انديشه اسلامی 1 دانشگاه پیام نور

صفحه 1:
عدت 5 تهيه كننده: زهرا خيراللهي ae ‏ل‎ od 

صفحه 2:


صفحه 3:
اهداف رفاری 1شنایی باء ‎oreiea‏ 0 7 معاد ‎ee) ‏ايمان‎ -2 ‏3- مبدا 9- بعد از مرگ ‎0 Si 0) ۳ Fev 8 ‏مسئله شرا‎ -5 ‏6- توحید و عبادت 

صفحه 4:


صفحه 5:
0 9 

صفحه 6:
الف) خود شناسي اصمسائل مپم اسان ای ار دعوت به شناخت انسان از توصیه هاي مهم پیامبران الهي» عارقان؛ عالمان اخلاق و فیلسوفان است. اگرراتسان با تامل استعدادها واامکاناتی رکه برای رشد او آفریده شده استء سر در ‎se‏ 0 

صفحه 7:
الف) خود شناسي ۱ قرآن مي فرماید: انسان باید بنگرد که از چه آفریده شده است. (طارق-5) ‎ok & gl! LI‏ نمي آورد كه ما او را آفريديم و حال آنكه چبزي نبوده است؛ (مریم-607) ۱ 

صفحه 8:
الف) خود شناسي ))5 7 0 شناسي د ‎yuo ge‏ ۱ 5 9 در تاریخ فلسفه. خودشناسىء از نظريات اساسى بوده است. دس ره ا راد ‎eee ere en)‏ ا ا ل ات 0 20000 

صفحه 9:
الف) خود شناسي i از ‎Oe pereace te‏ ل ان مي تواند از خود بیرسد: * آياجد وجودى انسان در جد ساير جيوانات است ,يا قدرت تعالى زر ‎OSES Bb‏ * اگر قدرت پرواز کردن به عالم ملکوت را دارد تا جه حد مي تواند يرواز كند؟ * آيا انسان جز بدن مادىء حقيقت ديكرى به نام روح هم دارد؟ ات ا ۱0 انساني از 3 

صفحه 10:
الف) خود شناسي انسان باید ابتدا قوا و ابزار شناخت خود و گستره و مرزهای آن را بشناسد تا بعد به شناخت جهان دست يابد. اميرالمومنين على (ع) مي فرمايند: ((کسی که خود ا ا از خود را تواند شناخت؟)) ((كسي كه خود را بشناسدء ديكري را بهتر مي شناسد و كسي كه به خود جاهل آاست,ء به ديكران جاهل تر است)) 

صفحه 11:
الف) خود شناسي بلس ‎a ee Ss‏ رس هر كس خود را بشناسدء يرورد كارش را مي شناسد. ا از انجا که فطرت لد درل مر مد ‎eee‏ ‏ا ا اس اد رح( معرفت به خداست. 

صفحه 12:
الف) خود شناسي جنیه های گوناکون خود شناسی : سل مت لت سر رل سر نمی نواند. آفرينندة خود باشد و وابستکی انسان به خدا مشهود است. ‎RO eer‏ 1 (اي ما ار 0 

صفحه 13:
الف) خود شناسي 43 ‏نر ای‎ eS : ‏به های گوناکون خود شناسی‎ اگر انسان ساختار پیچيدة ‎Ij os‏ مورد نامل قرار دهدء به ناظمی حکیم و و قرآن مجید مي فرماید: ((و در زمين آياتي براي جويندكان يقين است و در وجود شما؛ آيا نمي وی 

صفحه 14:
الف) خود شناسي بسياري از مشكلات انسان ناشي از خود ناشناسی ‎Casa‏ ‏اكر آدمى نقش خود را در زندكىء حقيقت واقعى خودء هدف خلقتء رابطه اش با خداء نقش اخلاق نیکو و .. را بدانده بسياري از مشکلاتش حل گشته و زندكي سعادت آميزي را براي خود رقم مي زند. 

صفحه 15:
ب) حقیقت انسان ۱ yet ا ل مي دأنئد. لا ار ۰ ‎Py‏ براي | ات( ماديء ار تا 

صفحه 16:
ب) حقیقت انسان * سپس خداء اندام انسان را موزون ساخت و از روج خويش در (سحد وی دمید. - آیه 9) * خدا روح مردم را هنگام مرگشان به تمامي باز مي سناند. (زمر )42 - * بكو فرشتة مرك كه بر شما كمارده أاست شماها راامى استاند و آنكاة به سوي پروردگارتان ن بازگردانده مي شوید. (سجده - 11) 

صفحه 17:
ب) حقیقت انسان ۱ ee uo eens SP Ie FA aa ‏کر در‎ خود در ان دميدمء بيش أو به سجده درافتيد. (حجر - 29928) ب هرگز کساني را که در راه خدا کشته شده اند سردد میندارید؛ بلکه زنده اندء كه نزد يروردكارشان روزي داده مي شوند. ( آل عمران - 169) 

صفحه 18:
ب) حقیقت انسان عد ادراك از ول کر ترا ‎ol Legh.‏ آزگرند که رسد را خراسند برد باشدد به آرد ‎aye‏ بر رب 1 باشد. به آن حوزة مي كويند 

صفحه 19:
ب) حقیقت انسان را نان اد راك ‎ey‏ شناختي كه براي انسان ن حاصل می شود. یا از طریق صورت ها و .مفاهيم ‎So a Tee ple SSE‏ انار ‎are eee‏ ی ۰ : Bee rei ‏لد‎ ( Ceres ‏ا‎ ear eran ‏ا‎ ‎lic pore Bar Calas) 19 

صفحه 20:
ب) حقیقت انسان رسع ورور کر نسان سا ۳ ذواى حس: بسياري از صورتهاي ذهني از طريق حواس ينجكانه به ما .مي رسند ۶ عتل: این قوه توانايي درك مفاهیم كلي ا 0 کتاب... عقل از طریق استدلال و قیاس و برهان به معلومات جديدي مي رسد. ریاضیات و فلسفه مصداق بارز معرفت عقلاني اند.به معلوماتي .که توسط این قوه کسب میشوند معلومات عقلاني مي گویند 

صفحه 21:
ب) حقبقت انسان درا گرانسانسا: ال شناختی که در حوزة عمل یعنی بایدها ونبایدها و خویها و بدها است. حوزة ماح برا رار رلا تدارا ار ا بار ا .راست بكويد ‎reer‏ ار دس مت شمای الم رس پل آسی ازساط دار 

صفحه 22:
ب) حقیقت انسان ‎sat pos‏ ننه بعد كرايشيء ا ا ل هر انساني ذاتاً از گرایشها ‎Rep ee ber ee ere Heme Otte‏ است و آنها را به طور ‎ee dee ee re ora ne‏ از و۱۳ .خارجي و القائات محيط رجا راک رو اسان 

صفحه 23:
ب) حقیقت انسان 50 Sie neces ee cer oe aces ‏ماهر شن ا سرت سا مالل ا تک ال‎ eS ‏تک انس‎ ‏.هارا غريزه هم ميكويند‎ 

صفحه 24:
ب) حقیقت انسان ‎sat pos‏ ننه 50 ye ee) ‏ک‎ ‏رد در حبولناتكمتر مشاهدهم مي‌گردد‎ CU Frey as Goorin) War yee ‏كت‎ ear ae ‏ل ا‎ ere EI) (2) 5 ‏ناپذیر است. امام‎ ا ۱ ۱ 

صفحه 25:


صفحه 26:
الف) معناي ايمان «ايمان امري است معنوي و حالتي روحي كه جايكاه آن قلب آدمي است تعریف: ایمان مصدر یاب فعال و از ريشه امن (امنيت یافتن) است که به ‎Eee gn een Cpe oe RON ee ane red‏ | ‎aU)‏ 7 لس مر ۶ وا 

صفحه 27:
الف) معناي ايمان سر سر خاص وازه ایمان اعتقاد و تصدیق قلبي به خداء روز قیامت کتب اس زب سران زب سرد رح لس رس رات همه این آمور تصدیق و اعتقاد قلبی دارد و در عمل نیز بایبند به آنهاست بر 

صفحه 28:
الف) معناي ايمان _ ت2۱ از دیدگاه قرآن. ایمان مبتني بر علم و معرقت است. ولي چنین نیست که ,اگر معرفت و علم وجود یابد ایمان نیز ضرورتاً وجود پیدا کند نقرآن از نمونه هايي یا مي کند کم در آنجا علم هست ولي ایمان نی ‎SES eae yl elem See‏ ار .و با آنکه دلهایشان 0 یقین داشت. از روي ظلم و تکبر آن را انکار کردند 

صفحه 29:
الف) معنای ایمان اماه سر ‎“Lat‏ 00 ‏ا‎ on eons Pas (eg ee) ‏قرب ار راار دص ر ار‎ ‏بو به لخولگريمردم پ ردلخت‎ بر اسر این بستر بر سحد زر سرن- ات رل ر سبح لسن ‎ee‏ Sen 

صفحه 30:
الف) معناي ايمان کرد شتا اسلام معتقد است که عقل و دین دو موهبت الاهي است که خداوند به بشر ارزاني داشته است و آدمي ۳ دين مي تواند به رات 5-00 ‎ene ere ene:‏ ۱ ” ep elo ie eb ا | 7 ب بدترین‌چنبند گاننزه خدا کسانی تند که کر و لالز ولصلد ‎are‏ ‏۳ نت 2م 30 

صفحه 31:
الف) معناي ايمان Dilute ‏آنگاه گویند که اگر ما سخن انبیا را شنیده بوديم با به دستور عقل رفتار‎ CD Ee Oy eB ae ae ا لا ا از آنجه ل مي گویند: نه. ما از آنجه پدران خود ار پیروی مي نماییم. ‎bp‏ پدران آنهاء چیزی نمی فهمیدند و هدایت نیافتند (بقرم - 170) 

صفحه 32:
الف) معناي ايمان تلییاردختل-2 راك ات ترا نار سر رت بر سرب نزن ار ‎Ree eer ace re nen ae‏ 00 كاظم(ع) ‎Se‏ -1 ‎tes‏ م ل 2 الشكر؛ وسولازو لنبيا و لماماتك و لما حمجساطني عقلها قستك ۳ ۲ و ((هركسرعاقلإستميزهارد و كسيكه ميردارد ((.عقل لهنمايمؤمريس4) به بهشتمورود)) 

صفحه 33:
الف) معناي ايمان کرادت ‎el PSUS‏ ال ل ل ل می آید که عمل نمود ظاهری ایمان است و اگر عمل نباشد. ال توت ان را ار ‏بدون ایمان نزد خداوند مانند خاكستري که در روز طوفانی هیچ «اثري از آن باقی نماند ‎33 

صفحه 34:
الف) معناي ايمان کرادت :خا در قرآن مى فرمايد ل اه ار 0 ((.بلكه بكوييدإساه آوره هليم ۱ ‏ا ا ل‎ CoN pen) O- FF ا ا 00 ای سا و را سر رجا سرا 

صفحه 35:
الف) معناي ايمان را “امام 6 )2( مي فرمايند ۱ نقرآن دربارة عمل بدون ایمان مي فرماید ۱ Ley IM Ramey nicl B\ cae ‏رز 0 ا انم‎ ۱ 

صفحه 36:
الف) معنای ایمان پر ايمان و كفر دو امر اختياري است و آدمي بايد با تأمل و تفكر به م ا ل كند و مي تواند از سر اختيار كفر بورزد و دين خدا و رآه هدايت .را انكار كند و سرنوشت هلاكت باري براي خود رقم زند 36 

صفحه 37:
الف) معنای ابمان ارو ا را دربارد اختياري بودن به صراحت بیان د بگوو دینعق هماراسکه از جانمپروردگار شما آمد. پسس) مر سس زر ا 2 ۲رد كسانيكه آياتمارا دروغ شمرهند و از يذيرفترنها تكبر)) ‎ete eee by ote ccs)‏ ات pai a) 37 

صفحه 38:
ب) متعلقات ايمان قرآن در آیات متعددي متعلقات ایمان را بر شمرده که برخي از انها عبارتند 3 ۱۳] heal ليمازبه آخرت- 2 ار ررك و دس مت Aone aie ey etl لیماربه ماهکه -5 ‎Near‏ وی ‏ار ۷ ‎Er 

صفحه 39:
ب) متعلقات ايمان ۱ ‏ا‎ | Ise ree we ‏ا ا‎ ene] ویژه اي برخوردار است و دیگر متعلقات از لوازم اعتقاد به اصول با ال بگویید هیچ معبودی‌جز خدلیگانه نیستنا رستگار)) ([.شسوید 39 

صفحه 40:
std انا ست و ری درسات ات ‎pres)‏ تال ایمان در درجه ایمان یکسان باشند. مرتبة برتر ایمان» آن است که فرد به درجة عصمت می رسد و هدفی جز رضایت خداوند .ندارد ‎si‏ ات انس سرت ات سرت ان ل مان لاس مر رن رت حست نر برد رح مك زر بر .شود ایمان او نیز استواری بیشتری مي گیرد ‎0 

صفحه 41:
std ‎Jule sume:‏ .)4 دوم مى فرمايد ‎UCC Ue ea RSIS oes ey egy ea Otter pee E ‏و جوزلياتاو بر لنانخولندهم شود برلميمانشانبيفزليد و بر‎ ‏را يه ‎lee‏ در سورد تیم ج آیه ‎woke‏ فرمايد: ‎ce es)‏ ا 0 تاليناني)) )) 0 ‎4 

صفحه 42:
std که ایمان خویش را توانمندتر سازده باید امور ذیل را برعایت فد ۱۳ ‏ل ل‎ Bes ee ey ‏وا ار ار‎ ‏بزرزده‎ بسه متعلقاتلیمان علم یابد و بر لین‌علم خویش‌پیوسته -2 ‎Tera crane‏ ل ل ا كم ات ار یداه ل را 42 

صفحه 43:
ع) درجات ایمان بسه متعلقاتلیمانسیشتر تبوجه کند و بیوسته به بل خدا -3 .بسكوشد تابه لوازم ليمازيايبك باشد -4 مليمانخود را به ظلم نيل لإد و حقوقشيكرلزرا ود با تهذیبن فسزمينة وشد لیمانر| در نفس خود تسقويت 6 کر ارت 43 

صفحه 44:
بخش دوم Io 

صفحه 45:
بخش دوم 

صفحه 46:
از موضوعات بنیادی و بسیار مهمي که انديشة بشر را همواره به خود مشغول داشته و نيز موضوع محوري همة ۳ أست. برخي از فیلسوفان و متکلمان مسلمان وجود خدا بي نیاز ‎ea‏ 0 مى دانئد تا ‎be par‏ ار را ‏((هسى ‎46 

صفحه 47:
دقرآن در سورة روم آیه 30 مي فرماید پسروی‌شود را متوجه یی خا لپ روردگار ک لیف طرتی لس ‎ee ie a‏ ‎eae Pit 5)‏ ترمردم: ۱ aren en gene ‏خلي! تو قلبهارا بااراستو محبتخود و عقلهارا‎ 0 

صفحه 48:
ere eK ool ۱ eel ‏راه شناخت خدا دو نوع است: سیر در‎ ‏ء انسان با مشاهدة مخلوقات و تدبر در حدوث و‎ ‏امکان و نظم پدیده ها به وجود خالق و مدبری دانا و توانا ی‎ ۲ ‏«مي برد‎ 0 ‏ل‎ Cane pny ore ae ‏ار را‎ 9 ees ‏كمال مطلق است سر تعظيم فرود مي آورد‎ 48 

صفحه 49:
)لت ‎a‏ وت 1 مادة ((فطر)) در اصل به معنلی اغاز و شروع است و به همین دلیل به معناي خلق نیز به کار میرود؛ بر این اساس مي توان گفت. فطرت به معناي حالت خاصي از شروع وجود و أغَاز و به بيان .دبکر نوعي از ل 49 

صفحه 50:
556 و وت 1 55 در همةلفراد آن‌نوع یافتمی‌شوند. هر چند کیفیسلنها از ‎a‏ ‏با Cael ae me ‏را‎ ert ee ee ۳۳ ‏عون‎ یبه تسعلیمو تعلم‌ندایند -3 

صفحه 51:
الف) برهان فطرت ارق ال .در نت 03 123101310110 برخوردار است؛ ۳ ‎ts es eae caer‏ رت 

صفحه 52:
الف) برهان فطرت 00 بي از كرايش دروني انسان ن به خدا حكايت مي كند. انسان ‎LE sis ee lay,‏ طاب المت ee آیاباشماعهد نکردم لیفرنندلنآدم که شیطان۱)) ‎ene‏ ا ل ار روسك اا ران 

صفحه 53:
ere en el ey :خداونك ذر سوزةرعد مى قرقارن تمام کسانی‌که در آسمانهاو زمینهستند از روولطاعتو اکرلد)) و همجنيزسايه هايشان هر صبح و عصر برلوخدا سجده مي ‎sh sb‏ (ع) فى قرماين ار از رس زارت خر ار ار از 53 

صفحه 54:
ب) برهان علي وعد تین مان ل ا ا رت ۳ ‎cos oy‏ SUSY Py eee Fee) pesca ‏نار‎ ‎num Cee mae‏ ل ‎2 ‏نز‎ ne AURORE CR Con ec ps eet res ‏«جدیدي‌مي‌گردد‎ ‎54 

صفحه 55:
ب) برهان علي ل ‎CEU ele!‏ مارت درن ‏علسفاع[طبيعن كه در طبیمیاتیسه کل اا 5 اا ‎onl‏ ‏را ۱ 2 منظور از از آن‌موجودی)ستکه معلول ليديد مي ]ورد وبه آن دا را ‎55 

صفحه 56:
۱۳ از آنجا که ملاك احتیاج معلول به علت» ضعف وجودي اوست. هر .موجود فقير و ضعيفي نيازمند علت است ضعف مرنبة وجودی ا که می نوان شناخت و زبه گفته امیرالموسنین 8) ریس از( ۳ ارت 

صفحه 57:
ب) برهان علي ‎sss 0‏ عناتي را ‎er eas pemes‏ ۱ ‎wares‏ تالت ند که این نات عبارت است ار ‎Be EMSs ay ‏محدودیت مكاني ندارد؛‎ ‏مارا ان بر بان ‏ا ۱ ‏* خداوند مثل و مائند ندارد تا از أن طريق مشابه شناخته شود؛ ای ‎Ee‏ ‏* افول و زوال بر او رأه ندارد. 

