علوم انسانی و علوم اجتماعیالهیات، دین و معنویت

اندیشه اسلامی 2 دانشگاه پیام نور

صفحه 1:
ل رز ‎cre)‏ ا ۱۳

صفحه 2:
ofp, ir git}

صفحه 3:

صفحه 4:

صفحه 5:
1- تعريف و ضرورت نبوت ال سر سر سر باس ر رن زر لب سای ‎eye‏

صفحه 6:
او مراب ل ل ا 1-عامه 2 خاصه وت عا مه: مجموعه مباحنی که سامبر معینی اختصاص ندارد و درباره ‎DS Be hy Sy‏ ا ‎Sen‏ ‏مانند حضرت محمد بحث و كفتكو مي كند.

صفحه 7:
م

صفحه 8:
الك نهنا و مدوم امسر د 5 أت ‎AS‏ براي هدایت انسانها شده تا معارفی را بدون واسطه انسا

صفحه 9:
درتعريف سل در 1- پیامبر با ee) oe eee eo

صفحه 10:
ب) متا و ‎wp pag‏ وحي تعبیر مي گردد يكي

صفحه 11:

صفحه 12:
-ب) سي در ثرآن

صفحه 13:

صفحه 14:
اتتعربة ن حتل ر حدس و شود عرفائي ofl se ge Gig, 0

صفحه 15:
نظر یه شیخ مفید؛ ‎vet‏ ار

صفحه 16:

صفحه 17:

صفحه 18:
CE ed et Id ad

صفحه 19:
تفاوت وحي با تجربه ديني:

صفحه 20:

صفحه 21:
6 فرورت وی و تیابری

صفحه 22:
«بتموخ مطالب آلنسیس کارل درراره شتاخت انسانء ۳ حمه‌عد رح ۳ سحسرعه و روابطش با محیط خار

صفحه 23:

صفحه 24:

صفحه 25:
a Gees dye Je ‏دو‎ ‏ذو الف ب‎

صفحه 26:

صفحه 27:
يذ مخ 7 حارو ‎ae‏ اه

صفحه 28:

صفحه 29:

صفحه 30:
20

صفحه 31:

صفحه 32:
‎ce‏ ای بر ار رت را زند کي سقول و پاك رسنسون نسوده است ‎

صفحه 33:
الف) نظريه تتارض عير و ديز دو تحول مهم در قرن 17 و 19 ميلادي در كيهان شناسي و

صفحه 34:
نظربه داروین (کتاب تبار انسان) الف- تغييرات كوجك و ظاهرا تصادفيء در ميان افراد يك نوع .پدید مي آید ب در رقابت و تدازعي که میان افراه يك توع ی نع كوناكون در يك محيط يديد مى آيدء تغييرات ياد شدهء «امتیازهای نامحسوس اس و ج- افرادی که دا ‎Prue)‏ امتیازات هستندد بیشتر عمر اکرده ‎a‏ بيشتري در این ‎aes‏ در دراز مدت و به ات طبيعي صوزرت مي كيرد

صفحه 35:
PEt eed KS Nee el eons Le. سیر رز رك در ظاهر —— 0 ضين

صفحه 36:

صفحه 37:
عللي كه در يبدايش اين شهرت نقش داشته اند:

صفحه 38:

صفحه 39:
off ge Gig, ۲ 0

صفحه 40:
#ب) ذظریه تمایز طبر و ذين مدافمان این نظری ‎ells‏ سل کل رت بر اد

صفحه 41:

صفحه 42:
احکام ایمان آورده اید و به بعضی کافر می شوید. پس جراي تین سردم بد تردار یس — lt

صفحه 43:
‎a Bale:‏ تعامل عللم و دین ‎Se‏ 3 رود را به دون دستد تقسییر سي ‎BS‏ ‎

صفحه 44:
: 2 میات برحی از ۶۱۵ های عل ودب ‎sa a‏

صفحه 45:
را را

صفحه 46:

صفحه 47:

صفحه 48:
‎eh‏ ل ا د برداخته يس جرا كفته مي شود كه براي دنياي امروز قرآن ارائه تكنيك نموده است. ‎resell)‏ ا ‎pyres‏ ل سح ل ا اه ‎248

صفحه 49:
)هت در ثرآن دسته بندي حوادث تكنيك ساز در قرآن كريم: الف - تكنولوزي اطلاعات 1 ار طرش موحودات برنده هوابي 2 ترسزلای ساتیر بر جت بتدو ‎SINE‏ ‏وتان از آمازدات وحي

صفحه 50:
—_—_ lt

صفحه 51:
98 مس ل 0

صفحه 52:
و بر برد ‎Se‏ ofl se

صفحه 53:

صفحه 54:
هنشت در ثرآن در يك جمع بندي نهايي مي نوان گفت: 1- قرآن تصريح به صنايع مختلفي دارد. برخي از اين صنايع در ضمن آيات اعجاز و آيات فيامت است و برخى در متن الا ‎ROW | Speer Mone rea‏

صفحه 55:
هنشت در ثرآن در يك جمع بندي نهايي مي نوان گفت: 2- از همه آيات می نوان برای تولید ایده هاي نو بای بارادایم تكنيكي وحي مدار استفاده کرد. در تکنيك وک ء زحمات عرقاني كاركاهي در كنار لا برد از مراد ر جع رح تفكيك مي بردازد. مدار تجارب بشر

صفحه 56:
8)ضنعت ذر قرآن در يك جمع بندى نهابي مي توان كفت: 3- در جهان سه پارادایم فكري براي تولید 0 3 00 cee nee

صفحه 57:
4 قرآن. اعجاز و مصونیت از تحریف الف) از سوي خدا بودن فرآن 1 تست ر رات ر کر ترارن

صفحه 58:
قرآن» امار و مصولیت از تس رد يه قرآن از وهای بر می‌توات نارق كرقت: بر را بای ان سان ا ‎eee‏ اه ن در زندگي فردي و اجتماعي و علمي بشرء و میزان اهتمام پیروان به قرائت. حفظ. نگهداري؛ دیس راطا شار

صفحه 59:
‎Cl‏ ت رآن: اشتاز ز معئیت از تعریف ‎ ‏درشناخت فرآن از راهبای ربر می‌توان باری گرفت: ‎٩‏ رن اه سا وان 5 ‎Als‏ اس ‏ات ترا ار ترا ‏3 سل ترآن به اسیار ارتاری ر ار ارکری آیات با دیسر ‎Fees Tes eee rena ee ene ‏کلامي و لفظي آن(قصاحت و بلاغت)‎

صفحه 60:
لما قرآن: اتبجاز و مسووئیت از تعريف شرت خدا بودن قرآن آياتى كه بیان دلایل از سوي خدا مي پردازند به دو دسته کلی: Ge ‏اد آيات را آيات‎ fare, Gls, UNS ‏بيانكر‎ Shia ‏مي نامند.‎ 2~ - آیات بیانگر نقلي بشارت ‎centr rg Bee‏ ان لا ‎yay Denes DU) ree‏ رل تا

صفحه 61:
"7۳۹

صفحه 62:
با ترآرنه اصبتاز و سولیت از تحریش: ب - مصویت قر آن از تحریف Buys Wester a SoS See) eines ees ears ‏شده است و در لغت به معناي منحرف ساختنء مايل كردن و‎ ‏رو زر ۱ بر دا و‎ ‏ا‎

صفحه 63:
ترآزنهاستتاز و مصونیت از ت#عریش رز رل لالز لت( را کار در ثاربخي عدم تحریف قرآن. آموری چند مطرح است: سا حرف عرر ساصر ترآ ر سارت مترسا آنان به ار دا رای ب ی اس رات را سر ات ار 2- انس فراوان مسلمانان با قرآن و حفظ و تلاوت آنان

صفحه 64:
لها قرآن: اتنجاز و مصرنيت از #تريف wes eye) 3 نقدس فران ‎IG ayy Cee cena‏ تست به هرگونه تغییر در آن. 4- دستورها و توصيه هاى ويرّه ييامبر درباره تلآاوتء كتابتء حفظ و جمع اوري قران 5- مسئله تحریف نشدن قرآن در ضمن انتقادهايي که از سوي صحابه و ائمه اهل بیت به زمامداران پس از رسول خدا شده است .

صفحه 65:
قرآن» امار و مصولیت از تس رد ب- مصونیت قر آن از تحریف 3- دلایل روايي: در ان ا ‎es‏ رت انار سس = یت ی ب- روایات پرشمار که قران را مرجع و محك بازشناسي اراء و تساياات و جريائناي سل زر باطل سر داند. ج- در روایاتی ضرورت محك زدن روایات با قران و کنر گذاردن رابت سبح نار رانررد تات ترار نب ‎eS‏

صفحه 66:
‎Cl‏ ت رآن: اشتاز ز معئیت از تعریف ‎ ‏ب- مصونيت قرآن از تحجريف ‏4- دلایل قرآنی: ‏ترا ار رال ان و فصلت مبداء نزول ذکر دستگاه وحی الاهی است و دیکر آنکه سیانت ر پاستاری از کر برای ال دسر

صفحه 67:

صفحه 68:
)| خاقدیت نش ان آاذلة نقلي ‎Cos‏ ادلهنقلي خاتمیت

صفحه 69:
0

صفحه 70:
Pe ese eee are Seal) ‏لل را ی(‎ ‏ب) كيفيت هماهنكي دين ثابت با نياز متغير‎

صفحه 71:

صفحه 72:

صفحه 73:
6 اسالم و مقتفیات زمان Soe eed

صفحه 74:
0- اسلام و مقتفيات زمان ب- كيفيت هماهنكى دين ثابت با نياز متغيو

صفحه 75:
- اسللام ر مقتضیات زمان ‎ee Nar a)‏ ا ‎

صفحه 76:
6- اسلام ن مقتضیات زمان ‎orn‏ ۳ ار ‎

صفحه 77:
و 2 اجتراد بويا 4- توجه به احکا

صفحه 78:
ofp, _ apatite

صفحه 79:
7- قلمرو دين ‎Bay Sus (Al‏ ان ‎

صفحه 80:

صفحه 81:

صفحه 82:
9 7

صفحه 83:
1- تاترز ین ue ee ‏از در‎

صفحه 84:

صفحه 85:

صفحه 86:

صفحه 87:
Paps gpl ا ی بو

صفحه 88:
ج - جامعیت دین Farge

صفحه 89:
ج - جامعیت دین اكر ‎etal alls‏ را

صفحه 90:

صفحه 91:
aes es ‏الا‎ "7۳۹

صفحه 92:

صفحه 93:

صفحه 94:
تسرد ادران- لا 0 ‏ا‎ nee ae ‏آنها مورد قبول پیروان و نیز مورخان ادیان و‎ on ‏وحاني‎

صفحه 95:
Bayhalaw 5

صفحه 96:
مرت سر بربردللیر اسر یم آسماني پیشین, جزء انان نهر

صفحه 97:
سید ادیان 3

صفحه 98:
تسده اسیان دق بر ار

صفحه 99:

صفحه 100:

صفحه 101:
0 Ter oe 1- کلیات امامت الف) ماهیت امامت

صفحه 102:
با مامت نراع بر سر جانتيني پیاسبر از نخستیرن مباحت است که لازاه حشرت ميان ملالا رو ات"

صفحه 103:

صفحه 104:

صفحه 105:
دابا مامت ل بل یت بت ی بت و 'مفتذا دا

صفحه 106:

صفحه 107:

صفحه 108:
11 ‏تواست‎ Ly رد رد در تم نب 0 es 7 ۳1

صفحه 109:
11 ‏تواست‎ Ly ب تتارت در ‎Sab) S575‏ شیت ‎oa‏ دارای در اخترف لاس در سايكاد ادادت نيز

صفحه 110:

صفحه 111:
> تسیین اسام شاه ماد

صفحه 112:

صفحه 113:

صفحه 114:

صفحه 115:

صفحه 116:
1

صفحه 117:

صفحه 118:

صفحه 119:

صفحه 120:

صفحه 121:
نايا مامت د- ضرورت کر لت

صفحه 122:
0 Ter oe

صفحه 123:
وله و یه تزا 558 2 لل ا حد یبن

صفحه 124:
راواقعارعد م2

صفحه 125:
بث تقلین : جکیده مدلول این حدیت. آن است که سوله سدان اولي به نقر, یا اولی بد طاعت است.

