انقلاب اسلامی ایران

انقلاب اسلامی ایران

اسلاید 1: بسم الله الرحمن الرحیم

اسلاید 2: انقلاب اسلامی ایراندرس عمو می تمام رشته هاتعداد واحد: 2 واحد نظریمدرس: احمد عبدالحسینی

اسلاید 3: تدریس برمبنای کتاب انقلاب اسلامی ایران ویراست چهارم تالیف:جمعی از نویسندگان

اسلاید 4: اهداف کلي درسدر اين درس ابتدا دانشجويان محترم در فصل اول با مفهوم لغوي انقلاب و مفاهيم مرتبط و تفاوت آن با مفاهيمي مانند کودتا، شورش و... آشنا و به تدريج و با پيشرفت فصول درسي، معلوماتي در زمينة پيش‌زمينه تاريخي روحيه انقلابي در جامعة ايران، چگونگي و چرايي وقوع انقلاب و اطلاعاتي در زمينه عملکرد دولت جمهوري اسلامي ايران در زمان جنگ تحميلي و پس از آن در دوران سازندگي و دوران اصلاحات به دست خواهند آورد.به اميد موفقيت روزافزون شما دانشجويان عزيزاحمد عبدالحسینی

اسلاید 5: مروري بر سرفصل‌هاي درسفصل يكم- مفاهيم و مباحث نظريفصل دوم- زمينه تاريخي قيام تنباكو فصل سوم- دولت استبدادي شبه مدرن رضاخان فصل چهارم- سلطنت محمدرضا پهلوي فصل پنجم- تحليلي بر ساختار دولت پهلوي دوم فصل ششم-مخالفان دولت محمدرضا پهلوی فصل هفتم- زندگي و انديشه امام خميني (ره) فصل هشتم- تحولات عصر جمهوري اسلامي فصل نهم:بازتاب انقلاب اسلامی ایران در جهان فصل دهم- نگاهي به كارنامه نظام جمهوري اسلامي فصل يازدهم- مقايسه انقلاب اسلامي با ساير انقلاب‌ها فصل دوازدهم- مسائل و چالش‌هاي بعد از انقلاب

اسلاید 6: فصل اولمفاهیم و مباحث نظری

اسلاید 7: مفهوم انقلاب و ویژگی های آنالف)مفهوم انقلاب revolutionکاربرد این واژه در گذشته:در ابتدا از جمله اصطلاحات علم اختر شناسی بوده و به معنای چرخش دورانی افلاک و بازگشت سیارگان به جای اول خودبه کار میرفته است.کاربرد امروزی این واژه:امروزه این اصطلاح بیانگر تغییرات و دگرگونی ناگهانی شدید و بنیادین است که در مورد مسایل گوناگون مانند انقلاب صنعتی ،انقلاب سیاسی،انقلاب اجتماعی،انقلاب سبزو...به کار میرود.

اسلاید 8: ب)ویژگی های انقلابنارضایتی عمیق از وضع موجودظهور و گسترش ایدئولوژی جایگزینگسترش روحیه انقلابیرهبری و نهاد های بسیج گرشرکت توده های مردمیوجود عنصر خشونتتغییر ساختارهای سیاسی - اجتماعی

اسلاید 9: ا)نارضایتی عمیق از وضع موجود اولین عنصر در وقوع هر انقلابعلل نارضایتی مردم در یک حکومت چیست؟وقتی تحولات سیاسی و اجتماعی جامعه در راستای تامین نیازهای افراد جامعه نباشد نارضایتی بوجود می اید.چه موقع نارضایتی ،نارضایتی انقلابی خواهد بود؟یعنی موجب انقلاب میشود؟اولا:در میان گروه قابل توجهی از نخبگان سیاسی و فکری و توده های مردمی ظهور کند.ثانیا:یک یا چند جنبه مختلف اجتماعی ،فرهنگی،سیاسی و اجتماعی را در بر گیرد.ثالثا:به حد نا امیدی از بهبود اوضاع رسیده باشد.

اسلاید 10: 2)ظهور و گسترش ایدئولوژی جدید جایگزین برینتون:هیچ انقلابی بدون گسترش اندیشه و ایدئولوژی جدید شکل نمی گیرد.تعریف ایدئولوژی:الگوهای عقاید و اظهارات نمادینی که جهان را تعریف، تفسیر و ارزیابی می کنند.نقش ایدئولوژی در انقلاب :هر چه ایدئولوژی واحد و سازگار با ویژگی های فرهنگی جامعه باشد زودتر فراگیر و لذا انقلاب سریع تر پیروز و تثبیت خواهد شد. انقلاب فرانسهانقلاب روسیهانقلاب ایرانبی ثباتی پس از پیروزیعدم تثبیت و فرو پاشی شورویپیروزی در 13 ماه و تثبیت سریع

اسلاید 11: 3- گسترش روحيه انقلابي پديده‌اي روانشناختيمنظور از روحیه انقلابی چیست؟بوجود آمدن اراده و حس پرخاشگری علیه نظم سیاسی حاکمقوت و اقتدار روحیه انقلابی به چه عواملی بستگی دارد؟ ویژگی های تاریخی و فرهنگی نوع ایدئولوژی انقلابی مجموعه ویژگی ها و اقدامات پیشین حکومت و .... شهيد سيد محمد باقر صدر (واژه اراده)آيت‌الله شهيد مطهري ( مفهوم حس پرخاشگری و روحیه طرد ظلم)مائو تسه تونگچيانگ کاي چک

اسلاید 12: 4)رهبری و نهاد های بسیج گر-نقش رهبری در جریان انقلاب و پس از آن:فعال سازی نارضایتی از وضع موجودبرانگیختن روحیه انقلابیبیان و گسترش ایدئولوژی جدیدتنظیم و برنامه ریزی راهبردهای حرکت انقلابیبسیج کردن و به صحنه آوردن توده هاترسیم و برقراری نظام سیاسی جدیدتلاش برای رسیدن به اهداف انقلاب پس از پیروزی

اسلاید 13: رهبری انقلاب ها متفاوت استانقلاب گاه توسط شخصي خاص رهبري می شودمانند امام خميني (ره) و فيدل کاستروگاه به صورت مشترک !مانند لنين و حزب بلشويکو گاهي هم در هر مقطعي فردي خاص رهبري را بر عهده مي‌گيردمانند انقلاب فرانسه و رهبرانشروبسپيردانتون

اسلاید 14: 5)شرکت توده ها(مردمی بودن)انقلاب یک پدیده کاملا مردمی است. حرکتی است از پایین به بالا نه از بالا به پایینحرکت گورباچف یک حرکت اصلاحی بود نه یک حرکت انقلابی

اسلاید 15: میزان شرکت توده ها در انقلاب ها متفاوت استدر انقلاب ایران همه توده ها شرکت داشتند در انقلاب روسیه تنها بخشی از کارگران و سربازان شرکت داشتنددر انقلاب سوسیالستی چین به رهبری مائو رقم کمی شرکت داشتندسئوال:چرا برخی انقلاب ها به رغم کم بودن شمار انقلابیون ،انقلاب ها پیروز شدند؟

اسلاید 16: - تفاوت انقلاب با ديگر پديده‌ها اصلاح (رفرم): تغييرات تدريجي و جزئي كه از سوي حاكمان به صورت قانوني و مسالمت آميز انجام مي‌شود نهضت (جنبش): حركتي معمولاَ دراز مدت است كه ممكن است انقلاب فقط بخشي از آن به شمار آيد كودتا: اقدام سريع گروهي از نظاميان عليه يك رژيم سياسي است كه به دنبال انتقال و جابجايي قدرت از طريق خشونت نظامي مي‌باشد. مانند كودتاي «افسران آزاد»

اسلاید 17: شورش: «طغيان، اغتشاش، قيام» حركتي مقطعي يا واكنشي به ماهيت و دامنه‌هاي متفاوت جنگ داخلي: مبارزة مسلحانه براي كسب قدرت ميان طرفهاي درگير در يك كشوركودتاي افسران آزاد به رهبري جمال عبدالناصر در سال 1952

اسلاید 18: تحليل نظري انقلاب اسلاميرهيافت‌هاي مختلف در تحليل انقلاب اسلاميرابرت لوني در كتابريشه‌هاي اقتصادي انقلاب ايرانتدا اسكاچپل در مقالهدولت تحصيلدار و اسلام شيعي در انقلاب ايرانهمايون كاتوزيان در كتاباقتصاد سياسي ايرانافرادي كه بر اساس نظريه‌هاي ماركسيستي و نظريه نظام جهاني والرشتاين مطلب مي‌نويسندتأكيد بر عوامل اقتصادي و اجتماعي

اسلاید 19: تأکيد بر عوامل سياسيکساني که بر اساس نظريه بسيج منابع چارلز تيلي مطلب نوشته‌اندميثاق پارسا در کتاب ريشه‌هاي اجتماعي انقلابو جرالد گرين در مقالة ضد بسيج به عنوان يک روش انقلابيايرواند آبراهاميان در مقالةعلل ساختاري انقلاب ايران بر مبناي نظرية هانتينگتونتأكيد بر عوامل روان شناختي ماروين زونيس در كتابشكست شاهانهافرادي كه بر اساس روش روان‌شناسي اجتماعيجيمز ديويس تحليل مي‌كنندنويسندگاني كه بر مباني نظرية محروميت نسبي تد رابرت گر مطالبي نوشته‌اند؛ مانندفرخ مشيري در كتاب دولت و انقلاب اجتماعي در ايران

اسلاید 20: جان فوران در كتابمقاومت شكنندهفرد هاليدي در مقالة«انقلاب ايران؛ توسعه ناموزون و مردم‌گرايي مذهبينيكي كدي در كتابريشه‌هاي انقلاب ايرانمايكل فيشر در كتابايران از اختلاف مذهبي تا انقلابرهيافت چند عليتي به انقلاب شورش: «طغيان، اغتشاش، قيام» حركتي مقطعي يا واكنشي به ماهيت و دامنه‌هاي متفاوت جنگ داخلي: مبارزة مسلحانه براي كسب قدرت ميان طرفهاي ددرگير ر يك كشور شورش: «طغيان، اغتشاش، قيام» حركتي مقطعي يا واكنشي به ماهيت و دامنه‌هاي متفاوت جنگ داخلي: مبارزة مسلحانه براي كسب قدرت ميان طرفهاي درگير در يك كشورتأكيد بر عوامل فرهنگيعلي دواني در كتابنهضت روحانيون ايرانحامد الگار در كتابريشه‌هاي انقلاب اسلاميگيلز كپل در كتابانتقام خداوندآصف حسين در كتابايران اسلامي؛ انقلاب و ضد آن

اسلاید 21: - چند ديدگاه و نظريه مطرح پيرامون انقلاب و انقلاب اسلامي1- تدا اسكاچپلTheda Skocpolكتاب دولت‌ها و انقلاب‌هاي اجتماعي 1979با رد ارادي بودن وقوع انقلاب، تفسير انقلاب را تنها مبتني بر عوامل ساختاري و از پيش تعيين شده مي‌دانست« انقلاب‌ها ساخته نمي‌شوند، بلكه به وجود مي‌آيند »

اسلاید 22: - چند ديدگاه و نظريه مطرح پيرامون انقلاب و انقلاب اسلامي2- ماروين زونيسMarvin Zonisكتاب شكست شاهانهبا در نظر داشتن محوري بودن شخص شاه در حكومت و نقش تعيين كننده تصميمات فردي او، به بررسي روانشناختي شاه پرداخت

اسلاید 23: 2- ماروين زونيسMarvin Zonisپردازش شخصيت شاه از نگاه زونيس:- به دليل نحوة تربيت در كودكي و نوجواني فردي مردد و فاقد اعتماد به نفس بار آمد- از بين رفتن عواملي كه قدرت رواني لازم را به شاه القاء مي‌كردندارنست پروندوست دوران كودكي شاه – فرزند باغبان دبيرستان روزه در سوئيس

اسلاید 24: اشرف پهلويخواهر دو قلو عامل مهمي براي تعادل رواني شاهدوست مادام‌العمر و فرد مورد اعتماد شاهاسداله علم

اسلاید 25: اعتماد شاه به حمايت الهياين عامل با مشخص شدن بيماري سرطان شاه از بين رفتتصور شاه از پشتيباني جدي آمريكااين عامل هم با روي كار آمدن كارتر و سياست حقوق بشر وي متزلزل شد

اسلاید 26: - چند ديدگاه و نظريه مطرح پيرامون انقلاب و انقلاب اسلامي3- جيمز ديويسJames C. Davisآلكسي دوتوكويل: نقش بهبودي شرايط در وقوع انقلابماركس: نقش تنزل شرايط در انقلابآيا انقلابها به هنگام رونق و رشد اقتصادي – اجتماعي روي مي‌دهند، يا زماني كه ركود و تنزل اقتصادي – اجتماعي باشند؟

اسلاید 27: توسعه:پيشرفت كيفي و زير ساختي و افزايش توليد ملي يك كشوررشد:پيشرفت كمي و رفاهي جامعه كه عموماً در اثر افزايش درآمد سرانه مليطبق نظريه ديويس، اگر جامعه‌اي براي مدت طولاني وضعيت اقتصادي بهتري داشته باشد و سپس، كسب آنها با ركودي سريع مواجه شود، دچار اغتشاش خواهد شد.