صفحه 58:
ب) برهان علي الع زو ور سا سل 3 برخي معترضان برهان علي مي كويند: جه اشكالي دارد كه سلسله 5 بي نهایت ‎Pe‏ ۱۳ جهان خودء علت خود باشد؟ 2 بر خود باشد و این امر مستزم آن است که موجود بر خود مقدم باشد و لازمه آن اجتماع متناقضین است که اجماع ‎Jes ots,‏ ارت 

صفحه 59:
‎Sed‏ رح ‏آدميان از ار ۲ ان منظم و هماهنك جهانء از خويش هن و نفل رسای و سح ‏پر از راد سرب رم حارن تیر صتر بر سس كع سباق ی را ‎00 

صفحه 60:
‎Sed‏ رح ‎1 eee nO) e ‏ل ۱ از ار را را اد ل ‎a‏ سس« ‎ob.)‏ 

صفحه 61:
ب) برهان نظم تست( را را یر سا مقدمه أول: عالم طبيعتء يديه أي منظم استء يا در عالم يديده .های منظم وجود دارند ‎aa)‏ هر نظمي بر اساس بداهت عقلي از ناطمی حکیم و با ‏شعور ناشی است که از روی علم و آگاهي. اجزای پدیدة منظم ‏رابا سا أرايش ناس و براي وصول يد دف مس كنار هم نهاده ات ‎ ‎61 

صفحه 62:
ب) برهان نظم = پدیدة نظم .مجموعه ای است که اجزای آن به گونه ای با هم | درف ‎ENS ey‏ ما ری را "بسند. سه علتر اصلي سازنجة مفهوم نظم Wee aye My val سانماندهی‌حسابشدم -2 62 

صفحه 63:
ب) برهان نظم ‎oy‏ راتس ترا ب- در سرت سره ساحت لمكم ‏.در اين برهان بر هدفمندى موجودات تكيه شده است ‏؛برهان هماهنكي ‏اين تقرير از برهان نظم بر هماهنكي و نظم كل عالم تأكيد دارد تا .ناظم حَكيم را براى كل عالم اثبات كند ‎63 

صفحه 64:


صفحه 65:
ed eC خواجه نصیرالدین طوسي در کتاب تحريرالاعتقادنتايجي را مبني ررك ره كارك سر رید * خداوند تعالى همواره بوده و باقى است. * خدا شريك ندار 3 ۳ * خدا مرکب نیست * خداوند در مكان قرار نكرفته است و نمي توان به او اشاره حسي كرد. 65 

صفحه 66:
ed eC خواجه نصبرالدين طوسي در كتاب تحريرالاعتقادنتايجي را مبني ررك ره كارك سر رید / خداوند در چیزی حلول 6 لکد 5 خدا با غیر خود متحد نمي گردد. * خدا در هيج جهتي نيستء جون جسم نيست. * خدا محل حوادث نيست. 0 

صفحه 67:
ed eC خواجه نصبرالدین طوسي در کتاب تحریرالاعتفادنتايجي را مبني بر وجوب :وجود خداوند مي فرمايك * واجب الوجود در هيج صفتى به كسى احتياج ندارد. صفات خدا زائد بر ذات او نیستند. ۱ ea nce ‏خداء ملك و حاكميت دارد.‎ * د ارركم ‎Bal‏ 4 كا 67 

صفحه 68:
الف) راههاي ‎Fe‏ يل تحيرودوآثاق.انفسر-2 ا ا ‎Alles‏ انسان مي توائد به برخي از اوصاف الهي راه يايد 35h) of ال ال اه به قرآن و روایات معتبر معصومین :© ار Ae Sood ‏تلشفو‎ ese Te antes 1 Leee ie Wee Se SIs eG oe ‏تواند بسياري از این حقایق. از جمله صفات جمال و جلال المي را از‎ ‏.طریق مشاهدة قلبی درك کند‎ 68 

صفحه 69:
ب) انواع صفات خدا رل بر تس نک کل از تا دا بیان مي کنند و جنبة ثبوتي و وجودي دارند و نبود آنها گونه 5 نقص محسوب مي شود مانند؛ علم» قدرت . حيات و .... اين ترح صنات. با راشیت تبزتي و تال خوده سایة جل ز زيبابي ‎BEM Mey ce),‏ اف رل ره 69 

صفحه 70:
ب) انواع صفات خدا ‎ee‏ ی م ‎eee eae‏ 1 نفي مي کنند. از آنجا که نقص, نوعي سلب کمال است. ‎ee bees cars eee ete een‏ كردد. هدف ضفات سلبي, این است که قسبت نقص و کاستي را .از خدا سلب كنند و در نهايت آنجه مى ماندء كمالات است 

صفحه 71:
ب) انواع صفات خدا ارات قاو 2 .صفات تبوتئى خدا به دو دسته ذاتى و فعلى تقسيم مى شوند صفات ذاتي ‎ol‏ دسته از صفات هستند كه از ذات الهي انتزاع مي پابند أن صفات را بدان رو )5( نامیده اند 45 هموارة بآ ات الهي اند و در انتزاع آنها نیاز به تصور موجودات دیگر نیست .و ذات ‎res‏ متصف به آنهاست 

صفحه 72:
ب) انواع صفات خدا صفات فعلي خدا از آن دسته اند كه از ارتباط ات آلهی با مخلوقات ‎ab‏ مي شوندء مانند خالقيت كه از وابستكي وجودي مخلوقات به ذات كك انتزاع مي كردندك. . وقتي صفت شا تا .انتزاع ۳ م ‎fie‏ خالق موحودات ان 

صفحه 73:
ب) انواع صفات خدا صفات نفسي» ‎al‏ ار صفات اند که ذات الهی بدون لحاظ نسبت و اضافه به غير ذات» به آنها متصف مي شوند؛ مانند حیات ألهي كه نيازمند نسبتي خارج از ذات تیست؛ ولي صفت اضافي به الحاظ مفهومي, مشتمل بر نوعي اضافه به غير است؛ مانند علم واقدرزت که مشتمل بر اضافه و نسبت به شی ء اك .یعنی معلوم و مقدور است 

صفحه 74:
ج) بوشمارى صفات ذاتي ذبوتى رار م رو ار ام ير .همة موجودات آكاه است :علم خدا به سه صورت است 9 7-5 cee pare ‏بعلم‌به موجودلنتو‎ 

صفحه 75:
‎(z‏ اس صفات ‎re‏ ثبوتي ‎Ages chee‏ ‏از اوصاف تبوتى و ذاتى خداوندء قدرت است. تعريف قدرت به ۱ برخی متكلمين؛ فاعلي كه كار خود را با اراده و اختيار انجام می دهد. می گویند او در کار خود ((قدرت)) دارد ‏در ‎ae‏ تاره 3 ‎c iene Coartone Fal‏ | ,دهد و اگر نخواهد. انجام ندهد 

صفحه 76:
ee aS ced (d Bag hts ‏:براي اثبات صفت قدرت دلایلی آمده‎ ‏دست.‎ Ais ‏اعطا كنندة كمال فاقد‎ * ‏اتقان و نظم شگفت انگیز مخلوقات مي تواند هم دلیل علم و‎ * ‏قدرت الي باشد؛ زيرا اكر خدا قدرت نداشتء نمي توانست‎ چنین موجودات منظم شگفت انگيزي را با کیفیت بسیار دقیق بيافريند. 

صفحه 77:
ج) بوشمارى صفات ذاتي ذبوتى كاططوية از اوصاف ثبوتى و ذاتى خداوندء حيات است. حقيقت حيات به ويه حيات الهي براي آدمي روشن نيست؛ ولي مفهوم آن روشن :است. قرآن كريم مي فرمايد ا لي ل ‎(Chae‏ ‏خدلستکه رز ‎ees) (( (Gee es‏ كوي اه 

صفحه 78:
ج) بوشمارى صفات ذاتي ذبوتى :أز اوصاف تبوتي و ذاتى خداوندء اراده است. قران مي فرمايد دا ‎(Cea em rae‏ ((.كويد موجود باش لزنيز بودينكموجود موشود 

صفحه 79:
6 اس ‎re ole‏ ثبوتي اوادحل لول امه ای در پا برش ایا عم وم ‎KE (GSI)‏ :يكى است يا دو معناي متفاوت دارد مى فرمايد ‎a rene recat‏ ل نم عمارا لمنجام مومهم لكر خدا بخولهد؛ ولونميكوييمرآزرا ((للنجام مومهم لكر ‎sil US‏ 

صفحه 80:
ج) بوشمارى صفات ذاتي ذبوتى “اراده الهي به دو صورت در نظر كرفته مي شود ‎anes),‏ رلبطة خا صخنا با مخلوقاتس رجشمه می‌گیره و 1 0 00 PZ tmnt Woes VEE yey Cee ‏ا‎ ‎SS Sey Ses eS ley pg oe 80 

صفحه 81:
‎(z‏ برشماري صفات ‎re‏ ثبوتي ‎Sects‏ ‎Jas yk Gey allies] ete ens Slay‏ تا ل يت د انان ان ال بل فان . ‎Pe‏ ‎ar ee otter ng trent ed Oe Gena ree Taree‏ ۳ گفته مي‌شود خدا حکیم‌لستی عني‌خدا کار قبیح و زشنو لفو و عبث »و بسیهوده لنجام نمی‌دهد ‎9 

صفحه 82:
یر صفت عدل از صفات فعل خداوند است. مقصود از عدل. فرار دادن ا در Bb 2) te pbk ۱۳ SE eee etry) عدلتکوینی-1 عدل‌نشر ‎“Ht‏ ”7 0 

صفحه 83:
یر ع ا د 0 ean cca apy heres ‏جنين نظامي به هر موجودي به اندازة شايستكي و قابليت او‎ ‏ا 0 تعبيري خدا به اندازه ظرفيت و شايستكي‎ renes) ‏.هر شى ء به أو وجود و كمال أضافه كرده است‎ 83 

صفحه 84:
یر Lage eH بدین معناست که تکالیفی که خدا ‎Byte re bree cents‏ كرده استء بر 0 بعنی اولاً همة احکام لازم براي سعادت انسان را فرو فرستاده است و ثانياً هيج انساني را بیش از توان و ظرفیتش مکلف نساخته است 0 

صفحه 85:
یر ‎Bg eS‏ به اين معنا است كه خدا در روز قيامت ميان افراد به عدل داوري ‎ee cee‏ را تباه نمي كند؛ يعني ميان 0 كار به یکسازن ان دأوري نمي كند و پاداش هر گس را به ‎reen coed‏ ل ل ا ااا ماترازمهاوعد|را در روز قيامستهريا ميكنيم 2 ‏او ا شن ‎85 

صفحه 86:
بخش دوم 

صفحه 87:
الف) تعريف شر :به طور كلي شر رأ به دو قسم تقسيم مي کنند دا إنسانيإستمانن دزمي -1 5 5 2۶ ‏لا ار و‎ see pare آن‌شیر مبيمي‌ميگوینه مانند؛ ولزله آتشفشای سل طوفانو طاعون 

صفحه 88:
ب) راه حلهاي مسئلة شر ار نب[ اين دیدگاه بر آن است که در عالم شر وجود دارد. اما لازمة جهان مادی است و جهان مادی در مجموع خیر است. از این رو خلقت جهان بهتر از عدم آن است. از آنجا كه خداوندء قادرء e584) ges, 8 Ae lS] le MPS By lle ‏.أز او صادر شودء خير است‎ 88 

صفحه 89:
ب) راه حلهاي مسئلة شر ‎ee Sc 5-5‏ لدو د ‏“قارابي» فیلسوف بزرگ اسلامي ‎re‏ ی 537 ‎(Es ES PR eee So ‏مار‎ ‎60 ane laser eee ee ‏ار‎ ‏بر سح ما‎ 

صفحه 90:
ب) راه حلهاي مسئلة شر تافو روز با نسان-2 ۱ oe Oe ‏بدیها را نیز به او الهام کرده است. همچنین دستورهاي سعادت‎ 1 ‏بخشي را ا ا ل لك ل ا‎ See aad ‏است. اگر انسان رفتار و کردار‎ ‏بسياري از شرور طبيعي را از راه خويش بردارد. مثلاً ساختن‎ ‏.خانه اى مستحكم جهت مقاومت با زلزله‎ 90 

صفحه 91:
ب) راه حلهاي مسئلة شر وان[ ددا نسان 2 “خداوند در قوّآن مي فرشاي و لكر مرهم شهرهاليمان]ورهه و به تقوا كرلييده ۱۱ ‎cio‏ را را 0 ‎Cany‏ 0 ((.گرفت 

صفحه 92:
ب) راه حلهاي مسئلة شر و ها نسان- 2 ار درل را لا ۰ دس دریاسه سيبکارهايي‌که ۱ ‎seve ceil‏ ۱[ لستخدا ميخواهد نتيجة بعضواز ‎Paes areal‏ ا .به آنان چشانه شاید بسه سوي‌حقب ززگردند "خداوند دراقرآن در سور برقرعد آیه ]1 مي فر مايد در حقیقتخدا قومی‌را تغیبر ن می‌دهد مگر آنان‌خود حلخویش)) )). انك 25 92 

صفحه 93:
ب) راه حلهاي مسئلة شر مرو كود ا 0 ا ا ۱ تخاب ری دارگ ات آتان از ۳ وسیعتر و جامعتری برخوردار .بودند. هیچگاه به شر بودن برخي آمور. حکم نمي کردند 93 

صفحه 94:
ب) راه حلهاي مسئلة شر قار ‎Sag AL‏ قرآن کریم در سوره بقره ناخوش دانستن برخي امور را ناشي از :عدم شناخت جامع و کامل می داند و می فرماید ‎pe rays arg ree rts a oer)‏ ا ‎Pe eager ‏ا‎ ee ee NY ‏((.دلندو شما نمو جلنيد‎ 

صفحه 95:
ج) فواید شرور در جهان ۱ eee ‏فترتا ی‎ ea yhetob el, Sighs ‏.شوك‎ :قرآن مي فرمايد Ss ben) oc ees ‏ال ا‎ 

صفحه 96:
ج) فواید شرور در جهان ۱ meee N\A ove ne rye eee) ‏.مى كند‎ : در سوره سجده آیه 21 ا ا را را ۱ ((.موجشانيم لميد لنكه باز كرهند 

صفحه 97:
ج) فواید شرور در جهان Beers | ec or ree) ‏گاه خداوند. بندگانش‎ راستين بازشناخته كردند. خداوند برخي بندکان رادر كوران رنج و مصيبت و مشكلات محك مي زند تا خالص و ارزشمندتر گردند 97 

صفحه 98:
بخش دوم 

صفحه 99:
a odd Col :مراتب توحید عبارتند از توحید در صفات-2 بر اا ‎Nope sa‏ كن ‎99 

صفحه 100:
a odd Col منظور اين است كه خدا| يكانه؛ بى همتا و بى مانند است. ذات خدا کش ام ای که تسین تک بر نی درد رت فان در عالم خارج و ذهن, براي او فره ديگري را تصور کرد 100 

صفحه 101:
a odd Col در برد االک رن آید ۱۱3 ۱۳2 ‏وا‎ 7 Beery tee ل ‎aed‏ الور سر ل ا معبودی‌جز او نیستکه هم تولناستو هم ارت 

صفحه 102:
a odd Col Qos yen خدا همة صفات كمال را دارد و عقل و وحى بر وجود اين كمالات .در ذات خدا دلالت مى كنند ‎ea ick‏ ا باره مي فرمایند ‎۱۳۰ ۰ ‏ها‎ evs On Dy Lacy way yf | 0 ‏ار را ار‎ carl ‏اكه ن فر كاف ورك يفالت‎ a Se tls Wey pL ele) ‎102 

صفحه 103:
5507 3 در لا رح عر ‎he‏ وجن تدارد ۱ .استء مخلوق و افريدة اوست :قرآن در رل در [(بگو خدا خاق‌همه چیز لستو او لستیکتا و پسبروز)) لیرلستخناونه پسروردگار شم که لفرينندة همه چیز است‌جز)) ار 103 

صفحه 104:
a odd Col oS ee) به معناي آن است که تنها خدا در ادارة و تدبیر و کارگردانی جهان و انسان موّثر است. توحید در ربوبیت دو جلوه دارد: تدبير .تشريعي و تدبير تكويني ‎pens‏ تكويني: منظور كار كرداني جهان است. بدين معنا كه ادارة جهان ۰ ‎males‏ ایجاد و احداث آن. فعل خداوند یکتا است. ‎104 

صفحه 105:
a odd Col Ao eS ‏:خداوند در قرآن کریم در مریم و یس مي فرماید‎ Ges eer Ey eeu ger ea eae ey peo HD ‏اهف‎ ‎Soe a sD)‏ ا ا ا ل ياري شوند؛ ولي بتها نمي توانند آنان را ياری کنند؛ آنان بسان ‎ap ree‏ 0 ‎105 

صفحه 106:
5507 به معناى آن است كه قانونكذارى و تشريع فقط ويزة خداست؛ زيرا ‎Meee‏ ا ا و و ل : انسان خواهان زندگي اجتماعي است و هر اجتماعي نیازمند قانون .است 106 

صفحه 107:
a odd Col رن لذ :وبركى قانوتكدار لنسازشناسباشد؛ يعنوبه همة يموز ولمسرار جسموو رولني-1 الك له ظور مقرو كاف ‎Fee‏ 0 ‏ا اا ل‎ 01 Pega Wye gee Si nee eee ‏كك‎ 

صفحه 108:
الف) مراتب توحید Scoble rs) لا ‎RO Ere louie pester |e ROU‏ سجن او را بشنود و عمل کند. خدا در فرآن (سور تغابن, نساء) سر ترساید بسرتامويتولنيداز مخلقتخدا ببرهيزيدو به ۱۳ تا ‎a ENE)‏ اک 

صفحه 109:
a odd Col Tete tly) Porn Rear on epege cae OPS ea ear COON NT Cee ‏حعومت دیگران باید به اجازة خاص با عام او باشد. حکومت‎ ‏رت زارت لا له لت درل در‎ [0 ۱ E yur cuman| tsp pent amon ee ‏زرا‎ 109 

صفحه 110:
a odd Col رز وه ادن 3 یکتا پرستي اساس دعوت همة پیامبران الهي در تمام ادوار تاریخ است. همة أنسانهاً بايد خداي از ار ‎seas‏ ‏:موجودات دیگر بيرهيزند. قرآن در سورة نحل مي فرمايد ۱ Gee) ‏.طاغوتاجتنابورزذيد‎ )) 110 

صفحه 111:
از نمازء بهترين تجلي عبادت خداست؛ وسيله اي است كه مي تواند .بندكي خدا را تجلي بخشد. نماز غايت آفرينش آدمي است اقرآن گریم دا سوره ابراهیم در آیات 40 و 37 مي فرمايد ‎Ne se EMI Fa‏ رار نك رست يا )) 0 ۳2 gadis 7 seu aa ‏را‎ err et a ails.) 