صفحه 126:

صفحه 127:

صفحه 128:
Qa ‏بلواعتاند‎ رن اس

صفحه 129:

صفحه 130:

صفحه 131:
مالمللسزفااضق -2 ا ل ا ان .سیوآمدهلست

صفحه 132:

صفحه 133:

صفحه 134:

صفحه 135:
0 Ter oe

صفحه 136:

صفحه 137:

صفحه 138:
138

صفحه 139:

صفحه 140:
فولمیت "3 لت چا در بسشایتاددبان‌پسیش از لسلام 1 در انين مسب اندیشه موعوه در سه رکونه نشان داده شده است که گونه دود یرای سای ات ‎Comey eis‏ ار را ‏نويد وجءسعيسوبه منابه داور جهازدر آخر يمان- 2 ‏بسا سر ترا ح سر درا د

صفحه 141:

صفحه 142:
سولادویت*3 الک بل درب هدف اساسى بعثت ييامبران كامل كردن شرايط رشد و تكامل آكاهانه ‎ah,‏ 15 بااخزار كرفي رسي در دسترس دره تن مى را را كه الام آخرين دين آسماني الدكاء 55-5 سس لس آخرین بیامبر خداست. و نا ابد آیین و پیامیر ‎Fee es aes Us‏

صفحه 143:
عوزوست :3 See ‏ال‎ لاتوت لا ‎eee ay als‏ ترا 1 Boe Nees Sas ee ese ‏مشود‎ ‎ie eal oe‏ سر ند لس زار ‎crear‏ م ‎Pyar race Fe‏ ‎ay Sle SLs OM ‎ ‎143

صفحه 144:
سولادویت*3 تخرد اسر ل ‎ea‏ لا رل زر رت ( رد ل ره رل مر هجري در نوشته هاي متعددي كرداوري شده است. این پرشتد سا که بد احول مدرنه خيرت يانسد: إمالى تنبا .قرن 4و د هجری را ‎Se Oe)‏

صفحه 145:
كينوت 3 دنر رد ‎poll‏ ‏راز غیبطمام مهد یدعج) -2 ‎eee‏ ۱ 1 De ‏ا‎ Fee Tee Vay ab ‏رت‎ ae ‏ا‎ داشته پاش ات راز و حكمت واقعي غیست مهدي (عج) را تنها خدا مي داند و به | 0 لاد دار

صفحه 146:
كينوت 3 دنر رد ‎poll‏ تت و اگر عمر ‎ese‏ رت زر مارد تال ‎z‏ شناخته شده باشدء دستكاه مهدويت از لا و معجره اي از معجزات مكرر تاريخ أديان و ييامبران است. همانطور كه در قران در سوره كهف خفتن 300 ساله اصحاب كهف و در سوره عنكبوت در آيه 14 عمر نوح 950 سال امده .است

صفحه 147:
ناوین بحس سوم

صفحه 148:

صفحه 149:
سناشی‌سول- 2 ‎J‏ اس را را ‎

صفحه 150:
مهمترین برسش در دوران غیبت کبراء بس از تبیین علل ‎fo ED | one eran Bony Pe cane‏ ار را ۱۱ ۱ ‎Com Uni‏ ۱۳ 2 rns en ee eee roe ‏رهبري‌خویش‌سه چه کسوباید رجوع کند؟‎ 150

صفحه 151:
آیا جان شیر ‎Cee‏ معصوم متصور اسستا وظایف-3 لنازرا لنجام دهد؟ با 0 علرزود بر ريش يابي تاريخي سزضرح و بررسي, تصزص ستبره بل ‎ee) Se‏ .از ابعاد قضيه در رسيدن به ياسخ منطقي مؤثر باشد 15

صفحه 152:

صفحه 153:
مي توان استدلال كرد كه رياست و سريرستي جامعة جر اسر ورس ا م ات سر را سر زار بر زر( 1 ‏مر سر سر سره زنرج می‌گردد‎ ey 2- ‏لتصافجانشيزبه صفات لازم دارد‎

صفحه 154:
در تعیین امام معصوم صفاتی چون عصمت و اعلمیت باعث مي شد رکه انتخاب امام در ورای صلاحت انتجاب مردم ‎PT ey Deen eae arene Sse be‏ ‎aye als (Ge 2 5) eee de ae‏ i ۱ cing eerie 154

صفحه 155:
60! il ‏ير‎ Lae rom ge ary ‏با نصب نواب اربقه بو19۵‎

صفحه 156:

صفحه 157:

صفحه 158:

صفحه 159:

صفحه 160:
اشوس للیت»(4

صفحه 161:

صفحه 162:
ریت4 الک ولات تا آغاز غيبت (ع) ‎etre‏ ان بد صزرت رسي شكل ترفك

صفحه 163:
تسار شش وللیت 4 مت در عصر غیبت (ع)

صفحه 164:

صفحه 165:
ریت4 ب ولابت در عصر عیبت (ع)

صفحه 166:
معصوم از ذ ‎ee‏ كن كك عنوا ‎ne‏

صفحه 167:
ofl ao w= By we) is

صفحه 168:
ریت4 2 = PD ‏احمد نراشي در کناب عوائدالايام اشاره کرده که‎ ‏بردو امرو‎

صفحه 169:

صفحه 170:
3 ‏شرلیطررلایت‎ pols الف- ولابت جیست؟ (۱

صفحه 171:

صفحه 172:

صفحه 173:

صفحه 174:

صفحه 175:
«فرلهم‌می‌سا )63 باشد

صفحه 176:

صفحه 177:

صفحه 178:
این شسوایطو یت 9 0 ار ‎eu‏ ج١٠‏ ایران + زیزتی سا رسبرء میرن بیان 2

صفحه 179:
ناوین بحس سوم

صفحه 180:
فصو روت تسفرق 9۳ ل - ‎Sign Mae S35‏

صفحه 181:
سر لاس لا

صفحه 182:

صفحه 183:

صفحه 184:
حر و تبرش ۳ Ga ۳4 رد بل ‎١‏ نقلي زر ‏بت ‎

صفحه 185:
Seen

صفحه 186:

صفحه 187:
Yo Mand Sy SET ef ey =| err ere:

صفحه 188:

صفحه 189:

صفحه 190:
)). .تصرف كنندة رت هت مسلمانان 2

صفحه 191:
راد راب رات

صفحه 192:

صفحه 193:
ال نالرت ‎EWEN‏ 5 مرت ests 9 ‏امام خمینب‎ ‏سر فرمايد‎

صفحه 194:

صفحه 195:
هموايهم لمورى وجود دارد كه مربوط به فرد

صفحه 196:
ولايض هد و اوملسي 9 ال بر نرب ات

صفحه 197:
9 ‏ولعي‎ pd pels. ال بر نرب ات

صفحه 198:
9 ‏ولعي‎ pd pels.

صفحه 199:
Dyas Fay ES pes ‏جانكاة فرنام‎

صفحه 200:
۳ ار ری رلي‌جانبداریاز صمو کرد سارگاریم شروط -3

صفحه 201:
کیمانه ‎sl‏ در 005 بیفتد بیمناك اند ofl se ge By we) 3

صفحه 202:
ofl se

صفحه 203:

صفحه 204:
ofl se

صفحه 205:
9 ‏ولعي‎ pd pels. ‎ae‏ ی دیس زد ترلاس ‎

صفحه 206:
9 ‏ولعي‎ pd pels. ج- تست تین ز ما

صفحه 207:

صفحه 208:
لتیبته ليري بعزرت استتراي كليلاق درس

صفحه 209:
لتیبته ليري بعزرت استتراي كليلاق درس

صفحه 210:

اسالمي22 انديشهاسالمي انديشه چاپ انتشارات دانشگاه پيام نور تهيه كننده پاورپوينت :زهرا خيراللهي 1 اهداف كلي دين شناسي نبوت امامت 2 اهداف رفتاري آشنايي دانشجو با: -1وحي و پيامبري -2رابطه علم و دين -3صنعت در قرآن -4اعجاز قرآن -5خاتميت -6اسالم و متقاضيان زمان -7قلمرو دين -8تعدد اديان -9امامت و رهبري -10مرجعيت و واليت در عصر غيبت 3 بخش يكم 4 -1تعريف و ضرورت نبوت الف) معنا و مفهوم پيامبر ب) معنا و مفهوم وحي -1ب) معناي لغوي وحي -2ب) وحي در قرآن ج)ضرورت وحي و پيامبري -1ج) صفات خداوند -2ج) جاودانگي انسان 3ـ ج) حدود عقل بشري -4ج)شبهه منكران 5 نبوت ضرورتنبوت تعريفووضرورت --11تعريف تقسيم بندي مباحث نبوت -1 :عامه -2خاصه نبوت عا مه :مجموعه مباحثي كه پيامبر معيني اختصاص ندارد و درباره امورمشترك پيامبران بحث مي كند. نبوت خاصه :به مباحثي اطالق مي شود كه درباره نبوت يكي از پيامبران مانند حضرت محمد بحث و گفتگو مي كند. است. عامهاست. نبوتعامه فصلنبوت اينفصل اصلياين دغدغهاصلي دغدغه 6 نبوت محورينبوت عناصرمحوري عناصر است وحياست همان وحي كه همان قانون كه قانون 7 همان كه همان وحي كه آورندهوحي آورنده است پيامبر است پيامبر الف) معنا و مفهوم پيامبر تعريف: پيامبر بشري است كه براي هدايت انسانها برانگيخته شده تا معارفي را بدون واسطه انساني ديگر از مبدا الهي دريافت و ابالغ كند. 8 درتعريف قبل چند قيد وجود دارد : -1پيامبر بشر است -2پيامبران براي هدايت انسانها آمده اند. -3پيامبران برانگيخته شده از سوي خدا هستند -4ميراث پيامبران مجموعه معارف نظري و عملي خاصي است كه بينشي نو و روشي ديگر در زندگي انسانها ايجاد كرده است. -5يكي از وظايف مهم پيامبران دريافت پيام الهي است. 9 ب) معنا و مفهوم وحي دريافت پيام الهي كه از به عنوان وحي تعبير مي گردد يكي .ازوظايف اساسي پيامبران است حقيقت وحي دست يافتني نيست زيرا پديده وحي يك پديده .طبيعي قابل شناخت با ابزار متعارف عمومي و علمي نيست 10 -1ب) معناي لغوي وحي واژه وحي و مشتقات آن در لغت داراي معاني مختلف و سرعت ،تفهيم و القاي ْ،كاربردهاي گوناگون آن :نظير :اشاره پنهاني مطلبي به ديگران ،اعالم در خفا ،نوشتن تعريف لغت شناسان :جامع تمام معاني و كاربردهاي ويژه وحي ((تفهيم و القاي سريع و نهاني )) است كه متوجه خاص .مخاطب بوده و بر ديگران پوشيده است 11 -2ب) وحي در قرآن معاني وحي در قرآن: -1اشاره پنهاني -2هدايت غريزي -3الهام -4وحي تشريعي 12 طبق آيات قرآن راههاي ارتباط پيامبران با خدا منحصر(وحي نبوي و ارسالي) به سه راه بوده است: -1وحي مستقيم -2ايجاد صورت از پشت حجاب -3القاي وحي به وسيله فرشته 13 تعريف وحي در مباحث اعتقادي و كالمي: عبارت است از تفهيم يك سلسله حقايق و معارف از سوي خداوند به انسانهاي برگزيده براي هدايت مردم ،از راه ديگري ،غير از راههاي عمومي و شناخته شده معرفت همچون حس .تجربه و عقل و حدس و شهود عرفاني 14 نظريه شيخ مفيد: حقايقي كه در رويا به انسانها القا ميشود و همچنين علومي كه ... پس از پيامبر اكرم(ص) به امامان معصوم ارائه و القا شده است، نام وحي بر اينها اطالق نمي گردد ،زيرا مسلمانان اتفاق نظر .دارند كه پس از پيامبر(ص) بر كسي وحي نخواهد شد 15 نظريه عالمه طباطبايي: ادب ديني در اسالم اقتضا مي كند كه وحي بر غير از رابطه اي كه .ميان خداوند و فرستادگان او وجود دارد ،اطالق نگردد وحي آموزه ويژه اي است كه از ناحيه خداوند سبحان به برخي از ....انسانهاي برگزيده اضافه مي شود 16 تفاوت وحي با نبوغ : وحي آموزه ويژه اي است كه از ناحيه خداوند سبحان به برخي انسانهاي برگزيده اضافه مي شود ولي نبوغ ،قدرت شديد ذهني است كه برخي افراد را بدون نياز به طي مراحل علمي الزم و .معمول ،به درك حقايق توفيق مي دهد 17 :تفاوت وحي با كشف و شهود انسان اگر مدتي نفس را رياضت دهد ،حقايقي در عمق جان خود مي يابد ولي اين حقايق را از كسي دريافت نمي كند ،بر خالف وحي ،پيامبر تنها گيرنده و پيام است .و خود مخاطبي است كه كسي براي او سخن ميگويد 18 تفاوت وحي با تجربه ديني: وحي بر خالف تصور رايج در ميان برخي فرقه هاي :مسيحيت كه آن را با تجربه ديني قياس كرده و مي گويند كتاب مقدس تفسير اموري است كه عيسي(ع) در كشف و شهود خود يافته است ،از هرگونه دخالت ذهن پيامبر در .بيان آن ،خالي است 19 پيامبري وحي وو پيامبري ج)ضرورت وحي ج)ضرورت -1ج) صفات خداوند خداوند حكيم است و حكمت از صفات ذاتي خداست .حكمت خداوند اقتضا مي كند كه سفيراني را براي هدايت خلق به سوي مردم گسيل دارد و نظر آنان را به هدف مطلوب راهنمايي كند. -2ج) جاودانگي انسان انسان در زندگي اين جهاني كمتر نيازمند وحي است .اصل سعادت و كمال ابدي و .زندگي جاودان انسان ،نياز بشر به وحي را آشكارتر و ملموس تر مي كند 20 ج)ضرورت وحي و پيامبري برهان ضرورت نبوت با تكيه بر 4مقدمه هدف از آفرينش انسان ،كمال راستين اوست كمال واقعي انسان در گرو اختيار و انتخاب صحيح است اختيار و انتخاب صحيح بدون معرفت و شناخت كافي ،ممكن نيست آگاهي هاي برخاسته از عقل و حس ،در پاسخ به نيازهاي انسان و رساندن او به سعادت واقعي كافي نيست. 21 مجموع مطالب آلكسيس كارل درباره شناخت انسان: - 1علم در شناخت انسان ،تاكنون پيشرفتي نداشته است. - 2روشي در دست نيست كه بتواند انسان را در اجزا و در مجموعه و روابطش با محيط خارج بشناسد. - 3انساني را كه متخصصان علوم معرفي مي كنند ،شبحي ساخته و پرداخته تكنيك هاي همان علم است. 22 3ـ ج) حدود عقل بشري انسان با عقل خويش مي تواند بسياري از معارف نظري نظير مسائل مربوط به جهان بيني خويش را اثبات كند .همچنين برخي اصول اخالقي نظير خوبي عدل و بدي ظلم تشخيص دهد .ولي با اين حال عقل بشر داراي محدوديت هاي فراوني است 23 محدوديت هاي عقل: -1احكام عقل ،كلي و اجمالي است. - 2عقل در تشخيص آثار اخروي رفتارهاي انساني ناتوان است. - 3عقل در مرحله تشخيص و عمل آسيب پذير است. 24 ج)ضرورت وحي و پيامبري -4ج) شبهه منكران شبهه :طرفداران اين شبهه ميگويند”وقتي آموزه هاي وحياني و آنچه را كه پيامبران به بشر عرضه كرده اند مطالعه مي كنيم ،از دو حال بيرون نيست يا موافق مدركات و احكام عقلي است يا “ .متضاد و مخالف با عقل و برهان هاي عقلي است 25 حالت اول شبهه :اگر چنين بود يعني اين گزاره ها و تعاليم بوسيله وحي در اختيار ما قرار نمي گرفت ،عقل به تنهايي آنها درك كرده و درباره آنها حكم صادر مي كرد، كه در اينصورت عقل ما از وجود پيامبران بي نياز .مي گردد حالت دوم شبهه :اگر مخالف عقل و برهان هاي عقلي باشد كه در اينصورت مردود است و قابل پذيرش نخواهد .بود 26 پاسخ شبهه :گزاره ها و تعاليم وحياني بر حسب فرض به سه دسته تقسيم مي شوند: -1موافق عقل بشري -2گزاره هاي خردستيز - 3گزاره ها و آموزه هاي فراحسي و فراعقلي 27 -1موافق عقل بشري: شمول وحي بر تعاليمي كه عقل نيز به صورت مستقل آن را درك مي كند ،مستلزم لغويت نيست ،زيرا تاييد دانسته هاي عقلي از سوي وحي ،سبب مي شود كه آدمي به صحت و شناخت و داوري عقل خود اطمينان بيشتري يابد و احتمال خطاي عقل را منتفي بداند. 28 -2گزاره هاي خردستيز گزاره هايي كه نه فوق عقل ،بلكه ضد عقل هستند ،يعني با اصول قاطع عقلي ناسازگارند ،اين دسته از گزاره ها در زمره تعاليم .آسماني نخواهند بود 29 - 3گزاره ها و آموزه هاي فراحسي و فراعقلي الف) عقل انسان به گونه اي احساس مي كند كه مي تواند تبيين و توضيح عقالني از تعاليم وحياني از خود ارائه .دهد ،يا فلسفه فرامين الهي را درك كند ب) عقل قادر به تحليل و درك تعاليم و فرمان هاي فراعقلي .نيست 30 ادامه عناوين بخش يكم -2رابطه علم و دين الف)نظريه تعارض علم و دين ب)نظريه تمايز علم و دين -1ب) استقالل در زبان -2ب) تمايز در روش و موضوع ج)نظريه تعامل علم و دين 31 دين علم وو دين رابطه علم --22رابطه دستاوردهاي عقل بشري پاسخگوي نيازها و انتظارات انسان نيست و از تامين سعادت راستين او ناتوان است بنابراين چاره اي جز .ياري خواهي و بهره گيري از وحي و تعاليم آسماني نيست خداوند با علم به اين نياز ،همه انسانها را با فرستادن پيامبران ،به زندگي معقول و پاك رهنمون نموده است 32 الف)نظريه تعارض علم و دين: دو تحول مهم در قرن 17و 19ميالدي در كيهان شناسي و زيست شناسي ميان متكلمان مسيحي و صاحب نظران درگرفت : تحول اول :دفاع شجاعانه گاليله از نظريه خورشيد مركزي كپرينگ و تالش او براي بسط اين نظريه به عنوان يك واقعيت بود. تحول دوم :بحث درباره خلقت و تكامل در سال 1859م .كه ميان عالمان كليسا و دانشمندان در گرفت 33 نظريه داروين (كتاب تبار انسان) الف -تغييرات كوچك و ظاهرا تصادفي ،در ميان افراد يك نوع .پديد مي آيد ب -در رقابت و تنازعي كه ميان افراد يك نوع يا انواع گوناگون در يك محيط پديد مي آيد ،تغييرات ياد شده، .امتيازهاي نامحسوس ايجاد مي كنند ج -افرادي كه داراي اين امتيازات هستندد ،بيشتر عمر كرده و زادوولد بيشتري دارند ،اين تغييرات در دراز مدت و به .انتخاب طبيعي صورت مي گيرد 34 علل و عوامل تاريخي طرح نظريه تعارض ميان علم و دين: به عقيده بسياري از صاحبنظران ،اساسا بسياري از اين 1- تعارض ها و رويارويي ها ميان علم و دين نبوده است، بلكه جنگ ميان ساينتيسم و االهيات قرون وسطايي يافتهشهرتبوده كه در ظاهر به جنگ ميان علم و دين .است 35 عللي كه در پيدايش اين شهرت نقش داشته اند: الف -مردم عادي و عامي ،ميان گرايشها و معتقدات حقيقي دين و آداب و رسوم و ظواهري كه از سوي دستگاههاي .ديني ترويج مي شود ،فرق نمي گذارند 36 عللي كه در پيدايش اين شهرت نقش داشته اند: ب -در ميان ارباب مذاهب و عالمان ديني ،بودند كساني كه هرگاه ،انديشه هاي رايج آنان ،و نه مباني و ضروريات دين ،مورد انتقاد قرار مي گرفت ،چنين وانمود مي كردند .كه دين مورد حمله قرار گرفته است ج -در ميان اهل علم و قلم نيز كساني به چشم مي خوردند كه در نوشته ها و اظهارات خود ،اغراضي غير از حقيقت .يابي و كنجكاوي دارند 37 علل و عوامل تاريخي طرح نظريه تعارض ميان علم و دين: با آن هويت راستيني كه علم دارد ،نمي توان بشريت را در 2- پوشش هويت كاذبي كه گروههاي يادشده از علم مي سازند، فريب داد و اين واقعيت را ناديده گرفت كه بسياري از متفكران .بزرگ قرن ها ،مردان مذهبي بوده اند 38 علل و عوامل تاريخي طرح نظريه تعارض ميان علم و دين: اين بحث بيشتر در جهان مسيحي و غرب مجال رشد داشته 3- اما در جهان اسالم به دليل عدم تحريف قرآن و گواهي تاريخ علوم در بستر تمدن اسالمي كمتر مجالي براي طرخ اين بحث بوده است .