اسلاید 28: - چند ديدگاه و نظريه مطرح پيرامون انقلاب و انقلاب اسلامي4- چالمرز جانسونChalmers Johnsonدو كتاب انقلاب و سيستم اجتماعي – تحول انقلابي

اسلاید 29: 4- چالمرز جانسونChalmers Johnsonبر اساس نظريه جانسون:- تضاد عنصر اساسي جامعه مي‌باشد و تغيير و تحولات تاريخي داراي جنبه‌اي خشونت آميز مي‌باشد- انقلاب تنها يكي از شكل‌هاي تغيير اجتماعي استانقلاب بر اثر سه عامل روي مي‌دهدعدم تعادل(ركود قدرت)+ناسازگاري نخبگان حكومتي+عوامل شتاب‌زا = انقلاب

اسلاید 30: تا زماني كه ارزشهاي يك جامعه با واقعيت‌هاي محيطي آن سازگار باشند، نظام، حال تعادلي خود را حفظ مي‌كند.منابعي كه تعادل را بر هم مي‌زنند يا ارزش تغييري‌اند يا محيط تغييري و هر كدام از اينها نيز يا داخلي‌اند يا خارجي.از بين رفتن تعادل (ركود قدرت):

اسلاید 31: وقتي نظام اجتماعي از تعادل خارج شود، نحوة رفتار رهبران سياسي اهميت مي‌يابد.ناسازگاري نخبگان حكومتي:اين عوامل با گسستن استحكام نيروهاي نظامي و تأثير بر انضباط فرماندهي و وفاداري نظاميان، باعث تزلزل آنها مي‌شود.عوامل شتاب‌زا:

اسلاید 32: - در ايران عدم تعادلي كه به عنوان عاملي انقلابي در نظر گرفته شود، از اواخر سال 1356 در ميان قشرهاي مختلف اجتماعي ديده مي‌شود.- درباره انعطاف پذيري نخبگان حكومتي، بايد گفت اين امر – بر خلاف نظر جانسون – بسته به شرايط موجود، گاه ثبات و گاه تشديد بي‌ثباتي و پيشرفت روند انقلاب را در پي دارد

اسلاید 33: در ايران طي سال 1357، رژيم شاه انعطافهايي از خود نشان داد؛ مانند تغيير نخست وزيران، آزادي شماري از زندانيان سياسي و...فرار رده‌هاي مختلف نظاميان و پيوست آنها به مردم را نيز مي‌توان از عوامل شتاب‌زا ناميد.

اسلاید 34: - چند ديدگاه و نظريه مطرح پيرامون انقلاب و انقلاب اسلامي5- ميشل فوكوMichel Foucaultفيلسوف مشهور فرانسوي و نظريه‌پرداز پسامدرنيسمفوكو: اين انقلاب نمي‌تواند با انگيزه‌هاي اقتصادي و مادي صورت گرفته باشد

اسلاید 35: از ديدگاه فوكو، زبان‏، شكل و محتواي مذهبي انقلاب اسلامي ايران امري عارضي، اتفاقي و تصادفي نيست، بلكه در حقيقت ...فوكو در كتاب « ايراني‌ها چه رويايي در سر دارند؟» در صفحه 64 مي‌گويد:شخصيت آيت‌الله خميني پهلو به افسانه مي‌زند. هيچ رئيس دولتي و هيچ رهبر سياسي‌اي – حتي به پشتيباني همة رسانه‌هاي كشورش – نمي‌تواند ادعا كند كه مردمش با او پيوندي چنين شخصي و نيرومند دارند

اسلاید 36: - تحليل نظري انقلاب‌ها و انقلاب اسلامي1- چارچوبي نظري درباره چرايي و چگونگي وقوع انقلاب‌ها پديدة انقلاب به عنوان يكي از مهمترين و سرنوشت‌سازترين پديده‌هاي اجتماعي – سياسي – از ديرباز مورد توجه پژوهشگران قرار گرفتهچنان كه گفته شد، مهمترين علل كلي – كه در هر انقلابي ديده مي‌شود – عبارت است از: نارضايتي عميق از وضع موجود، ظهور و گسترش ايدئولوژي جديد، گسترش روحية انقلابي و نقش آفريني رهبري و نهادهاي بسيج‌گر. آنچه پس از اين چهار شرط، آيندة رژيم و انقلابيون را مشخص مي‌كند، توان عمومي دو طرف است.

اسلاید 37: 2- چرايي و چگونگي وقوع انقلاب اسلامي ايراننارضايتي از سلطنت محمدرضا شاه بويژه پس از كودتاي 28 مرداد 1332نارضايتي عميق از شرايط حاكمپذيرش و گسترش ايدئولوژي اسلاميتعاليم اسلامي به عنوان انديشه و آرمان جديد – كه در سال‌هاي پس از قيام 15 خرداد 1342 نمودي بارز يافت – به تدريج توانست ايدئولوژي‌هاي رقيب را به حاشيه ببرد.گسترش روحيه انقلابي:در سالهاي پيش از انقلاب اسلامي تنها شمار اندكي از روحيه انقلابي برخوردار بودند. در سال 1356 و به ويژه از زمان ....نقش آفريني رهبري و نهادهاي بسيج‌گر:در وقوع انقلاب اسلامي، وجود رهبري مقتدر و دانا همراه با نهادهاي بسيج‌گري مانند نهاد روحانيت و مردم، روند انقلاب را سرعت بخشيد.

اسلاید 38: پايان فصل اولمروري بر مباحث اصلي فصلي كه گذشت- مفهوم انقلاب و ويژگيهاي آن1. مفهوم انقلاب2. عوامل و ويژگيهاي انقلاب3. تفاوت انقلاب با ديگر پديده‌ها- تحليل نظري انقلاب اسلامي1. رويكردهاي موجود در تحليل انقلاب اسلامي2. چند ديدگاه و نظريه مطرح پيرامون انقلاب و انقلاب اسلامي ايران

اسلاید 39: فصل دومزمينه تاريخي قيام تنباكو و مشروطه

اسلاید 40: × اوضاع ايران در قرن 19 ميلاديجمعيت: 6 الي 8 ميليون

اسلاید 41: - عدم تعامل اجتماعي به دليل فاصله زياد بين واحدهاي جمعيتي و نبود شبكه حمل و نقل و جاده‌هاي مناسب- وضعيت نامناسب اقتصادي به دليل ناامني سياسي× اوضاع ايران در قرن 19 ميلادي

اسلاید 42: - خودكفا بودن روستاها و عدم وجود مازاد براي انباشت- وجود اختلافات فرقه‌اي‏، قومي و گروهي- قاجارها جهت تداوم حكومت خود به اختلافات دامن مي‌زدند× اوضاع ايران در قرن 19 ميلادي

اسلاید 43: × اوضاع ايران در قرن 19 ميلادي- قاجارها قبايلي كوچ نشين بودند كه پس از مرگ كريمخان زند بر ايران مسلط شدند- استبداد و انحطاط دولت به تصميمات و شخصيت شاه بستگي داشت

اسلاید 44: × اوضاع ايران در قرن 19 ميلادي- در آن زمان عدم اعتراض نه به دليل رضايت بلكه به دليل ترس از حكومت بود- شاهان قاجار مي‌كوشيدند با توسل به مذهب و انديشه‌هاي سنتي ايراني اطاعت مردم را به دست بياورند- به تدريج عواملي قدرت قاجارها را متزلزل كرد

اسلاید 45: × اوضاع ايران در قرن 19 ميلادي. شكستهاي متوالي از دولتهاي روس و انگليس. نفوذ بيگانگان. ناتواني و بي‌لياقتي شخصي شاهان. منفور شدن دولت نزد مردم- در چند نوبت تلاشهايي جهت اصلاح دربار توسط اشخاصي مانند اميركبير انجام گرفت كه هر بار به دلايلي متوقف شد.

اسلاید 46: × اوضاع ايران در قرن 19 ميلادي- جاي افرادي مانند اميركبير را اشخاصي متملق و چاپلوس گرفتند (به قول ناصرالدين شاه افرادي كه فرق كلم‌پيچ و بروكسل را نمي‌دانستند!)- مشروعيت قاجارها به لحاظ نظري نيز متزلزل بود- آنچه در اين دوران قاجارها را از سقوط نجات داد: 1. رقابت روس و انگليس 2. پراكندگي و تشتت نيروهاي اجتماعي-سياسي

اسلاید 47: × قيام تنباكو (1270 ش.)- اعطاي امتيازات مختلف به دولتها و اتباع بيگانه . هدف از اعطاي اين امتيازات تأمين بودجه و جذب سرمايه‌گذاري خارجي بودامتياز رويتراين قرارداد با مخالفت گسترده علما روبرو گرديدامتياز انحصار خريد و فروش توتون تنباكواين قرارداد با اعتراضات دامنه‌دار روبرو گرديد

اسلاید 48: - توتون و تنباكو در اين زمان بخش مهمي از محصولات كشاورزي و تجاري ايران را به خود اختصاص داده بود.- ابتدا در تهران عده‌اي از تجار در حرم حضرت عبدالعظيم به بست نشستند- نخستين فرياد اعتراض عمومي به رهبري سيد علي‌اكبر فال اسيري- شورش در اصفهان- و در نهايت ميرزاي شيرازي فتواي تحريم تنباكو را صادر نمود- تن دادن شاه به لغو امتياز تنباكو× قيام تنباكو (1270 ش.)

اسلاید 49: پيامدهاي مهم قيام تنباكو× قيام تنباكو (1270 ش.)- اولين مقاومت همگاني مردم عليه استعمار خارجي و سلطنت قاجاري- پس از آن مردم دريافتند كه پيروزي بر سلطنت قاجاري و بيگانگان امكان‌پذير است.- پايه‌هاي سست مشروعيت سلطنت قاجار بعد از اين قيام بيش از پيش به لرزه درآمد.- روحانيت از اين زمان رهبري نهضت‌ها و مقاومت‌هاي مردمي را به دست گرفت اما اين قيام – به لحاظ سياسي در همين حد باقي ماند.

اسلاید 50: × اصلاح نظام سياسي: قيام مشروطيت1. شكل‌گيري قيام- پس از قيام تنباكو روند رو به رشد نارضايتي‌ها ادامه داشت.- ضعف دولت- اعطاي امتياز به بيگانگان- بحران اقتصادي

اسلاید 51: - اوجگيري نارضايتي‌ها پس از قتل ناصرالدين شاه (1275)- ضعف و بيماري مظفرالدين شاه- تغيير پي در پي صدراعظم‌ها- مسافرت‌هاي پي در پي شاه به اروپا جهت معالجه× اصلاح نظام سياسي: قيام مشروطيت

اسلاید 52: × اصلاح نظام سياسي: قيام مشروطيت- اوجگيري مخالفتها همزمان با شروع صدارت عين‌الدوله- در دست گيري رهبري اعتراضات مردمي توسط آيت‌الله بهبهاني و آيت‌الله طباطبايي- تحصن يك ماهه علما در حرم حضرت عبدالعظيم- تأسيس عدالتخانه در پي اصرار مردم به بازگشت علما و پذيرش خواسته‌هاي آنان

اسلاید 53: × اصلاح نظام سياسي: قيام مشروطيت- كوچ علما به قم و مردم و روشنفكران به سفارت انگلستان!- آشنايي مردم و روشنفكران با مفهوم مشروطه در سفارت انگلستان!- صدور فرمان مشروطه توسط شاه- بركناري عين‌الدوله و جانشيني او توسط مشيرالدوله

اسلاید 54: × اصلاح نظام سياسي: قيام مشروطيت- برگزاري انتخابات مجلس در تهران- تدوين قانون اساسي با اقتباس از قانون بلژيك و فرانسه- امضاي قانون اساسي توسط مظفرالدن شاه اندكي قبل از مرگ او(1285)- جانشيني محمدعلي ميرزا پس از فوت مظفرالدين شاه- مخالفت شاه جديد آتش نهفته مشروطه را شعله‌ور كرد

اسلاید 55: × اصلاح نظام سياسي: قيام مشروطيت- نفي وضع موجود و ضديت با ظلم وجه مشترك همه جناحها و گروهها بود- تجمع علما با رهبري شيخ فضل‌الله در حرم حضرت عبدالعظيم در اعتراض به مشروطه خواهان غرب‌گرا كه خواهان حذف اسلام بودند.- مشروطه مشروعه- توهين روزنامه و شب‌نامه‌ها به روحانيت و مقدسات مذهبي

اسلاید 56: × اصلاح نظام سياسي: قيام مشروطيت- ترور اتابك و شاه- دستور حمله به مجلس در دوم تيرماه 1287 و تصرف آن توسط قزاقها- شاه سرمست از پيروزي اعلام كرد كه مشروطه مخالف دين مبين است- فتواي علماي نجف مبني اينكه مخالفت با مشروطه به منزلة محاربه با امام زمان است.- به پا خواستن ستارخان و باقرخان در دفاع از مشروطه

اسلاید 57: × اصلاح نظام سياسي: قيام مشروطيت- اگر فتواها صادر نمي‌شد، كمتر كسي به ياري مشروطه مي‌پرداخت.- سرانجام مشروطه‌خواهان تهران را فتح كردند.- سپهدار تنكابني و اسعد بختياري و تني چند از اشراف در رأس فاتحان تهران- فاتحان كميته‌اي تشكيل داده شاه را خلع كرده و فرزند 13 ساله‌اش را به جاي وي منصوب كردند (تيرماه 1388)سردار اسعد بختياري و سپهدار تنكابني

اسلاید 58: × اصلاح نظام سياسي: قيام مشروطيت- تشكيل مجلس دوم- شدت يافتن اختلافات داخلي مشروطه‌خواهان- ترور آيت‌الله بهبهاني به دست دموكراتهاي تندرو- خلع سلاح مجاهدان تبريزي- تشديد اختلافات، نبود روحيه مصالحه و همكاري و... موجب فرسودگي نظام به ظاهر مدرن مشروطه شد.