صفحه 112:
از 3 ec eee-s mnyete>)) (Gs ۳ ‏رت را‎ ‏لل‎ a ree / ene aig) eC atl ‎Ap ets isis‏ كار وشو نايسند باز مودارد و قطعاً زر ۵۱ ۱۱ 

صفحه 113:
از اسرار, و حکمت های نماز 1 اسرار نماز را ياد خدا مي داند: ((به باد من نماز را بربا ‎Ae‏ ‎eens‏ دهندة قلبها و زنده کنندة و عامل بسياري از .فضایل و همچنین بسط عدالت است ‎113 

صفحه 114:
از اسوار و حكمت هاي نماز بوخدت-2 نماز در اوقاتي را ات نكي امت اسلامي اند ا ۰ را مي پرستند. .اين خودء تجلي بزركي از اتحاد و بگانگی است که 3 ان انوا ات تاه باس سر .متحد می کند 114 

صفحه 115:
از اسرار, و حعمت های نماز ‎eRe or creme lee PAE races KUO ers ee‏ ۶( پدید مي آید. 9 ن به نماز مي ایستند. ۱ ee eee ree ea ‏کمترین اختلافي میان‎ Meee perce 

صفحه 116:
از اسرار, و حکمت های نماز درهز از فش ملك نمازكزار ناجار است براي صحت و قبولي نماز خودء از كناهان ساب ردان بلس تاو باید از سلال پاش ر تکار .مجیور است آب تسل و وضو را از مال حلال فراهم سازد رال رت سر ا می‌بارد)] 

صفحه 117:
از اسرار و حكمت هاي نماز تاطاصوس برف 5 تداز = اطاعت و تبسیت از تال سطل را نیروسند سي کند. نساز «تمريني براي ابن احساس است نا انسان سر تسلیم فرود آورد ‎Gaited‏ نمازگزار باید در مواقع معین» همه بدن را بشوید و بیشتر اوقات پیب زر برد رت بر ر ترا رصر راز سرت رات ‎Reo‏ 

صفحه 118:
از اسوار و حكمت هاي نماز بامخااس ‎7/٠‏ مقصود از اخلاص اين است انكيزة عبادت و يرستش خدا فقط أنجام تكاليف الهيء یا بالاتر از آن شايستكي ذات او برای عبادت ‎gh‏ عنصر اخلاص ۳ ‎ve‏ ا ا ‎ECO Ry wa‏ عنوان يك صفت متعالي مي گردد و این روحیه مبداً بسياري از .فضایل اخلاقی است 118 

صفحه 119:
از ار از شادلبوه زقابد سا چون نمازگزار به نماز مي ایستد. باید با نشاط نماز بگزارد.اگر با كسالت اين عمل را انجام دهد مورد پسند خدا نخواهد بود. قرآن. منافقان را از آنروز که با کسالت به نماز مي أيستندء ‎Re eer‏ و هنكاميكه به نمز بر ميخيزندء با كسا لتهر مو)) | 11 

صفحه 120:
ور ار را( تا ‎RU CSC pee |r cee Al ee Seep cr‏ )) را 3 ((.بسرواعسر نلمؤكزارانيكه در نمز خود سهلإنكزيميكند)) 120 

صفحه 121:
از اسرار و حكمت هاي نماز ee ee ‏لس ل‎ 555 مرلقموق مز بائرو لزرا به هنكام بخولن نه به هليل)) بيتروان ابيتراز تج رازن نه به سب یر نیون | از ((.یقتشه تأخیر انناز 

صفحه 122:
ج) دلبل عبادت انسان جوا انسان باید خدا را عبادت کند؟ خداوند جه نيازى به يرستش ما دارد؟ ‎y)‏ say ‏ا‎ دما مس ‎Oe ER nC peepee‏ 7 مويساند 122 

صفحه 123:
ج) دلبل عبادت انسان جوا انسان باید خدا را عبادت کند؟ خداوند جه نيازى به يرستش ما دارد؟ ‎y)‏ Ceca ‏ا‎ Se pele one ‏ريم‎ ayy Syme hoe ey pat aes ‏حسرتقدیر و شکرگزاری‌را در لنسان‌ننده میکند و عبلستو‎ ‏.یرستش‌ماية تکام الكت‎ 123 

صفحه 124:
بخش سوم 

صفحه 125:
بخش سوم 

صفحه 126:
الف) تعر یف و اهمبت معاد ‎ees‏ ‏رل ‎AO eae‏ باشد. در اصطلاح به معناي دوباره زنده شدن يس از مرك است. معاد به معناى زندكى مجدد انسان و ساير موجودات است. خداوند قادر است از زنده, مرده و از مرده زنده خلق نماید 126 

صفحه 127:
الف) تعریف و اهمیت معاد بان ب در لا ب- تحت دربازد ماد حارت. بت ات ‎ca rl‏ ملم دوع تا رل ان اد از ‎Serra nee ‏شبختغایتو هدفزند گیب رلءلنساراز لهمیتبادیبرخوردار -2 تزیرا در شکلگیریةعالیتها و لعملنسانن قش‌مهمي ‏.دارد 

صفحه 128:
پل دا BS eee ec UUp eho ene) aS) TOE) ‏كه خود نشانكر اهميت معاد است.‎ ‎iets cad‏ ات ‏لیا گمان‌کردید شمارا بیهوده لفريديم و به سووها)) ‏تب ار ‎128 

صفحه 129:
پل دا «خداوند در سوره مردم می فرمایک 0-5 2 ميمبرم و)) ال ا الا سار در لور توح می فر مايد ۱ tes ‏را خايج مي‎ ee a ead Ween ‏سر‎ 129 

صفحه 130:
ب) نمونه هاى مشابه لعجاو سر زان «خداوند در سوره نقره مي فر دا CIC ‏ا‎ ie ere ‏كه جكونه مرشكا زر زنده مي‌کنی؟ خدا ک شمگرلیمان‎ Pe I ‏ا ا ل‎ aK ge sal pentane ee ‏ا‎ eer at ae بگنار آنگاه نها را فرا خولن شنابانسه سویتو مي‌آیند و لا 

صفحه 131:
ب) ذمونه هاي مشابه #خداوند در سوره کریف می فرماید ۱ eye Pees ey eter ‏((.خدا حقلستو در فرا وسیدرقیاتهیج شکونیست‎ 

صفحه 132:
ب) ذمونه هاي مشابه .حضرت عيسي مردكان را به اذن ‎ees‏ زنده مي كرد ار در رت كاين به آثر رحمطاهیسنگر که چگونه زمینرا بسعداز مردنت) زندهم مي‌کنده چنینکسي‌زنده کنندة مرددگانلسنو او بر همه ((.جيز تولناست 132 

صفحه 133:
رد حرا وروت ‎eis one lea rer eee eC eee‏ ل شده است كه ميل ابه رندكي جاوبدان وابقا داردء و از نيستي و فنا بیزار است. وتان تاعبت را نار گرآن در سوره دا زا رد هدف رها مي شود... آیا چنین خدايي نتواند که مردگان را زنده ‎0 ‎133 

صفحه 134:
ج) براهین معاد ‎Dont Yoo borer‏ از ات لا ی از رواد ار با ترس ‎BWW‏ ی ‎esi)‏ ها ۱ ان روا نمي ‎(CESS‏ 

صفحه 135:
ج) براهین معاد Dart Way lope برخى آيات كواهى مى دهند كه خداوند تبهكاران و صالحان را :برابر نمي داند 1 ۱۱۱۱ ا 00 رت ص - 28 ((تبهكرانبه يكسازيفتر ميكنيم؟ 

صفحه 136:
ج) براهین معاد درت ور هت و زر آدمي مي تواند به حقانيت معاد راه يابدء برهان معقولبت (دفع ضرر محتمل) است. اگر آدمی اعنقاد به معاد و اسر ام .كندء يى مى برد كه اعتقاد به معاد رجحان بيشترى دارد 136 

صفحه 137:
د) انواع معاد ‎os‏ عي انون رماتو * برخی اعتقاه دارند که بعد از مرگ و حتی در قيامت فقط روح مجره محنور مي گردد. و دیگره بدتي که روج به آن تعلق داشته, به محشر گام نمی نهد. پا | 

صفحه 138:
۱ كد نون و سنوت * كاه منظور از جسماني و روحاني بودنء آن است كه بدن يا روح به تتيابي و يا هر دو متعلق باذاش و كيفر قرار كبرنت از ابن روء معاد جسمانيء به اين معنا است كه تا بدني در ميان ن نباشدء پاداش و کیفر تحقق نمي پذیرد(مانند خوشی) ولي اگر علاوه بر لذتها و آلام جسماني, يك رشته پاداشها و کیفرها و آلام روحي ‎BOE ee eee ere eS Se Bee‏ 138 

صفحه 139:
د) انواع معاد ‎Qo) A yo alee sity‏ ا ۱ ک دا ‎XN wor‏ دعاي 20 ا ا ا ‎Ooi‏ ۱ به دعاي حضرت عیسی (ع) 139 

صفحه 140:
د) انواع معاد ‎pees‏ ۳ دوم: آياتى كه به روشنى كواهى مى دهند انسان از خاك آفريده ‎ed‏ ا ل ا 0 ‎wl‏ از آن(یمیی شم را آفریده لیم و در آن‌شما را بساز می‌گردانیم)) طه - 55 ((,و بار هیگر شمارا از آنببرین‌می‌آوریم 

صفحه 141:
د) انواع معاد ‎pees‏ ۳ ‎eee‏ آياتي که نشان مي دهند در روز رستاخیز اعضاي بدن انسان بر اعمال أو كواهي مي دهند و تفسير إين اعضاء به اعضاي ‎ENS by ante Beers‏ ظاهر آيات است در روتی‌که با زبانها و دستها و پاهایشان علیه آنازسه نجه)) ‎ 

صفحه 142:
بخش سوم 

صفحه 143:
الف) ماهبت مرک مرگ دریجه اي به زندگي نو است . مرك مرحلة ديكري از زندكي ‎JET,‏ ات دید اسان لد ((.مرك:خستيزمةلاز من لآخرتو آخريزم ةلاز مني لهنياس4) 

صفحه 144:
الف) ماهبت مرک ات وا رورش 21 مرگ درزبان فارسي مترادف با واة موت در زبان عربي است. موت به معناي از دست رفتن قدرت و توان چيزي است. كاه مرق ۳ .براي بدن بكار مي برند و كاه براي روح مراد این است که روح. ابزار جسمانی خود رااز دست داده ودر واقع نيستي در كار نيست و انتقال از مرحله اي به مرحلة ديكر يك رت 144 

صفحه 145:
الف) ماهيت مرى اسام عليي (2) سي فرسایند ‎(SU re csc) Mey aly PowrP) by rm el‏ ‎١‏ دی ور را رت رس ار 

صفحه 146:
الف) ماهيت مرى :امام حسين (ع) مي فرمايند جولنمردلن‌صببر کنیدا ال مشواريها به باغهايك سترهه و نعمتهاوييوسته منتقزمي ‎oes‏ اد ار ال موی 3 راد ری ‎ca)‏ 

صفحه 147:
الف) ماهيت مرى از نظر قرآن و احاديث مرك انسان و جهانء سنتي حتمي است و .گريزي از آن نیست ال ‎Moore era (ee‏ ار ((.هر لنسانئ طعم مركرا موجشد )) هر جاب‌اشید». مرگشما را در مويابد هر چند در بسرجهاع)) ((«متحكم باشيد 147 

صفحه 148:
الف) ماهيت مرى ‎Dye Pot,‏ .مردي به حضور پیامبر آمد و گفت مرگ را دوست نمي دارم حصضرت از او پرسپدند: ((تروت داری؟) کف بلی. فرمود: (( با “جيزي براي و سراي ديكر فرستاده ‎(a‏ گفت نه. فرمود ای ات ۱ 

صفحه 149:
الف) ماهيت مرى :امیرالمومنین علی (ع) فرمودند (aera cae ‏دارد‎ را ا ار ‎(ly‏ ((.كودك شيرخوار به يستانمادر 

صفحه 150:
الف) ماهيت مرى ار اك :مردي به امام مجتبي كفت جرا ما مرك را دوست نمي داريم :امام فرمودند 00 ‏ا ا ل ل‎ feo eee ‏((.:نموداريد كه از خانة لبد به ويرلنه منتقلشويد‎ ا میم فرمایند ‎et Sar epee eet weed e‏ 2065م ‎wl.)‏ ‎150 

صفحه 151:
ب) انواع مرک ا ‎pp eee Sea ema cage Cel emer‏ يكسان نمي كيرند؛ بلكه بعضي را با احترام و آساني و برخي ل ۱ 0 

صفحه 152:
ت) انواع مرى را 5 ‎AS‏ ۱ 9۳( ميكيرند در اك بلكوا! ياكيزه لند. به نها مي‌گسویند: راد سل رن رد را 

صفحه 153:
ب) انواع مرک ‎BAIS Gals abe‏ بارد ی فرداید م رگبوليم مره سان‌سوییدنسوي‌خوش|سنکه بسه سبط خوشیلن بسه ‎cee‏ و همه درها از او ‎ut piss‏ ‏((.بتدد 

صفحه 154:
ب) انواع مرک سرت اسلا سالتان ر کزان ات رال در رد رد ۱2 ‏رح تج‎ ese 7 ‏ار‎ 

صفحه 155:
ب) انواع مرى عي انان 11 سرت اسلا سالتان ر کزان ات دح (2) سرد بت را سس رت را ۱ ۱ ۱ يوشيدنكثيفتريزو خشنتريزلاسها لستو يالنتقلزاز خانه ۱ ‏ا‎ Erde te 

صفحه 156:
ب) انواع مرک از ديدكاه قرآن تن و قلب هر دو عارض مرك مي شوند. انكاه كه ‎Mi renege ema es ay)‏ ۱ نظر تعقل و تفکر در مرتبة دونی برسد و براي سخنان حق ‎ie,‏ را تلافت راشب ار ی درد 156 

صفحه 157:
ب) انواع مرک :قرآن در اين باره (نمل - 80) مى فرمايد 00 ‏ل‎ mre ee sa eee ‏دسا را‎ 140 23) 

صفحه 158:
ب) انواع مرک ۱ ei Cate a esl ea Mpc ‏م‎ ‎eyo eee prep ty le pce | ret ‏نه به قلبونه به‎ sub sis. )) 

صفحه 159:
ب) انواع مرک قرآن برای جامعه همچون فرد مرگ قائل است. مرگ جامعه بر اثر ظلم و «ستم و گناه و نافرمانی خدا پیش مي آید ee 50 ‎va‏ م ل ال ل ‏اك ۰ ۱ ‎159 ‎ 

صفحه 160:
ب) انواع مرک ‎ol 3‏ در این بارد. (هود - 117) مي فرماید ‏و يرورهكار تو بر لزنبوهه لستكه شهرهاييرا كه مرهنش)) ۱ ۱ ۱ 

صفحه 161:
ب) انواع مرک ا را كسب معارف الهي و كسب روزي حلال است :فرآن در ایا باره (بقره - /15) می غرماید 4 كنان)) ((.زندكاننكه ولوشما درك نميكنيد 

صفحه 162:
ج) توبه ووصيت در حال مرى ‎ee‏ ‎S|)‏ او ار 5 ‎Or ced‏ ا ا ا ‎Di‏ ‏.آدمي ‎ep ees‏ 0 بنابر آیات قرآن توبه و ایمان در لحظه مرك قبول نمي شود؛ زيرا توبه و ندامت در صورتي ماية کمال روح انسان است که فرد نادمء به انجام گناه قادر باشد 162 

صفحه 163:
ل كو تس مرا ترا ن در سوره نساء مي فرماید ‎AG On page es) iene es mane ered)‏ ) سور زارد ار < جر در رس در 0 مركيكياز لیشانشرا وسد. مي‌گوید: پسروردگارا.)) ‎me‏ بر ا ا ين 32 163 

صفحه 164:
ل PI ree ‏ا‎ Cateoen IS Is FS eon Se A i ole as os Say ‏جرد‎ DS. eee ce ‏در سوره بقره‎ ols: ‎Cee ere cope cero ene gy | eee‏ الكل ((.يسد لكر مالواز خود بر جايكناشته؛ وصيتكند ‎164 

صفحه 165:


صفحه 166:
لا( ‎ee coed‏ ا لك ‎es oe pel‏ ار ‏السته معنای ظاهري قبرء همان گودالی است که جسد انسلان در آن ‎Pee nee renee n‏ ۱[ در این باره می فرماید ‏و بیشاپیت نان سروخرلستتا روزيکه بسولنگیشته خواهند)) ‏((.شد ‎166 

صفحه 167:
لا( رك ری النت نه هيان در شي ء سايل شود و از اين رو به «جهاني كه ميان دنيا و آخرت استء برزخ كويند :أمام صاداق (ع) منظور از برزخ رأ جَنْينَ فرمودند ا ‎Ce eae a el‏ 

صفحه 168:
ب) تصویر رستاخیز و ‎Bie‏ كوك عاد در روز قیامت. لرزشي سخت زمین را فرا مي گیرد. آنچه بر زمین ‎ne‏ و ور رس( صورت غير متعادل در مي ايند. درياها از هم شكافته مي شود و .جوشان و برافروخته مي شوند 168 

صفحه 169:
سس كت ,لان متا تارم2 ‎eles)‏ و ا الت شوند: آسمان دجار نوعي تموج و حركت ياره ياره و شكافتة مي شودنور خورشید و ماه به تاريکي م یگراید. نظم آنها به هم «مي خورد و به سوي زمین پرتاب مي گردند 169 

صفحه 170:
ب) تصوير رستاخيز بحر نت سرت نت ب بیش از تیا رس رح في ده رز ديگري نفخ حیات است که قیامت برپا مي شود و صحنه جهان با زر حا رن سب سرد ز نت اننات! ر حرانات در ود ‎hs‏ دی ‎170 

صفحه 171:
ب) تصوير رستاخيز أقرآن درباره نفخ د ۳ دمیده می‌شود. بس‌عمه کسانیکه ‎yo‏ 1۳ ‎Fe any ESP IN cone ODE‏ ار 9 بر را ار ((.لنتظار حسابو جزا ميمانند 

صفحه 172:
ج) اوصاف قیامت | قرآن, نامها و اوصاف مختلة رت ای نت ان اا اسح زان روات ب ات | enn See rete 

صفحه 173:
ج) اوصاف قيامت زوج قرآن, نامها و اوصاف مختاة ۱ أوصاف ای ا 1 ek a a ie 7 ‏بستكان قطع بيوندها و جدليي”‎ SEE wendy Corll se ne eee nea 

صفحه 174:
د) حسابرسی اخروی ‎eS‏ رت قرآني روز قيامت روز حساب است روزي که خداوند به ‎oles‏ اعمال بندگان ‎fe‏ رسد. در واقع مزرعه آخرت ‏.است و هر چه کشت کنیم همانقدر برداشت می کنیم هدف از حسایرسی بندگان این است که عدل و حکمت خدا ‎174 

صفحه 175:
52-00-0006 :قران کریم در سوره عاشیه مي فرماید ((.عهدم رات :قرآن كريم در سوره نساء مي فرمايد 29 )1 

صفحه 176:
52-00-0006 كد وروا أغران كريم در الشورة إسراء مس غرمايد اسار ‎redo Ey Noe Tvs‏ رلك رك 0ن ا ل ل ل كار ل ار كا الك ا سل لكات 

صفحه 177:
د) حسابرسی اخروی ترا پر در رد در 00 ‏ل‎ eae ip | eee] em) (۲ )5 تا ار در حرلمشانعقاب) 

صفحه 178:
د) حسابرسی اخروی تن تست .3 حسابرسي خدا به كونه اي است كه حجت بر بندكان ن تمام مى .شود و هیچ انساني نمي تواند براي كناه خود عذر بياورد ‎4b) & @) 5) pbk‏ ‎omy One anUNW-E-yee OTe‏ ار ار هد ااا ا ‎ek‏ 