و اساسًا يكي از كارهاي مهم انبيا و اولياي الهي .آموزش و ترويج حقايق عالم بوده است 39 :ب)نظريه تمايز علم و دين مدافعان اين نظريه تمايز استقالل كامل علم و دين به اين اعتقاد .دارند كه روش علمي تنها روش ممكن در شناخت واقع نيست تعميم نارواي مفاهيم علمي و تبديل كردن يك شيوه به اصلي كلي، نظير اين قاعده كه روش هاي تجربي و حسي تنها روش قابل .اعتماد در فهم و تبيين واقعيت است ،نارواست 40 نتايج مشابه در نظريه تمايز علم و دين - 1استقالل زبان :برخي معتقدند كه علم و دين تمايز موجود در زبان هريك ،منطق و عملكردهاي خاص خويش را دارند. - 2تمايز در روش و موضوع :برخي معتقدند كه علم و دين مي بايست كامًال جدا و مستقل از يكديگر باشند. 41 نقد نظريه تمايز علم و دين اشكال اين ديدگاه ناديده گرفتن بخشي از زبان دين است كه حقايق طبيعي را بيان مي كند .علم و دين به رغم تعلقات گوناگون شان ،به يك جهان طبيعت مي نگرند. بقره آيه :85 ((چرا به برخي احكام ايمان آورده ايد و به بعضي كافر مي شويد ،پس جزاي چنين مردم بد كردار چيست؟))... 42 :ج)نظريه تعامل علم و دين :طرفدارن اين گروه را به دو دسته تقسيم مي كنند كساني كه كه در ناحيه روش و پيش فرض ها ،از حمايت غير مستقيم علم و دين از يكديگر سخن گفته اند و گروه ديگر درباره آموزه و دستاوردها و نظريات است و علم و دين را در .محتوا ،مكمل يكديگر مي دانند 43 براي حل تعارض هاي ظاهري و احتمالي ميان برخي از داده هاي علم ودين مي توان روش ديگري پيشنهاد كرد: - 1مفاد گزاره هاي ديني و علمي ،ظني و غير يقيني باشد. - 2مفاد اين گزاره ها هر دو يقيني باشند. - 3گزاره هاي علمي ،يقيني و گزاره هاي ديني ،ظن آور باشند. - 4گزاره هاي ديني ،يقيني و گزاره هاي علمي ،ظن آور باشند. 44 ادامه عناوين بخش يكم -3صنعت در قرآن الف)تكنولوژي اطالعات -1از طريق موجودات پرنده هوايي -2فرمولهاي حاكم جمع بندي اطالعات -3محافظت اطالعات از وحي ب) صنايع هوايي -1حاضر كردن تخت بلقيس -2مدل گيري از پرندگان 45 ج) صنايع دريايي -1صنعت كشتي سازي -2تكنولوژي هدايت كشتي -3صنايع صيادي و غواصي -4صنعت شناورهاي زير دريايي -5صنعت جهانگردي و گردشگري د) تكنولوژي بادي -1جابجايي ابرهاي باران زا -2هالكت مردم مجرم -3باردار كردن طبيعت ه) صنايع عمراني -1صنعت سد سازي ذوالقرنين -2تكنولوژي ايجاد راه شوسه در ديا 46 )3صنعت در قرآن قرآن از حوادثي نام مي برد :رعد و برق ،واقعه بمباران هوايي طير ابابيل ،تبديل شدن چوب به اژدها و ...نگاه تكنيكي به حوادث ذكر شده برخي اشخاص را دچار شبهه كرده است. - 1برخي از اين امور از معجزات انبيا هستند و ربطي به تكنيك ندارند. 47 - 2قرآن كريم به بيان حوادث و صنايع موجود در زمان انبياء پرداخته پس چرا گفته مي شود كه براي دنياي امروز قرآن ارائه تكنيك نموده است. - 3آيات خلقت براي بيان عظمت و خلقت است .چه ربطي به صنعت و تكنولوژي امور دست ساز بشر دارد. 48 )3صنعت در قرآن دسته بندي حوادث تكنيك ساز در قرآن كريم: الف – تكنولوژي اطالعات -1از طريق موجودات پرنده هوايي -2فرمولهاي حاكم بر جمع بندي اطالعات -3محافظت از اطالعات وحي 49 )3صنعت در قرآن دسته بندي حوادث تكنيك ساز در قرآن كريم: ب -صنايع هوايي -1حاضر كردن تخت بلقيس -2مدل گيري از پرندگان 50 )3صنعت در قرآن دسته بندي حوادث تكنيك ساز در قرآن كريم: ج -صنايع دريايي -1صنعت كشتي سازي -2تكنولوژي هدايت كشتي -3صنايع صيادي و غواصي -4صنعت شناورهاي زير دريايي -5صنعت جهانگردي و گردشگري 51 )3صنعت در قرآن دسته بندي حوادث تكنيك ساز در قرآن كريم: د -تكنولوژي باد -1جا به جايي ابرهاي باران زا -2هالكت مردم مجرم -3باردار كردن طبيعت 52 )3صنعت در قرآن دسته بندي حوادث تكنيك ساز در قرآن كريم: ه -صنايع عمراني -1صنعت سد سازي ذوالقرنين -2تكنولوژي ايجاد راه شوسه در دريا 53 )3صنعت در قرآن در يك جمع بندي نهايي مي توان گفت: - 1قرآن تصريح به صنايع مختلفي دارد .برخي از اين صنايع در ضمن آيات اعجاز و آيات قيامت است و برخي در متن آيات خلقت و برخي خارج از اين سه حوزه است. 54 )3صنعت در قرآن در يك جمع بندي نهايي مي توان گفت: - 2از همه آيات مي توان براي توليد ايده هاي نو براي پارادايم تكنيكي وحي مدار استفاده كرد .در تكنيك وحي مدار تجارب بشري ،زحمات عرفاني و كارگاهي در كنار ايده پردازي ،ارزش گزاري و جهت دهي وحي به توليد تفكيك مي پردازد. 55 )3صنعت در قرآن در يك جمع بندي نهايي مي توان گفت: - 3در جهان سه پارادايم فكري براي توليد تكنيك وجود دارد كه با هم فرق دارند :الف -پارادايم صنعتي ب -پارادايم عرفاني ج -پارادايم كامل يا وحي مدار 56 -4قرآن ،اعجاز و مصونيت از تحريف الف) از سوي خدا بودن قرآن -1فصاحت و بالغت و نظم قرآن -2امي بودن پيامبر -3هماهنگي آيات ب) مصونيت قرآن از تحريف -1معناي تحريف -2شواهد تاريخي -3داليل روايي -4داليل قرآني 57 )4قرآن ،اعجاز و مصونيت از تحريف درشناخت قرآن از راههاي زير مي توان ياري گرفت: - 1مطالعه تاريخي و سند شناختي قرآن از جهت زمان ،و نحوه پيدايش اثر و پديد آورنده آن. - 2مطالعه به لحاظ نقش آفريني قرآن در زندگي فردي و اجتماعي و علمي بشر ،و ميزان اهتمام پيروان به قرائت ،حفظ ،نگهداري، تقديس و استنساخ و تكثير آن. 58 )4قرآن ،اعجاز و مصونيت از تحريف درشناخت قرآن از راههاي زير مي توان ياري گرفت: - 3مطالعه قرآن از نگاه صاحبنظران و قرآن شناسان. -4مطالعه قرآن از نگاه قرآن. - 5مطالعه قرآن به اعتبار سازگاري و ناسازگاري آيات با يكديگر - 6مطالعه قران به اعتبار رعايت قواعد و صنايع ادبي در ساختار كالمي و لفظي آن(فصاحت و بالغت) 59 )4قرآن ،اعجاز و مصونيت از تحريف الف -از سوي خدا بودن قرآن آياتي كه بيان داليل از سوي خدا مي پردازند به دو دسته كلي: - 1آيات بيانگر دليل عقلي كه مجموعه اي آيات را آيات تحدي مي نامند. - 2آيات بيانگر نقلي بشارت پيامبران گذشته و كتابهاي آسماني پيشين را درباره بعثت پيامبر اسالم و نزول قران نقل مي كند. 60 )4قرآن ،اعجاز و مصونيت از تحريف الف -از سوي خدا بودن قرآن تقسيم بندي آيات تحدي: -1فصاحت و بالغت و نظم قرآن -2امي بودن پيامبر -3هماهنگي آيات 61 )4قرآن ،اعجاز و مصونيت از تحريف ب -مصونيت قرآن از تحريف -1معناي تحريف: تحريف از ريشه (حرف) به معناي لبه ،كناره ،مرز يك چيز ،گرفته شده است و در لغت به معناي منحرف ساختن ،مايل كردن و دگرگون نمودن آمده است و تحريف سخن به معناي ايجاد گونه اي دگرگوني در آن است. 62 )4قرآن ،اعجاز و مصونيت از تحريف ب -مصونيت قرآن از تحريف -2شواهد تاريخي: در تاريخي عدم تحريف قرآن ،اموري چند مطرح است: - 1حافظه شگرف عرب معاصر قرآن و عالقه مفرط آنان به حفظ و قرائت قرآن به سبب فصاحت و بالغت و آهنگ خارق العاده آن. - 2انس فراوان مسلمانان با قرآن و حفظ و تالوت آنان 63 )4قرآن ،اعجاز و مصونيت از تحريف ب -مصونيت قرآن از تحريف - 3تقدس قرآن نزد مسلمانان و حساس بودن آنان نسبت به هرگونه تغيير در آن. - 4دستورها و توصيه هاي ويژه پيامبر درباره تالوت ،كتابت ،حفظ و جمع آوري قرآن - 5مسئله تحريف نشدن قرآن در ضمن انتقادهايي كه از سوي صحابه و ائمه اهل بيت به زمامداران پس از رسول خدا شده است. 64 )4قرآن ،اعجاز و مصونيت از تحريف ب -مصونيت قرآن از تحريف -3داليل روايي: در ميان روايات داليلي كه درباره اثبات مصونيت اشاره شده است: الف -حديث ثقلين ب -روايات پرشمار كه قرآن را مرجع و محك بازشناسي آراء و تمايالت و جريانهاي حق و باطل مي داند. ج -در رواياتي ضرورت محك زدن روايات با قرآن و كنارگذاردن روايات مخالف قرآن را مورد تاكيد قرار مي دهند. 65 )4قرآن ،اعجاز و مصونيت از تحريف ب -مصونيت قرآن از تحريف -4داليل قرآني: در آيات 15سوره حجر-58 ،آل عمران -44 ،نمل-8 ،ص و 41 فصلت مبداء نزول ذكر دستگاه وحي االهي است و ديگر آنكهصيانت و پاسداري از ذكر براي ابد است. 66 -5خاتميت الف) ادله نقلي خاتميت ب) مباني ختم نبوت -1جهاني بودن -2جاودانگي اسالم -3جامعيت دين اسالم -4مراتب دين 67 )5خاتميت الف -ادله نقلي خاتميت يكي از محكم ترين ادله نقلي خاتميت حضرت محمد (ص) آيه خاتم النبيين است كه مي فرمايد: ((محمد پدر هيچيك از مردان شما نيست ،ولي فرستاده خدا و خاتم پيامبران است و خدا همواره بر هر چيزي دانا است)). رواياتي نيز در اين مورد از ائمه معصومين آمده است. 68 )5خاتميت ب -مباني ختم نبوت -1جهاني بودن -2جاودانگي اسالم -3جامعيت دين اسالم -4مراتب دين 69 -6اسالم و مقتضيات زمان الف)رابطه اسالم با مقتضيات زمان ب) كيفيت هماهنگي دين ثابت با نياز متغير ج) قانون پوياي اسالم -1ورود عقل در قانونگذاري -2اجتهاد پويا -3بناي احكام بر مصالح واقعي -4توجه به احكام اولي و ثانوي -5عدم جمود به شكل خاص ظاهري زندگي -6قوانين كنترل كننده -7اختيارات حكومت اسالمي 70 -6اسالم و مقتضيات زمان الف -رابطه اسالم با مقتضيات زمان براي روشن شدن حقيقت بايد مقتضيات زمان را تفسير كرد: - 1تقاضاي زمان ،يعني هر چه در زمان به وجود آيد.يعني پديده هايي كه در مقتضيات زمان پيدا شده اند و تطبيق دادن خويش با آنها. 71 -6اسالم و مقتضيات زمان الف -رابطه اسالم با مقتضيات زمان براي روشن شدن حقيقت بايد مقتضيات زمان را تفسير كرد: - 2تقاضاي زمان ،يعني تقاضاي مردم زمان و پسند مردم .در اين تفسير پسند و ذوق و سليقه مردم مالك است. 72 -6اسالم و مقتضيات زمان الف -رابطه اسالم با مقتضيات زمان - 3مقتضياي زمان ،به معناي اين است كه احتياجات واقعي بشر در طول زمان تغيير مي كند و بشر در هر زمان ،نياز خاصي دارد .اسالم مي تواند نيازهاي متغير انسانها را در زمان هاي مختلف پاسخگو باشد. 73 -6اسالم و مقتضيات زمان ب -كيفيت هماهنگي دين ثابت با نياز متغير اشكالي كه مطرح مي شود: ديني كه ثابت است ،چگونه مي تواند راهنماي زندگي بشري باشد كه همواره در حال تغيير است؟ پاسخ به اين سوال : -1نيازهاي انسان به دو دسته تقسيم مي شوند نيازهاي ثابت و نيازهاي متغير كه نيازهاي ثابت برگرفته از ساختمان جسم انسان است نيازهاي ثانوي .نياز اولي و ثابت بشر به سوي ... 74 -6اسالم و مقتضيات زمان ب -كيفيت هماهنگي دين ثابت با نياز متغير توسعه و كمال زندگي است ،ولي نيازهاي ثانوي ،ناشي از توسعه و كمال زندگي است.بيشتر نيازهاي بشر ثابتند .