اسلاید 59: × اصلاح نظام سياسي: قيام مشروطيت- اصرار و تهديد روسها براي اخراج مستشار آمريكايي (مورگان شوستر)- انحلال مجلس و قبول اولتيماتوم روسها از طرف نايب‌السلطنه- اشغال شمال ايران توسط روسها به رغم قبول اولتيماتوم- درگذشت آيت‌الله آخوند خراساني- تقسيم شمال و جنوب ايران توسط روس و انگليس طي قرارداد 1907 (در بحبوحة قيام مشروطه)

اسلاید 60: × اصلاح نظام سياسي: قيام مشروطيت- وقوع جنگ اول جهاني (1293) و تبديل ايران به ميدان جنگ- عدم بهبود وضعيت عمومي پس از مشروطه- نبود دولت قدرتمند مركزي و ايجاد هرج و مرج و ناامني پس از مشروطه

اسلاید 61: × اصلاح نظام سياسي: قيام مشروطيت2. روحانيت و قيام مشروطه- نفوذ اجتماعي روحانيت شيعه در ايران به دوره صفويه باز مي‌گردد.- تمركز مرجعيت در دوره شيخ انصاري- قيام مشروطيت اوج ظهور سياسي روحانيت- تحرير كتاب « الامه و تنزيه‌المله» توسط آيت‌الله ميرزاي نائيني- توجيه مفاهيم مدرن سياسي و مباني نظري مشروطيت با استناد به سنتها و متون مذهبي در كتاب مذكور

اسلاید 62: × اصلاح نظام سياسي: قيام مشروطيت- شيخ فضل‌الله نوري مهمترين منتقد مشروطه در ميان علما تلقي مي‌شد.- وي از حمايت آيت‌الله سيد كاظم يزدي – از مراجع بزرگ نجف – برخوردار بود- با آشكار شدن مباني و ماهيت نظام مشروطه وي نيز مخالفان پيوست- پس از فتح تهران وي را به اتهام حمايت از استبداد به دار آويختند.

اسلاید 63: × اصلاح نظام سياسي: قيام مشروطيت3. روشنفكران و قيام مشروطيت- جريان روشنفكري در ايران از ابتداي قرن نوزده و با آغاز ارتباطات گسترده با غرب شكل گرفت.- اولين ايرانيان فرنگ ديده، با حسرت و حيرت به غرب مي‌نگريستند- مهمترين اقدام روشنفكران در اين دوره گسترش مفاهيم و انديشه‌هاي غربي در جامعه ايران بود.- ملكم خان، آخوندزاده، طالبوف و سپهسالار جزء اين عده بودند.3. روشنفكران و قيام مشروطيت- جريان روشنفكري در ايران از ابتداي قرن نوزده و با آغاز ارتباطات گسترده با غرب شكل گرفت.- اولين ايرانيان فرنگ ديده، با حسرت و حيرت به غرب مي‌نگريستند- مهمترين اقدام روشنفكران در اين دوره گسترش مفاهيم و انديشه‌هاي غربي در جامعه ايران بود.- ملكم خان، آخوندزاده، طالبوف و سپهسالار جزء اين عده بودند.

اسلاید 64: × اصلاح نظام سياسي: قيام مشروطيت- از ضعف‌هاي عمده روشنفكران در اين دوره برخورد غير نقادانه با فرهنگ و تمدن غربي و سپس تقليد از آن است.- ضعف ديگر، بي‌اعتنايي به سنتها و روح مذهبي جامعه ايراني بود.- ضعف ديگر روشنفكران اين عصر اعتماد بيش از اندازه به دولت‌هاي غربي و ناديده گرفتن رويه استعماري تمدن غرب بود.

اسلاید 65: × اصلاح نظام سياسي: قيام مشروطيت4. ناكامي مشروطه- ابهام در ايدئولوژي مشروطيت و نبود مباحث نظري كافي در مورد ساخت سياسي مشروطه و...- ماهيت كاملاً متفاوت نيروهاي مشروطه خواه- نفوذ عناصر مستبد و وابسته و نيز غربزدگي افراطي برخي روشنفكران- ناكامي در ايجاد يك دولت مركزي كارآمد1- عوامل دروني

اسلاید 66: × اصلاح نظام سياسي: قيام مشروطيت4. ناكامي مشروطه- اتحاد روس و انگليس در برابر خطر روزافزون آلمان و در پي آن تقسيم ايران در قرارداد 1907- دخالت دولت روسيه در جريان استبداد صغير و به توپ بستن مجلس- حضور نظامي روسها در شمال- حضور انگليسها در جنوب- و...2- عوامل بيروني

اسلاید 67: پايان فصل دوم- اوضاع ايران در قرن 19 ميلادي (13 هجري)- قيام تنباكو (1270 ش.)- اصلاح نظام سياسي: قيام مشروطيت 1. شكل‌گيري قيام 2. روحانيت و قيام مشروطيت 3. روشنفكران و قيام مشروطيت 4. ناكامي مشروطهمروري بر مباحث اصلي فصلي كه گذشت

اسلاید 68: فصل سومدولت استبدادي شبه مدرنو به قدرت رسيدن رضاخان

اسلاید 69: ناكامي مشروطه و ناامني و آشوب ايجاد شده توسط انگليسي‌ها و خوانين، و انديشه‌هاي باستان‌گرايي برخي از روشنفكران زمينه‌ساز به قدرت رسيدن دولت استبدادي شبه مدرن در ايران شد.آشفتگي و هرج و مرج پس از مشروطه زمينه‌هاي ذهني و رواني ظهور شخصيتي مانند رضاخان و بازگشت استبداد را فراهم نمود.

اسلاید 70: از كودتا تا سلطنتاشغال ايران در خلال جنگ اول جهاني محدود شدن دولت قدرت مركزي به تهرانگسترش هرج و مرج در ساير نقاطتاخت و تاز نيروهاي درگير و غارت مواد غذاييايران پس از جنگ خرابه اي بود كه هر كس در گوشه اي از آن اعلام خودمختاري و استقلال مي كرد.ظهور جنبش هاي مردمي و اصلاح طلبانه و ضد استعماري

اسلاید 71: از كودتا تا سلطنتنهضت جنگل مهمترين اين جنبشها بود كه در رأس آن ميرزا كوچك‌خان قرار داشت. وي در واكنش به فساد حاكم بر كشور و نفوذ بيگانه در سالهاي پر آشوب پس از جنگ اول جهاني، قيام مسلحانه‌اي را در جنگلهاي گيلان سازمان داد. جنگلي‌ها موفق شدند رشت را تصرف كنند، اما حضور نيروهاي كمونيست به اختلافات داخلي آنها دامن زد.پس از به قدرت رسيدن رضاخان، جنگلي‌ها از نيروهاي دولتي شكست خوردند، ميرزا هم در جنگلهاي شمال گرفتار برف و بوران شد و فوت كرد.

اسلاید 72: از كودتا تا سلطنتدر تبريز، شيخ محمد خياباني از روحانيون مشروطه خواه نيز بر ضد هرج و مرج و نابساماني در آذربايجان قيام كرد. اين قيام نيز با كشته شدن شيخ به سال 1299 دوام چنداني نيافت.

اسلاید 73: از كودتا تا سلطنتدر جنوب كشور نيز تنگستاني‌ها با حمايت علماي فارس بر عليه نفوذ انگليسيها قيام كردند و به جنگ با نيروهاي انگليسي پرداختند.اين نهضتها كه همگي در اعتراض به وضعيت آن زمان رخ دادند، به دليل پراكندگي و محدوديت نتوانستند به نابساماني ها پايان دهند و حتي گاه خود نيز در ايجاد جو ناامني مؤثر بودند.

اسلاید 74: از كودتا تا سلطنتدر اين اوضاع، انقلاب اكتبر روسيه، ضمن سرنگوني تزارها ايران را از گزند همسايه شمالي آسوده كرد و روسهاي انقلابي تمام امتيازات تزارها در ايران را لغو كردند و محبوبيتي در ايران به دست آوردند.

اسلاید 75: اما دولتمردان انگليسي كه به ارزش نفت پي برده بودند در جستجوي راهي براي تضمين بلند مدت آن بودند. آنها مي‌دانستند كه ادامه فقر و ناامني، منافع دراز مدت آنها را به خطر مي‌اندازد. دولت بريتانيا به دنبال تثبيت وضعيت اقتصادي ايران ابتدا مستقيماً با قرارداد 1919 وثوق الدوله وارد عمل شدند. محتواي اين قرارداد ظاهراً پرداخت وام و استفاده از مستشاران انگليسي براي سازماندهي ارتش و مديريت دستگاه اداري ايران بود، اما تصور عمومي اين بود كه اين قرارداد مقدمه‌اي براي مستعمره شدن ايران است و در صورت تحقق استقلال ايران را تهديد مي‌كند.از كودتا تا سلطنت

اسلاید 76: مخالفت دول خارجي نيز مشكلات انگليسيها را براي تصويب قرارداد افزايش داد. به پيشنهاد آيرونسايد، فرمانده نيروهاي انگليسي در ايران رضاخان به فرماندهي نيروهاي قزاق انتخاب و به همراه سيد ضياءالدين طباطبايي براي تشكيل دولتي قدرتمند به سوي تهران راهي شد.از كودتا تا سلطنتژنرال آيرونسايد – فرمانده نيروهاي انگليسي در ايران

اسلاید 77: بدين ترتيب كودتاي سوم اسفند 1299 متولد شد. در تهران مقاومت چنداني در مقابل قزاقها صورت نگرفت و شاه فوراً سيد ضياء را به نخست وزيري انتخاب كرد و رضاخان نيز به عنوان سردار سپه وزارت جنگ را در اختيار گرفت. ناامني و آشفتگي آن دوران شخصيت قلدر مآب رضاخان توجه بسياري را جلب كرد. وي در مدت زماني كوتاه نفوذي بسيار يافت. در اين دوره وي با در اختيار گرفتن بخشي عظيم از بودجه كشور، ارتشي گسترده و منظم را سازماندهي كرد كه در طول حيات سياسي اش مهمترين پايگاه قدرت او به شمار مي رفت.از كودتا تا سلطنت

اسلاید 78: اما رضاخان به فرماندهي ارتش قانع نبود و از همان ابتدا كوشيد تا با استفاده از بازيهاي سياسي و ائتلافهاي مقطعي حمايت برخي از جناحهاي سياسي را به دست آورد و سرانجام پس از دو سال در سال 1302 از فرماندهي نظامي به نخست وزيري ارتقا يافت. در طي اين دوسال كشمكش و نزاع بين نيروهاي سياسي بر سر قدرت برتر به اوج خود رسيد.از كودتا تا سلطنت

اسلاید 79: در مجلس چهارم، فراکسيون تجدد که از روشنفکران تحصيل کرده غرب (مانند داور، تيمورتاش، تدين، فروغي و تقي‌زاده) تشکيل مي‌شد، عمده‌ترين گروه طرفدار رضاخان بود که سرانجام رضاخان به کمک اينان به سلطنت رسيد.از كودتا تا سلطنت

اسلاید 80: بخشي از خواسته‌هاي اصلي اين گروه:جدايي دين از سياستايجاد ار تش منظمبوروکراسي کارآمدپايان دادن به امتيازات اقتصاديصنعتي کردن کشورتغيير زندگي عشاير از کوچ‌نشيني به کشاورزيگسترش ملي‌گرايي و زبان فارسيتجدد آمرانه يا ديکتاتوري انقلابياز كودتا تا سلطنت