صفحه 179:
Fee (2 در قيامت اعمال خوب و بد انسانها را وزن مي كنند و كساني كه كان ‎(Ga Sle gees‏ تا تا ۱ ‎esses‏ 0 موكنيم کپسبه هیچکس]) ‎a pe ee ee‏ ل 0 زا ی ی ار نع اس یالب ری ۰ ۱ ‎179 

صفحه 180:
د) حسابرسی اخروی ار ام ال ات ی ایس تا اسان سر نی بر تال ييامبران و اوصيا عرضه و ملاك و معيار و ميزان هر امتي عمل لا ۴ ای (۲۶ مي دنا (CEI ‏رز‎ 180 

صفحه 181:
د) حسابرسی اخروی میزان براي اهل ایمان است. براي مرکان و گنهکارانی که بر اثر ِا ا ا ‎ee dese O)) Sres oe Oe‏ ترا رد 

صفحه 182:
و) کواهان روز رستاخیز ‎Bullies gle) lve GMS goes,‏ رم 1 ال محر 2 ان فرك با زیت Fate nee com oo een ES ‏.اعمال اوست‎ 

صفحه 183:
و) کواهان روز رستاخیز ‎Ae =‏ :پیامبر در این باره مي فرمایند ‏ا 0 كك از مرد و ينوب لنسرزهه لسة)) ۱ و مي‌گوید او فعملرا در فلازروز لنجام دادم 5-33 ‏,زمان حوادث را ضبط مي کند و به فرمان خدا در روز قيامت باز مي كويد “ادام عاد (ع) سي ترسايد ‏((لمروز روز نوبي إسستكه در قيامتبر لعمل[ها وله لسب) 

صفحه 184:
و) گواهان روز رستاحیز 7ك[ زود قرآن ن در روز قیامت به صورت انساني مجسم مي شود و با 0 باز مي كويد ‎ys‏ احماعط 7 ‎ahs‏ مي فرماید: ((فرستادگان ما به آنجه نیرنگ ‎Besa‏ ‏و ‏۳ و ی ‎ecn‏ ل 9 آدمي أويخته 5 شود 184 

صفحه 185:
و) كواهان روز رستاخيز 0 ‎rele‏ 0 مي فرمايد ‎(Cee fehl ye lly yo‏ : 0 ا ا ا ‎Cents ee een keen‏ دار عام تر از اعضاي بدن است. هر عمل زشتي که ‎joao eal edo‏ يوست بدن ثبت مي شود .و در قيامت به فرمان خدأء همه را باز مي كويد 185 

صفحه 186:
ز) تحسم اعمال سروم تین لت که اسال نت ربدانان مرت دنيوي دارند که ما آن را مشاهده مي کنیم و نیز صورتي اخروي .که هم اکنون در دل و نهاد عمل نهفته است دق رآن دراین باره هي فرهاید رودذيكه هر كسولنجه كار نسيكبه جا آورهى نزد خود)) ۳۳۳ مت بدي‌که لنجام دادم لستحاضر و مادم مي‌بابد و آرزو ميكند مباناو و عمن روا فاصله مکاني ((.يا يمانيسيرويديد [يد 186 

صفحه 187:
ز) تجسم اعمال ay J sal Sy ay از ستمكروبسيرهيزيه كه ستمدر روز قياصتيه 00 ((.تاييكيها به صورنتييكيها نمايازموشود تقرآن مي فرإنايده ‎ayy‏ لعي م سني (.کس‌هموزنذره لو‌کار ب دونجام دهد آنرا مي ند 

صفحه 188:


صفحه 189:
‎Crewe pear Ter‏ ا ا ,همه نعمتهاردر اآن نافت می شود ‏جهنم» جابی است که در آن, گناهکاران و ظالمان به انواع عقوبت بکرتتر مي شوند ‎189 

صفحه 190:
را ره در سورلا نحم سي غرماید و قطعا پسیامبر بر هیگر او را تبز مشاهده کرد ره سنوم)) ال لك را .مقصود از 2 ل ل 

صفحه 191:
الف) آفرينش كنوني بهشت و جهنم نقران در سوزه آل عمران = فرمايد و براي نيلبه لمرنشاز يروردكار خود و بهشتيكه)) ‎Boland‏ ی ‏واز ی رد برليكافرلر: الل لا .لستبشتابيد 5 

صفحه 192:
ب) راه رسیدن به بهشت ابر رال دالاس نان را رت را تاد “قران در م فرمايد را ۱ ۳ بر ۱۳ ‎ROD eee en poe an)‏ 

صفحه 193:
ب) راه رسیدن به بهشت ل “قرار ‎Te)‏ 0 ماید با ‎(Cee eee eee pean‏ از ما ار( او تجلوز نماید» مرا در اک در ‎ma)‏ ‏((.خوهد بود و بولواو عنلبی‌خشستور لست 143 

صفحه 194:
ب) راه رسیدن به بهشت ‎ral‏ جوز را ‎a:‏ مشتركي براي راستگویان و پرهیز کاران و نیکوکاران برشمرده ‎ony‏ ايمان به خداء فرشتگان. كتابهاي آسمای و پیامبران الهي و نیز اتفاق به ‎eeer) 2‏ ۱ ماندگان ل ‎eS eee ee eee rea ens eer‏ در سختي و دشواري «گران در سوره بقره می فرطاید ۱ epecone pest esvie)) 194 

صفحه 195:
ب) راه رسیدن به بهشت خداوند نیکوکاران را به بهشت مي برد؛ اما نيكي عملي است که «رضایت خداوند را فراهم مي آورد قران در سوره انفطار مي غرماید قطع نیکانبه بهشتندوند و بي‌شك بدکارلندر)) ۳ 195 

صفحه 196:
ب) راه رسیدن به بهشت Ey py eee ey eee eS ‏زا که ور وله‎ al fen : : es ‏رل در‎ 000000 ‏((.سرلنجام آزسرلعجاويد‎ 196 

صفحه 197:
ب) راه رسیدن به بهشت آنان که نماز را ترك نمي کنند و بر هر فريضة دیگر به آن ارجحیت ,دهند و به روح حقیقت آن پي برده اند ‎eae 0‏ مايد نا رکه بو ما مرن آنادر بخ ها ‎(Loe‏ ‏)) .دلشته موشوند 

صفحه 198:
ب) راه رسیدن به بهشت تاقرو ورا درا دار مهمترين انفاق در رأه خداء انفاق علم و دانش و احكام و معارف ‎oe‏ ار كران مي قرمايك ‎SNE‏ ا لي ا ‎(ieee‏ ‏اك رو له تا یر د ممم كان دار ا ‎Lae roe ome‏ عمل 148 

صفحه 199:
ب) راه رسیدن به بهشت ‎Site‏ ور ار رد در م .همائئد مقام عنديت يا قرب |رزشمند نيست ‏ترا در برد ‎Jl‏ عمران 5 ترساید ‏ا ‎perp‏ ا ا الا ‎Cone)‏ ا ل ار ‎199 

صفحه 200:


صفحه 201:
0 اندیشمندان در حقایق خداشناسي سا شناسي از مهمترین موضوعات تفکر انساتي آست تا دانشجویان ضمن تعمیق و تقویت ایمان ديني و خداباوري از آفات .فكريء روحيء علمي در امان باشند 

صفحه 202:
0 روشن شدن اهدافء برنامه ها و حكونه زيستن تا حد زيادى ‎eed‏ ل ل دو مسئله مهم مبداء و معاد است. ‎te pad er‏ ا ا لت دانشجویان است 

صفحه 203:
نتیجه گيري در صورتي اس شبهاتي در زمينة مسائل خداشناسي و بحرانهای فرا روی انسان و نقش دین در دنیای معاصر دا ا ار ل اثر مي تواند به راه حلهاي اس یابد و به بسياري از دغدغه 