در نظام قانون گذاري اسالم نيازهاي ثابت ،قوانين ثابت و براي نيازهاي متغير قوانين متغير در نظر گرفته شده است. 75 -6اسالم و مقتضيات زمان ب -كيفيت هماهنگي دين ثابت با نياز متغير اشكالي كه مطرح مي شود: ديني كه ثابت است ،چگونه مي تواند راهنماي زندگي بشري باشد كه همواره در حال تغيير است؟ پاسخ به اين سوال : - 2چه شكل نياز عوض شود چه نيازهاي جديد در گذر زمان به وجود آيد ،در پرتو قوانين ثابت حق مدار و عدالت گستر قابل پاسخگويي هستند. 76 -6اسالم و مقتضيات زمان ج-قانون پوياي اسالم ويژگي هاي سيستم قانونگذاري اسالم: -1ورود عقل در قانونگذاري -2اجتهاد پويا -3بناي احكام بر مصالح واقعي -4توجه به احكام اولي و ثانوي 77 -6اسالم و مقتضيات زمان -5عدم جمود به شكل خاص ظاهر زندگي -6قوانين كنترل كننده -7اختيارات حكومت اسالمي 78 -7قلمرو دين الف) هدف بعثت پيامبران -1تفسير دنيا گرايانه -2تفسير آخرت گرايانه -3تفسير جامع گرايانه -4داليل نظريه جامع گرا -5اهداف پيامبران در قرآن دعوت به معاد )1 دعوت به خدا و توحيد )2 تعليم و تربيت )3 دعوت به تزكيه و تقوا )4 79 )5آزادي انسان )6عدالت اجتماعي )7اصالح جامعه و مبارزه با فساد ب)سيره عملي پيامبر اسالم ج) جامعيت دين 80 -7قلمرو دين الف -هدف بعثت پيامبران: - 1تفسير دنياگرايانه :كه بر روي سه هدف جهاني متمركز است :عدالت اجتماعي ،رفاه آباداني و رهايي از اضطراب و رنج دايمي زندگي دنيوي - 2تفسير آخرت گرايانه :نگاه فقط نگاه اخروي است. 81 -7قلمرو دين الف -هدف بعثت پيامبران: - 3تفسير جامع گرايانه :ديدگاه جامع نگر در جهت گيري پيامبران ،همه شئون زندگي بشر ،اعم از زندگي دنيوي و اخروي را شامل است و پيامبر اسالم (ص) به جهت خاتم بودن ،پيامي جامع و كامل براي بشر آورده است. 82 -7قلمرو دين الف -هدف بعثت پيامبران: - 4داليل نظريه جامع گرا :در اينجا طرفداران اين نظريه با دو روش درون ديني و برون ديني جامعيت پيام و دعوت پيامبران را اثبات مي كنند. برهان هايي كه جهت ضرورت نبوت ارائه مي شوند به گونه اي تفسير جامع گرايانه دعوت پيامبران را اثبات مي كند. 83 -7قلمرو دين - 4داليل نظريه جامع گرا :در اينجا طرفداران اين نظريه با دو روش درون ديني و برون ديني جامعيت پيام و دعوت پيامبران را اثبات مي كنند. پيام و دعوت پيامبران ناظر به بخشي از زندگي آدمي و غافل از بخش ديگر نيست. تصوير جامع متفكران شيعه و سني از امامت ،تصوير جامع يعني رياست دين و دنياست .بنابراين تصوير جامع گرايانه در امامت ،در نبوت نيز جريان مي يابد. 84 -7قلمرو دين الف -هدف بعثت پيامبران: -5اهداف پيامبران در قرآن: -1دعوت به خدا و توحيد -2دعوت به معاد -3تعليم و تربيت -4دعوت به تزكيه و تقوا -5آزادي انسان -6عدالت اجتماعي -7اصالح جامعه و مبارزه با فساد 85 قلمرو دين 7- ب -سيره عملي پيامبر اسالم يكي از روشن ترين داليل درون ديني بر گستردگي قلمرو دين اسالم ،شيوه عملي پيامبر است .سيره عملي ايشان نشان مي دهد كه تعاليم دين اسالم .همه شئون زندگي فردي و اجتماعي ،دنيوي و اخروي مسلمانان را در بر مي .گيرد 86 قلمرو دين 7- ب -سيره عملي پيامبر اسالم پيامبر در زمان خود تشكيل حكومت داد ،كساني را به عنوان حاكم و ولي براي قبايل مختلف منصوب كرد ،حل و فصل اختالفات ،انعقاد عهد نامه ها و پيمان نامه هاي بسيار و ... اين اقدامات تنها در منظومه وجود يك دولت و حكومت .كه رأس آن پيامبر بوده است ،مفهوم مي يابد 87 قلمرو دين 7- ج -جامعيت دين يكي از راههاي شناسايي قلمرو دين ،جامعيت دين است. اسالم مكتب جامع و همه جانبه و واقع گراست كه در آن به همه جوانب نيازهاي انسان ،اعم از دنيوي و اخروي، جسمي و روحي ،عقلي و عاطفي ،فردي و اجتماعي توجه .شده است . 88 قلمرو دين 7- ج -جامعيت دين اگر قوانين اسالم را مطالعه كنيم ،از يك جهت به سه دسته :تقسيم مي شوند احكام و قوانين مربوط به رابطه انسان با خدا 1- احكام و قوانين مربوط به رابطه انسان با خودش 2- آموزه هاي ديني مربوط به رابطه انسان با ديگران 3- . 89 قلمرو دين 7- ج -جامعيت دين :استاد مطهري درباره جامعيت دين مي نويسد اسالم طرحي است كلي و جامع و همه جانبه و معتدل و متعادل((. )).حاوي همه طرح هاي جزئي و كارآمد در همه موارد در كتاب اصول كافي فصلي است به نام ((تمام نيازهاي مردم در كتاب و سنت بيان شده است)) كه احاديث زيادي از ائمه نقل شده .است . 90 قلمرو دين 7- د -مهدويت و احياي دين موعودي كه در روايات اسالمي ،به آمدنش در فرجام تاريخ وعده داده شده است ،نمونه صالحان صادق و خليفه الهي است كه پس از جهاني شدن ظلم ،قيام كرده و زمين را پر ...از عدل داد ميكند . 91 ادامه صفحه بعد قلمرو دين 7- د -مهدويت و احياي دين حتي اگر از عمر اين جهان يك روز بيش نمانده باشد ،خداوند آن روز را طوالني مي كند تا خليفه اي از خاندان رسول خدا و از فرزندان فاطمه ،خالفت خدا در زمين را بر عهده گيرد .نام او مهدي به معناي هدايت يافته است و خداوند .كار او را يك شبه به سامان مي رساند 92 -8تعدد اديان الف) دين يا اديان ب) وظيفه مسلمان درباره اديان آسماني ج) گزينش در ميان اديان 93 تعدد اديان 8- موضوع بحث ما ادياني است كه به لحاظ تاريخي الهي يا وحياني بودن .آنها مورد قبول پيروان و نيز مورخان اديان و مذاهب است الف -دين يا اديان از نظر قرآن ،اديان وحياني با همه جلوه هاي تاريخي شان داراي ماهيت واحدند .نام عمومي اين اديان كه در واقع ،بيانگر روح تعاليم همه .پيامبران آسماني است ‹‹اسالم›› است 94 تعدد اديان 8- الف -دين يا اديان تفاوت شرايع آسماني ،يا در سلسله مسائل جزئي و فرعي است كه بر حسب مقتضيات زمان و ويژگيهاي محيط ،و ويژگيهاي مردمي كه به دين دعوت مي شده اند ،متفاوت است يا در سطح و مرتبه است و پيامبران بعدي به موازات تكامل بشر در سطح باالتري ،تعليمات خويش را القا كرده .اند 95 تعدد اديان 8- ب -وظيفه مسلمان درباره اديان آسماني حقانيت پيامبران و كتابها و شرايع آسماني پيشين ،جزء تعاليم انكارناپذير قرآن كريم است .بر اين اساس هر مسلمان معتقدي ،به صحف ابراهيم و شريعت نوح و موسي و عيسي نيز ايمان دارد .به همين دليل براي پيروان قرآن ،ضرورتي ندارد درباره حقانيت اين .اديان مطالعه كنند 96 تعدد اديان 8- ب -وظيفه مسلمان درباره اديان آسماني شواهد و قرائن نشان مي دهد كه اين متون آن چيزي نيست كه قرآن :حافظ و مؤيد آنهاست اين كتب از جهاتي مخدوش و قابل مناقشه است :نخست از جهات 1- اصالت و سند كه تحقيق و مطالعه درباره تورات نشان مي دهد .مطالب آن به صورت قطعي به دست موسي تدوين نشده است 97 تعدد اديان 8- ب -وظيفه مسلمان درباره اديان آسماني ادبيات و اسفار پنج گانه ،به لحاظ طرح و گزارش رويدادها و 2- گفتارهاي ديني ،مانند ادبيات به كار رفته در اناجيل چهارگانه ،به گونه اي است كه هر خواننده بي طرفي مي فهمد كه آنها ،به قلم شخص يا اشخاصي گرد آمده است كه .راويان موسي و عيسي بوده اند 98 تعدد اديان 8- ج -گزينش ميان اديان در باب وظيفه ،نمي توان حكم به عموميت داد ،بلكه بايد به ديني عمل كرد كه بيشترين نزديكي را به حقيقت مطلق دارد و آن دين اسالم است .زيرا دستخوش هيچ تحريفي نشده و كالم ناب الهي است .بر همين پايه نيز، دعوت به دين اسالم معنا مي يابد و راه شمول گرايان ،از كثرت گرايان .جدا مي شود 99 بخش دوم 100 عناوين بخش دوم -1كليات امامت الف) ماهيت امامت ب) تفاوت در تعريف امامت ج) تعيين امام د) ضرورت عقلي امامت )1مرجعيت علمي امام )2مرجعيت سياسي امام 101 كليات امامت 1- نزاع بر سر جانشيني پيامبر از نخستين مباحثي است كه پس از آن .حضرت ميان مسلمانان رواج يافت گروهي معتقد بودند كه پيامبر جانشين خود را انتخاب كرده و نظريه1- امامت به عنوان استمرار نبوت را مطرح نموده و مي بايست از علي (ع) و ديگر پيشوايان كه از سوي پيامبر معرفي شده اند پيروي كرد. .از اين نظر آنان شيعه علي (ع) نام گرفتند 102 كليات امامت 1- گروهي معتقد بودند كه امامت با همه اهميت و2- ضرورتش ،يك مقام اجتماعي و عادي است كه صاحب آن به دست توده مردم يا نخبگان و يا از راه معرفي خليفه .پيشين به اين مقام برگزيده مي شود 103 كليات امامت 1- امام شناسي در مذهب اهل بيت و براي دانشمندان شيعه ،خود نقش روش شناختي در باورهاي ديني دارد و فهم توحيد و نبوت ،بر آن استوار است .در اصطالح روايات ،شناخت صحيح .حجت خدا ،ضامن هدايت يافتگي است 104 كليات امامت 1- الف -ماهيت امامت .امام به معناي پيشوا ،پيشرو ،سرپرست و مقتدا آمده است امام در نزد عرب ،چيزي است كه پيروي و اطاعت مي شود ،اعم از اينكه آن چيز ،انسان باشد يا كتاب ،به حق باشد يا به .باطل 105 كليات امامت 1- الف -ماهيت امامت :امامت در اصطالح متكلمان .جانشيني پيامبر :امام كسي است كه پس از پيامبر بر مسند او مي نشيند 1- رياست عامه :واليت بر امت در امور ديني و دنيوي 2- .واجب االطاعه بودن :قيد ((واليت و سرپرستي خود وجوب اطاعت را به دنبال دارد 3- 106 كليات امامت 1- الف -ماهيت امامت :امامت در اصطالح متكلمان :بدين ترتيب ،امامت را مي توان چنين تعريف كرد پيشوايي و رياست عامه ديني بر امت مسلمان در امور دنيوي و ديني((، كه به جانشيني پيامبر اعظم (ص) و براي حفظ شريعت و تداوم الهي )).است 107 كليات امامت 1- ب -تفاوت در تعريف امامت تفاوت اهل تشيع با تسنن در تصور امامت ،نه تنها تفاوت آشكار ،كه اساس اختالف آنان در مسايل مهمي از قبيل چگونگي نصب امام، ويژگيهاي امام و مانند اينهاست زيرا ديدگاه دو مذهب متفاوت است .يكي امام را تبيين گر مسايل معنوي مردم ميداند ولي ديگري امام را فقط تحليل گر امور سياسي .مردم مي داند 108 كليات امامت 1- ب -تفاوت در تعريف امامت :شيعه و سني داراي دو اختالف اساسي در جايگاه امامت نيز هستند نخست ،كالمي بودن امامت نزد شيعه و فقهي بودن و فرعي بودن آن نزد اهل سنت است؛ ديگر آنكه در نزد شيعه ،نصب امام از افعال واجب خداست ،اما در نزد اهل .سنت از افعال واجب بندگان خداست 109 كليات امامت 1- ج -تعيين امام در شيوه گزينش امام به دست ارباب حل و عقد و صاحب نظران ،اتفاق نظر وجود ندارد و نظرات متنوعي به شرح :زير دارند امامت جز با حضور و موافقت همه ارباب حل و عقد از 1- .هر شهر و دياري ،تعيين نمي يابد 110 كليات امامت 1- ج -تعيين امام كمترين تعداد دخيل در گزينش امام پنج تن از اهل حل و عقد مي باشد؛ 2- .امامت به رأي سه تن هم حاصل مي شود 3- .امامت حتي با گزينش يك نفر هم حاصل مي شود 4- .امامت بااعمال زور و قدرت حاصل مي شود و نياز به گزينش و بيعت ندارد .