اسلاید 81: رضاخان از اين فرصت استفاده کرده و خود را شخص مطلوب آنها معرفي کرد و لذا آنان به سرعت به او نزديک شدند.اين گروه در مجلس چهارم در اقليت بود، اما عمال رضاخان با دخالت در انتخابات اکثريت مجلس پنجم را در اختيار آنها قرار دادند.از كودتا تا سلطنت

اسلاید 82: گروه ديگري در مقابل اينها قرار داشتند که از مهمترين آنها آيت‌الله سيد حسن مدرس بود، بازماندگان جريان مشروطه‌خواهي و مخالفان اصلي استبداد بودند. وي از جمله علماي طراز اولي بود که جز بياني جذاب، طنزآميز و بُرنده ابزاري در اختيار نداشت. آيت‌الله مدرس از طرف مراجع نجف جهت تطبيق مصوبات مجلس شوراي ملي با احکام شرع تعيين شده بود.از كودتا تا سلطنت

اسلاید 83: همانطور که گفته شد با دخالت نظاميان، مشروطه‌خواهان اکثريت مجلس پنجم را از دست دادند، با اين حال سرسختانه به مخالفت خود با رضاخان ادامه دادند. آنها تنها کساني بودند که مي‌دانستند سلطنت رضاخان منجر به ظهور مجدد استبداد و مرگ کامل مشروطه خواهد شد. افزون بر اين دو گروه، چند گروه سياسي چپ‌گرا نيز وجود داشتند که از رضاخان حمايت مي‌کردند.از كودتا تا سلطنت

اسلاید 84: بدين ترتيب در سال 1304 رضاخان توانست ضمن ائتلاف با گروههاي مذهبي و استفاده از ارتش توانست با نمايشهاي مذهبي خود نظر مردم و شخصيتهاي بزرگ را نيز جلب نمايد.در اين شرايط طرح تغيير سلطنت از قاجار به پهلوي در مجلس مطرح شد و مخالفت اقليت کوچک مشروطه‌خواه نيز سودي نبخشيد و طرح با اکثريت بالايي تصويب شد.از كودتا تا سلطنت

اسلاید 85: چندي بعد مجلس مؤسسان که با کمک ارتش رضاخان انتخاب شده بود،قانون اساسي را به نفع سلطنت رضاخان تغيير داد و رضاخان، شاه شد.از كودتا تا سلطنت

اسلاید 86: تنفر عمومي از قاجارها سبب شد کسي براي رفتن آنها تأسف نخورد چرا که کمتر کسي در آن زمان مي‌توانست استبداد منسجم و سازمان يافته‌اي را که آفات آن بيشتر از بقاي قاجارها بعنوان شاهي ضعيف و يا دموکرات منشي چون احمد شاه بود را تصور کند.از كودتا تا سلطنت

اسلاید 87: بايد توجه داشت که تغيير سلطنت در مقطعي انجام گرفت که احمدشاه کاملاً رفتار يک شاه مشروطه را داشت و امنيت نيز برقرار شده بود و جناحهاي سياسي به راحتي درمجلس به بحث مي‌پرداختند و ظاهراً بهترين شرايط براي احياي مشروطه فراهم شده بود و مسلماً اگر زياده خواهي بعضي از روشنفکران و سياستمداران نبود، نظام مشروطه پس از سالها کشمکش برقرار مي‌شد و ايران دوباره به دام استبداد نمي‌افتاد، به هر حال رضاخان در ارديبهشت سال 1305 رسماً به عنوان شاه ايران تاجگذاري کرد.از كودتا تا سلطنت

اسلاید 88: دوران رضاخان از لحاظ اقتصادي:در اين دوره ايران تحولات اقتصادي وسيعي را پشت سر گذاشت* يک سوم بودجه کشور صرف ارتش و هزينه‌هاي نظامي مي‌شد.* وضعيت کشاورزي که مردم بيشتر به آن وابسته بودند تغييري نکرد.* صنعت دامداري کشور با اسکان اجباري ايلات و عشاير نابود شد و آنها تبديل به فقيرترين قشر جامعه ايران شدند.* در مجموع مي‌توان گفت که ايران در اين دوره رشد داشته است اما به نفع رضاشاه و اقليت وفادارش و در مرحله بعد طبقات شهري.از كودتا تا سلطنت

اسلاید 89: رضاشاه که در ابتداي ورودش به تهران سربازي فقير بيش نبود، در پايان سلطنتش ثروتمندترين فرد اين به شمار مي‌رفت.وي در مجموع بيش از ده درصد از زمين‌هاي مرغوب کشاورزي را به نفع خود مصادره و تملک کرده بود.از كودتا تا سلطنت

اسلاید 90: رضاشاه در ابتدا روحيه خشن و مستبد خود را بروز نمي‌داد و به غير از تعداد معدودي از سياستمداران برجسته کسي به ماهيت واقعي او پي نبرده بود. او حتي مدتي را با رجال قديمي و ملي همکاري کرد به نحوي که حتي حسن مستوفي مشروطه‌خواه نيز مدتي نخست وزير بود. اقدامات سياسي و فرهنگي دولت رضاشاه

اسلاید 91: 1- استبداد و خشونترضاشاه در ابتدا روحيه خشن و مستبد خود را بروز نمي‌داد و به غير از تعداد معدودي از سياستمداران برجسته کسي به ماهيت واقعي او پي نبرده بود.او حتي مدتي را با رجال قديمي و ملي همکاري کرد تا جايي که حسن مستوفي مشروطه‌خواه نيز مدتي نخست وزير بود. اقدامات سياسي و فرهنگي دولت رضاشاه

اسلاید 92: 1- استبداد و خشونترضاشاه در کمتر از دو سال با آوردن مخبرالسلطنه عزم خود را براي تقويت بنيه استبدادي رژيمش جزم کرد: تقويت بيش از اندازه ارتش کنترل مجلس از بين بردن نهادها و شخصيتهاي مستقلاز جمله مهمترين اقدامات استبدادي وي بودند.اقدامات سياسي و فرهنگي دولت رضاشاه

اسلاید 93: 1- استبداد و خشونت- تقويت ارتش:صرف يک سوم بودجه کشور با هدف تثبيت اقتدار دولت مرکزي، سرکوب مخالفتهاي داخلي به خصوص ايلات و عشاير و همچنين نظارت بر انتخابات و کمک به اجراي سياستهاي مطلوب رضاخان.- کنترل مجلسوي با ارائه ليست نمايندگان مجلس عملاً و علناً در انتخابات مجلس به نفع خود و نمايندگانش دخالت مي‌کرد به گونه‌اي که در انتخابات مجلس هفتم آيت‌الله مدرس حتي يک رأي هم نياورد و جملة معروف ”آن رأي که من به خودم داده‌ام، کجا رفته است“ آبروي انتخابات را برد.اقدامات سياسي و فرهنگي دولت رضاشاه

اسلاید 94: 1- استبداد و خشونت- از بين بردن نهادها و شخصيتهاي مستقلرضاشاه کليه احزاب، نهادها و مطبوعات مستقل را از بين برد. هرگونه انتقاد و مخالفتي به شدت سرکوب مي‌شد. بسياري از مخالفان و حتي کساني که احساس مي‌شد به وجود آنها نيازي نيست، گرفتار خشم رضاخان مي‌شدند، در زندانهاي رژيم مخفيانه به قتل مي‌رسيدند، تبعيد شده و يا خانه نشين ومنزوي مي‌شدند. افرادي مانند ...اقدامات سياسي و فرهنگي دولت رضاشاه

اسلاید 95: 1- استبداد و خشونت- از بين بردن نهادها و شخصيتهاي مستقلقتل بي‌دليل افرادي مانند عبدالحسين تيمورتاش (وزير دربار)، نصرت‌الدوله فيروز (وزير ماليه) و سردار اسعد بختياري (وزير جنگ)علي‌اکبر داور وزير عدليه و مؤسس نظام قضايي و حقوقي از ترس خودکشي کرد.عزل فروغي (از متفکيرين و طراحان دولت پهلوي) به جرم وساطت براي جلوگيري از اعدام اسدي (نايب‌التوليه آستان قدس رضوي)مدرس نيز پس از مدتها تبعيد در سال 1316در خواف به شهادت رسيد.اقدامات سياسي و فرهنگي دولت رضاشاهمحمدعلي فروغي

اسلاید 96: 1- ستيز با مذهب و نهادهاي مذهبيپس از مشروطه اغلب روحانيون از سياست کناره‌گيري کردند. در اوايل ظهور رضاخان در سال 1301 آيت‌الله شيخ عبدالکريم حائري يزدي حوزه علميه قم را تأسيس کردند. در اين سالها به خاطر برخي حرکات مذهبي رضاخان وي در ميان برخي روحانيون و علما نيز طرفدار داشت. که به تدريج با اعمال ضد مذهبي رضاشاه از وي روگردان شدند.اقدامات سياسي و فرهنگي دولت رضاشاه

اسلاید 97: 1- ستيز با مذهب و نهادهاي مذهبيرضاشاه از حمله به مذهب دو منظور داشت:1- نابودي تشيع و مراسم مذهبي2- نابودي هرگونه نهاد اجتماعي و مجراي همبستگي و ارتباط عمومي مستقل از دولت.قانون منع حجاب مهمترين اقدام ضد دولتي رضاشاه بود.اعتراض مردم مشهد به کشف حجاب با شدت سرکوب شد و صدها نفر در مسجد گوهرشاد قتل عام شدند.در واقع مقابله با مذهب بزرگترين اشتباه پهلوي بود.اقدامات سياسي و فرهنگي دولت رضاشاه

اسلاید 98: 1- باستانگرايي ناسيوناليستي و سياست يکپارچه‌سازي قومي و فرهنگيرضاشاه قصد داشت ايدئولوژي ناسيوناليسم شاهنشاهي (با شعار خدا، شاه، ميهن) را جايگزين مذهب سنتي ايراني نمايد و مشروعيت رژيم خود را بر آن استوار نمايد. اين ايدئولوژي دو ويژگي داشت: با بزرگنمايي تاريخ ايران باستان و قوم آريايي، از يک سو سعي مي‌شد تمدن اسلامي و تمام دوران حيات اسلامي ايران ناديده گرفته شود و حتي مورد تحقير قرار گيرد. و کوشش مي‌شد بر جنبه‌هايي از فرهنگ باستاني ايران تأکيد شود که بانيازهاي سلطنت پهلوي مناسبت داشته باشد. شدت تبليغات در اين زمينه به حدي بود که برخي رجال آن دوران در خاطرات خود نوشته‌اند، رضاشاه طالب ايمان به خود به جاي ايمان به خداست.اقدامات سياسي و فرهنگي دولت رضاشاه

اسلاید 99: 1- باستانگرايي ناسيوناليستي و سياست يکپارچه‌سازي قومي و فرهنگي- ويژگي ديگر اينکه با تحقير آداب و رسوم، زبان و در نهايت هويت و موجوديت اقوام مختلف ايراني، نوعي سياست يکپارچه‌سازي قومي – فرهنگي را در پيش گرفته بود.اقدامات سياسي و فرهنگي دولت رضاشاه

اسلاید 100: انگليس براي مهار نفوذ انقلاب سوسياليستي روسيه به ايران، دولتهاي غربي از جمله آلمان را براي حضور در ايران تشويق کردند. اما با شروع جنگ دوم جهاني روند جنگ برخلاف ميل انگليس پيشرفت و آنها مجبور به اتحاد با شوروي بر ضد آلمان شدند.با آنکه ايران از ابتداي جنگ اعلام بي‌طرفي کرده بود، اما متفقين که به دنبال بهانه بودند از دولت ايران خواستند که چهار پنجم آلماني‌ها را اخراج کنند.تبليغات آلماني‌ها مبني بر ورود آنها به ايران از قفقاز موجب ترس حکومت و ممانعت از اخراج آلماني‌ها شد.سقوط رضاشاه

اسلاید 101: ناچاراً متفقين که مي‌بايست قبل از آلمانها به قفقاز مي‌رسيدند چاره‌اي جز اشغال ايران نداشتند. اما – چنانچه بعداً هم تأييد شد – اشغال ايران موجب سستي پايه حکومت و سقوط آن و در نتيجه شورش اقوام ديگر مي‌شد. در نتيجه انگليسيها براي جلوگيري از شورش احتمالي، با بهانه کردن حمايت رضاشاه از آلمانها او را عزل کرده و وارد ايران شدند و شاه جديد هم قول داد پيگير تخلفات و ظلمهاي رضاشاه باشد. و مي‌توان نتيجه گرفت که رضاشاه براي ممانعت از انفجار خشم مردم در نتيجه سست شدن حکومت، از منصبش عزل شد.سقوط رضاشاه

اسلاید 102: رضاشاه در تبعيدمحل سکونت رضاشاه در تبعيدتشييع جنازه رضاشاه در مصر

اسلاید 103: پايان فصل سوم از کودتا تا سلطنت (1299 – 1304) اقدامات سياسي و فرهنگي دولت رضاشاه 1- استبداد و خشونت 2- ستيز با مذهب و نهادهاي مذهبي 3- باستانگرايي ناسيوناليستي و سياست يکپارچه‌سازي قومي و فرهنگي- سقوط رضاشاهمروري بر مباحث اصلي فصلي كه گذشت

اسلاید 104: فصل چهارمسلطنت محمدرضا پهلوي

اسلاید 105: در اين فصل به تحليل مهمترين وقايع دوران محمدرضا از اشغال ايران توسط متفقين، به سلطنت رسيدن محمدرضا شاه، سياستهاي دولت ايران در قبل و بعد از قيام 15 خرداد و در نهايت آشکار شدن علائم پيروزي انقلاب اسلامي پرداخته خواهد شد.