صفحه 204:
وه " 2 

انديشه اسالمي 1 تهيه كننده :زهرا خيراللهي گروه معارف اسالمي دانشگاه پيام نور 1 اهداف كلي خدا شناسي و فرجام شناسي 2 اهداف رفتاري آشنايي با: -1انسان و ايمان -2ايمان -3مبدا -4صفات خدا -5مسئله شر -6توحيد و عبادت 3 -7معاد -8مرگ -9بعد از مرگ -10بهشت و جهنم بخش يكم 4 بخش يكم فصل اول 5 شناسي خودشناسي الف)خود الف) از مسائل مهم انسان و شايد مهمترين آنها ،شناخت خود انسان است. دعوت به شناخت انسان از توصيه هاي مهم پيامبران الهي ،عارفان ،عالمان اخالق و فيلسوفان است. اگر انسان با تامل استعدادها و امكاناتي كه براي رشد او آفريده شده است، بشناسد ،بهتر مي تواند سرمايه هاي وجودي خود را به كمال برساند. 6 شناسي خودشناسي الف)خود الف) قرآن و روايات اسالمي ،انسان را به خود شناسي دعوت مي كنند. قرآن مي فرمايد: انسان بايد بنگرد كه از چه آفريده شده است( .طارق)5- آيا انسان به ياد نمي آورد كه ما او را آفريديم و حال آنكه چيزي نبوده است؛ (مريم)67- اي كساني كه ايمان آورده ايد! به خود بپردازيد(....مائده)105- 7 شناسي خودشناسي الف)خود الف) امام علي (ع) مي فرمايد: ((كسي كه به خود شناسي دست يابد ،به بزرگترين سعادت و كاميابي رسيده است)). در تاريخ فلسفه ،خودشناسي ،از نظريات اساسي سقراط بوده است. ايمانوئل كانت فيلسوف بزرگ مغرب زمين مي گويد: ((انسان قبل از هر چيز بايد به ارزيابي و شناخت دقيق توانايي خود بپردازد)) 8 شناسي خودشناسي الف)خود الف) -1مقدمة كمال انساني نقطه آغاز شناخت سرمايه هاي وجودي انسان است .انسان مي تواند از خود بپرسد: آيا حد وجودي انسان در حد ساير حيوانات است يا قدرت تعالي و رشد پرواز كردن دارد؟ اگر قدرت پرواز كردن به عالم ملكوت را دارد تا چه حد مي تواند پرواز كند؟ آيا انسان جز بدن مادي ،حقيقت ديگري به نام روح هم دارد؟ پاسخ به اين سؤاالت مقدمة تكامل انساني است. 9 شناسي خودشناسي الف)خود الف) -2پيش درآمد جهان شناسي انسان بايد ابتدا قوا و ابزار شناخت خود و گستره و مرزهاي آن را بشناسد تا بعد به شناخت جهان دست يابد. اميرالمومنين علي (ع) مي فرمايند: ((كسي كه خود را نمي شناسد ،چگونه غير از خود را تواند شناخت؟)) ((كسي كه خود را بشناسد ،ديگري را بهتر مي شناسد و كسي كه به خود جاهل است ،به ديگران جاهل تر است)). 10 شناسي خودشناسي الف)خود الف) -3مقدمة خداشناسي امير مؤمنان علي (ع) مي فرمايد: هر كس خود را بشناسد ،پروردگارش را مي شناسد. جنبه هاي گوناگون خود شناسي : از آنجا كه فطرت آدمي با معرفت خدا عجين است ،دعوت به خود شناسي در واقع دعوت به خداشناسي است .بنابراين ،خود شناسي ،مقدمة محبت و معرفت به خداست. 11 شناسي خودشناسي الف)خود الف) -3مقدمة خداشناسي جنبه هاي گوناگون خود شناسي : وجود انسان ،وجودي وابسته و ممكن الوجود است و چنين موجودي نمي تواند ،آفرينندة خود باشد و وابستگي انسان به خدا مشهود است. قرآن مجيد مي فرمايد: ((اي مردم! شما به خدا نيازمنديد و خدا است كه بي نياز و ستوده است)). 12 شناسي خودشناسي الف)خود الف) -3مقدمة خداشناسي جنبه هاي گوناگون خود شناسي : اگر انسان ساختار پيچيدة خود را مورد تامل قرار دهد ،به ناظمي حكيم و عليم كه چنين ساختاري را پديد آورده است ،آگاه مي گردد. قرآن مجيد مي فرمايد: ((و در زمين آياتي براي جويندگان يقين است و در وجود شما؛ آيا نمي بينيد؟!)). 13 شناسي خودشناسي الف)خود الف) -4حالل مشكالت انسان بسياري از مشكالت انسان ناشي از خود ناشناسي است. اگر آدمي نقش خود را در زندگي ،حقيقت واقعي خود ،هدف خلقت ،رابطه اش با خدا ،نقش اخالق نيكو و ...را بداند ،بسياري از مشكالتش حل گشته و زندگي سعادت آميزي را براي خود رقم مي زند. 14 انسان حقيقتانسان ب)حقيقت ب) در باره حقيقت انسان دو ديدگاه وجود دارد: -1مادي :كساني كه هستي را با ماده برابر مي دانند يا انسان را پديده اي كامًال مادي تلقي مي كنند ،تمام قوانين حاكم بر حقيقت انسان را مادي مي دانند. -2الهي :اين گروه عالوه بر بعد مادي انسان ،بعد غير مادي او را نيز اعتقاد دارند ،و براي انسان عالوه بر بدن مادي ،حقيقتي به نام ،روح ،قائلند. 15 انسان حقيقتانسان ب)حقيقت ب) قرآن در آياتي به دو ساحتي بودن انسان (روح و بدن) ،تصريح مي فرمايد: سپس خدا ،اندام انسان را موزون ساخت و از روح خويش در وي دميد. (سجده – آيه )9 خدا روح مردم را هنگام مرگشان به تمامي باز مي ستاند( .زمر – )42 بگو :فرشتة مرگ كه بر شما گمارده است شماها را مي ستاند و آنگاه به سوي پروردگارتان بازگردانده مي شويد( .سجده – )11 16 انسان حقيقتانسان ب)حقيقت ب) قرآن در آياتي به دو ساحتي بودن انسان (روح و بدن) ،تصريح مي فرمايد: و هنگامي كه پروردگار به فرشتگان گفت :من بشري را از گلي خشك ،از گلي سياه و بدبو خواهم آفريد .پس وقتي آن را درست كردم و از روح خود در آن دميدم ،پيش او به سجده درافتيد( .حجر – 28و)29 ‏ 17 هرگز كساني را كه در راه خدا كشته شده اند ،مرده مپنداريد؛ بلكه زنده اند ،كه نزد پروردگارشان روزي داده مي شوند ( .آل عمران – )169 انسان حقيقتانسان ب)حقيقت ب) -1بعد ادراکي انسان بعد ادراكي انسان در دو حوزة نظر و عمل فعاليت مي كند.اگر متعلق شناخت ،اشياء ،آنگونه كه هستند يا خواهند بود ،باشد ،به آن حوزة .شناخت نظري مي گويند ولي اگر متعلق شناخت ،عمل انساني از جهت خوب و بد ،يا بايدها و نبايدها .باشد ،به آن حوزة شناخت عملي مي گويند 18 انسان حقيقتانسان ب)حقيقت ب) بعد ادراکي انسان 1- ادراك نظري شناختي كه براي انسان حاصل مي شود ،يا از طريق صورت ها و .مفاهيم ذهني است كه علم حصولي نام دارد انسان مستقيمًا به متعلق شناخت و يا وجود واقعي و عيني آن آگاهي .دارد كه به آن علم حضوري مي گويند :امام علي (ع) من خدايي را كه نبينم عبادت نمي كنم؛ البته نه با چشم سر ،بلكه(( )).با چشم قلب 19 انسان حقيقتانسان ب)حقيقت ب) بعد ادراکي انسان 1- قواي علم حصولي قواي حس :بسياري از صورتهاي ذهني از طريق حواس پنجگانه به ما .مي رسند قوة عقل :اين قوه توانايي درك مفاهيم كلي را دارد؛ مانند مفهوم انسان، كتاب ...عقل از طريق استدالل و قياس و برهان به معلومات جديدي مي رسد .رياضيات و فلسفه مصداق بارز معرفت عقالني اند .به معلوماتي .كه توسط اين قوه كسب ميشوند معلومات عقالني مي گويند 20 انسان حقيقتانسان ب)حقيقت ب) بعد ادراكي انسان 1- ادراك عملي شناختي كه در حوزة عمل يعني بايدها ونبايدها و خوبها و بدها است ،حوزة شناخت .عملي مي گويند؛ مانند اينكه عدالت خوب است يا انسان بايد راست بگويد به تعبيري ،حكمت عملي عبارت است از علم به تكاليف و وظايف انسان .علوم تربيتي . مكاتب تعليم و تربيت در شمار مجموعة معرفت يا حكمت عملي اند؛ زيرا به عمل .آدمي ارتباط دارند 21 انسان حقيقتانسان ب)حقيقت ب) بعد گرايشي انسان 2- بعد گرايشي ،همان تمايالتي اند كه با روح انسان سرشته شده اند .هر انساني ذاتًا از اين گرايشها – هر چند در حد بسيار ضعيف و نهفته -بهره مند است و آنها را به طور بديهي احساس مي كند .اين تمايالت بر اثر عوامل .خارجي و القائات محيط و جامعه و تربيت پديد نيامده اند 22 انسان حقيقتانسان ب)حقيقت ب) بعد گرايشي انسان 2- :گرايشهاي انسان به دو دسته تقسيم مي شوند گرايش هاي حيواني :اين گرايش ها ميان حيوان و انسان مشترك اند1- . مانند :گرايش به حفظ ذات و صيانت از خود و ميل به جنس مخالف ،اين .گرايش ها را غريزه هم مي گويند 23 انسان حقيقتانسان ب)حقيقت ب) بعد گرايشي انسان 2- :گرايشهاي انسان به دو دسته تقسيم مي شوند گرايش هاي انساني :گرايش ها و تمايالتي اند كه به انسان اختصاص دارند و 2- .يا دست كم نشانه هاي آنها در حيوانات كمتر مشاهده مي گردد از گرايش هاي اصيل انسان ،ميل و محبت به خداست كه از وي جدايي ناپذير :است .امام علي (ع) )) .خداوندا! تو قلبها را برمحبت خود آفريده اي(( 24 بخش يكم فصل دوم 25 ايمان معنايايمان الف)معناي الف) .ايمان امري است معنوي و حالتي روحي كه جايگاه آن قلب آدمي است تعريف :ايمان مصدر باب إفعال و از ريشه امن (امنيت يافتن) است كه به معناي جاي گير شدن اعتقاد در قلب ،يا تصديق چيزي با اطمينان و نيز وثوق به .چيزي يا كسي است و در هر دو معنا ،مفهوم ايمني در كار است :امام رضا (ع) در باب تعريف ايمان فرموده اند )) .ايمان تصديق قلبي و اقرار زباني و عمل به اركان و اعضاست(( 26 ايمان معنايايمان الف)معناي الف) :تعريف مؤمن معناي خاص واژه ايمان ،اعتقاد و تصديق قلبي به خدا ،روز قيامت ،كتب آسماني ،مالئكه و پيامبران و به تعبيري امور غيب است و كسي را كه به همه اين امور تصديق و اعتقاد قلبي دارد و در عمل نيز پايبند به آنهاست (( .مؤمن)) مي گويند 27 ايمان معنايايمان الف)معناي الف) ايمان و معرفت 1- از ديدگاه قرآن ،ايمان مبتني بر علم و معرفت است ،ولي چنين نيست كه .اگر معرفت و علم وجود يابد ايمان نيز ضرورتًا وجود پيدا كند :قرآن از نمونه هايي ياد مي كند كه در آنجا علم هست ولي ايمان نيست هنگامي كه قوم بني اسرائيل معجزات روشن موسي را ديددند به انكار :برخاستند ،قرآن مي فرمايد .و با آنكه دلهايشان بدان يقين داشت ،از روي ظلم و تكبر آن را انكار كردند 28 ايمان معنايايمان الف)معناي الف) ايمان و معرفت 1- شيطان با آنكه از عظمت خدا ،آگاه بود و هزاران سال بندگي خدا مي * كرد ،سرانجام ايمان خود را از دست داده و راه كفر و عناد را پيشه كرد و .به اغواگري مردم پرداخت در اسالم ،ايمان مبتني بر شناخت و معرفت است؛ ولي در مسيحيت ،انسان بايد نخست ايمان بياورد تا بفهمد نه اينكه نخست بفهمد و سپس ايمان .بياورد 29 ايمان معنايايمان الف)معناي الف) ايمان و عقل 2- اسالم معتقد است كه عقل و دين دو موهبت االهي است كه خداوند به بشر ارزاني داشته است و آدمي با دين مي تواند به سعادت جاودانه برسد .عقل ،دين را ،و .دين ،عقل را تأييد مي كند :قرآن از نمونه هايي در باب عقل ياد مي كند ما قرآن را به زبان عربي نازل كرديم؛ شايد تعقل كنيد ( .يوسف – آيه * )2 بدترين جنبندگان نزد خدا كساني هستند كه كر و الل اند و اصًال تعقل نمي * كنند( .انفال)22 - 30 ايمان معنايايمان الف)معناي الف) ايمان و عقل 2- آنگاه گويند كه اگر ما سخن انبيا را شنيده بوديم يا به دستور عقل رفتار مي كرديم ،امروز از دوزخيان نبوديم ( .ملك – )2 و هنگامي كه به آنها گفته شود :از آنچه خدا نازل كرده است ،پيروي كنيد! مي گويند :نه ،ما از آنچه پدران خود را بر آن يافتيم ،پيروي مي نماييم .آيا پدران .آنها ،چيزي نمي فهميدند و هدايت نيافتند )بقره – (170 31 ايمان معنايايمان الف)معناي الف) ايمان و عقل 2- روايات اسالمي نيز اهميت فراواني به عقل و تعقل مي دهند ،به گونه اي عقل را .حجت باطني و راهنماي مؤمن مي دانند :امام كاظم (ع) مي فرمايند 1- خداوند بر مردم دو حجت دارد :حجت آشكار و ظاهري و حجت باطني .حجت(( .آشكار ،رسوالن و انبيا و امامانند و اما حجت باطني ،عقلها هستند :امام صادق (ع) 2- و ((هركس عاقل است دين دارد و كسي كه دين )).عقل راهنماي مؤمن است(( دارد به بهشت مي رود)). 32 ايمان معنايايمان الف)معناي الف) ايمان و عمل 3- از ديدگاه اسالم ايمان و عمل ارتباط تنگاتنگي دارند .از روايات بر مي آيد كه عمل نمود ظاهري ايمان است و اگر عمل نباشد، آشكار مي شود كه ايمان در قلب ريشه ندوانيده است .عمل بدون ايمان نزد خداوند مانند خاكستري كه در روز طوفاني هيچ .اثري از آن باقي نماند 33 ايمان معنايايمان الف)معناي الف) ايمان و عمل 3- :خدا در قرآن مي فرمايد باديه نشينان گفتند :ايمان آورديم .بگو ،ايمان نياورده ايد ،بلكه(( )).بگوييد اسالم آورده ايم :از امام صادق پرسيدند كمترين مرتبة ايمان چيست؟ فرمود اينكه آدمي به وحدانيت خدا و بندگي و رسالت محمد(ص) گواهي دهد و(( اطاعت از حق را بپذيرد و امام خود را بشناسد .هرگاه چنين كرد ،او )).مؤمن است 34 ايمان معنايايمان الف)معناي الف) ايمان و عمل 3- :امام علي (ع) مي فرمايند اگر ايمان تنها بر زبان آوردن شهادتين بود ،روزه و نماز و هيچ(( )).حالل و حرامي تشريع نمي گشت :قرآن دربارة عمل بدون ايمان مي فرمايد داستان اعمال كساني كه به پروردگارشان كفر ورزيدند ،داستان(( خاكستري است كه در روز طوفاني بادي سخت بوزد كه هيچ از آن )).خاكسترها را نمي توانند كسب كنند 35 ايمان معنايايمان الف)معناي الف) ايمان و اختيار 4- ايمان و كفر دو امر اختياري است و آدمي بايد با تأمل و تفكر به دين حق ايمان بياورد و سعادت دنيا و آخرت خويش را تأمين كند و مي تواند از سر اختيار كفر بورزد و دين خدا و راه هدايت .را انكار كند و سرنوشت هالكت باري براي خود رقم زند 36 ايمان معنايايمان الف)معناي الف) ايمان و اختيار 4- :قرآن درباره اختياري بودن به صراحت بيان مي نمايد بگو ،دين حق ،همان است كه از جانب پروردگار شما آمد .پس هركه(( )).مي خواهد ايمان بياورد و هر كس مي خواهد كافر گردد كساني كه آيات ما را دروغ شمردند و از پذيرفتن آنها تكبر ورزيدند((، درهاي آسمان بر ايشان گشوده نمي شود و در بهشت در نمي آيند )) ...و 37 ايمان متعلقاتايمان ب)متعلقات ب) ايمان و اختيار 4- قرآن در آيات متعددي متعلقات ايمان را بر شمرده كه برخي از انها عبارتند :از ايمان به خدا 1- ايمان به آخرت 2 - ايمان به رسالت پيامبر و ايمان به انبياي گذشته 3- ايمان به قرآن و كتب الهي پيشين 4- ايمان به مالئكه 5- ايمان به امامت 6- ايمان به عالم غيب 7- 38 ايمان متعلقاتايمان ب)متعلقات ب) ايمان و اختيار 4- ايمان به خدا و رسالت و معاد جزء اصول دين هستند و از اهميت ويژه اي برخوردار است و ديگر متعلقات از لوازم اعتقاد به اصول .هستند :قرآن مي فرمايد )) .بگوييد هيچ معبودي جز خداي يگانه نيست تا رستگار شويد(( 39 ايمان درجاتايمان ج)درجات ج) ايمان حقيقتي است داراي درجات مختلف و چنين نيست كه اهل ايمان در درجه ايمان يكسان باشند .مرتبة برتر ايمان ،آن است كه .فرد به درجة عصمت مي رسد و هدفي جز رضايت خداوند ندارد از آنجا كه ايمان مبتني بر معرفت است و جلوة آن ،عمل صالح است، چون معرفت مؤمن عميق تر گردد و عمل صالح او بيشتر شود، .ايمان او نيز استواري بيشتري مي گيرد 40 ايمان درجاتايمان ج)درجات ج) :خدا در سوره انفال ،آيه دوم مي فرمايد مؤمنان كساني هستند كه چون خدا ياد شود ،دلهايشان بترسد((، و چون آيات او بر آنان خوانده شود بر ايمانشان بيفزايد و بر )).پروردگار خود توكل مي كنند خدا در سوره فتح آيه چهارم مي فرمايد: او است آن كس كه در دلهاي مؤمنان آرامش فرو فرستاد تا(( )).ايماني بر ايمان خود بيفزايند 41 ايمان درجاتايمان ج)درجات ج) مؤمن براي اينكه ايمان خويش را توانمندتر سازد ،بايد امور ذيل را :رعايت كند در برابر اوامر و نواهي خداوند تسليم محض گردد؛ نه آنكه به 1- برخي احكام ايمان آورد و به برخي ديگر كفر بورزد؛ به متعلقات ايمان ،علم يابد و بر اين علم خويش پيوسته 2- بيفزايد و داليل متقن و روشني براي آن پيدا كند و اگر با شبهاتي مواجه است ،با داليل روشن ،آنها را از ميان بردارد؛ 42 ايمان درجاتايمان ج)درجات ج) مؤمن براي اينكه ايمان خويش را توانمندتر سازد ،بايد امور ذيل را :رعايت كند به متعلقات ايمان بيشتر توجه كند و پيوسته به ياد خدا و 3- قيامت باشد؛ .بكوشد تا به لوازم ايمان پايبند باشد 4- .ايمان خود را به ظلم نيااليد و حقوق ديگران را رعايت نمايد 5- با تهذيب نفس ،زمينة رشد ايمان را در نفس خود تقويت 6- .نمايد 43 بخش دوم 44 بخش دوم فصل اول 45 از موضوعات بنيادي و بسيار مهمي كه انديشة بشر را همواره به خود مشغول داشته و نيز موضوع محوري همة اديان ،وجود خدا است .برخي از فيلسوفان و متكلمان مسلمان وجود خدا بي نياز .از دليل و به تعبيري ((فطري)) مي دانند :قرآن در سورة ابراهيم آيه 10مي فرمايد مگر دربارة خدا -پديد اورندة آسمانها و زمين – ترديدي(( ))هست؟ 46 :قرآن در سورة روم آيه 30مي فرمايد پس روي خود را متوجه آيين خالص پروردگار كن! اين فطرتي(( است كه خداوند انسانها را بر آن آفريده؛ دگرگوني در آفرينش الهي نيست .اين است آيين استوار ،ولي بيشتر مردم نمي )).دانند :اميرالمؤمنين علي (ع) خطاب به پيشگاه الهي مي فرمايد خدايا! تو قلبها را با ارادت و محبت خود و عقلها را با معرفت(( )).خود سرشته اي 47 فطرت برهانفطرت الف)برهان الف) راه شناخت خدا دو نوع است :سير در آفاق -سير در انفس از راه سير آفاق ،انسان با مشاهدة مخلوقات و تدبر در حدوث و امكان و نظم پديده ها به وجود خالق و مدبري دانا و توانا پي .مي برد از راه سير انفس با تأمل در خود در مي يابد كه نسبت به خدا شناخت قلبي و بي واسطه دارد و در برابر چنين خدايي كه .كمال مطلق است سر تعظيم فرود مي آورد 48 فطرت برهانفطرت الف)برهان الف) معناي فطرت 1- مادة ((فطر)) در اصل به معناي آغاز و شروع است و به همين دليل به معناي خلق نيز به كار ميرود؛ بر اين اساس مي توان گفت ،فطرت به معناي حالت خاصي از شروع وجود و آغاز و به .