجيه مي كند ؟ تقريباً همه مفسران پذيرفته اند كه براساس تجربه , سن , محروميت , شايستگي و توانايي افراد تمايز دهند . اين ضرورت است كه توضيح داده شود كه چگونه بايد با احترام و بطور يكسان با مردم برخورد شود . برنامه هاي گسترده اي از راههاي صحيح و عادلانه براي توزيع بار مسئوليت و بدست آوردن نتايج مثبت وجود دارد اين برنامه ها عبارتند از : 1- شركت دادن افراد به نسبت مساوي 2- براي هر فرد بر طبق نياز شخصي 3- براي هر فرد بر طبق سعي و تلاش شخصي 4- براي هر فرد بر طبق توزيع اجتماعي 5- براي هر فرد براساس شايستگي و لياقت

اسلاید 26: انتخاب افراد هماهنگونه كه اصل احترام به افراد بر پايه رضايت افراد استوار است و اصل فايده رساني بر پايه بررسي و ارزشيابي نسبت خطرات به منافع مي باشد , اصل عدالت نيز با توجه به الزامات اخلاقي , به انتخاب صحيح افرادي كه تحت مطالعه قرار مي گيرند مي پردازد .

اسلاید 27: انتخاب افراد عدالت مربوط به انتخاب اشخاص به 2 سطح مختلف تقسيم مي گردد كه عبارتند از : عدالت انفرادي : كه درانتخاب افراد نيازمند آن است كه محققين داراي انصاف بوده و از ارائه تحقيقات سودمند و كم خطر به افراد مورد علاقه خود و انتخاب افرادي كه به آنها علاقه ندارند براي قرار گرفتن در تحقيقات شركت نمايند . عدالت اجتماعي : كه نيازمند آن است كه بين گروههاي مختلف جامعه كه بايد يا نبايد در نوع خاصي از تحقيقات شركت نمايند براساس توانايي افراد آن گروه در تحمل بار ناشي از تحقيق , افتراق دهد و گروههايي را كه مي توانند تحت يك مطالعه خاص قرار گيرند و يا اينكه تحمل انجام مطالعات بيشتر را دارند معلوم نمايد . بنابراين از الزامات عدالت اجتماعي اين است كه معلوم شود ترتيب انتخاب گروههاي مختلف جامعه بايد به چه شكل باشد ( مثلاً بايستي افراد بزرگسال جامعه قبل از كودكان به عنوان گروههاي مطالعه در نظر گرفته شوند ) همچنين از نظر عدالت اجتماعي افرادي كه تحت شرايط خاصي مي باشند ( مثلاً بيماران عقب مانده ذهني كه در بيمارستان بستري مي باشند و يا زندانيان ) نبايد تحت هيچ آزموني قرار گيرند مگر تنها موارد مشخص و معدودي .

اسلاید 28: انتخاب افراد حتي اگر افراد به صورت عادلانه اي توسط محققين انتخاب شده باشد و رفتار اين محققين با آنها منصفانه و درست باشد بازهم ممكن است بي عدالتي در مورد انتخاب اين افراد صورت پذيرفته باشد . بنابراين بي عدالتي مي تواند ريشه در تعصبات اجتماعي , نژادي , جنسي و فرهنگي مرسوم در جامعه داشته باشد .د رنتيجه حتي اگر محققين با افراد مورد مطالعه به صورت منصفانه و عادلانه رفتار نمايند و حتي اگر هيئت نظارت مطمئن باشد كه افراد انتخاب شده به نحوه صحيحي برگزيده شده اند . اما الگوهاي اجتماعي مرسوم در جامعه مي تواند بر روي توزيع كلي منافع و باز مسئوليتهاي ناشي از تحقيق , تأثير سوئي بگذارد . اگر چه محققين به تنهايي نمي توانند اين مشكلات شايع موجود در جامعه را از بين ببرند اما با انتخاب عادلانه و منصفانه افراد مي توانند تا حدودي اين بي عدالتي هاي را جبران نمايند .

اسلاید 29: انتخاب افراد تاكنون برخي از جمعيتهاي جامعه , خصوصاً افراد تحت بستري , به گونه هاي متفاوتي به علت ناتوانايي هايشان و يا محيطي كه در آن زندگي مي كنند , مجبور به تحمل بار مطالعات گرديده اند . هنگامي كه يك تحقيق جنبه درماني نداشته و خطرات زيادي را به همراه دارد گروههايي از افراد كه كمتر مجبور به تحمل بار ناشي از تحقيقات گرديده اند بايستي اولين كساني باشند كه خطر انجام اين پژوهش ها را قبول مي نمايند مگر آنكه اين تحقيق مستقيماً مربوط به شرايط خاص يك گروه مشخص باشد كه در اين صورت در همان گروه مطالعه بايستي صورت پذيرد . اگر چه اهداف سرمايه گذاران عمومي جامعه ممكن است همسو با اهداف سرمايه گذاران عمومي مراقبتهاي بهداشتي باشد اما به نظر مي رسد منصفانه نيست اگر منافع ناشي از يك تحقيق شامل گروههاي زيادي مي شود ,تنها گروهي كه وابسته به مراقبتهاي درماني عمومي هستند به علت وابستگي و نيازي كه به اين مراقبتها دارند به عنوان يك مخزن براي انجام مطالعات و تحقيقات در نظر گرفته شوند . يكي از نمونه هاي بي عدالتي درگير نمودن افراد آسيب پذير در تحقيقات است. برخي از گروهها مانند اقليتهاي نژادي افرادي كه از نظر اقتصادي در شرايط نامطلوبي هستند, بيماراني كه امراض شديد دارند و افراد بستري شده به علت اينكه به راحتي در دسترس مي باشند از آنها خواسته مي شود كه در انجام تحقيقات شركت نمايند . اين افراد نيز با توجه به شرايط خاصي كه دارند و وابستگيهايشان به راحتي رضايت به انجام اين كار مي دهند از اين افراد بايد حمايت نمود تا صرفاً به علت در دسترس بودن , بيماري و يا مشكلات اقتصادي در انجام تحقيقات همكاري نكنند و در اين زمينه بايد مورد حمايت واقع شوند .

اسلاید 30: از صبر و حوصله عزیزان مستمع تشکر می نمایم.