اسلاید 106: اشغال ايران و تبعيد رضاخان به سلطنت رسيدن محمدرضا فرزند ارشد محمدرضا فروپاشي استبداد رضاخاني آزادي مجدد نيروها، جناحها و احزاب سياسي پس از مدتها تحمل فشار و خفقان رونق مجدد جار و جنجال سياسياشغال ايران و پيامدهاي آن

اسلاید 107: اشغال ايران و پيامدهاي آندر واقع با سقوط رضاخان، امکان حضور جناحهاي مختلف در مجلس فراهم شد، اما نمايندگان به دليل اختلافات و وابستگي بسياري از آنان به قدرت‌هاي خارجي نتوانستند در مقابل دربار متحد شده و مانع قدرت گرفتن مجدد دربار شوند.کابينه‌ها نيز بسيار متزلزل بودند و دولتمردان پي در پي تغيير مي‌کردند:دولت قوام در کمتر از يکسال در نتيجه اختلافات داخلي مجلس سقوط کرد. ترور ساختگي شاه توسط رزم‌آرا در بهمن 1327 فرصت خوبي براي بازسازي موقعيت دربار ايجاد کرد. اين ترور – که به حزب توده و آيت‌الله کاشاني نسبت داده شد – بهانه‌اي بود براي سرکوب مخالفان، تعطيلي روزنامه‌هاي مستقل و همچنين انحلال حزب توده.

اسلاید 108: شاه در سال بعد (1328) با تشکيل مجلس مؤسسان و تغيير قانون اساسي براي گرفتن حق انحلال مجلس، قدرتنمايي کرد. اما مسئله نفت اوضاع را تغيير داد.اشغال ايران و پيامدهاي آننفت از مسائل جنجال‌برانگيز دهه 1320 محسوب مي‌شد. ابتدا در مجلس چهاردهم امتياز نفت شمال به آمريکا و سپس شوروي مطرح شد و طرح سياست موازنه منفي مطرح گرديد.زماني که قرارداد تجديد نظر 1312 مطرح شد، تقي‌زاده – وزير دارايي دولت رضاشاه در زمان انعقاد قرارداد – عنوان کرد که مجبور به امضا شده است. اين امر اعتبار قرارداد 1312 را که طي ان با افزودن سي سال به مدت قرارداد دارسي اندکي حق‌السهم ايران را افزايش داده بودند، زير سؤال برد.تقي‌زاده – وزير دارايي رضاشاه

اسلاید 109: طرح ملي شدن صنعت نفت براي اولين بار به پيشنهاد رحيميان نماينده قوچان در مجلس چهاردهم مطرح شد که حتي مصدق هم از آن حمايت نکرد. تا آنجا که حتي در روزهاي پاياني مجلس پانزدهم لايحه گس – گلشائيان به منظور پيشگيري از ملي شدن صنعت نفت ارائه شد. چهار نماينده – حسين ملکي، بقايي، ابوالحسن حائري‌زاده و عبدالقدير آزاد – در مقابل آن ايستادند و نگذاشتند در دستور کار مجلس قرار گيرد.اشغال ايران و پيامدهاي آناين چهار نفر بعداً از مؤسسان جبهه ملي و از نمايندگان فعال مجلس شانزدهم در مسئله نفت بودند و در دوره بعد در صف مخالفان سرسخت مصدق و جبهه ملي قرار گرفتند.اما اشتغالات اساسي دولت و برخي ملاحظات سياسي تا سالهاي پاياني دهه 20 که نفت به مسئله اصلي سياست ايران تبديل شد، طرح مسئله نفت را مسکوت گذاشت.

اسلاید 110: افشاي ميزان درآمد شرکت نفت و اينکه اين شرکت کمتر از 15% سود خالص خود را به ايران پرداخته و اينکه ميزان ماليات پرداختي اين شرکت به دولت انگلستان چندين برابر مبلغ پرداخت شده به ايران است موجب افزايش حساسيت‌ها عليه شرکت نفت انگليس و ايران شد.اشغال ايران و پيامدهاي آناين شرکت عليرغم چند برابر شدن قيمت جهاني نفت از زمان قرارداد 1312، ميزان پرداختي خود به ايران را تغيير نداده بود. با اين حال انگليسي‌ها تنها با افزايش اندکي موافق بودند که بر همين اساس قرارداد الحاقي را پيشنهاد کردند که تصويب نشد.

اسلاید 111: مخالفت اقليت کوچکي از نمايندگان مجلس و مهمتر از همه مخالفت جناحهاي مذهبي به رهبري آيت‌الله کاشاني – که از حمايت وسيع توده‌اي برخوردار بود – مانع از تصويب آن شد.در پي دخالت مجدد دولت در انتخابات و فرستادن نمايندگان حامي دربار به مجلس، اعتراضات بسياري بر انگيخته شد، از جمله تحصن عده‌اي از سياستمداران مشهور به رهبري مصدق در کاخ شاه، که در واقع مقدمه‌اي براي تشکيل جبهه ملي – که در ملي شدن صنعت نفت ايفاي نقش داشت – شد.نهضت ملي شدن صنعت نفت (1329 – 1332)آيت‌الله کاشاني

اسلاید 112: نهضت ملي شدن صنعت نفت (1329 – 1332)از نوزده نفر متحصنان در دربار که از مؤسسان جبهه ملي بودند تعداد زيادي از آنان ارتباط و نزديکي زيادي با انگلستان داشتند و برخي از آنها همانند احمد ملکي، عباس خليلي، ابوالحسن عميدي نوري، ارسلان خلعتبري، و حتي دکتر حسين فاطمي (که زماني با سيدضياء همکاري داشت اما بعدها کناره‌گيري کرد) وابستگي‌هايي به انگلستان داشتند.ترور هژير (وزير دربار) – عامل اصلي تقلب در انتخابات – به دست فدائيان اسلام، دربار را به عقب‌نشيني وا داشت تا جايي که انتخابات فقط در تهران تجديد شد که در نتيجة آن دکتر مصدق و چند تن از سران جبهه ملي به مجلس را يافتند.به دليل تشکيل يافتن جبهه ملي از شخصيت‌هاي مختلف با گرايشهاي گوناگون – ليبرالها، سوسياليستها و گروههاي مذهبي – ائتلاف ناهمگوني در اين جبهه به وجود آورده بود.

اسلاید 113: نهضت ملي شدن صنعت نفت (1329 – 1332)مصدق درانتخاب کابينه خود، روح محافظه‌کارانه و اشرافي خود را با انتخاب وزيراني که اغلب از شخصيتهاي شناخته شده و نه چندان خوشنام که براي اجراي اهداف نهضت ملي نامناسب بودند نشان داد.در همين حين انگليسيها که منافع خود را از دست رفته مي‌ديدند ايران را تهديد به حمله نظامي کردند که با تهديد آيت‌الله کاشاني مبني بر صدور فتواي جهاد و همچنين مخالفت آمريکا، اين اقدام صورت نگرفت.طرح دعاوي در شوراي امنيت و دادگاه لاهه و نيز تحريم اقتصادي از ديگر راهکارهاي دولت انگليس جهت مقابله با ملي شدن نفت در پيش گرفت.از سوي ديگر دولت امريکا با هدف به دست آوردن امتيازي نفتي از دولت ايران در ظاهر نقش ميانجي را براي مصدق و دولتش – که به آمريکا اميد زيادي داشتند – ايفا مي‌کرد. ولي از اين سو هرگز راضي نمي‌شد دوست و متحد ديرين خود، انگليس را در مقابل دولت مصدق شکست خورده ببيند. در تمام دوره نهضت ملي، آمريکا تحريم نفتي ايران را رعايت کرد تا جايي که از خريد نفت ايران توسط ساير دولتها نيز جلوگيري مي‌کرد.

اسلاید 114: نهضت ملي شدن صنعت نفت (1329 – 1332)مهمترين اهداف جبهه ملي حمايت از ملي شدن صنعت نفت، ايجاد حکومت از طرق آزادي انتخابات و افکار بود.چهار خواسته مطرح شده در بيانيه جبهه ملي سياسي بود و در ماده 3، هدف جبهه، ايجاد حکومت ملي به وسيله تأمين آزادي و انتخابات و آزادي افکار بيان شد. در همين زمان که کشمکش‌ها ادامه داشت، رزم‌آرا به نخست وزيري رسيد.مخالفت رزم‌آرا با ملي شدن صنعت نفت موج هيجانات و احساسات مردم عليه شرکت نفت را به جايي رساند که مردم بر اساس رهبري کاشاني جز به ملي شدن صنعت نفت رضايت نمي‌دادند. در جنجال انتخاب نخست وزير که در مجلس و دربار جريان داشت مصدق به پيشنهاد جمال امامي – مخالف اصلي خود – در ميان ناباوري همگان نخست وزيري را پذيرفت.مصدق در اوج قدرترزم‌آرا در اسفند 1329 به دست فدائيان اسلام به قتل رسيد. آيت‌الله کاشاني از اين ترور حمايت کرد. قتل رزم‌آرا از ميان برداشته شدن آخرين مانع بر سر ملي شدن صنعت نفت محسوب مي‌گرديد.قتل رزم‌آرا شادي عمومي و هراس مخالفان ملي شذدن نفت را در پي داشت که در نتيجه موجب تسريع تصويب طرح ملي شدن صنعت نفت گرديد. پس از رزم‌آرا، حسين علا به نخست وزيري رسيد. وي به دليل بحرانها و آشفتگي‌هاي در کمتر از دو ماه استعفا داد.حسين علا

اسلاید 115: نهضت ملي شدن صنعت نفت (1329 – 1332)چند ماه پس از شروع نخست وزيري مصدق، دولت انگلستان با ميانجي‌گري آمريکا مذاکراتي را با ايران آغاز کرد که با اصرار انگلستان مبني بر مديريت بر کنترل صنعت نفت و دريافت بخش عظيمي از منافع حاصل از توليد و فروش نفت ايران، در نتيجه سرسختي ايراني‌ها، راه به جايي نبرد.مصدق توانست در شوراي امنيت و دادگاه لاهه بر عليه انگلستان (به رسميت نشناخته شده دادگاه براي رسيدگي به دعاوي حقوقي انگليس) به پيروزي برسد، اما به دليل تحريم نفتي و ناتواني دولت در فروش حتي يک قطره نفت، زيان اقتصادي هنگفتي بر دولت وارد شد.تلاش دولت براي دريافت وام از آمريکا و انتشار اوراق قرضه ملي نيز براي جبران کسري بودجه مؤثر نبود.پس از آنکه اميد براي حل مسئله نفت در کوتاه مدت از بين رفت، طرح اقتصاد بدون نفت در دستور کار دولت قرار گرفت.

اسلاید 116: اقدامات دولت در راستاي طرح اقتصاد بدون نفت و جبران کاهش درآمد: محدوديت واردات کاهش قيمت ريال افزايش صادرات کاهش هزينه‌ها افزايش ماليات چاپ اسکناس بدون پشتوانهنهضت ملي شدن صنعت نفت (1329 – 1332)هرچند دولت در اجراي اين سياستها تا حدودي موفق بود، اما نتوانست کاهش درآمد نفت را حبران نمايد و به همين دليل تورم و مشکلات اقتصادي افزايش يافت.