بيان ديگر ،نوعي از آفرينش است 49 فطرت برهانفطرت الف)برهان الف) معناي فطرت 1- :ويژگي هاي امور فطري در همة افراد آن نوع يافت مي شوند ،هر چند كيفيت آنها از نظر شدت و 1- ضعف متفاوت است؛ همواره ثابت اند ،نه اينكه در برهه اي از تاريخ اقتضاي خاصي داشته 2- باشند؛ .نياز به تعليم و تعلم ندارند 3- 50 فطرت برهانفطرت الف)برهان الف) معناي فطرت 1- :امور فطري انسان به دو دسته تقسيم مي شوند الف -شناخت هاي فطري كه هر انساني بدون نياز آموزش از آنها برخوردار است؛ .ب -ميلها و گرايشهاي فطري كه مقتضاي آفرينش هر فردي است 51 فطرت برهانفطرت الف)برهان الف) فطرت خداجويي 2- خداجويي از گرايش دروني انسان به خدا حكايت مي كند .انسان به گونه اي ساخته .شده كه خدا طلب است :خداوند در سورةيــس مي فرمايد آيا با شما عهد نكردم اي فرزندان آدم كه شيطان را نپرستيد ،چون او براي شما(( )).دشمني آشكار است .و اين كه مرا بپرستيد كه راه مستقيم اين است 52 فطرت برهانفطرت الف)برهان الف) فطرت خداجويي 2- :خداوند در سورةرعد مي فرمايد تمام كساني كه در آسمانها و زمين هستند از روي اطاعت و اكراه و همچنين(( )).سايه هايشان ،هر صبح و عصر براي خدا سجده مي كنند :امام صادق (ع) مي فرمايد الله همان است كه همة مخلوقات هنگام نيازها ،سختيها و نااميدي از هر(( )).چيز ،به او پناه مي آورند 53 علي برهانعلي ب)برهان ب) تعريف علت و معلول 1- ..علت تامه :موجودي كه با وجود آن ،تحقق و وجود موجود ديگر ضرورت پيدا مي كند :فيلسوفان علت را بر چهار قسم مي دانند .علت فاعلي :معلول از آن پديد مي آيد 1- .علت غايي :انگيزة فاعل براي انجام كار است 2- علت صوري :صورت و فعليتي است كه در ماده پديد مي آيد و منشأ آثار جديدي 3- .مي گردد .علت مادي :زمينه پيدايش معلول است و در ضمن آن باقي مي ماند 4- 54 علي برهانعلي ب)برهان ب) تعريف علت و معلول 1- :علت فاعلي دو اصطالح دارد علت فاعل طبيعي :كه در فيزيك و طبيعيات به كار مي رود و منشأ حركت 1- .و دگرگوني اجسام است علت فاعل الهي :كه در فلسفه و الهيات بحث مي شود و منظور از آن 2- موجودي است كه معلول راپديد مي آورد و به آن هستي مي بخشد .در .اينجا منظور از علت فاعلي ،علت فاعل الهي است 55 علي برهانعلي ب)برهان ب) اثبات معلوليت عالم 2- از آنجا كه مالك احتياج معلول به علت ،ضعف وجودي اوست ،هر موجود فقير و .ضعيفي نيازمند علت است ضعف مرتبة وجودي آثار ونشانه هايي دارد كه مي توان شناخت و به گفته :اميرالمؤمنين (ع) )).هر شيئي به او قيام دارد((—))هر چيزي غير از خداوند معلول است(( 56 علي برهانعلي ب)برهان ب) اثبات معلوليت عالم 2- منحصررًا از خدا سلب مي كند و اين صفات امام علي (ع) در تعابيري ،صفاتي را منحص :الزمة معلوليت اند كه اين صفات عبارت است از گذر زمان او را تغيير نمي دهد؛ محدوديت مكاني ندارد؛ حالت او تغيير نمي يابد؛ سكون و حركت بر او عارض نمي شود؛ خداوند مثل و مانند ندارد تا از آن طريق مشابه شناخته شود؛ خداوند نه مي زايد و زاييده مي شود؛ افول و زوال بر او راه ندارد. 57 علي برهانعلي ب)برهان ب) امتناع دور و تسلسل 3- برخي معترضان برهان علي مي گويند :چه اشكالي دارد كه سلسله علل تا بي نهايت ادامه يابد ،يا جهان خود ،علت خود باشد؟ اگر علت وجودي موجود خود او باشد؛ يعني وجود موجود متوقف بر خود باشد و اين امر مستلزم آن است كه موجود بر خود مقدم باشد .و الزمه آن اجتماع متناقضين است كه اجماع تناقض محال است 58 نظم برهاننظم ج)برهان ج) آدميان از دير باز با مشاهده پديده هاي منظم و هماهنگ جهان ،از خويش پرسيده اند كه اين نظم و هماهنگي معلول چيست؟ يكي از راههاي رسيدن به وجود خداوند ،نظم حاكم بر هستي .است .انبياي الهي نيز بر برهان نظم بسيا رتأكيد داشته اند 59 نظم برهاننظم ج)برهان ج) :قرآن مجيد در اين باره مي فرمايد آيا به شتر نمي نگريد كه چگونه آفريده شده است و به آسمان(( كه چگونه نشانده شده است و به زمين كه چگونه گسترده شده )) .است؟ يادآوري كن ،تو فقط يادآوري بر آنها مسلط نيستي 60 نظم برهاننظم ب)برهان ب) ساختار مشترك برهان نظم 1- مقدمه اول :عالم طبيعت ،پديده اي منظم است ،يا در عالم پديده هاي .منظم وجود دارند مقدمة دوم :هر نظمي بر اساس بداهت عقلي از ناظمي حكيم و با شعور ناشي است كه از روي علم و آگاهي ،اجزاي پديدة منظم را با هماهنگي و آرايش خاص و براي وصول به هدف مشخصي كنار هم .نهاده است 61 نظم برهاننظم ب)برهان ب) تعريف نظم 2- پديدة نظم ،مجموعه اي است كه اجزاي آن به گونه اي با هم ارتباط دارند كه همگي :هدف يگانه و مشخصي را تعقيب مي كنند .سه عنصر اصلي سازندة مفهوم نظم طراحي و برنامه ريزي دقيق 1- سازماندهي حساب شده 2- هدفمندي 3- 62 نظم برهاننظم ب)برهان ب) تقرير برهان نظم 3- برهان نظم را مي توان به دو صورت مطرح ساخت: هماهنگي :برهان هدفمندي .در اين برهان بر هدفمندي موجودات تكيه شده است :برهان هماهنگي اين تقرير از برهان نظم بر هماهنگي و نظم كل عالم تأكيد دارد تا ناظم حكيم را براي كل عالم .اثبات كند 63 برهان هدفمندي و برهان بخش دوم فصل دوم 64 خدا شناختخدا راههايشناخت الف)راههاي الف) راه عقلي 1- خواجه نصبرالدين طوسي در كتاب تحريراالعتقادنتايجي را مبني بر وجوب وجود خداوند مي :فرمايد خداوند تعالي همواره بوده و باقي است. خدا شريك ندارد. خدا مركب نيست خداوند در مكان قرار نگرفته است و نمي توان به او اشاره حسي كرد. 65 خدا شناختخدا راههايشناخت الف)راههاي الف) راه عقلي 1- خواجه نصبرالدين طوسي در كتاب تحريراالعتقادنتايجي را مبني بر وجوب وجود خداوند مي :فرمايد خداوند در چيزي حلول نمي كند. خدا با غير خود متحد نمي گردد. خدا در هيچ جهتي نيست ،چون جسم نيست. خدا محل حوادث نيست. 66 خدا شناختخدا راههايشناخت الف)راههاي الف) راه عقلي 1- خواجه نصبرالدين طوسي در كتاب تحريراالعتقادنتايجي را مبني بر وجوب :وجود خداوند مي فرمايد واجب الوجود در هيچ صفتي به كسي احتياج ندارد. صفات خدا زائد بر ذات او نيستند. خدا را چشم سر نمي توان ديد. خدا ،ملك و حاكميت دارد. او حكيم است. خدا قيوم است. 67 خدا شناختخدا راههايشناخت الف)راههاي الف) سير در آفاق و انفس 2- راه ديگر شناخت اوصاف الهي ،سير در آفاق و انفس است .در پرتو اين .مطالعه ،انسان مي تواند به برخي از اوصاف الهي راه يابد قرآن و روايات 3- راه ديگر شناخت اوصاف الهي ،مراجعه به قرآن و روايات معتبر معصومين (.ع) است كشف و شهود 4- انسان بر اثر تكامل روحي و كسب فضايل معنوي به جايي مي رسد كه مي تواند بسياري از اين حقايق ،از جمله صفات جمال و جالل الهي را از .طريق مشاهدة قلبي درك كند 68 خدا صفاتخدا انواعصفات ب)انواع ب) صفات ثبوتي و سلبي 1- صفات ثبوتي ،آن دسته از صفات اند كه كمالي از كماالت خدا را بيان مي كنند و جنبة ثبوتي و وجودي دارند و نبود آنها گونه اي نقص محسوب مي شود مانند؛ علم ،قدرت ،حيات و ....اين نوع صفات ،با واقعيت ثبوتي و كمالي خود ،ماية جمال و زيبايي .اند كه به آن صفات جماليه نيز مي گويند 69 خدا صفاتخدا انواعصفات ب)انواع ب) صفات ثبوتي و سلبي 1- صفات سلبي ،آن دسته از صفات اند كه نقص و كاستي را از خدا نفي مي كنند .از آنجا كه نقص ،نوعي سلب كمال است، بنابراين ،سلب سلب كمال ،خود به نوعي اثبات و كمال بر مي گردد .هدف صفات سلبي ،اين است كه نسبت نقص و كاستي را .از خدا سلب كنند و در نهايت آنچه مي ماند ،كماالت است 70 خدا صفاتخدا انواعصفات ب)انواع ب) صفات ذاتي و فعلي 2- .صفات ثبوتي خدا به دو دسته ذاتي و فعلي تقسيم مي شوند صفات ذاتي آن دسته از صفات هستند كه از ذات الهي انتزاع مي يابند .اين صفات را بدان رو ((ذاتي)) ناميده اند كه همواره با ذات الهي اند و در انتزاع آنها نياز به تصور موجودات ديگر .نيست و ذات همواره متصف به آنهاست 71 خدا صفاتخدا انواعصفات ب)انواع ب) صفات ذاتي و فعلي 2- صفات فعلي خدا از آن دسته اند كه از ارتباط ذات الهي با مخلوقات انتزاع مي شوند ،مانند خالقيت كه از وابستگي وجودي مخلوقات به ذات الهي انتزاع مي گردند .وقتي صفت خالقيت .انتزاع مي شود مي گوييم خدا خالق موجودات است 72 خدا صفاتخدا انواعصفات ب)انواع ب) صفات نفسي و اضافي 3- صفات نفسي ،آن دسته از صفات اند كه ذات الهي بدون لحاظ نسبت و اضافه به غير ذات ،به آنها متصف مي شوند؛ مانند حيات الهي كه نيازمند نسبتي خارج از ذات نيست؛ ولي صفت اضافي به لحاظ مفهومي ،مشتمل بر نوعي اضافه به غير است؛ مانند علم و قدرت كه مشتمل بر اضافه و نسبت به شي .ء ديگر ،يعني معلوم و مقدور است 73 ثبوتي ذاتيثبوتي صفاتذاتي برشماريصفات ج)برشماري ج) علم الهي 1- از اوصاف ثبوتي و ذاتي خداوند ،علم است .خدا به ذات خود و به همة .موجودات آگاه است :علم خدا به سه صورت است علم به ذات؛ 1- علم به موجودات و مخلوقات پيش از آفرينش آنها؛ 2- .علم به موجودات و مخلوقات پس از آفرينش آنها 3- 74 ثبوتي ذاتيثبوتي صفاتذاتي برشماريصفات ج)برشماري ج) قدرت الهي 2- از اوصاف ثبوتي و ذاتي خداوند ،قدرت است .تعريف قدرت به ديدگاه برخي متكلمين؛ فاعلي كه كار خود را با اراده و اختيار انجام مي دهد ،مي گويند .او در كار خود ((قدرت)) دارد در تعريفي ديگر :قدرت آن است كه اگر قادر بخواهد ،فعل را انجام دهد و اگر .نخواهد ،انجام ندهد 75 ثبوتي ذاتيثبوتي صفاتذاتي برشماريصفات ج)برشماري ج) قدرت الهي 2- :براي اثبات صفت قدرت داليلي آمده اعطا كنندة كمال فاقد كمال نيست. اتقان و نظم شگفت انگيز مخلوقات مي تواند هم دليل علم و قدرت الهي باشد؛ زيرا اگر خدا قدرت نداشت ،نمي توانست چنين موجودات منظم شگفت انگيزي را با كيفيت بسيار دقيق بيافريند. 76 ثبوتي ذاتيثبوتي صفاتذاتي برشماريصفات ج)برشماري ج) حيات الهي 3- از اوصاف ثبوتي و ذاتي خداوند ،حيات است .حقيقت حيات به ويژه حيات الهي براي آدمي روشن نيست؛ ولي مفهوم آن روشن است .قرآن كريم مي :فرمايد ))--و بر آن زنده اي توكل كن كه نمي ميرد و به ستايش او تسبيح گوي(())خد است كه معبودي جز او نيست ،زنده و قيوم است(( 77 ثبوتي ذاتيثبوتي صفاتذاتي برشماريصفات ج)برشماري ج) ارادة الهي 4- :از اوصاف ثبوتي و ذاتي خداوند ،اراده است .قرآن مي فرمايد فرمان او چنين است كه هرگاه چيزي را اراده كند ،تنها به آن مي گويد((: )).موجود باش! آن نيز بي درنگ موجود مي شود 78 ثبوتي ذاتيثبوتي صفاتذاتي برشماريصفات ج)برشماري ج) ارادة الهي 4- امام صادق در پاسخ به پرسش كه آيا علم و مشيت (اراده) خدا يكي :است يا دو معناي متفاوت دارد مي فرمايد علم همان مشيت و اراده نيست؛ زيرا تو مي تواني بگويي من فالن(( عمل را انجام مي دهم اگر خدا بخواهد؛ ولي نمي گويي من آن را )).انجام مي دهم اگر خدا بداند 79 ثبوتي ذاتيثبوتي صفاتذاتي برشماريصفات ج)برشماري ج) ارادة الهي 4- :اراده الهي به دو صورت در نظر گرفته مي شود اراده تكويني :از رابطة خاص خدا با مخلوقات سرچشمه مي گيرد و چون خداوند 1- .امري را اراده كند ،بالضروره تحقق مي يابد اراده تشريعي :رابطة خاص خدا با برخي از افعال اختياري انسان سرچشمه مي گيرد 2- .كه امكان تخلف اراده از مراد وجود دارد 80 ثبوتي ذاتيثبوتي صفاتذاتي برشماريصفات ج)برشماري ج) حكمت 5- از اوصاف ثبوتي خداوند ،حكمت است .از اين رو خداوند حكيم و همة افعال او :حكيمانه است .حكمت دو معنا دارد افعال فاعل در نهايت اتقان و استواري و كمال باشد و هيچ نقص و كاستي به 1- .فعل او راه نيابد قبيح و بيهوده نبودن فعل فاعل است .بر اساس اين معنا هنگامي كه گفته 2- مي شود خدا حكيم است يعني خدا كار قبيح و زشت و لغو و عبث و بيهوده .انجام نمي دهد 81 عدل د)عدل د) صفت عدل از صفات فعل خداوند است .مقصود از عدل ،قرار دادن .هر چيز و هر كس در جاي مناسب خود است :امام علي (ع) مي فرمايد )).عدالت ،هر چيز را جاي خود مي نشاند(( :اقسام عدل عدل تكويني 1- عدل تشريعي 2- عدل جزايي 3- 82 عدل د)عدل د) :عدل تكويني 1- معناي عدل در نظام تكوين يا جهان خلقت آن است كه خدا در چنين نظامي به هر موجودي به اندازة شايستگي و قابليت او نعمت داده است و به تعبيري خدا به اندازه ظرفيت و شايستگي .هر شي ء به او وجود و كمال اضافه كرده است 83 عدل د)عدل د) :عدل تشريعي 2- بدين معناست كه تكاليفي كه خدا بوسيله پيامبران بر مردم نازل كرده است ،بر پاية عدل و دادگري است؛ يعني اوًال همة احكام الزم براي سعادت انسان را فرو فرستاده است و ثانيًا هيچ انساني .را بيش از توان و ظرفيتش مكلف نساخته است 84 عدل د)عدل د) عدل جزايي 3- به اين معنا است كه خدا در روز قيامت ميان افراد به عدل داوري مي كند و حق كسي را تباه نمي كند؛ يعني ميان افراد نيكوكار و بدكار به يكسان داوري نمي كند و پاداش هر كس را به :متناسب با اعمال او مي دهد .قرآن مي فرمايد ما ترازوهاي عدل را در روز قيامت برپا مي كنيم ،پس به(( )).هيچكس ستمي نمي شود 85 بخش دوم فصل سوم 86 شر تعريفشر الف)تعريف الف) :به طور كلي شر را به دو قسم تقسيم مي كنند شر اخالقي :گاه شر نتيجة عامل انساني است مانند؛ دزدي1- ، قتل ،غارت و جنگ شر طبيعي :بدون مداخلة عامل انساني پديد مي آيد كه به آن 2- شر طبيعي مي گويند ،مانند؛ زلزله ،آتشفشان ،سيل ،طوفان و طاعون 87 شر مسئلةشر حلهايمسئلة راهحلهاي ب)راه ب) الزمة جهان مادي 1- اين ديدگاه بر آن است كه در عالم شر وجود دارد ،اما الزمة جهان مادي است و جهان مادي در مجموع خير است .از اين رو خلقت جهان بهتر از عدم آن است .از آنجا كه خداوند ،قادر، عالم و خيرخواه مطلق است و ذات او خير محض است ،هر چه .از او صادر شود ،خير است 88 شر مسئلةشر حلهايمسئلة راهحلهاي ب)راه ب) الزمة جهان مادي 1- :فارابي ،فيلسوف بزرگ اسالمي در اين باره مي گويد خدا كه قدرت و حكمت و علم خود تام است ،تمامي افعال او(( كامل و بدون نقص و عيب است .آفات و شروري كه عارض اشياي طبيعي مي شود ،ضروري عالم ماده و طبيعي است .عالم .ماده ،نمي تواند خير محض را بپذيرد 89 شر مسئلةشر حلهايمسئلة راهحلهاي ب)راه ب) ناشي از آزادي انسان 2- خداوند به انسان ،نعمت آزادي و اختيار ارزاني داشته و خوبيها و بديها را نيز به او الهام كرده است .همچنين دستورهاي سعادت بخشي را از طريق رسوالن براي تكامل انسان هديه فرموده است .اگر انسان رفتار و كردار درست در پيش گيرد ،مي تواند بسياري از شرور طبيعي را از راه خويش بردارد .مثًال ساختن .خانه اي مستحكم جهت مقاومت با زلزله 90 شر مسئلةشر حلهايمسئلة راهحلهاي ب)راه ب) ناشي از آزادي انسان 2- :خداوند در قرآن مي فرمايد و اگر مردم شهرها ايمان آورده و به تقوا گراييده بودند ،قطعًا(( بركاتي از آسمان و زمين بر ايشان مي گشوديم؛ ولي تكذيب )) .كردند؛ پس به كيفر دستاوردشان گريبان آنان را گرفت 91 شر مسئلةشر حلهايمسئلة راهحلهاي ب)راه ب) ناشي از آزادي انسان 2- :خداوند در قرآن در سورة روم آية 41مي فرمايد فساد در خشكي و دريا به سبب كارهايي كه مردم انجام داده اندآشكار شده(( است؛ خدا مي خواهد نتيجة بعضي از اعمالشان را به آنان بچشاند ،شايد به )).سوي حق بازگردند :خداوند در قرآن در سورةرعد آيه 11مي فرمايد در حقيقت خدا قومي را تغيير نمي دهد مگر آنان خود حال خويش را تغيير(( )).دهند 92 شر مسئلةشر حلهايمسئلة راهحلهاي ب)راه ب) ناشي از جزئي نگري 3- برخي متفكران معتقدند اينكه انسانها بسياري از امور را شر مي دانند ،ريشه در قضاوتهاي سطحي و جزئي و تنگ نظرانه و شتاب زده دارد .اگر آنان از آگاهي وسيعتر و جامعتري برخوردار .بودند ،هيچگاه به شر بودن برخي امور ،حكم نمي كردند 93 شر مسئلةشر حلهايمسئلة راهحلهاي ب)راه ب) ناشي از جزئي نگري 3- قرآن كريم در سوره بقره ناخوش دانستن برخي امور را ناشي از :عدم شناخت جامع و كامل مي داند و مي فرمايد و بسا چيزي خوش نمي داريد و آن براي شما خوب است ،و بسا(( چيزي را دوست مي داريد و آن براي شما بد است و خدا )).مي داند و شما نمي دانيد 94 جهان درجهان شروردر فوايدشرور ج)فوايد ج) شكوفا شدن استعدادها 1- ساختار آدمي به گونه اي است كه بسياري از توانائيها و استعدادهاي او در مواجه با سختيها و مشكالت ،شكوفا مي .شود :قرآن مي فرمايد )) .پس با دشواري آساني است .آري با دشواري آساني است(( 95 جهان درجهان شروردر فوايدشرور ج)فوايد ج) بيداري غفلت 2- از فوايد شرور و سختيها آن است كه انسان را از خواب غفلت بيدار .مي كند :در سوره سجده آيه 21 (( و قطعًا غير از عذاب بزرگتر از عذاب كوچكتر به آنان )).مي چشانيم ،اميد آنكه باز گردند 96 جهان درجهان شروردر فوايدشرور ج)فوايد ج) آزمون الهي 3- گاه خداوند ،بندگانش را با مصيبت و سختي مي آزمايد تا مومنان راستين بازشناخته گردند .