چنين امامي اميرالمؤمنين خوانده مي شود 5- 111 كليات امامت 1- د -ضرورت عقلي امامت ‍:براي امامت عامه از ادله عقلي كمك گرفته مي شود متكلمان دو را ه پيشنهاد كرده اند -1 :راه لطف -2راه حكمت .نقطه مشترك هر دو روش ،تصوير امامت به .عنوان تداوم رسالت و جانشيني پيامبري است 112 كليات امامت 1- د -ضرورت عقلي امامت در اصطالح متكلمان لطف آن فعلي است كه خداوند درباره بندگانش انجام مي دهد تا انجام تكليف براي .آنان سهل و آسان شود .پيام اصلي استدالل از راه حكمت ،آن است كه امامت مجوز ختم نبوت است 113 كليات امامت 1- د -ضرورت عقلي امامت مرجعيت علمي امام 1- .علم به كتاب و سنت و مصونيت از خطا دو مقام هدايت و پيشوايي ،دو شرط ضروري خالفت و همانندي است پس از پيامبر معارف و و احكام دين به تماميت خود و بي شائبه جعل و اختالف و بدعت ،در اختيار هيچ گروهي قرار نگرفت .حال چرا؟ 114 كليات امامت 1- د -ضرورت عقلي امامت مرجعيت علمي امام 1- :با فراهم آوردن چند مقدمه مي توان اين چرا را پاسخ داد بيش از نيمي از دوران بعثت تا وفات پيامبر در مكه گذشت .سرسختي و آزار و اذيت بت پرستان در 1- برابر آموزه ها و اصول علمي و عملي اسالم ،باعث شد تا مسير وحي در جهت تحكيم اينگونه مبادي .قرار گيرد 115 كليات امامت 1- د -ضرورت عقلي امامت شرايط سخت و جنگ هاي پي درپي باعث مردم يثرب و مهاجر تا جايي كه فرصت و توان 2- آنان به جاي آموزش معارف و احكام دين ،به دفاع از موجوديت آيين و دولت ديني جديد صرف شد و هرچندگاهي به دور پيشواي خود گرد مي آمدند ،تنها بخشي از علم كتاب و .سنت را مي آموختند 116 كليات امامت 1- د -ضرورت عقلي امامت كتاب و سنت افزون بر اصول و معارف اعتقادي و اخالقي ،شامل بخش قابل توجهي از 3- مقررات اجتماعي و سياسي است .روشن است كه آشنا نمودن چنين جوامعي با اين حجم .وسيع مقررات و احكام ديني ناممكن و فراتر ظرفيت و استعداد مخاطبان خواهد بود 117 كليات امامت 1- د -ضرورت عقلي امامت مرجعيت علمي امام 1- بر اساس حكمت و لطف الهي ،اين دستگاه نيز بايد مانند دستگاه نبوت ،هم عالم به كتاب و سنت باشد و هم در تبليغ و عمل ،مصون از خطا .از اين نظر تكميل هدف بعثت و تبليغ و گسترش صحيح دين خاتم در ميان ملل جهان ايجاب مي كند كه كسي به .جانشيني پيامبر از طرف پروردگار تعيين گردد 118 كليات امامت 1- د -ضرورت عقلي امامت مرجعيت سياسي امام 2- شواهد روايي و تاريخي قابل توجهي داللت بر آگاهي و نگراني پيامبر (ص) از فتنه ها ،دشمني ها و دسته بندي هاي پس از خود دارد .از مجموع سخنان پيامبر مي توان اين موضوع را فهميد .كه ايشان موضوع رهبري را امر الهي و انتصابي مي دانسته است 119 كليات امامت 1- د -ضرورت عقلي امامت مرجعيت سياسي امام 2- :داليل امر الهي و انتصابي بودن از ديدگاه حضرت رسول(ص) نپذيرفتن پيشنهاد بحيره براي جانشيني حضرت پاسخ ايشان به او(( :امر جانشيني به دست خداست ،هر جا كه بخواهد قرار 1- مي دهد)). .بيعت عقبه دوم كه يكي از نقطه هاي تاثيرگذار در جامعه اسالمي مدينه بود 2- 120 كليات امامت 1- د -ضرورت عقلي امامت مرجعيت سياسي امام 2- اگر موضوع انتخاب خليفه به دست امت بود ضرورت داشت كه پيامبر3- ، نه تنها اصل موضوع را به مردم گوشزد كند ،بلكه امت از نحوه برگزيدن، .انتخاب و شرايط انتخاب شوندگان آگاه سازد مورخان و مغازي نويسان يكي از موضوعاتي كه گوشزد كرده اند ،اقدام 4- و اصرار پيامبر در تعيين جانشين خود در مدينه در آستانه تمامي .غزوات است 121 عناوين بخش دوم -2امامت خاصه الف) حديث ثقلين ب) حديث غدير ج) حديث منزلت د) حديث اثنا عشر خليفه 122 امامت خاصه 2- :با توجه به احاديث و روايات مدولول آيه امامت را به امامت خاصه سوق مي دهد كه معروف ترين آنها عبارت است از حديث ثقلين 1- حديث غدير 2- حديث منزلت 3- حديث اثنا عشر خليفه 4- 123 امامت خاصه 2- :حديث ثقلين :چكيده مدلول اين حديث ،آن است كه منظور از موال ،همان اولي به نفس يا اولي به طاعت است ،زيرا پيامبر پيش از گفتن من كنت مواله فعلي مواله ،فرمود(( :آيا من نسبت به شما از خودتان اولي تر نيستم؟)) هدف تقارن اين 1- دو عبارت چيزي جز اثبات واليت علي (ع) نبود . 124 امامت خاصه 2- حديث ثقلين :چكيده مدلول اين حديث ،آن است كه منظور از موال ،همان اولي به نفس يا اولي به :طاعت است ،زيرا پيامبر در آغاز سخنراني از نزديك شدن مرگ خود سخن گفته ،نشان ميدهد كه پيامبر براي پس از 2- .مرگ خود ،مي خواهد خللي را كه از رحلت او پديد مي آيد پر كند 125 امامت خاصه 2- گزارش هاي تاريخي حاكي است كه برخي از ياران پيامبر مانند عمربن خطاب ،پس از اتمام سخنان آن 3- .حضرت ،واليت علي (ع) را بر وي تبريك و تهنيت گفته اند بر فرض كه موال به معناي يار و ياور باشد ،بي شك تقاضاي رسول خدا از مردم اين بوده كه بعد از من علي را .دوست بدارند و او را ياري كنند 126 امامت خاصه 2- در حديث سفينه و حديث ثقلين مرجعيت ديني و نقش .هدايتي اهل بيت مورد تاكيد قرار گرفته است در حديث اثنا عشر خليفه پيامبر در رواياتي تعداد امير و يا خليفه يا والي هاي پس از خود را 12تن دانسته و عزت اسالم و .قوام دين را به گونه اي با خالفت آنان پيوند زده است 127 امامت خاصه 2- :درباره روايات (اثنا عشر خليفه) چند نكته قابل توجه است .رسول خدا به مردم اين خبر را داده كه صالح امتش با خالفت دوازده تن گره خورده است 1- .در بسياري از روايات تصريح شده كه اينان فقط از قريش هستند 2- در شمار ديگري از روايات تصريح شده است كه اين دوازده نفر قريشي مانند نقيبان و سركردگان بني 3- ...اسراييل هستند 128 امامت خاصه 2- .در بسياري از اين روايات ،عنواني كه پيامبر به آنها ميدهد خليفه است 4- .در برخي روايات عنوان والي و امير نيز به آنان داده شده است 5- .درباره اينكه منظور پيامبر از اين دوازده مرد قرشي چه كساني هستند منابع روايي اهل سنت ساكت اند 6- 129 امامت خاصه 2- درباره مهدي موعود و اينكه تنها امام قرشي و علوي در آخر زمان است كه بر 7- اساس كتاب و سنت ،جهان را پر از عدل خواهد كرد ،جاي مناقشه قابل .توجهي نيست در رواياتي كه از طريق خاندان پيامبر و مذهب اهل بيت به دست ما رسيده8- ، .نمونه هايي از اين شواهد مي توان يافت عارف بزرگ قرن هفتم محي الدين ابن عربي بر اساس نقل عارف فقيه نامي 9- .اهل سنت ،عبدالوهاب شعراني به همه نام هاي آنان اشاره كرده است 130 امامت خاصه 2- شرح بسياري از ائمه تا امام رضا به تفضيل در كتاب اهل تسنن 10- .آمده است اطالعات تفضيلي درباره امامت و شرح حال آنان ،مخصوص 11- .منابع حديثي ،كالمي و تاريخي شيعه است 131 امامت خاصه 2- شيخ مفيد پس از بيان اعتقاد شيعه در باره تعداد امامان و 12- اسامي آنها ،فشرده اي از عقايد شيعه درباره شأن و منزلت امامان :را به قرار ذيل فهرست كرده است آنان اولي االمرهايي هستند كه خداوند به اطاعتشان فرمان داده(( ...است؛ آنان شاهدان اعمال مردم اند 132 امامت خاصه 2- آنان گنجينه هاي علم الهي و ترجمان وحي و اركان يكتا پرستي اند؛ آنان از خطا و لغزش مصون و معصوم اند؛ آنان كساني هستند كه خداوند؛ پليدي را از وجودشان زدوده و به راستي پاكشان ساخته است .آنان داراي معجزات و نشانه هاي الهي اند؛ آنان سبب آسايش زمينيان هستند، چنان كه ستارگان؛ امان آسمانيانند؛ 133 امامت خاصه 2- آنان بندگان گرامي خدايند كه هيچ گاه در گفتار ،بر او .پيشي نمي گيرند ،در رفتار ،فرمانبردار او هستند دوستي شان ايمان و دشمني شان كفر است .فرمان آنان فرمان خداي بزرگ و نهي شان نهي خداي متعال است و )).پيروي شان پيروي خداي تعالي است 134 عناوين بخش دوم -3مهدويت الف) مباني مهدويت )1بشارت اديان پيش از اسالم )2بشارت قرآن كريم )3فلسفه خلقت و بعثت ب) موعود اسالم غيبت امام مهدي )1 راز غيبت امام مهدي )2 طول عمر امام مهدي )3 135 مهدويت 3- الف – مباني مهدويت بشارت اديان پيش از اسالم 1- در آيين يهود ،دركتاب مقدس عبراني عنوان مسيح ،تداعي گر نجات .بخشي رسالت مدار است بنابر باور يهود آن زمان كه مسيح بيايد ،پادشاهي خدا بر زمين مستقر .خواهد شد و همه ملتها به اورشليم باز خواهند گشت 136 مهدويت 3- الف – مباني مهدويت بشارت اديان پيش از اسالم 1- در آيين هندو شخصيتي به نام كلكي در پايان دوره سياهي كه تمام دنيا را ستم و تاريكي گرفته سوار بر اسبي سپيد و شمشيري آخته و شهاب گون ظهور ميكند تا شرارت و ستم را ريشه بركند و .عدالت و فضيلت را بر قرار سازد 137 مهدويت 3- الف – مباني مهدويت بشارت اديان پيش از اسالم 1- در آيين بودا منجي موعود در آيين بودا ،با مفهوم ميتريه تبيين مي گردد .كه اين واژه به معناي مهربان است .در الهيات بودايي ،او را بوداي پنجم و آخرين بودا مي دانند كه هنوز نيامده است او خواهد .آمد تا همگان را نجات دهد 138 مهدويت 3- الف – مباني مهدويت بشارت اديان پيش از اسالم 1- در آيين زرتشت ،موضوع نجات بخش با مفهوم سوشينت گره خورده است كه به معناي سود رساننده است .اين مفهوم اشاره به كساني است كه به نوبت در رأس هر هزاره از واپسين هزاره روزگار مي آيند تا پليدي را ريشه كن و جهان را نو كنند.مهمترين آنها، .آخرينشان است 139 مهدويت 3- الف – مباني مهدويت بشارت اديان پيش از اسالم 1- در آيين مسيح ،انديشه موعود در سه گونه نشان داده شده است كه گونه دوم براي ما مهم است همان انديشه موعود يهودي است كه عيساي ناصري نقش مسيح نجات 1- .بخش را ايفا مي كند نويد رجعت عيسي به مثابه داور جهان در اخر زمان 2- سخن از شخص ديگري است كه خود عيسي مسيح وعده آمدنش را مي 3- .دهد 140 مهدويت 3- الف – مباني مهدويت بشارت قرآن كريم 2- در قرآن كريم وعده داده شده است كه روزي حق پرستان و صالحان جهان ،وارثان زمين خواهند شد و قدرت و حكومت جهاني را به .دست خواهند گرفت و اسالم بر همه اديان چيره خواهد شد در آيات 21سوره انبياء و 28سوره قصص به اين موضوع اشاره شده .است 141 مهدويت 3- الف – مباني مهدويت فلسفه خلقت و بعثت 3- هدف اساسي بعثت پيامبران كامل كردن شرايط رشد و تكامل آگاهانه براي انسانهاست كه با قرارگرفتن وحي در دسترس مردم ،تحقق مي يابد .اگر اين حقيقت را كه اسالم آخرين دين آسماني است، حضرت محمد(ص) آخرين پيامبر خداست ،و تا ابد ،آيين و پيامبر :ديگري نخواهد آمد ،نتيجه مي گيريم 142 مهدويت 3- الف – مباني مهدويت فلسفه خلقت و بعثت 3- اوًال ،تحقق مشيت الهي و هدف بعثت تنها در قلمرو اين دين و چارچوب .قرآن و سنت ،عملي خواهد شد .