اسلاید 117: در اوايل سال 1331 مصدق که در انتخابات مجلس هفدهم با ورود نمايندگان مخالف خود روبرو شده بود، انتخابات را نيمه کاره رها کرد. نمايندگاه انتخاب شده براي انتخاب سيد حسن امامي به رياست مجلس کوشيدند.با حمايت گسترده آيت‌الله کاشاني و نمايندگان طرفدار دولت، مصدق مجدداً رأي اعتماد گرفتنهضت ملي شدن صنعت نفت (1329 – 1332)در پي اختلاف مصدق با شاه بر سر در اختيار گرفتن وزارت جنگ وي استعفا نمود.قوام کهنه‌کار و قدرتمند در 26 تيرماه 1331 به نخست وزيري منصوب شد.در پي واکنش آيت‌الله کاشاني و نمايندگان طرفدار مصدق به اين انتصاب، کاشاني به قوام 48 ساعت فرصت داد تا کناره‌گيري کندتظاهرات مردم در 30 تير در بيشتر شهرهاي ايران که به خواست آيت‌الله کاشاني و احزاب طرفدار دکتر مصدق انجام شد، توسط نيروهاي دولتي به خاک و خون کشيده شد.و سرانجام شاه در پي به خطر افتادن موقعيت‌اش، مجدداً مصدق را به عنوان نخست وزير به مجلس معرفي کرداين پيروزي هم زمان با اعلام رأي دادگاه لاهه به نفع ايران، به دست آمد تا موجي از شادي در کشور پديد آيد.

اسلاید 118: نهضت ملي شدن صنعت نفت (1329 – 1332)تظاهرات مردم در 30 تير در بيشتر شهرهاي ايران که به خواست آيت‌الله کاشاني و احزاب طرفدار دکتر مصدق انجام شد، توسط نيروهاي دولتي به خاک و خون کشيده شد.و سرانجام شاه در پي به خطر افتادن موقعيت‌اش، مجدداً مصدق را به عنوان نخست وزير به مجلس معرفي کرداين پيروزي هم زمان با اعلام رأي دادگاه لاهه به نفع ايران، به دست آمد تا موجي از شادي در کشور پديد آيد.کابينه جديد مصدق متشمل از شخصيتهاي بدنام در بين وزيران به خصوص سرلشگر وثوق – از مسببين کشتار 30 تير – اعتراضات عمومي را بر انگيخت اما عدم توجه مصدق در نهايت موجب سقوط وي شد.وي با اخراج و بازنشسته کردن افسران ارتش، مخالفان خود را افزايش داد.از عوامل ديگر نارضايتي عمومي مي‌توان به عدم مجازات عاملان کشتار 30 تير و عدم پيگرد قانوني احمد قوام – پسرخاله مصدق – نام برد.

اسلاید 119: نهضت ملي شدن صنعت نفت (1329 – 1332)عزم دربار براي حذف مصدق در پي بروز اختلافاتاهداي آزادي عمل بيشتر به حزب توده پس از 30 تير – که حزب توده عملاً خود را از حاميان مصدق نشان داد – و مخالفت جناحهاي مذهبي و گروهاي ملي مانند پان ايرانيسم با فعاليتهاي گسترده آن کمرنگ شدن ائتلاف در آغاز سال 32مصدق برخلاف قانون اساسي 6 ماه اختيار تام از مجلس گرفت و در صدد تمديد آن بود که باعث اختلاف با رهبران جبهه ملي و کاشاني بامصدق گرديد.اعتماد بيش از حد دولت مصدق به آمريکا و عدم تعقيب مسببين کشتار مردم و رفتار خلاف قانون اساسي از دلايل مخالفت آيت‌الله کاشاني با مردم بود.مصدق در اقدامي عجولانه که مورد تمسخر همگان قرار گرفت طي رفراندومي عجيب (فقط در شهرها و با تفکيک صندوق مخالفان و موافقان) مجلس را منحل کرد.اين اقدام مصدق به مخالفان فرصت داد تا در غيبت نهاد قانوني زمينه سقوط او را فراهم کنند.

اسلاید 120: ژنرال آيزنهاورنهضت ملي شدن صنعت نفت (1329 – 1332)در اين اوضاع، انگلستان و آمريکا پس از روي کار آمدن آيزنهاور بر سر حذف مصدق به توافق رسيدند و کودتايي را سازماندهي کردند.روز 25 مرداد کودتاي اول شکست خورد و عامل آن سرهنگ نصيري دستگير شد و شاه هراسان از ايران فرار کرد.در پي اين اتفاق مصدق از ارتش خواست تا اوضاع را آرام کنيد و بدين ترتيب تهران عملاً در اختيار ارتش قرار گرفت.مصدق با بي‌اعتنايي به کودتا و هشدار آيت‌الله کاشاني و برخي گروهها و شخصيتها خود را در مقابل کودتا خلع سلاح کرد.تنها سه روز بعد چند گردان از ارتش با هدايت آمريکايي‌ها دولت مصدق را سرنگون کرده و به نهضت ملي پايان دادند.اعتراض مردمي چنداني انجام نشد و دولت کودتايي ارتشبد زاهدي پذيرفته شد.ارتشبد فضل‌الله زاهديژنرال آيزنهاور

اسلاید 121: به تنگ آمدن مردم از فشارهاي اقتصادي و اختلافات جناحهاي سنتي موجبات پذيرش دولت زاهدي و کابينه‌اش از طرف مردم شد.همچنين جريان لمپنيستي که آمريکا و انگليس با بکارگيري شعبان جعفري به راه انداخته بودند به اندازه کافي رهبران نهصضت را بي‌اعتبار کرد. نهضت ملي شدن صنعت نفت (1329 – 1332)سال‌هاي پس از کودتاارتشبد زاهدي پس از نخست وزيري در صدد حل مسئله نفت برآمد و پس از يک سال مذاکره کنسرسيوم به تصويب رسيد. اين کنسرسيوم متشکل از هشت شرکت نفتي آمريکايي و اروپايي بود که منافع خاصل از فروش نفت به طور مساوي بين طرفين تقسيم مي‌شد و تصميمات مهمي از قبيل سقف توليد و يا قيمت فروش نيز در دست کنسرسيوم بود

اسلاید 122: سالهاي پس از کودتاشاه در سال 1334 تمايل به در دست گرفتن کامل قدرت را با برکناري ارتشبد زاهدي به بهانه بيماري، نشان داد.ابتدا حسين علا و سپس اقبال (که همواره خود را غلام خانه‌زاد اعلي‌حضرت مي‌ناميد) به نخست وزيري رسيدند.اهم اقدامات رژيم شاه در سالهاي دهه 30:بازسازي و تقويت ارتش ايجاد ساواک سرکوبي مخالفان

اسلاید 123: سرکوبي مخالفان بلافاصله بعد از کودتا آغاز گرديد:دکتر مصدق و برخي از سران جبهه ملي به زندان و تبعيد محکوم شدند.دکتر فاطمي وزير امور خارجه مصدق اعدام شد.بيشتر اعضاي حزب توده دستگير، شمار زيادي از رهبران اعدام و بقيه نيز به شوروي و اروپاي شرقي فرار کردند.سالهاي پس از کودتافدائيان اسلام (نواب صفوي و سه تن از يارانش) پس از ترور ناموفق علا اعدام شدندآيت‌الله کاشاني نيز دستگير شد، مدتي را هم در زندان گذراند اما به دليل دخالت مراجع اعدام نشد.مصدق در تبعيدشهيد نواب صفوي

اسلاید 124: سالهاي پس از کودتاوضعيت اقتصادي پس از کودتا:وخامت اوضاع اقتصادي به دليل فساد حاکم بر نظام سياسي به رغم کمکهاي خارجي و همچنين درآمد نفتيعليرغم رشد سريع درآمد دولت، اقتصاد ايران رشد چنداني نداشت.کمکهاي خارجي به مصارف واقعي خود نمي‌رسيدند.برگزيده شدن کندي به رياست جمهوري آمريکا موجب تغيير خط مشي سياست خارجه آمريکا در جهان شد که مهمترين هدف آن حمايت از اصلاحات ليبرالي در کشورهاي طرفدار غرب بود تا بدين طريق با ممانعت از ظهور نهضتهاي آزادي بخش از پيوستن کشورها به بلوک شرق جلوگيري شود. دفاع کندي از اصلاحات شاه را نگران کرد.

اسلاید 125: سالهاي پس از کودتادخالت گسترده دولت در انتخابات مجلس بيستم خشم مردم را برانگيخت.مردود اعلام شدن انتخاباتاستعفاي نمايندگاناستعفاي منوچهر اقبال نخست وزيرانتخاب شريف امامي به نخست وزيريتجديد انتخابات در بهمن 1339طبق روال پيشين نمايندگان مخالف به مجلس راه نيافتنداستعفاي شريف امامي در ارديبهشت 1340استعفاي منوچهر اقبال نخست وزيرانتخاب علي اميني، فرد مورد نظر آمريکاييها به نخست وزيريباز شدن فضاي سياسي کشور و فعاليت مجدد جبهه ملي براي اولين بار پس از کودتا

اسلاید 126: سالهاي پس از کودتاشاه با انحلال مجلس سنا و شوراي ملي راه را براي اصلاحات اميني هموار کرد.مهمترين اقدام اميني تصويب لايحه مشهور اصلاحات ارضي بود که موفق به اجراي آن نشد.مخالفت جبهه ملي با اميني و موفقيت شاه در جلب نظر آمريکائيان زمينه سقوط اميني را فراهم کرد.پس از اميني، اسداله علم براي نخست وزيري برگزيده شد اما شاه چون گذشته عملاً خود زمام امور را به دست گرفت.شاه کوشيد تا ضمن جلب حمايت آمريکا با شوروي نيز روابط دوستانه‌اي برقرار سازد تا هم از موقعيت بين‌الملي مستحکمي برخوردار شود و هم مخالفان چپ گراي خود را خلع سلاح نمايد.رويه‌هاي داخلي شاه نيز به دو دسته تقسيم مي‌شود:الف. سرکوب شديد مخالفانب. انجام اصلاحاتي مشهور به انقلاب سفيدامير اسداله علم

اسلاید 127: قيام امام خميني (قُدِّسَ سِرُّه)طرح لايحه انجمن‌هاي ايالتي و ولايتي توسط دولت علمحذف واژة اسلام از شرايط انتخاب شوندگان و انتخاب کنندگان در اين لايحهجايگزيني شرط اجراي مراسم تحليف سوگند به قرآن به سوگند به هر کتاب آسمانيعدم درک صحيح رژيم از چگونگي برخورد علما و مراجع با اين اقداماتعلاقمندي رژيم به انتقال مرجعيت به نجف و تضعيف حوزه علميه قمگردهمايي علماي بزرگ قم به دعوت امام خميني در مخالفت با طرح لايحه انجمن‌هاي ايالتي و ولايتي و اصرار بر لغو آن.بي‌اعتنايي شاه و تأکيد مجدد علما مبني بر مخالفت خودامام تصويب لايحه مذکور را مخالف شرع مقدس و مباني صريح قانون اساسي دانست و تأکيد بر ساکت نماندن علما و مؤمنانامام مي‌فرمود: ما با رأي دادن زنان مخالف نيستيم، ما با سوء استفاده از آنها مخالفيم

اسلاید 128: قيام امام خميني (قُدِّسَ سِرُّه)اعلام رسمي دولت علم مبني بر لغو لايحهروحانيون اين لايحه را مقدمه اي بر حضور غيرمسلمانان به خصوص بهاييان در ساختار قدرت تلقي مي کردند.پس از ناکامي دولت شاه شخصاً برنامه انقلاب سفيد را مطرح کرد.اصول شش گانه انقلاب سفيد (انقلاب شاه و ملت) {که بعدها اصول ديگري نيز به آنها اضافه شد}:اصلاحات ارضيملي کردن جنگلهااصلاح قانون انتخابات و اعطاي حق رأي و وکالت مجلس زنانعرضه سهام انحصارات دولتي به مردمسهيم شدن کارگران در سود کارخانه‌ها و فروش سهام به آنانايجاد سپاه دانش

اسلاید 129: قيام امام خميني (قُدِّسَ سِرُّه)مخالفت مجدد علما اين بار بر ضد انقلاب سفيدگفتگوهاي بي‌نتيجه مابين نماينده شاه و علماي قمتأکيد شاه در ملاقات با نماينده علما مبني بر وابستگي بقاي سلطنتش با اجراي اين اصولبه رفراندوم گذاري اصول انقلاب سفيدتحريم رفراندوم توسط امام خمينيعزيمت شاه به قم براي متقاعد کردن علماتحريم خروج مردم از منزل و استقبال از شاه توسط امام خمينيبرگزاري رفراندوم در 6 بهمن 1341اعلام نتايج انتخابات: 99% رأي مثبت!حمله به مدرسه فيضيه در روز دوم فروردين 1342 مصادف با شهادت امام صادق(ع)بعد از حادثه فيضيه، امام در سخنرانيهاي خود به مقابله آشکار با دستگاه فاسد پهلوي پرداخت.