خداوند برخي بندگان را در كوران رنج و مصيبت و مشكالت محك مي زند تا خالص و ارزشمندتر .گردند 97 بخش دوم فصل چهارم 98 توحيد مراتبتوحيد الف)مراتب الف) :مراتب توحيد عبارتند از توحيد در ذات 1- توحيد در صفات 2- توحيد در خالقيت 3- توحيد در ربوبيت 4- توحيد در حاكميت 5- توحيد در اطاعت 6- توحيد در تقنين و تشريع 7- توحيد در عبادت و پرستش 8- 99 توحيد مراتبتوحيد الف)مراتب الف) توحيد ذاتي 1- منظور اين است كه خدا يگانه ،بي همتا و بي مانند است .ذات خدا به گونه اي است كه تعدد و كثرت بر نمي دارد و نمي توان در .عالم خارج و ذهن ،براي او فرد ديگري را تصور كرد 100 توحيد مراتبتوحيد الف)مراتب الف) توحيد ذاتي 1- :در سوره آل عمران آيه 18 خدا گواهي مي دهد كه معبودي جز او نيست و فرشتگان و(( صاحبان دانش گواهي مي دهند ،در حالي خداوند درتمام عالم به عدالت قيام دارد؛ معبودي جز او نيست كه هم تواناست و هم )).حكيم است 101 توحيد مراتبتوحيد الف)مراتب الف) توحيد صفاتي 2- خدا همة صفات كمال را دارد و عقل و وحي بر وجود اين كماالت در .ذات خدا داللت مي كنند :امام صادق (ع) در اين باره مي فرمايند خدا از ازل پروردگار ما بوده و هست ،و علم عين ذات اوست نه اينكه(( معلوم باشد و سمع عين ذات اوست ،نه اينكه مسموع باشد و بصر ذات اوست ،نه اينكه او مبصر باشد و قدرت ذات اوست ،نه اينكه )).مقدور باشد 102 توحيد مراتبتوحيد الف)مراتب الف) توحيد در خالقيت 3- توحيد در خالقيت بدين معنا است كه در عالم ،آفريدگار و خالقي جز خدا ،وجود ندارد و هر موجودي كه لباس هستي پوشيده .است ،مخلوق و آفريدة اوست :قرآن در سور رعد و غافر مي فرمايد )) بگو :خدا خالق همه چيز است و او است يكتا و پيروز(( اين است خداوند ،پروردگار شما كه آفرينندة همه چيز است((، )).جز او خدايي نيست 103 توحيد مراتبتوحيد الف)مراتب الف) توحيد در ربوبيت 4- به معناي آن است كه تنها خدا در ادارة و تدبير و كارگرداني جهان و انسان مؤثر است .توحيد در ربوبيت دو جلوه دارد :تدبير .تشريعي و تدبير تكويني تدبير تكويني :منظور كارگرداني جهان است .بدين معنا كه ادارة جهان ،همانند ايجاد و احداث آن ،فعل خداوند يكتا است. 104 توحيد مراتبتوحيد الف)مراتب الف) توحيد در ربوبيت 4- :خداوند در قرآن كريم در مريم و يس مي فرمايد و آنان غير از خدا ،معبوداني براي خود برگزيدند تا ماية عزتشان(( )).باشد ((آنان غير از خدا معبوداني براي خويش برگزيدند به اين اميد كه ياري شوند؛ ولي بتها نمي توانند آنان را ياري كنند؛ آنان بسان سپاهي در خدمت بتهايند)). 105 توحيد مراتبتوحيد الف)مراتب الف) توحيد در تشريع 5- به معناي آن است كه قانونگذاري و تشريع فقط ويژة خداست؛ زيرا كسي كه .مي تواند زمام امور زندگي بندگان خدا را بدست گيرد ،جز خدا نيست .انسان خواهان زندگي اجتماعي است و هر اجتماعي نيازمند قانون است 106 توحيد مراتبتوحيد الف)مراتب الف) توحيد در تشريع 5- :ويژگي قانونگذار انسان شناس باشد؛ يعني به همة رموز و اسرار جسمي و رواني 1- .انسان به طور دقيق آگاه باشد از هر نوع سودجويي پيراسته باشد ،زيرا قانونگذاران ممكن 2- است تحت تأثير منافع شخصي گروهي ،حزبي و قبيله اي قانون .وضع نمايند 107 توحيد مراتبتوحيد الف)مراتب الف) توحيد در اطاعت 6- به معناي آن است كه تنها خدا را بايد اطاعت كرد ،انسان بايد سخن او را بشنود و :عمل كند .خدا در قرآن (سور تغابن ،نساء) مي فرمايد پس تا مي توانيد از مخالفت خدا بپرهيزيد و به سخن او گوش فرا دهيد و از(( اطاعت از(( —)).فرمانش اطاعت كنيد و انفاق كنيد كه براي شما بهتر است )).پيامبر ،اطاعت از خداست 108 توحيد مراتبتوحيد الف)مراتب الف) توحيد در حاكميت 7- به معناي آن است كه حق حكومت اصالتًا مربوط به خداست و حكومت ديگران بايد به اجازة خاص يا عام او باشد .حكومت پيامبران و اولياي الهي همگي به اذن :خداست .قرآن در سوره يوسف مي فرمايد )).حكومت براي كسي جز خدا نيست؛ فرمان داده است كه فقط او را بپرستيد(( 109 توحيد مراتبتوحيد الف)مراتب الف) توحيد در عبادت 8- يكتا پرستي اساس دعوت همة پيامبران الهي در تمام ادوار تاريخ است .همة انسانها بايد خداي يگانه را بپرستند و از پرستش موجودات ديگر بپرهيزند. :قرآن در سورة نحل مي فرمايد ما در ميان هر امتي ،رسولي برانگيختيم كه خدا را بپرستيد و از طاغوت(( )).اجتناب ورزيد 110 نماز اسرارنماز ب)اسرار ب) نماز ،بهترين تجلي عبادت خداست؛ وسيله اي است كه مي تواند .بندگي خدا را تجلي بخشد .نماز غايت آفرينش آدمي است :قرآن كريم در سوره ابراهيم در آيات 40و 37مي فرمايد پروردگارا! مرا برپادارندة نماز قرار ده ،و از فرزندانم نيز((. )).پروردگارا! دعاي مرا بپذير پروردگارا! من فرزندانم را در دره اي بي كشت ،نزد خانة محترم(( )) .تو ،سكونت دادم .پروردگارا! تا نماز را برپا دارند 111 نماز اسرارنماز ب)اسرار ب) :قرآن كريم در سور مريم و لقمان و عنكبوت مي فرمايد ))خدا مرا سفارش به نماز و زكات كرده است(( )).اي پسرم! نماز را برپا دار(( آنچه از كتاب به سوي تو وحي شده است بخوان و نماز را برپا دار ،كه نماز از(( )).كار زشت و ناپسند باز مي دارد و قطعًا ياد خدا باالتر است 112 نماز اسرارنماز ب)اسرار ب) اسرار و حكمت هاي نماز ياد خدا 1- قرآن يكي از اسرار نماز را ياد خدا مي داند(( :به ياد من نماز را برپا .دار)) طه آيه 14 ياد خدا آرامش دهندة قلبها و زنده كنندة و عامل بسياري از .فضايل و همچنين بسط عدالت است 113 نماز اسرارنماز ب)اسرار ب) اسرار و حكمت هاي نماز وحدت 2- نماز در اوقاتي معين ،نموداري از وحدت و يگانگي امت اسالمي است. همة مسلمانان رو به قبله ايستاده ،با تشريفاتي خداوند را مي پرستند .اين خود ،تجلي بزرگي از اتحاد و يگانگي است كه مسلمانان را به ريسمان عبادت و ارتباط با خدا ،به هم پيوسته و .متحد مي كند 114 نماز اسرارنماز ب)اسرار ب) اسرار و حكمت هاي نماز رفع فاصلة طبقاتي 3- نماز ،عامل برانداختن فاصلة طبقاتي است كه در جامعة مادي گرا پديد مي آيد .هنگامي كه مسلمانان به نماز مي ايستند، كمترين اختالفي ميان صاحب منصبان و مردم عادي و غني و .فقير نيست 115 نماز اسرارنماز ب)اسرار ب) اسرار و حكمت هاي نماز پرهيز از گناه 4- نمازگزار ناچار است براي صحت و قبولي نماز خود ،از گناهان اجتناب ورزد. مكان و لباس نماز ،بايد از حالل باشد و نمازگزار مجبور است آب غسل و .وضو را از مال حالل فراهم سازد :قرآن در سوره عنكبوت مي فرمايد )).همانا نماز انسان را از زشتيها و گناه باز مي دارد(( 116 نماز اسرارنماز ب)اسرار ب) اسرار و حكمت هاي نماز اطاعت پذيري 5- نماز حس اطاعت و تبعيت از كمال مطلق را نيرومند مي كند .نماز تمريني .براي اين احساس است تا انسان سر تسليم فرود آورد بهداشت تن 6- نمازگزار بايد در مواقع معين ،همه بدن را بشويد و بيشتر اوقات بايد وضو بگيرد .و نظافت بدن و مواضع وضو را از هر نظر مراعات كند 117 نماز اسرارنماز ب)اسرار ب) اسرار و حكمت هاي نماز اخالص 7- مقصود از اخالص اين است انگيزة عبادت و پرستش خدا فقط انجام تكاليف الهي ،يا باالتر از آن شايستگي ذات او براي عبادت باشد .عنصر اخالص در آدمي ،باعث پرورش روحية عبوديت به عنوان يك صفت متعالي مي گردد و .اين روحيه مبدأ بسياري از فضايل اخالقي است 118 نماز اسرارنماز ب)اسرار ب) اسرار و حكمت هاي نماز شادابي و نشاط 8- چون نمازگزار به نماز مي ايستد ،بايد با نشاط نماز بگزارد.اگر با كسالت اين عمل را انجام دهد مورد پسند خدا نخواهد بود .قرآن ،منافقان را از آنروز كه :با كسالت به نماز مي ايستند ،مذمت مي كند و مي فرمايد )).و هنگامي كه به نماز بر مي خيزند ،با كسالت بر مي خيزند(( 119 نماز اسرارنماز ب)اسرار ب) اسرار و حكمت هاي نماز وقت شناسي 9- كسي كه در پنج وقت خاص به نماز مي ايستد و مي كوشد تا در اول وقت نماز بگزارد، معموًال در ديگر كارها نيز از نظم دقيق پيروي مي كند .قران د رسورة نساء آيات 142:و 103مي فرمايد )).همانا نماز بر مؤمنان ،در اوقات معين مقرر شده است(( )).پس واي بر نمازگزاراني كه در نماز خود سهل انگاري مي كنند(( 120 نماز اسرارنماز ب)اسرار ب) اسرار و حكمت هاي نماز وقت شناسي 9- :امير مومنان علي (ع) در نامة خود به محمد بن ابي بكر مي فرمايد مراقب وقت نماز باش و آن را به هنگام بخوان ،نه به دليل بيكاري آن را(( )).پيش از وقت بخوان و نه به سبب پركاري آن را از وقتش به تأخير انداز 121 انسان عبادتانسان دليلعبادت ج)دليل ج) چرا انسان بايد خدا را عبادت كند؟ خداوند چه نيازي به پرستش ما دارد؟ هدف پرستش تكامل خود انسان است .عبادت وسيله تكامل و سعادت 1- محسوب مي شود و دستور او به عبادت ،لطف و مرحمت و راهنمايي خواهد .بود كه ما را به كمال شايسته مي رساند 122 انسان عبادتانسان دليلعبادت ج)دليل ج) چرا انسان بايد خدا را عبادت كند؟ خداوند چه نيازي به پرستش ما دارد؟ عبادت و نيايش و هرگونه كاري كه براي رضاي خدا انجام گيرد ،داراي آثار 2- ارزشمند فردي و اجتماعي است زيرا پرستش خدا حس تقدير و شكرگزاري .را در انسان زنده ميكند و عبادت و پرستش ماية تكامل روحي انسان است 123 بخش سوم 124 بخش سوم فصل اول 125 معاد اهميتمعاد تعريفوواهميت الف)تعريف الف) تعريف 1- معاد از نظر لغوي به معناي بازگشتن است و از ريشة (عود) مي باشد. در اصطالح به معناي دوباره زنده شدن پس از مرگ است .معاد به معناي زندگي مجدد انسان و ساير موجودات است .خداوند قادر .است از زنده ،مرده و از مرده ،زنده خلق نمايد 126 معاد اهميتمعاد تعريفوواهميت الف)تعريف الف) اهميت 2- :انسان به دو دليل به تحقيق درباره معاد عالقه مند است انسان ذاتًا علم دوست و حقيقت جو است ،به ويژه دربارة آنچه با زندگي او 1- .ارتباط دارد شناخت غايت و هدف زندگي براي انسان از اهميت زيادي برخوردار است؛ 2- .زيرا در شكل گيري فعاليتها و اعمال انسان نقش مهمي دارد 127 معاد اهميتمعاد تعريفوواهميت الف)تعريف الف) نظر قرآن 3- در قرآن دربارة جهان پس از مرگ بيش از 1400آيه وجود دارد .كه خود خداوند در سوره مؤمنون نشانگر اهميت معاد است. :مي فرمايد آيا گمان كرديد شما را بيهوده آفريديم ،و به سوي ما بازگردانده نمي(( ))!شويد؟ 128 معاد اهميتمعاد تعريفوواهميت الف)تعريف الف) نظر قرآن 3- :خداوند در سوره مريم مي فرمايد سالم بر من ،در آن روز كه متولد شدم و آن روز كه مي ميرم و آن روز كه زنده(( )).برانگيخته خواهم شد :خداوند در سوره نوح مي فرمايد خداوند شما را مانند گياهي از زمين رويانيد ،سپس شما را به همان زمين باز مي(( )).گرداند و بار ديگر شما را خارج مي سازد 129 مشابه هايمشابه نمونههاي ب)نمونه ب) احياي پرندگان 1- :خداوند در سوره بقره مي فرمايد به ياد آور ،هنگامي كه ابراهيم گفت :خدايا به من نشان بده كه چگونه مردگان را(( زنده مي كني؟ خدا گفت مگر ايمان نداري؟...چهر پرنده را انتخاب كن ذبح كن، قطعه قطعه كن و در هم بياميز سپس بر هر كوهي پاره اي از آنها را بگذار.آنگاه آنها را فرا خوان؛ شتابان به سوي تو مي آيند ،و بدان كه خدا توانا و حكيم )).است 130 مشابه هايمشابه نمونههاي ب)نمونه ب) زنده شدن غريز 2- اصحاب كهف 3- :خداوند در سوره كهف مي فرمايد بدين سان مردم را متوجه حال آنها كرديم تا بدانند وعدة خدا(( )) .حق است و در فرا رسيدن قيامت هيچ شكي نيست 131 مشابه هايمشابه نمونههاي ب)نمونه ب) زنده شدن مردگان 4- .حضرت عيسي مردگان را به اذن خدا زنده مي كرد رويش گياهان 5- :خداوند در سوره روم مي فرمايد به آثار رحمت الهي بنگر كه چگونه زمين را بعد از مردنش زنده مي كند؛(( )).چنين كسي زنده كنندة مردگان است و او بر همه چيز تواناست 132 معاد براهينمعاد ج)براهين ج) برهان فطرت 1- فطرت به معناي نوع آفرينش است؛ يعني انسان به گونه اي آفريده شده است كه ميل به زندگي جاويدان و بقا دارد ،و از نيستي و فنا بيزار است .دنيا شايستگي ابديت را ندارد .قرآن در سوره قيامت مي فرمايد (( :آيا انسان گمان كرده است بيهوده و بي هدف رها مي شود ...آيا چنين خدايي نتواند كه مردگان را زنده كند؟)) 133 معاد براهينمعاد ج)براهين ج) برهان عدالت 2- .از صفات خداوند عدل است و آفرينش او نيز بر عدالت است :اميرالمومنين مي فرمايند )).به عدالت است كه اسمانها و زمين برافراشته شده است(( )).عدالت ،اصلي است كه عالم بر اساس آن برپا گرديده است(( قرآن سورة يونس – (( :44بي گمان ،خداوند هيچ ظلمي به مردم روا نمي دارد)). 134 معاد براهينمعاد ج)براهين ج) برهان عدالت 2- برخي آيات گواهي مي دهند كه خداوند تبهكاران و صالحان را :برابر نمي داند آيا ما كساني را كه ايمان آورده اند و عمل نيك انجام داده اند با(( مفسدان در روي زمين يكسان قرار مي دهيم؟ آيا با آن ص )) 28 -تبهكاران به يكسان رفتار مي كنيم؟ 135 معاد براهينمعاد ج)براهين ج) برهان معقوليت 3- از راههايي كه آدمي مي تواند به حقانيت معاد راه يابد ،برهان معقوليت (دفع ضرر محتمل) است .اگر آدمي اعتقاد به معاد و عدم اعتقاد را كنار هم بگذارد و مزايا و معايب هر يك را محاسبه .كند ،پي مي برد كه اعتقاد به معاد رجحان بيشتري دارد 136 معاد انواعمعاد د)انواع د) معاد جسماني و روحاني 1- برخي اعتقاد دارند كه بعد از مرگ و حتي در قيامت فقط روح مجرد محشور مي گردد ،و ديگر ،بدني كه روح به آن تعلق داشته ،به محشر گام نمي نهد .به اين معنا معاد را روحاني مي گويند. 137 معاد انواعمعاد د)انواع د) معاد جسماني و روحاني 1- گاه منظور از جسماني و روحاني بودن ،آن است كه بدن يا روح به تنهايي و يا هر دو متعلق پاداش و كيفر قرار گيرند .از اين رو ،معاد جسماني ،به اين معنا است كه تا بدني در ميان نباشد ،پاداش و كيفر تحقق نمي پذيرد(مانند خوشي) ولي اگر عالوه بر لذتها و آالم جسماني ،يك رشته پاداشها و كيفرها و آالم روحي و عقلي نيز وجود دارد كه به آن معاد روحاني و مي گويند. 138 معاد انواعمعاد د)انواع د) انواع معاد در قرآن 2- اول :آياتي كه از احياي مردگان در امتهاي پيشين سخن مي گويند؛ مانند زنده شدن پرندگان به دعاي حضرت ابراهيم (ع)، سرگذشت اصحاب كهف ،زنده شدن غزير و زنده شدن مردگان به دعاي حضرت عيسي (ع) 139 معاد انواعمعاد د)انواع د) انواع معاد در قرآن 2- دوم :آياتي كه به روشني گواهي مي دهند انسان از خاك آفريده شده است و دوباره به آن باز مي گردد و سپس از آن بيرون مي :آيد از آن (زمين) شما را آفريده ايم و در آن شما را باز مي گردانيم(( طه .)) 55 -و بار ديگر شما را از آن بيرون مي آوريم 140 معاد انواعمعاد د)انواع د) انواع معاد در قرآن 2- سوم :آياتي كه نشان مي دهند در روز رستاخيز اعضاي بدن انسان بر اعمال او گواهي مي دهند و تفسير اين اعضاء به اعضاي :برزخي و صورتهاي بدون ماده ،كامًال بر خالف ظاهر آيات است در روزي كه با زبانها و دستها و پاهايشان ،عليه آنان به آنچه(( نور.)) 24 -انجام مي دادند ،گواهي مي شود 141 بخش سوم فصل دوم 142 مرگ ماهيتمرگ الف)ماهيت الف) مرگ دريچه اي به زندگي نو است .مرگ مرحلة ديگري از زندگي .و سرآغاز حيات جديد انسان است :پيامبر مي فرمايند مرگ نخستين منزل از منازل آخرت و آخرين منزل از منازل(( )).دنياست 143 مرگ ماهيتمرگ الف)ماهيت الف) معناي لغوي مرگ 1- مرگ درزبان فارسي مترادف با واژة موت در زبان عربي است. موت به معناي از دست رفتن قدرت و توان چيزي است .گاه .مرگ را براي بدن بكار مي برند و گاه براي روح مراد اين است كه روح ،ابزار جسماني خود را از دست داده و در واقع نيستي در كار نيست و انتقال از مرحله اي به مرحلة ديگر .از زندگي است 144 مرگ ماهيت مرگ الف) ماهيت الف) آيا مرگ عدمي است؟ 2- :امام علي (ع) مي فرمايند اي انسانها! ما وشما براي بقا آفريده شده ايم ،نه براي فنا وهنگام(( )) .مرگ از سرايي به سراي ديگر منتقل مي شويم 145 مرگ ماهيت مرگ الف) ماهيت الف) آيا مرگ عدمي است؟ 2- :امام حسين (ع) مي فرمايند جوانمردان صبر كنيد! مرگ پلي است كه شما را از سختيها و(( دشواريها به باغهاي گسترده و نعمتهاي پيوسته منتقل مي كند. )) كدام يك از شما انتقال از زندان ،به قصر را ناخوش مي دارد؟ 146 مرگ ماهيت مرگ الف) ماهيت الف) مرگ؛ سنت حتمي و همگاني 3- از نظر قرآن و احاديث مرگ انسان و جهان ،سنتي حتمي است و گريزي از آن .نيست :قرآن در سور ال عمران و نساء آيه هاي 185و 78مي فرمايد )).هر انساني ،طعم مرگ را مي چشد (( )).هر جا باشيد ،مرگ شما را در مي يابد ،هر چند در برجهاي محكم باشيد(( 147 مرگ ماهيت مرگ الف) ماهيت الف) وحشت از مرگ 4- .مردي به حضور پيامبر آمد و گفت مرگ را دوست نمي دارم حضرت از او پرسيدند(( :ثروت داري؟)) گفت بلي .فرمود (( ‌:آيا :چيزي براي خود به سراي ديگر فرستاده اي؟)) گفت نه .فرمود )) .به همين دليل است كه مرگ را دوست نمي داري(( 148 مرگ ماهيت مرگ الف) ماهيت الف) وحشت از مرگ 4- :اميرالمؤمنين علي (ع) فرمودند از آن كساني مباش كه مرگ را به دليل فزوني گناهان دوست(( )).