ثانيًا ،رهبري ديني از ميان پيروان همين پيامبر همين دين بر پا مي شود ثالثًا ،از آنجا كه او رهبري حكومت جهاني صالحان را بر عهده خواهد داشت ،كاملترين و صالحترين انسانها و به مفهوم دقيق كلمه ،مهدي و .هدايت يافته خواهد بود 143 مهدويت 3- ب -موعود اسالم غيبت امام مهدي (عج) 1- سخنان پيامبر و اهل بيت درباره امام زمان (عج) از حدود دويست سال پيش از غيبت كبري و از اوايل قرن دوم هجري در نوشته هاي متعددي گردآوري شده است .اين نوشته ها كه به اصول مدونه شهرت يافتند ،اساس كتب قرن 4و 5هجري .را درباره غيبت تشكيل مي دهند 144 مهدويت 3- ب -موعود اسالم راز غيبت امام مهدي (عج) 2- از روايات مي توان دريافت كه اوًال ،غيبت حجج الهي از سنتهاي جاري خدا بوده ،ثانيًا ،غيبت اولياي الهي جزئي از امور غيبي است كه هر خدا باور دينداري بايد به آن ايمان داشته باشد، ثالثًا ،راز و حكمت واقعي غيبت مهدي (عج) را تنها خدا مي .داند و به اولياي الهي نيز اجازه افشاي آن داده نشده است 145 مهدويت 3- ب -موعود اسالم طول عمر امام مهدي (عج) 3- اگر عمر طوالني حضرت بر خالف قوانين طبيعي شناخته شده باشد ،دستگاه مهدويت از اسرارالهي و معجزه اي از معجزات مكرر تاريخ اديان و پيامبران است .همانطور كه در قرآن در سوره كهف خفتن 300ساله اصحاب كهف و در سوره عنكبوت در آيه 14عمر نوح 950سال امده .است 146 عناوين بخش سوم -1مناصب حضرت رسول -2وظايف در عصر غيبت -3ضرورت نصب جانشين -4تاريخچه واليت الف) واليت تا آغاز غيبت ب) واليت در عصر غيبت -5ماهيت و شرايط واليت الف) واليت چيست؟ ب) فقيه كيست؟ 147 بخش سوم 148 مناصب رسول 1- رسول خدا عالوه بر منصب رسالت و مرجع ديني ،داراي .واليت نيز بودند شيعه بر اين باور است كه حضرت پيامبر در دو مسئوليت اخير خويش ،جانشين دارد و اين تكاليف را بر عهده امامان معصوم گذاشته است .امامان معصوم همان كساني .هستند كه علم خود را وام دار كسب يا اجتهاد نيستند 149 وظايف عصر غيبت 2- مهمترين پرسش در دوران غيبت كبرا ،پس از تبيين علل غيبت، :تكليف واليت در اين عصر است .سواالتي كه مطرح مي شوند آيا امامان معصوم و به ويژه امام غايب ،مردمان را در اين 1- دوران بال تكليف رها مي كنند؟ مردم اين عصر در تبيين و تفسير آموزه هاي ديني و رهبري 2- خويش به چه كسي بايد رجوع كنند؟ 150 وظايف عصر غيبت 2- آيا جانشين الهي براي امام معصوم متصور است تا 3- وظايف آنان را انجام دهد؟ تفاوت رهبران غير معصوم با امامان معصوم چيست؟ 4- عالوه بر ريشه يابي تاريخي موضوع و بررسي نصوص معتبر، تأمالت كالمي و نظري نيز مي تواند در روشن شدن برخي .از ابعاد قضيه در رسيدن به پاسخ منطقي مؤثر باشد 151 ضرورت نصب جانشين 3- متكلمان شيعي (چون شيخ مفيد و سيد مرتضي) بر اين باورند كه بر پيامبر (ص) نيز به مقتضاي حكمت واجب بوده است تا امر امت را بدون تكليف رها نكرده ،جانشيني براي خود تعيين كند .بي شك چنين امري درباره آخرين امام شيعي مطرح مي شود كه پيش از غيبت كبرا ،سفارش هايي .را مطرح كند 152 ضرورت نصب جانشين 3- مي توان استدالل كرد كه رياست و سرپرستي جامعه ضروري است و گريزي از آن نيست .از سوي ديگر نمي توان اين امر را :به مردم واگذار كرد زيرا .منشأ نزاع و اختالف ،و منجر به هرج و مرج مي گردد 1- اتصاف جانشين به صفاتي الزم دارد 2- 153 ضرورت نصب جانشين 3- در تعيين امام معصوم صفاتي چون عصمت و اعلميت باعث مي شد كه انتخاب امام ،در وراي صالحيت انتخاب مردم قرار مي گيرد ،با اين حال در جانشين امام نيز ،به رغم عدم اشتراك عصمت ،الزم است حداقل شرايط عمومي .جانشينان اعالم گردد 154 ضرورت نصب جانشين 3- اكي از اهتمام به اين امر، سيره عملي غيبت صغرا ح ب نواب اربعه بوده است. با نص 155 تاريخچه واليت 4- با توجه به شواهد و قرائن تاريخي و حديثي ،مي توان پيشينه تاريخي .واليت را در زمان پيامبر و امامان معصوم جستجو كرد :مسلمانان از همان صدر اسالم با دو مسئله اساسي روبرو بوده اند غيبت پيامبر و عدم حضور ايشان در بسياري از شهرها 1- نياز مبرم به احكام و دستورات اجتماعي و فردي 2- چنين مسئله اي اقتضاء مي كرد كه پيامبر كساني را آموزش دهد و .در شهرهاي مختلف متصدي امور مردم گرداند 156 تاريخچه واليت 4- پيامبر اعظم واليت عالمان به سنت را بر جامعه ،عقًال و شرعًا :الزم مي دانست و مي فرمود جانشينان من كساني هستند كه پس از من ،راويان(( )).احاديث و سنت من اند بر اساس ديدگاه پيامبر فقيهان امانت داران پيامبران هستند .و وارث انبيا بوده و از علم آنها ارث مي برند 157 تاريخچه واليت 4- بينش سياسي پيامبر مبتني بر واليت بود ،براي مقابله با آنچه كه خود آن را سلطنت مي دانست ،تبيين كرد و :فرمود فقيهان ،امين پيامبران اند تا زماني كه وارد دستگاه(( )).سلطنتي نشده باشند 158 تاريخچه واليت 4- امام حسين (ع) معتقد است كه همه مردم در جامعه از نظر وظايف يكسان نيستند ،بلكه نخبگان جامعه داراي وظيفه اي مظاعف و در نتيجه عقوبتي مظاعف اند .حق حكومت را از آن عالمان الهي مي داند كه ما امروز آنها را به عنوان .فقيه مي شناسيم 159 تاريخچه واليت 4- پيامبر از ميان فقيهان ،نخبگان آنها را كه همان امامان معصوم بودند ،به عنوان جانشينان خاص خود ،و فقيهان .غير معصوم را به عنوان جانشينان عام معرفي كرده است 160 تاريخچه واليت 4- الف -واليت تا آغاز غيبت (ع) از نيمه دوم سده نخستين (امام باقر و امام صادق عليهم السالم) تا آغاز غيبت را بايد سالهاي بالندگي نظريه واليت دانست 6600 .كتاب حاصل فعاليت آكادميك چهارهزار شاگرد نخبه مكتب صادقين بود كه كتاب هاي فقهي آنها .به اصول چهارصد گانه معروف بودند 161 تاريخچه واليت 4- الف -واليت تا آغاز غيبت (ع) .در اين زمان طبقه فقيهان به صورت رسمي شكل گرفت :امام صادق درباره زراره فرمود )) .اگر زراره نبود ،احاديث پدرم از بين مي رفت(( :آن حضرت درباره هشام فرمودند هر كس از آثار او پيروي كند ،از ما پيروي كرده است و هر(( )) .كس با او مخالفت كند ،با ما مخالفت كرده است 162 تاريخچه واليت 4- ب -واليت در عصر غيبت (ع) در اين دوران نقش عالمان ديني و سنت اجتهاد برجسته تر گرديد .در فرهنگ شيعي ،در غياب امامان ،مهمترين وظيفه ،يعني تفسير دين بر دوش عالمان و مجتهدان .گذارده شده است 163 تاريخچه واليت 4- ب -واليت در عصر غيبت (ع) در سالهاي غيبت صغرا ،نايبان خاص ،نقش سرپرستي و رهبري امت را زير نظر امام بر عهده داشتند .امام پس از .پايان نايب چهارم ،نايب ديگري معرفي نكردند 164 تاريخچه واليت 4- ب -واليت در عصر غيبت (ع) در پاسخ نامه اسحاق بن يعقوب كه از امام زمان (عج) پرسيده بود در زمان عدم دسترسي به شما ،تكليف ما چيست و به چه كسي بايد رجوع كنيم؟ امام عالمان دين .را مرجع همة امور و حجت خود بر مردم معرفي كردند 165 تاريخچه واليت 4- ب -واليت در عصر غيبت (ع) :شيخ مفيد مي فرمايد اقامه حدود و احكام جزايي اسالم ،مربوط به حاكم اسالمي(( است كه از سوي خداوند نصب مي شود و آنان همان امامام معصوم از نسل پيامبر هستند و كساني كه ائمه آنان ))..را به عنوان امير نصب كنند 166 تاريخچه واليت 4- ب -واليت در عصر غيبت (ع) :شهيد اول محمد بن مكي اجراي حدود و تعزيرات در صالحيت امام معصوم و نايب(( )).اوست :شهيد ثاني زين الدين بن علي فقيه عادل امامي مذهب كه همه شرايط فتوا را داشته باشد((، )).نايب و نماينده از سوي امام معصوم است 167 تاريخچه واليت 4- ب -واليت در عصر غيبت (ع) مرحوم مال احمد نراقي در كتاب عوائدااليام اشاره كرده که فقيه :بر دو امر واليت دارد بر آنچه كه پيامبر و امام واليت دارند ،مگر مواردي كه به 1- .اجماع و نص از حوزه واليت فقيه خارج شود هر عملي كه به دين و دنياي مردم مربوط باشد و ناگزير بايد 2- .انجام گيرد ،چه عقًال و چه عادتًا 168 ماهيت و شرايط واليت 5- الف -واليت چيست؟ واژه واليت در معاني حب و دوستي ،نصرت و ياري ،متابعت و پيروي ،سلطنت و چيرگي ،رهبري و سرپرستي به كار .رفته است هنگامي كه واژه واليت ،درباره فقيه به كار مي رود ،به معناي .زمامداري و سرپرستي است 169 ماهيت و شرايط واليت 5- الف -واليت چيست؟ :اقسام واليت از معني سرپرستي و زمامداري واليت تكويني :سرپرستي موجودات جهان و عالم خارج 1- و تصرف عيني در آنها؛ مانند واليت نفس بر قواي دروني .خودش واليت بر تشريع :واليت بر قانونگذاري احكام دين است؛ 2- يعني اينكه كسي حق جعل اصول و احكام شرعي را .داشته باشد 170 ماهيت و شرايط واليت 5- الف -واليت چيست؟ :اقسام واليت از معني سرپرستي و زمامداري واليت بر مردم :واليت و سرپرستي امور در محدوده و 3- چارچوب قانون الهي .كه در لسان آيات و روايات و .همچنين در عرف فقيهان در دو مورد به كار فته است 171 ماهيت و شرايط واليت 5- :واليت بر مردم 3- واليت بر محجوران :در جامعه كساني هستند كه بر اثر ناتواني علمي يا عدم حضور ،قادر به ادارة امور خود نبوده و نيازمند سرپرستي ديگران هستند. واليت بر خردمندان :تصدي بر امور جامعه اسالمي و حق تصرف در مسايل سياسي ،اقتصادي ،فرهنگي ،حقوقي و خالصه همة مسائل اجتماعي است. 172 ماهيت و شرايط واليت 5- ب -فقيه كيست؟ مقصود از فقيه ،در بحث واليت فقيه ،مجتهد جامع الشرايط :است .فقيه داراي سه ويژگي است اجتهاد مطلق:فقيه بايد در همه ابواب فقه اعم از عبادات1- ، سياسات و معامالت مجتهد باشد .با استفاده از طرح استداللي امام خميني (قدس سره) استفاده مي شود كه .شرط الزم ،فقاهت است نه افقهيت و اعلميت 173 ماهيت و شرايط واليت 5- ب -فقيه كيست؟ :فقيه داراي سه ويژگي است عدالت مطلق :فقيه جامع الشرايط كسي است كه افزون 2- بر كمال عقل نظري ،در ناحيه عقل عملي نيز به مقدار ممكن كامل باشد .فقيه بايد مطيع تمايالت و هواهاي .نفساني نباشد و گناهي از او سر نزند 174 ماهيت و شرايط واليت 5- ب -فقيه كيست؟ :فقيه داراي سه ويژگي است قدرت مديريت و رهبري :بايد بينش سياسي و اجتماعي3- ، تسلط بر ساز و كارهاي اجرايي ،آگاهي از خواسته ها و نيازمنديهاي عصر خويش ،آگاهي از شرايط زمان خود، شجاعت ،قدرت اراده ،قاطعيت در تصميم گيري و هنر و استعداد مديريت كه زمينه استحقاق حاكميت حكومت را .فراهم مي سازد ،باشد 175 ماهيت و شرايط واليت 5- ب -فقيه كيست؟ :پيامبر اكرم (ص) فرمودند امامت و زمامداري شايسته نيست ،مگر براي كسي كه سه(( ويژگي داشته باشد :تقوايي كه او را از گناهان باز دارد؛ حلمي كه باعث كنترل غضبش شود؛ حسن الواليه بر زير دستان به گونه اي كه براي آنان همانند پدر مهربان ))باشد 176 ماهيت و شرايط واليت 5- ب -فقيه كيست؟ :اميرالمؤمنين (ع) ،علي نيز مي فرمايد سزاوارترين مردم به امر خالفت ،تواناترين آنان به انجام آن(( و داناترين آنان به دستورات خداوند در امور مربوط به )).خالفت و حكومت است 177 ماهيت و شرايط واليت 5- ب -فقيه كيست؟ در قانون اساسي ج .ا .ايران ،ويژگي هاي رهبر ،چنين بيان :شده است صالحيت علمي الزم براي افتاء در ابواب مختلف فقه؛ 1- عدالت و تقواي الزم براي رهبري امت اسالم؛ 2- بينش صحيح سياسي و اجتماعي ،تدبير ،شجاعت3- ، .مديريت و قدرت كافي براي رهبري 178 عناوين بخش سوم -6ضرورت واليت فقيه الف) ضرورت عقلي واليت ب) داليل نقلي واليت -7واليت مطلقه فقيه الف) تعريف واليت مطلقه ب) ادله واليت مطلقه -8مشروعيت واليت فقيه الف) منشا مشروعيت حكومت ب) مشروعيت واليت فقيه -9واليت و دموكراسي الف) مباني نظريه انتصاب ب) جايگاه مردم در نظام واليي ج) حكومت ديني و دموكراسي 179 ضرورت واليت فقيه 6- الف -ضرورت عقلي واليت نياز جامعه بشري به دين و قانون الهي؛ 1- نياز به تبيين و تفسير قانون وحي؛ امكان ابهام و اختالف 2- در قوانين وجود دارد و بنابراين هميشه قوانين نيازمند .تفسيرند احكام و قوانين اجتماعي اسالممانند احكام عبادي ،ابدي 3- .و جاودانه اند لزوم احياء و اجراي قوانين اجتماعي دين؛ 4- 180 ضرورت واليت فقيه 6- ب -داليل نقلي واليت براي اثبات مشروعيت واليت فقيه ،افزون بر داليل عقلي ،به احاديث فراواني استناد شده است .كه به روشني مبين انتصاب فقيهان و دين شناسان در دوران غيبت براي .زمامداري و رهبري امت اسالمي است 181 ضرورت واليت فقيه 6- ب -داليل نقلي واليت امام صادق (ع) در پاسخ اين پرسش كه آيا در مسائل 1- اختالفي كه نيازمند داوري و قضاوت است ،مي توان به سلطان (حاكم غير ديني) و قضاوت منصوب از سوي او رجوع كرد ،مراجعه به آنان را ،رجوع به طاغوت دانسته و به شدت منع كرده و عالمان ديني را به عنوان حاكم بر .جامعه اسالمي معرفي مي كند 182 ضرورت واليت فقيه 6- ب -داليل نقلي واليت پيامبر اكرم فرمودند (( :خدايا جانشيان مرا مورد رحمت 2- خويش قرار ده)) از آن حضرت پرسيدند كه جانشينان شما چه كساني هستند؟ فرمود(( :آنان كه پس از من مي آيند و حديث و سنت مرا روايت مي كنند)). منظور از راويان حديث ،ناقالن حديث نيست و معنا ي عميق .تري دارد 183 ضرورت واليت فقيه 6- ب -داليل نقلي واليت امام زمان (عج) در پاسخ به نامه يكي از يارن خود3- ، دربارة وظيفة شيعيان در رويدادها و حوادثي كه پيش مي :آيد ،مي فرمايد در رويدادهايي كه پيش مي آيد ،به راويان حديث ما(( مراجعه كنيد؛ زيرا آنان حجت من بر شما هستند ،و من )).حجت خدا بر آنانم 184 واليت فقيه مطلقه 7- الف -تعريف واليت مطلقه واليت فقيه مطلقه فقيه ،در واقع بحث بر سر حدود و حيطة اختيارات و محدودة حق حاكميت و تصرف فقيه در امور اجتماعي مردم است ..فقيهي كه از ديدگاه شيعه ،به نيابت .از امام معصوم حق رهبري و واليت دارد 185 واليت فقيه مطلقه 7- الف -تعريف واليت مطلقه درباره گسترة واليت فقيه در ميان فقهاي شيعه بر سر دو :موضوع اتفاق نظر است فتوا دادن در اين مقام ،فقيه احكام ديني و مسائل 1- شرعي را با استمداد از منابع استخراج كرده و در اختيار .مردم قرار مي دهد قضاوت در اين جايگاه ،فقيه با دانستن احكام حقوقي به 2- .اختالف هاي مردم و اجراي حدود الهي مي پردازد 186 واليت فقيه مطلقه 7- الف -تعريف واليت مطلقه در بحث واليت به معناي تصميم گيري و تصرف در امور :مردم ديدگاه هايي وجود دارد واليت در اموري كه نياز به ولي دارد ،ولي متولي خاصي 1- .ندارد و شارع راضي نيست اين امور بدون سرپرست بماند واليت بر همة امور عمومي مسلمانان ،به معناي حكومت 2- و تدبير همة شئون سياسي و اجتماعي و واليت بر اموال و .اشخاص به اقتضاي حكومت 187 واليت فقيه مطلقه 7- الف -تعريف واليت مطلقه مسائل و مصالحي كه در دايرة زندگي خصوصي افراد 3- قرار دارد و هيچ گونه ارتباطي با حوزة عمومي نمي يابد، تحت واليت مطلقه فقيه قرار نمي گيرد ،اگر بتوان چنين .اموري را زندگي اجتماعي يافت 188 واليت فقيه مطلقه 7- الف -تعريف واليت مطلقه :امام خميني در كتاب البيع خود مي نويسند تمام اختياراتي كه براي پيامبر و امامان است ،ازاموري كه ((... به حكومت و سياست باز مي گردد ،براي فقيه نيز ثابت است ،و فرق گذاشتن ميان واليت آنان معقول نيست ادامه صفحه بعد 189 واليت فقيه مطلقه 7- الف -تعريف واليت مطلقه زيرا والي و حاكم هر كه باشد ،مجري احكام شريعت و اقامه كننده حدود الهي و دريافت كننده خراج و ساير ماليات و )).تصرف كنندة در آنها بر حسب صالح مسلمانان است 190 واليت فقيه مطلقه 7- ب -ادله واليت مطلقه بر اساس ضرورت عقلي ،جامع ديني همچون جوامع ديگر ،نيازمند حكومت و رهبري است و اساسًا پذيرش حكومت ،مستلزم پذيرش اختيارات مطلقه است؛ زيرا فقيه جامع الشرايط در زمان غيبت امام .زمان جانشين او و متولي دين و مجري قوانين ديني است 191 مشروعيت واليت فقيه 8- الف -منشأ مشروعيت حكومت با توجه به آيات قرآن مالكيت ذاتًا و اصالتًا حق خداوند است مگر آنكه اين حق به شخصي واگذار شده باشد كه از اين رو تئوري حاكميت .الهي تثبيت مي گردد آيه 36سوره احزاب(( :و هيچ مرد و زن مومني رادر كاري كه خدا و رسول حكم كنند اراده و اختياري نيست)). 192 مشروعيت واليت فقيه 8- الف -منشأ مشروعيت حكومت :امام خميني مي فرمايد واليت به حكم عقل ،مخصوص ذات باري تعالي است .تنها اوست كه(( حاكميت بالذات دارد؛ حاكميتي كه مستند به جعل ديگران نيست و اصالتًا حق دارد براي انسانها و ادارة امورشان تدبير كنند . ...ديگران )).تنها با جعل و نصب او ميتوانند متصدي امر واليت گردند 193 مشروعيت واليت فقيه 8- ب -مشروعيت واليت فقيه در عصر غيبت ،فقيهان واجد شرايط به صورت نصب عام از سوي امام معصوم (ع) به واليت و حكومت منصوب شده اند؛ بنابراين مشروعيت حاكميت فقيه ،تنها از ناحية شارع مقدس .است و مردم نقشي در مشروعيت ندارند 194 واليت و دموكراسي 9- الف -مباني نظريه انتصاب نخستين فقيهي كه فقيهي استدالل عقلي در اين زمينه نمود :آيت الله بروجردي بودند در جامعه همواره اموري وجود دارد كه مربوط به فرد خاصي 1- نيست؛ بلكه از امور عمومي و اجتماعي است و حفظ نظام جامعه بدان وابسته است .مانند قضاوت و داوري ،سرپرستي اموال غايبان و نابالغان ،حفظ نظام داخلي جامعه و ...كه از .وظايف رهبر است 195 واليت و دموكراسي 9- الف -مباني نظريه انتصاب بررسي قوانين و احكام دين اسالم ،ترديدي باقي نمي گذارد 2- كه اسالم ،ديني اجتماعي و سياسي و ديني است و احكام آن به اعمال عبادي محض ،كه هدف آن تكامل فرد و تامين .سعادت اخروي است ،منحصر نيست 196 واليت و دموكراسي 9- الف -مباني نظريه انتصاب بدون ترديد در دين اسالم سياست گذاري كالن كشور و 3- تأمين نيازمندي هاي اجتماعي ،از امور معنوي شئون مربوط به تبليغ احكام و ارشاد مسلمانان جدا نبوده؛ بلكه از همان .صدر اسالم سياست با ديانت عجين بوده است 197 واليت و دموكراسي 9- ب -جايگاه مردم در نظام واليي نقش مردم تنها در كارآمدي نظام و اجراي منويات رهبري خالصه نمي شود؛ بلكه آنها هستند كه با گزينش فقيه واجد شرايط به شيوة مستقيم يا غير مستقيم؛ مصداق ولي امر و .زمامدار جامعه را تعيين مي كنند 198 واليت و دموكراسي 9- ب -جايگاه مردم در نظام واليي :امام خميني در صحيفة نور مي فرمايند حكومت اسالمي ،حكومتي است كه اوًال صددرصد متكي به(( آراي ملت باشد؛ به شيوه اي كه فرد ايراني احساس كند با رأي خود و كشور خود را مي سازد و چون اكثريت قاطع اين ملت مسلمان اند ،پس بايد موازين و قواعد اسالمي در همة )).زمينه ها رعايت شود 199 واليت و دموكراسي 9- ج -حكومت ديني و دموكراسي :بيشتر ديدگاه ها در سه نظريه كلي گنجانده مي شود .اعتقاد به ناسازگاري به دليل جانبداري از دين 1- اعتقاد به ناسازگاري براي جانبداري از دموكراسي 2- سازگاري مشروط 3- 200 واليت و دموكراسي 9- ج -حكومت ديني و دموكراسي :بيشتر ديدگاه ها در سه نظريه كلي گنجانده مي شود گروه اول كه دغدغه دين وارزش هاي ديني را دارند ،اساسًا خداساالري و مردم ساالري را در واگرايي و تناقضي آشكار مي بينند و از اينكه با جهل و هوس بشري با شرع و ارادة حكيمانه الهي ،در تعارض بيفتد، .بيمناك اند 201 واليت و دموكراسي 9- ج -حكومت ديني و دموكراسي :بيشتر ديدگاه ها در سه نظريه كلي گنجانده مي شود گروه دوم كه جانبدار دموكراسي هستند ،دين سكوالريزه نشده را تهديدي بر نقش آفريني اراده جمعي و انتخابگري انسان مي .دانند 202 واليت و دموكراسي 9- ج -حكومت ديني و دموكراسي :بيشتر ديدگاه ها در سه نظريه كلي گنجانده مي شود گروه سوم ،طرح سازگاري مشروط را مطرح كرده اند و .متعقد به نوعي مردم ساالري ديني شده اند 203 واليت و دموكراسي 9- ج -حكومت ديني و دموكراسي :نگاه و تقسيم بندي كلي واژه دموكراسي رويكرد ها و قرائت هايي كه دموكراسي را نوعي هدف و 1- ارزش مي دانند .در دموكراسي ،به مثابه ارزش ،مردم هر قانوني را وضع كنند ،معتبر و الزم االجرا خواهد بود و بايد .محترم شناخته شود 204 واليت و دموكراسي 9- ج -حكومت ديني و دموكراسي دموكراسي به مثابه يك روش براي توزيع قدرت سياسي و 2- ابزار سازگاري صوري براي تصميم گيري است .به عقيده ليبرال ها دموكراسي تنها يك روش براي تصميم گيري در .چارچوب قوانين و ارزش هاي ليبراليسم به شمار مي آيد 205 واليت و دموكراسي 9- ج -حكومت ديني و دموكراسي نظريه سازگار كردن دين با دموكراسي با اعتقاد به مضمون و محتواي ديني و ساختار و قالب دموكراتيك كوشيده است تا حكومت ديني و دموكراسي را در كنار هم بنشاند و به .اصطالح دين را با مقتضيات زمانه سازگار نمايد 206 207 نتيجه گيري بصورت استخراج كليدي درس مباحث دين شناسي از ضروري ترين بحثهايي است كه با جوانب مختلف زندگي انسان ارتباط مي يابد .برخي از دانشجويان عزيز در مورد مسائل گوناگون دين شناسي شبهات از سويي و عطش روز افزوني براي درك حقايق و معنويات .داشته باشد لذا با مطالعه اين اثر مي تواند به بخشي از سؤاالتش پاسخ دهد 208 نتيجه گيري بصورت استخراج كليدي درس مباحث مختلف دين پژوهي موجود در اين اثر به تعميق باورهاي ديني دانشجو از طريق مطالعه و كنكاش عقلي و نقلي كمك زيادي مي كند در نتيجه موجب تقويت بالندگي ديني و فرهنگي در ميان دانشجويان مسلمان شده و از .عناصري كه عقايد او را دستخوش تزلزل مي كند ايمني مي بخشد 209 پايان 210

51,000 تومان