اسلاید 130: قيام 15 خرداد 1342اخطار ساواک به وعاظ مبني بر ممنوعيت صحبت عليه شاه و اسرائيلتشبيه حمله به فيضيه، به واقعه کربلا توسط امام خميني در 13 خرداد 42 مصادف با روز عاشورادستگيري و انتقال امام خميني به تهران در سحرگاه 15 خرداداعتراضات گسترده به دستگيري امام در قم، تهران، ورامين، مشهد و شيراز

اسلاید 131: قيام 15 خرداد 1342به دستور شاه اعتراضات توسط ارتش به خشونت کشيده شدآزادي امام در پي اعتراضات گسترده علمانااميدي مخالفان از دولت، تشويق جوانان به مبارزه مسلحانه با دولت، از بين رفتن مشروعيت رژيم شاه و انتقال رهبري مبارزه سياسي به روحانيت و خاصه شخص امام از پيامدهاي قيام پانزده خرداد بود.

اسلاید 132: پذيرش قانون کاپيتولاسيون (معافيت قضايي مستشاران آمريکايي) از سوي شاه سخنراني تاريخي امام خميني پس از تصويب طرح کاپيتولاسيون و دشمن اسلام و مردم خواندن دولت شاهدستگيري و تبعيد امام خميني در 13 آبان 1343 چند پس از سخنراني عليه دولت شاهقتل حسنعلي منصور به دست محمد بخارايي و يارانشاعدام بخارايي و يارانش و جانشيني اميرعباس هويدا به جاي منصورتشديد وابستگي و استبداد (1343 – 1355)

اسلاید 133: تشديد وابستگي و استبداد (1343 – 1355)سرکوب گسترده مخالفان در سال 1343 و آغاز دورة سکوت مطلق پس از 4 سال پرتنش و بحراندر سالهاي پس از 1343 شاه تنها به طرحهاي بلندپروازانه خود مي‌انديشيد و توجهي به تنفر روز افزون مردم نداشت.غفلت از مردم و جرياناتي که در متن جامعه مي‌گذشت، مهمترين اشتباه شاه بود.

اسلاید 134: تشديد وابستگي و استبداد (1343 – 1355)منحل گشتن دو حزب موجود و تشکيل حزب رستاخيز در اواخر سال 1353 عليرغم اظهار نظرهاي گذشته‌اش درباره نظام‌هاي تک حزبياجباري شدن عضويت در اين حزب در پي عدم استقبال از آنشاه: همه بايد به عضويت حزب درآيند و هر کس از اين کار سرپيچي کند خائن است و مي‌تواند کشور را ترک کند.

اسلاید 135: آغاز مخالفت‌هاي علنيرژيم شاه در سال 1353 در اوج اقتدارشکست مبارزات مسلحانهثبات اقتصادي ايران با افزايش درآمدهاي نفتيمتهم شدن ايران به نقض حقوق بشر به کرارخدشه‌دار شدن اعتبار رژيم در پي افزايش شکنجه‌ها و اعدام‌هاي ساواک در خارج کشور

اسلاید 136: شاه در واکنش به اعتراضات جهاني نسبت به نقض حقوق بشر گفت:حقوق بشر را اولين بار کورش به جهانيان عرضه داشته است.آنچه باعث حمله غرب به ايران شده است، در واقع موضوع نقش ايران در افزايش قيمت نفت و نيز حسادت غربي‌ها به پيشرفت ايران است.آغاز مخالفت‌هاي علني

اسلاید 137: عوامل آغاز سياست فضاي باز در سال 1355 در ايران:شاه مي‌دانست که سياست سرکوب را نمي‌توان تا به آخر ادامه داد.وي با آگاهي از بيماري خود مي‌خواست زمينه را براي انتقال آرام قدرت به فرزندش محيا نمايد.اوج گرفتن تبليغات جهاني عليه شاهآغاز مخالفت‌هاي علني

اسلاید 138: بهبود وضع زندانها و کاسته شدن از شکنجه زندانيان در پي سياست فضاي بازاصلاح قانون دادرسينويد تحقق يک دموکراسي واقعي از طرف شاه به مردمکنار گذاردن امير عباس هويدا و انتخاب جمشيد آموزگار به جاي اوآغاز مخالفت‌هاي علنياهداف انتخاب جمشيد آموزگار:سر و سامان دادن به اوضاع اقتصاديادامه سياست فضاي بازجمشيد آموزگار

اسلاید 139: عدم باور اصلاحات دموکراتيک توسط مردم به دليل فاصله زيادي که بين دولت و مردم در فاصله سالهاي1342-1356 به وجود آمده بود.با گشايش اندک فضاي سياسي لبة تيز انتقادات متوجه شخص شاه گرديد.کارتر در دي ماه 1356 ايران را جزيره ثبات ناميدآغاز مخالفت‌هاي علني

اسلاید 140: طوفان انقلاب، آغاز فروپاشي نظام سياسيدرگذشت مشکوک حاج‌آقا مصطفي فرزند امام خميني در نجف اشرفانتشار مقاله توهين آميز نسبت به حضرت امام در 17 ديماه 1356 در روزنامه اطلاعاتاعتراضات سراسري به انتشار اين مقالهتظاهرات طلاب و مردم در 19 دي در قم به خون کشيده شد.اعتراض گسترده مردم تبريز در چهلم شهداي قم (29بهمن) توسط ارتش به شدت سرکوب شد و شماري از مردم تبريز به شهادت رسيدند.

اسلاید 141: تظاهرات و اعتراضات به مناسبت چهلم شهداي تبريز در يزد و چند شهر ديگر ايران در حالي که شاه شخصاً فرماندهي پليس ضد شورش را بر عهده داشت بار ديگر به کشته و زخمي شدن تعدادي از مردم پاياني بر اين مرحله از اعتراضات بود.اين قيامها از شکست سياست فضاي باز خبر مي‌داد.طوفان انقلاب، آغاز فروپاشي نظام سياسي

اسلاید 142: علل شکست سياست فضاي باز:نظارت نظامي و سرکوب شديدافزايش فاصله بين دولت و مردم طي پانزده سال خفقانجدش نبودن شاه و سردمدارانش در اجراي اين سياستعدم عقب نشيني شاه از موضع سلطنت مطلقه در فرايند اصلاحاتطوفان انقلاب، آغاز فروپاشي نظام سياسي

اسلاید 143: افزايش اعتراضات پس از دهم فروردينناآرامي در مشهد در مردادماهتظاهرات و اعتراضات ضد رژيم در اصفهانآتش‌سوزي سينما رکس آبادان در 28 مرداد و جان باختن 400 نفرطوفان انقلاب، آغاز فروپاشي نظام سياسي

اسلاید 144: کناره‌گيري آموزگار و انتصاب جعفر شريف امامي به نخست وزيري، شخصيتي مشهور به فساد، بدنام و وابسته به فراماسونريلغو تقويم شاهنشاهيتعطيلي کازينوها و مراکز فساد و حمايت از آزادي مطبوعاتتظاهرات عظيم مردمي در روز عيد فطر (سيزده شهريور)در پيام امام خميني به مناسبت عيد فطر آمده بود که مبارزه بايد تا سرنگوني رژيم ادامه يابد.طوفان انقلاب، آغاز فروپاشي نظام سياسي

اسلاید 145: تکرار تظاهرات مجدداً در 16 شهريورتصميم هيأت دولت با حضور شاه در شب 17 شهريور مبني بر اعلام حکومت نظامي در روز 17 شهريور جهت جلوگيري از بروز تظاهرات مجددانتصاب ارتشبد اويسي به فرمانداري تهران به منظور اجراي مصوبه هيأت دولتبه خاک و خون کشيده شدن تظاهر کنندگان در ميدان ژاله در جمعه سياهطوفان انقلاب، آغاز فروپاشي نظام سياسي

اسلاید 146: شاه با اين کشتار تمامي مخالفان ميانه رو خود را به دشمن تبديل کرد.تثبيت رهبري قاطعانه امام در تظاهرات 16 و 17 شهريوراعتصابات گسترده از فرداي کشتار 17 شهريورآشفتگي و تزلزل شخص شاه در دوران پس از 17 شهريورايجاد دو دستگي در ميان سياستمداران آمريکاييبه خاک و خون کشيده شدن تظاهرات دانشجويان در 13 آبانطوفان انقلاب، آغاز فروپاشي نظام سياسي

اسلاید 147: توسل شاه به دولت نظامي در آستانه ماه محرم و نخست وزيري ارتشبد ازهارياعتراف شاه به ضعفها و کاستي‌هاي دولت با جملة معروف : «من هم صداي انقلاب شما را شنيدم»دستگيري گسترده مقامات بلندپايه رژيم: هويدا نخست وزير پيشين، نصيري رئيس ساواک، نيک پي شهردار تهران و... جهت تحقق شعار دولت ازهاري مبني بر مبارزه با فسادطوفان انقلاب، آغاز فروپاشي نظام سياسيارتشبد نصيريارتشبد ازهاري

اسلاید 148: فرار نظاميان در پي فرمان امام خمينيوسعت يافتن درگيري‌ها به مناسبت آغاز ماه محرم در تهرانجلسه سران چهار کشور امريکا، فرانسه، آلمان و بريتانيا در جزاير گوادلوپ، نتيجه نهايي: خروج شاه از کشور جهت کاهش شدت بحرانتشکيل شوراي انقلاب به دستور امام خميني (اعضاي اوليه: آيت‌الله مطهري، دکتر بهشتي، آيت‌الله رفسنجاني، آيت‌الله موسوي اردبيلي و دکتر باهنر)طوفان انقلاب، آغاز فروپاشي نظام سياسي

اسلاید 149: ارسال هيأتي به خوزستان به فرمان امام خميني جهت ترغيب کارکنان صنعت نفت جهت توليد نفت به اندازه نياز داخل براي مردم.نخست وزيري بختيار از اعضاي جبهه ملي پس از رايزني‌هاي فراواناخراج بختيار از جبهه ملي پس از تقبل نخست وزيري از سوي اوخروج شاه در 26 ديماه از ايرانورود امام به ايران در 12 بهمن 1357 در ميان بزرگترين استقبال تاريخطوفان انقلاب، آغاز فروپاشي نظام سياسيشاپور بختيار (مرغ طوفان!)

اسلاید 150: غيرقانوني خوانده شدن دولت بختيار و انتخاب مهندس مهدي بازرگان به نخست وزيري توسط امام خمينيرژه جمعي از پرسنل نيروي هواي در مقابل امام در 19 بهمندرگيري مابين همافران نيروي هوايي و افراد گارد شاهنشاهي در 20 بهمنکشيده شدن درگيري به سطح شهرنقض آتش‌بس توسط مردم و اعلام بي‌طرفي ارتش در روز 22 بهمنپيروزي انقلاب اسلامي در پس تصرف مراکز دولتي و تسليم پادگانها و در نهايت کنترل راديو و تلويزيون از سوي انقلابيونطوفان انقلاب، آغاز فروپاشي نظام سياسيمهندس مهدي بازرگان

اسلاید 151: پايان فصل چهارم اشغال ايران و پيامدهاي آن نهضت ملي شدن صنعت نفت (1329 – 1332)سالهاي پس از کودتاقيام امام خميني (قُدِّسَ سِرُّه)قيام 15 خرداد 1342تشديد وابستگي و استبداد (1343 – 1355)آغاز مخالفت‌هاي علنيطوفان انقلاب، آغاز فروپاشي نظام سياسيمروري بر مباحث اصلي فصلي كه گذشت

اسلاید 152: فصل پنجمتحليلي بر ساختار دولتپهلوي دوم

اسلاید 153: در اين فصل ساختار سياسي، اقتصادي و فرهنگي رژيم شاه را با توجه به چارچوب معرفي شده در قسمت آغازين کتاب (نارضايتي، ايدئولوژي، روحيه انقلابي و رهبري با توجه به ناکارآمدي ساختارهاي سياسي و اجتماعي) بررسي خواهيم کرد.