نمي دارد به خدا سوگند ،فرزند ابوطالب به مرگ مأنوس تر است از كودك(( )).شيرخوار به پستان مادر 149 مرگ ماهيت مرگ الف) ماهيت الف) وحشت از مرگ 4- :مردي به امام مجتبي گفت چرا ما مرگ را دوست نمي داريم :امام فرمودند شما خانة آخرت را ويران كرده ايد و خانة دنيا را آباد ساخته ايد(( )).دوست نمي داريد كه از خانة آباد به ويرانه منتقل شويد :امام علي (ع) مي فرمايند )).به خدا بيم ندارم بر مرگ وارد شوم يا مرگ به سوي من بيايد(( 150 مرگ انواع مرگ ب) انواع ب) مرگهاي دشوار و آسان 1- در قرآن و روايات بر مي آيد كه فرشتگان جان همة انسانها را يكسان نمي گيرند؛ بلكه بعضي را با احترام و آساني و برخي ديگر را با خشونت و سختي .مرگ آسان غالبًا براي صالحان و .مؤمنان است 151 مرگ انواع مرگ ب) انواع ب) مرگهاي دشوار و آسان 1- :در قرآن سوره نحل آيه 32مي فرمايد كساني كه فرشتگان روحشان را مي گيرند؛ در حالي كه پاك و(( پاكيزه اند .به آنها مي گويند :سالم بر شما! وارد بهشت شويد، )).براي اعمالي كه انجام داديد 152 مرگ انواع مرگ ب) انواع ب) مرگهاي دشوار و آسان 1- :امام صادق در اين باره مي فرمايد مرگ براي مؤمن به سان بوييدن بوي خوش است كه به سبب(( خوشي آن ،به خواب سبك مي رود و همه درها از او رخت بر )).مي بندد 153 مرگ انواع مرگ ب) انواع ب) مرگهاي دشوار و آسان 1- .مرگ دشوار غالبًا ظالمان و ستمكاران است :قرآن در سورة محّم د مي فرمايد حال آنها چگونه خواهد بود هنگامي كه فرشتگان بر صورت و(( )) .پشت آنان مي زنند و جانشان را مي گيرند 154 مرگ انواع مرگ ب) انواع ب) مرگهاي دشوار و آسان 1- .مرگ دشوار غالبًا ظالمان و ستمكاران است :امام سجاد (ع) مرگ كافر را چنين وصف مي كند مرگ براي كافر به سان كندن لباسهاي زيبا و گرانبها و پوشيدن(( كثيفترين و خشنترين لباسها است و يا انتقال از خانه هاي مأنوس و سكني گزيدن در وحشت آورترين منازل همراه با )).بزرگترين عذابها 155 مرگ انواع مرگ ب) انواع ب) مرگ تن و قلب 2- از ديدگاه قرآن تن و قلب هر دو عارض مرگ مي شوند .آنگاه كه روح از بدن گسسته شود مرگ تن فرا مي رسد و آنگاه بشر از نظر تعقل و تفكر در مرتبة دوني برسد و براي سخنان حق .گوش شنوا نداشته باشد ،قلب او مي ميرد 156 مرگ انواع مرگ ب) انواع ب) مرگ تن و قلب 2- :قرآن در اين باره (نمل – )80مي فرمايد قطعًا تو نمي تواني سخنت را به گوش مردگان برساني ،و نمي تواني(( كران را هنگامي كه روي بر مي گردانند و پشت مي كنند، )).فراخواني 157 مرگ انواع مرگ ب) انواع ب) مرگ تن و قلب 2- :امام علي (ع) مي فرمايد كساني كه نهي از منكر را به كلي ترك كرده و نه به زبان و نه به قلب(( )) .و نه به دست با منكر مبارزه نمي كنند ،مردگان زنده نمايند 158 مرگ انواع مرگ ب) انواع ب) مرگ فرد و جامعه 3- قرآن براي جامعه همچون فرد مرگ قائل است .مرگ جامعه بر اثر ظلم و .ستم و گناه و نافرماني خدا پيش مي آيد :قرآن در اين باره (اعراف – )34مي فرمايد براي هر امتي اجلي است ،كه چون فرا رسد ،نه ساعتي آن را پس اندازند(( )).و نه پيش 159 مرگ انواع مرگ ب) انواع ب) مرگ فرد و جامعه 3- :قرآن در اين باره (هود – )117مي فرمايد و پروردگار تو بر آن نبوده است كه شهرهايي را كه مردنش (( )).صالح اند ،به ستم هالك كند 160 مرگ انواع مرگ ب) انواع ب) مرگ افتخار آميز 4- مرگي كه در راه خدا ،برپايي قسط و عدل ،فراگيري علم و دانش، .كسب معارف الهي و كسب روزي حالل است :قرآن در اين باره (بقره – )154مي فرمايد كساني كه در راه خدا كشته مي شوند ،مرده نخوانيد؛ آنان (( )).زندگانند؛ ولي شما درك نمي كنيد 161 مرگ حال مرگ در حال وصيت در توبه وو وصيت ج) توبه ج) توبه مختصر 1- از ديدگاه قران ،هنگام مرگ حجابهاي مادي برداشته مي شود و آدمي سرنوشت خود .را در سراي ديگر مشاهده مي كند بنابر آيات قرآن ،توبه و ايمان در لحظه مرگ قبول نمي شود؛ زيرا توبه و ندامت ،در .صورتي ماية كمال روح انسان است كه فرد نادم ،به انجام گناه قادر باشد 162 مرگ حال مرگ در حال وصيت در توبه وو وصيت ج) توبه ج) توبه مختصر 1- :قرآن در سوره نساء مي فرمايد و توبة كساني كه گناه مي كنند ،تا وقتي مرگ يكي از ايشان در رسد ،مي گويد :اكنون توبه(( )).كردم ،پذيرفته نيست :قرآن در سوره يونس مي فرمايد تا آنگاه كه مرگ يكي از ايشان فرا رسد ،مي گويد :پروردگارا ،مرا باز گردانيد ،در آنچه ترك(( )).كردم عمل صالحي انجام دهم 163 مرگ حال مرگ در حال وصيت در توبه وو وصيت ج) توبه ج) وصيت در حال مرگ 2- از دستورهاي الهي است كه هر مسلماني هنگام مرگ دربارة اموال خود ،وصيت كند ،دو شاهد .عادل نيز بر وصيت او شهادت دهند :قرآن در سوره بقره مي فرمايد بر شما مقرر شده است هنگامي كه يكي از شما را مرگ فرا رسد ،اگر مالي از خود بر جاي(( )).گذاشته ،وصيت كند 164 بخش سوم فصل سوم 165 برزخ عالمبرزخ الف)قبرووعالم الف)قبر اگر لحظه مرگ را نخستين منزل انسان پس از دنيا بدانيم ،بايد .نزول در قبر را منزل دوم بشماريم البته معناي ظاهري قبر ،همان گودالي است که جسد انسان در آن دفن مي شود ،و يک معناي واقعي که همان برزخ است .قرآن :در اين باره مي فرمايد و پيشاپيش آنان برزخي است تا روزي که برانگيخته خواهند(( )).شد 166 برزخ عالمبرزخ الف)قبرووعالم الف)قبر برزخ چيزي است که ميان دو شي ء حايل شود و از اين رو به .جهاني که ميان دنيا و آخرت است ،برزخ گويند :امام صادق (ع) منظور از برزخ را چنين فرمودند )) .مقصود از برزخ قبر انسان است از لحظه مرگ تا روز قيامت(( 167 رستاخيز تصويررستاخيز ب)تصوير ب) وضع زمين و درياها و کوهها 1- در روز قيامت ،لرزشي سخت زمين را فرا مي گيرد .آنچه بر زمين پديدار گشته ،فرو مي پاشد .کوهها از جا کنده مي شوند و به صورت غير متعادل در مي آيند .درياها از هم شکافته مي شود و .جوشان و برافروخته مي شوند 168 رستاخيز تصويررستاخيز ب)تصوير ب) وضع آسمان و ستارگان 2- وضع آسمان دگرگون مي شود و ستارگان از جاي برکنده مي شوند .آسمان دچار نوعي تموج و حرکت پاره پاره و شکافته مي شود.نور خورشيد و ماه به تاريکي م يگرايد .نظم آنها به هم .مي خورد و به سوي زمين پرتاب مي گردند 169 رستاخيز تصويررستاخيز ب)تصوير ب) نفخ صور 3- يکي نفخ مرگ است که پيش از قيامت عمومي رخ مي دهد و ديگري نفخ حيات است که قيامت برپا مي شود و صحنه جهان با نور خدا روشن مي شود و همه انسانها و حيوانات در يک .لحظه زنده مي شوند 170 رستاخيز تصويررستاخيز ب)تصوير ب) نفخ صور 3- :قرآن درباره نفخ صور مي فرمايد و در صور دميده مي شود ،پس همه کساني که در اسمانها و(( زمين هستند ،مگر آنان که خدا بخواهد .سپس بار ديگر در صور دميده مي شود ،ناگهان همگي به پا مي خيزند و در انتظار )).حساب و جزا مي مانند 171 قيامت اوصافقيامت ج)اوصاف ج) :قرآن ،نامها و اوصاف مختلفي براي قيامت بر شمرده است واقع شدني و ترديد ناپذير 1- نزديک 2- حق 3- خبر بزرگ 4- فراخواني همراه رهبر 5- فرياد 6- 172 قيامت اوصافقيامت ج)اوصاف ج) :قرآن ،نامها و اوصاف مختلفي براي قيامت بر شمرده است فرار از بستگان ،قطع پيوندها و جدايي 7- پيرکننده 8- آشکار شدن رازها 9- سود ندادن مال و فرزند 10- پذيرفته نشدن عذرها 11- حسرت 12- 173 اخروي حسابرسياخروي د)حسابرسي د) يکي از نامهاي قرآني روز قيامت روز حساب است روزي که خداوند به حساب اعمال بندگان مي رسد .در واقع مزرعه آخرت .است و هر چه کشت کنيم همانقدر برداشت مي کنيم هدف از حسابرسي بندگان اين است که عدل و حکمت خدا .متجلي شود 174 اخروي حسابرسياخروي د)حسابرسي د) حسابرس 1- :قران کريم در سوره غاشيه مي فرمايد در حقيقت ،بازگشت آنان به سوي ماست ،آنگاه حساب آنها بر(( )).عهده ماست :قرآن کريم در سوره نساء مي فرمايد )).خداوند براي حسابرسي کافي است(( 175 اخروي حسابرسياخروي د)حسابرسي د) حسابرس 1- :قران کريم در سوره اسراء مي فرمايد عمل هر انساني را مالزم او ساختيم«نامه اعمالش را بر گردنش(( آويخته ايم» و روز قيامت آن را به صورت کتابي بيرون مي آوريم که آن را در برابر خود گشوده مي بيند .به او .مي گوييم کتاب را به خوان! کافي است امروزه ،خود حسابگر خويش )).باشي 176 اخروي حسابرسياخروي د)حسابرسي د) متعلق حساب 2- :قران کريم در سوره نحل مي فرمايد )).قطعًا شما از آنچه انجام مي دهيد باز خواست مي شويد(( :اميرالمومنان مي فرمايند )) .در نعمتهاي حالل دنيوي حساب است و در حرامشان عقاب(( 177 اخروي حسابرسياخروي د)حسابرسي د) اتمام حجت 3- حسابرسي خدا به گونه اي است که حجت بر بندگان تمام مي .شود و هيچ انساني نمي تواند براي گناه خود عذر بياورد :امام صادق (ع) مي فرمايند همچنين کسي که به سبب گرفتاريهاي زندگي و مصيبت هاي(( فراوان ،دچار لغزش شده است ،به بيچارگي و بدبختي خود عذر مي آورد ولي به او پاسخ مي دهند :ايوب را گرفتاريهاي بيشتري )).بود ،ولي به گناه آلوده نگشت 178 ميزان ه)ميزان ه) در قيامت اعمال خوب و بد انسانها را وزن مي کنند و کساني که .اعمال نيک آنها سنگين تر است ،رستگارند :خدا در قرآن مي فرمايد ما ترازوي عدل را در قيامت برپا مي کنيم ،کپس به هيچکس(( کمترين ستمي نمي شود و اگر به سنگيني يک دانه خردل باشد ،ما آن را حاضر مي کنيم ،و کافي است که ما حساب )).کننده باشيم 179 اخروي حسابرسياخروي د)حسابرسي د) معناي ميزان 1- معيار اعمال انسان حق است .بدين سان اعمال هر کس بر اعمال پيامبران و اوصيا عرضه و مالک و معيار و ميزان هر امتي عمل .پيامبر و وصي پيامبر هر امت است :امام صادق (ع) مي فرمايند ))...ميزان ،همانا پيامبران و اوصياي آنانند(( 180 اخروي حسابرسياخروي د)حسابرسي د) ميزان اهل ايمان 2- ميزان براي اهل ايمان است .براي مشرکان و گنهکاراني که بر اثر برخي گناهان همه کارهاي خوب را تباه کرده اند و براي آنان .که هيچ شباهتي به پيامبران ندارند ،ميزاني نخواهد بود 181 رستاخيز روزرستاخيز گواهانروز و)گواهان و) خدا 1- .نخستين شاهد اعمال انسان خداست :پيامبران الهي 2- روز قيامت فردي از هر امت بر اعمال مردم خويش گواهي مي دهد .اين فرد پيامبر است :فرشتگان 3- يکي از فرشتگان گناهکار را به دادگاه مي آورد و ديگري گواه بر .اعمال اوست 182 رستاخيز روزرستاخيز گواهانروز و)گواهان و) :زمين 4- :پيامبر در اين باره مي فرمايند روز قيامت ،زمين بر هر عملي که از مرد و زني بر ان سرزده است ،گواهي(( )).مي دهد و مي گويد :او فالن عمل را در فالن روز انجام داده است :زمان 5- .زمان حوادث را ضبط مي کند و به فرمان خدا در روز قيامت باز مي گويد :امام سجاد (ع) مي فرمايد )).امروز روز نويي است که در قيامت بر اعمال ما گواه است(( 183 رستاخيز روزرستاخيز گواهانروز و)گواهان و) :قرآن 6- قرآن در روز قيامت به صورت انساني مجسم مي شود و با دستور خدا باز مي گويد :نامه اعمال 7- قرآن مي فرمايد(( :فرستادگان ما به آنچه نيرنگ مي کنيد ،مي نويسند)). همه اعمال انسان به در نامه اعمال ثبت مي شود و در قيامت .اين نامه در گردن آدمي آويخته مي شود 184 رستاخيز روزرستاخيز گواهانروز و)گواهان و) :اعضاي بدن 8- :قرآن در اين باره مي فرمايد در آن روز زبانها و دستها و پاهايشان به اعمالي که مرتکب مي(( )).شدند ،گواهي مي دهند :پوست بدن)9 يکي از گواهان روز قيامت پوست بدن است که در هر کاري نقش داردحتي عام تر از اعضاي بدن است .هر عمل زشتي که گنهکاران در دنيا انجام مي دهند در پوست بدن ثبت مي شود .و در قيامت به فرمان خدا ،همه را باز مي گويد 185 اعمال تجسم اعمال ز)ز) تجسم تجسم اعمال بدين معنا است که اعمال نيک و بد انسان صورتي دنيوي دارند که ما آن را مشاهده مي کنيم و نيز صورتي اخروي که هم .اکنون در دل و نهاد عمل نهفته است :قرآن دراين باره مي فرمايد روزي که هر کسي آنچه کار نيک به جا آورده ،نزد خود حاضر مي(( يابد و هر کار بدي که انجام داده است ،حاضر و آماده مي يابد و آرزو مي کند ميان او و عمل ناروا فاصله مکاني يا زماني بسياري پديد )).آيد 186 اعمال تجسم اعمال ز)ز) تجسم :رسول گرامي فرمودند از ستمگري بپرهيزيد ،که ستم در روز قيامت به صورت تاريکي(( )).ها به صورت تاريکي ها نمايان مي شود :قرآن مي فرمايد هر کس هموزن ذره اي کار نيکي انجام دهد ،آن را مي بيند و(( ).هر کس هموزن ذره اي کار بدي انجام دهد آن را مي بيند 187 بخش سوم فصل چهارم 188 بهشت ،جايي است كه خداوند براي نيكوكاران آماده ساخته است .همه نعمتها در آن يافت مي شود جهنم ،جايي است كه در آن ،گناهكاران و ظالمان به انواع عقوبت .گرفتار مي شوند 189 جهنم بهشت وو جهنم كنوني بهشت آفرينش كنوني الف) آفرينش الف) :قرآن در سوره نجم مي فرمايد و قطعًا پيامبر بار ديگر او را نيز مشاهده كرد نزد سدره المنتهي كه جنت المأوي نزد آن(( )).است .مقصود از جنت المأوي همان بهشت موعود است 190 جهنم بهشت وو جهنم كنوني بهشت آفرينش كنوني الف) آفرينش الف) :قرآن در سوره آل عمران مي فرمايد و برا ي نيل به آمرزش از پروردگار خود و بهشتي كه پهنايش آسمانها و زمين است و براي(( ))و از آتشي كه براي كافران است ،بترسيد(( .))-پرهيزگاران آماده شده است ،بشتابيد 191 بهشت به بهشت رسيدن به راه رسيدن ب) راه ب) ايمان و عمل صالح 1- .ايمان و اعمال صالحي انسان را به بهشت راه مي نمايد :قرآن در سوره بقره مي فرمايد و كساني كه ايمان آورده و كارهاي شايسته كرده اند ،آنان اهل بهشتند و در ان(( )).جاودان خواهند ماند 192 بهشت به بهشت رسيدن به راه رسيدن ب) راه ب) پيروي از خدا و رسول 2- :قرآن در سوره نساء مي فرمايد و هر كس از خدا و پيامبر او اطاعت كند وي را به باغهايي در آورد ...و هركس از(( خدا و پيامبر او نافرماني كند و از حدود مقرر او تجاوز نمايد ،وي را در آتشي كه )).در آورد كه همواره در آن خواهد بود و براي او عذابي خفت آور است 193 بهشت به بهشت رسيدن به راه رسيدن ب) راه ب) راستگويي 3- :قرآن اوصاف مشتركي براي راستگويان و پرهيزكاران و نيكوكاران برشمرده است ايمان به خدا ،فرشتگان ،كتابهاي آسماني و پيامبران الهي و نيز انفاق به خويشان ،يتيمان ،بينوايان ،در راه ماندگان و مستمندان آبرومند ،برپا داشتن نماز ،پرداخت زكات ،وفاي به عهد ،بردباري در سختي و دشواري :قرآن در سوره بقره مي فرمايد )) .و اينها كساني هستند كه راست مي گفتند و اينها پرهيزكارانند(( 194 بهشت به بهشت رسيدن به راه رسيدن ب) راه ب) نيكوكاري 4- خداوند نيكوكاران را به بهشت مي برد؛ اما نيكي عملي است كه رضايت خداوند را فراهم مي .آورد :قرآن در سوره انفطار مي فرمايد )).قطعًا نيكان به بهشت اندرند .و بي شك ،بدكاران در دوزخند(( 195 بهشت به بهشت رسيدن به راه رسيدن ب) راه ب) صبر 5- خداوند آنان را كه در راه خدا صبر پيشه مي كنند مي ستايد :قرآن در سوره رعد مي فرمايد )).سالم بر شما به دليل صبر و استقامتتان! چه نيكوست سرانجام آن سراي جاويد(( 196 بهشت به بهشت رسيدن به راه رسيدن ب) راه ب) مواظبت از نماز 6- آنان كه نماز را ترك نمي كنند و بر هر فريضة ديگر به آن ارجحيت دهند و به روح حقيقت آن پي .برده اند :قرآن در سوره معارج مي فرمايد )).آنان كه بر نماز مواظبت دارند آنان در باغ هاي بهشتي گرامي داشته مي شوند(( 197 بهشت به بهشت رسيدن به راه رسيدن ب) راه ب) انفاق در راه خدا 7- .مهمترين انفاق در راه خدا ،انفاق علم و دانش و احكام و معارف دين است :قرآن مي فرمايد همانا در توانگري و تنگدستي ،انفاق مي كنند...آنها پاداششان آمرزش پروردگار و(( بهشت هايي است كه از زير درختانش ،نهرها جاري است ،جاودانه در آن مي )).مانند ،چه نيكوست پاداش اهل عمل 198 بهشت به بهشت رسيدن به راه رسيدن ب) راه ب) شهادت در راه خدا 8- .شهيد نزد پروردگار مقام وااليي دارد .در بهشت هيچ پاداشي همانند مقام عنديت يا قرب ارزشمند نيست :قرآن در سوره آل عمران مي فرمايد هرگز گمان مبر كساني كه در راه خدا كشته شدند ،مردگانند؛ بلكه زنده اند و نزد پروردگارشان روزي(( )).داده مي شوند 199 200 گيري نتيجه گيري نتيجه انديشمندان در حقايق خداشناسي و فرجام شناسي از مهمترين موضوعات تفكر انساني است تا دانشجويان ضمن تعميق و تقويت ايمان ديني و خداباوري از آفات .فكري ،روحي ،علمي در امان باشند 201 گيري نتيجه گيري نتيجه روشن شدن اهداف ،برنامه ها و چگونه زيستن تا حد زيادي مرهون روشن شدن دو مسئله مهم مبداء و معاد است. بي شك آنچه در اين كتاب مطرح شد كمك بي شائبه به .تالشهاي مستمر عقالني دانشجويان است 202 گيري نتيجه گيري نتيجه در صورتي كه دانشجو شبهاتي در زمينة مسائل خداشناسي و بحرانهاي فرا روي انسان و نقش دين در دنياي معاصر داشته باشد با مطالعه اين اثر مي تواند به راه حلهاي منطقي و معقول دست يابد و به بسياري از دغدغه .هايش پايان دهد 203 204