اسلاید 154: ضعفها و مشکلات ساختار سياسي و ماهيت آن نقش زيادي در شکل‌گيري انقلاب و گسترش نارضايتي عمومي دارد.ساختارهاي دموکراتيک مخالفتها را قانونمند و ساختارهاي استبدادي مخالفتها را خشن و انقلابي مي‌سازند.ساختار سياسي دولت پهلوي پس از کودتا

اسلاید 155: نظام سياسي پهلوي مانند نظامهاي سلطنتي قبل از خود، نظامي شخص محور بودانقلاب مشروطه کوششي بود براي اصلاح ساختار سياسي و کاهش نقش شاه در فرايندهاي کلان سياست‌گذاريروند فرد محوري در دولت محمدرضا پهلوي به طور مشخص پس از کودتاي 28 مرداد آغاز شد.شاه که علاقه عجيبي به تملق داشت، مدعي رسالتي الهي براي نجات کشور بود.وي پس از کودتا به تدريج علما و سپس تمام شخصيتهايي را که استقلالي نسبي از خود نشان مي‌دادند حذف کرد.ساختار سياسي دولت پهلوي پس از کودتا1. شاه و دربار

اسلاید 156: شخصيت به ظاهر مقتدر محمدرضا، به لحاظ روحي متزلزل و نامطمئن بودوي در مراحل حساس حيات سياسي خود قادر به تصميم گيري نبود.خروج اين شخصيت پوشالي در 26 دي ماه 1357 از کشور، پايني بر عمر نظام پهلوي بود.ساختار سياسي دولت پهلوي پس از کودتا1. شاه و دربار

اسلاید 157: محمدرضا همانند پدر به ارتش به عنوان مهمترين رکن قدرت خود مي‌نگريست.وي علاقه عجيبي به خريد آخرين تجهيزات نظامي مدرن و گرانقيمت داشت.افزايش هزينه‌هاي دولت در پي خريد اين تجهيزات و همچنين هزينه‌هاي سنگين نگهداري از آنها موجبات نارضايتي مردم را فراهم کرد.تمايلات شاه ريشه در دکترين دوستوني نيکسون داشت.ساختار سياسي دولت پهلوي پس از کودتا2. ارتش

اسلاید 158: ضعف بزرگ ارتش وابستگي آن به شخص محمدرضا شاه بود.فرماندهان ارتش مستقيماً زير نظر شاه انتخاب مي‌شدند. تجربه نظام پهلوي ثابت کرد که نيروهاي نظامي نمي‌توانند دوام بلندمدت نظام سياسي را تضمين کند.ساختار سياسي دولت پهلوي پس از کودتا2. ارتش

اسلاید 159: اين سازمان در سالهاي مياني دهه 30 با کمک سازمان جاسوسي آمريکا (سيا)، انگليس و اسرائيل (موساد) تأسيس شد.تيمور بختيار نخستين رياست ساواک را بر عهده گرفت.نام ساواک در سالهاي دهه 40 و 50 لرزه بر اندام مخالفان مي‌انداخت.دستگيريها و سرکوبهاي گسترده توسط اين سازمان در دهه 40 و 50 نوعي سکوت ترس‌آلود را بر جامعه حاکم ساخت.ساختار سياسي دولت پهلوي پس از کودتا3. ساواک

اسلاید 160: محمدرضا در دهه 30 بر طبق الگوي نظام سياسي آمريکا دو حزب مليون و مردم را تأسيس کرد.در رأس حزب مليون منوچهر اقبال و در رأس حزب مردم اسدالله علم، دو تن از دوستان و ياران صميمي شاه قرار داشتند.تقلب حزب مليون در انتخابات مجلس بيستم موجب شد که حزب ايران نوين جايگزين اين حزب که اميرعباس هويدا و حسنعلي منصور از اعضاي اصلي اين حزب بودند.ساختار سياسي دولت پهلوي پس از کودتا4. احزاب وابسته

اسلاید 161: در سال 1354 به تصميم شاه اين دو حزب در حزبي واحد به نام رستاخيز ادغام شد. اهداف اين حزب عبارت بود از:جلب رضايت مردم سازماندهي و بسيج سياسي توده‌هاي متوسط و پائين جامعهاعمال کنترل اجتماعي و برخورد با هرگونه فعاليت سياسي خارج از حزبکوشش براي آموزش سياسي مردم در راستاي منافع و آرمانهاي سلطنت پهلويساختار سياسي دولت پهلوي پس از کودتا4. احزاب وابسته

اسلاید 162: عوامل ناکامي حزب رستاخيز:عدم استقلال از دولتارتباط رهبران آن با ساواک که موجب بدبيني عمومي به حزب شدعدم مشروطيت شخص شاه و سلطنت پهلويساختار سياسي دولت پهلوي پس از کودتا4. احزاب وابسته

اسلاید 163: افزايش حساسيت قدرتهاي بين‌المللي نسبت به ايران به دليل اهميت نفتانگلستان براي تثبيت امتيازات خود رضاشاه را وادار به لغو قرارداد دارسي و امضاي قرارداد 1312 کردافزايش درآمد دولت از منابع نفتي در پي واگذاري امتياز آن به کنسرسيومي از شرکتهاي آمريکايي و انگليسيمي‌توان گفت دولت پهلوي بخشي از مشروعيت داخلي و خارجي خود را مديون نفت بود.ساختار سياسي دولت پهلوي پس از کودتا5. نقش نفت در اقتصاد سياسي

اسلاید 164: بايد توجه داشت که نمي‌توان همه آسيبها و معضلات نظام پهلوي را تنها به مسئله نفت نسبت داد.يکي از آسيبهاي تکيه بر درآمد نفت تأثير نوسانات قيمت نفت بر اقتصاد و سياست کشورهاي نفتي است.ساختار سياسي دولت پهلوي پس از کودتا5. نقش نفت در اقتصاد سياسي

اسلاید 165: گزينش ناسيوناليستي شاهنشاهي به عنوان ايدئولوژي مشروعيت بخش نظام توسط محمدرضا شاهاز ويژگيهاي اين ايئولوژي تأکيد بر تاريخ و فرهنگ باستاني به خصوص دوره هخامنشي و بي‌اعتنايي به فرهنگ و تاريخ اسلامي مي‌باشد.دو نکته بارز اين ايدئولوژي:تأکيد بر سلطنت و شخص شاه به عنوان موجودي مقدستحقير ارزشهاي و نهادهاي مذهبي جامعهساختار سياسي دولت پهلوي پس از کودتا6. باستانگرايي ناسيوناليستي شاهنشاهي

اسلاید 166: محمدرضا شاه از سالهاي آغازين سلطنت در صدد جلب حمايت آمريکا برآمددر دهه بيست با توجه به موقعيت استراتژيک، ايران به تدريج به يکي از کانونهاي اصلي سياست خارجي امريکا تبديل شد.در تمامي سالهاي پس از کودتاي 28 مرداد آمريکا براي تقويت دولت پهلوي از هيچ کمکي دريغ نکردند.با پيوستن ايران به پيمان سنتو، ايران عملاً به جرگه کشورهاي بلوک غرب پيوست.ساختار سياسي دولت پهلوي پس از کودتا7. وابستگي به آمريکا

اسلاید 167: در طي سالهاي 1342 – 1357 بيش از نيمي از صادرات اسلحه آمريکا به ايران بود.شاه در سالهاي حکومت خود به خواست و حمايت دولتمردان آمريکا بيش از مردم خود چشم دوخته بود.وابستگي شاه به آمريکا از عوامل اصلي تنفر مردم از دولت بود.ساختار سياسي دولت پهلوي پس از کودتا7. وابستگي به آمريکا

اسلاید 168: برداشته شدن تحريم نفت و استرداد 11 تن طلاي مورد مطالبه ايران از سوي شوروي، اقتصاد ايران را پس از کودتاي 28 مرداد از رکود خارج کرداجراي برنامه هفت ساله دوم سازمان برنامه و بودجه در سال 1334فساد مديران و افزايش بي‌رويه واردات بخش عظيمي از سرمايه‌هاي کشور را هد مي‌داد.اصلاحات ارضي اميني، به منظور تغيير ساختار مالکيت و جلب رضايت کشاورزان با شکست مواجه شد.ساختار سياسي دولت پهلوي پس از کودتا8. اوضاع اقتصادي ايران در سال‌هاي 1332 - 1357

اسلاید 169: تدوين برنامه پنجم با پيش‌بيني رشدي 25 درصدي تدوين شد.از سال 1354 با کاهش قيمت نفت اقتصاد ايران با بحران روبرو شد.بحران اقتصاد ايران و وابستگي آن به غرب در طول سالهاي 1342 – 1357 سقوط نظام پهلوي را تسريع کرد.پديده مهاجرت روستائيان به شهر و ايجاد حلبي آبادهابخش صنعتي در آخرين سالهاي عمر رژيم پهلوي هرگز نتوانست بيشتر از يک پنجم صادرات غير نفتي را به خود اختصاص دهد.ساختار سياسي دولت پهلوي پس از کودتا8. اوضاع اقتصادي ايران در سال‌هاي 1332 - 1357

اسلاید 170: مهمترين اشکال سياستهاي اقتصادي دوره محمدرضا شاه، تأکيد بر رشد اقتصادي و ناديده گرفتن ساير بخشها و به خصوص ساختار سياسي بود.آنچه زمينه ساز سقوط پهلوي شد، شکاف ساختاري عميقي بود که ميان ساختار اقتصادي و سياسي جامعه به وجود آمد.ساختار سياسي دولت پهلوي پس از کودتا8. اوضاع اقتصادي ايران در سال‌هاي 1332 - 1357

اسلاید 171: بحران مشروعيت مهمترين بحران دولت پهلويمشکل دوم بحران سياسينبود مطبوعات مستقل بحران سومبحران ديگر، وابستگي بيش از حد دولت پهلوي به شخص محمدرضا شاهبحرانها و آسيبهاي دولت پهلوي

اسلاید 172: پايان فصل پنجمساختار سياسي دولت پهلوي پس از کودتاشاه و دربارارتشساواکاحزاب وابستهنقش نفت در اقتصاد سياسيباستانگرايي ناسيوناليستي شاهنشاهيوابستگي به آمريکااوضاع اقتصادي ايران در سال‌هاي 1332 – 1357بحران‌ها و آسيبهاي دولت پهلويمروري بر مباحث اصلي فصلي كه گذشت

اسلاید 173: فصل ششممخالفان دولت پهلوي

اسلاید 174: در اين فصل نگاهي به عملکرد گروههاي چپ و ملي‌گرا و بررسي عملکرد بي‌نتيجة آنان که زمينه را براي موفقيت رهبري امام خميني و گروههاي مذهبي فراهم کرد خواهيم داشت.

اسلاید 175: نخستين آشنايي ايرانيان با افکار سوسياليستي در دوران انقلاب مشروطيتتفکر مارکسيستي عمدتاً از طريق روسيه وارد ايران شدگرايشات مارکسيستي در زمان جنگ سرد در کشورهاي جهان سوم (به خصوص کشورهاي آسيب ديده از استعمار دول غربي) محبوبيت زيادي پيدا کرد.دکتر تقي اراني در دوران رضاشاه از طرف حزب کمونيست به ايران آمد و به احياي حزب توده پرداخت. وي با خيانت برخي از اعضا به زندان افتاد.مارکسيست‌ها و چپ‌گرايان

اسلاید 176: مارکسيست‌ها و چپ‌گراياناختلاف در انفعال حزب توده در جريان کودتاي 28 مرداد به علاوه ضربه مرگبار رژيم در سال 1334 عملاً توده‌اي‌ها را از صحنه مبارزه سياسي حذف کرد.شکل گيري احزاب و سازمانهايي همچون فدائيان خلق با تفکرات مارکسيستي در سالهاي بعددو دليل عمده موجب عدم مقبوليت عمومي مارکسيسم شد:ماهيت ضد مذهبي اين ايدئولوژيوابستگي آن به شوروي

اسلاید 177: مارکسيست‌ها و چپ‌گرايانانديشه‌ها و مفاهيم سازمانها و احزاب مارکسيستي به رغم ناکامي، تأثير قابل ملاحظه‌اي بر ادبيات سياسي ايران بر جاي گذاردند.تأثيرات اين تفکرات را مي‌توان در آثار چپگرايان مذهبي همچون دکتر علي شريعتي مشاهده نمود.

اسلاید 178: مارکسيست‌ها و چپ‌گرايانتأسيس: 1320تأکيد بر قانون اساسي و آزادي‌هاي مدني و دفاع از حقوق کارگران و دهقانان از شعارهاي اين حرب بود.حمايت توده‌اي‌ها از واگذاري امتياز نفت شمال به شوروي‌ها آبروي اين حزب را در مجامع عمومي لکه‌دار کرد.انحلال اين حزب در پي ترور ساختگي شاه در بهمن 1327 در سالروز مرگ دکتر اراني1. حزب توده

اسلاید 179: مارکسيست‌ها و چپ‌گراياناوجگيري مجدد حزب توده در جريان ملي شدن صنعت نفت (1330 – 1332)پايين کشيده شدن مجسمه‌هاي شاه و پدرش توسط طرفداران حزب در جريان کودتاي ناموفق 25 مرداد 1332پس از کودتا شبکه نظامي حزب توده منهدم و تمامي اعضاي اصلي آن دستگير شدند.چهل تن از اعضاي اصلي حزب اعدام و دويست نفر نيز به حبس ابد محکوم شدند.برخي از اعضاي حزب نيز با امضاي توبه‌نامه به همکاري با رژيم پرداختند.1. حزب توده

اسلاید 180: مارکسيست‌ها و چپ‌گرايانمؤسس: بيژن جزني، از دانشجويان دانشگاه تهران و از هواداران حزب تودهوي با تأثير گرفتن از گرايشهاي راديکال انقلابيون مارکسيست آمريکاي جنوبي در پي سازماندهي گروههاي چريکي براي عمليات مسلحانه عليه رژيم بود.دستگيري بيژن جزني و چند تن از دوستانش توسط ساواکحمله اين گروه به پاسگاه سياهکل و کشتار تمام مدافعان آندستگيري و اعدام سريع تمامي اعضاي گروه در پي اقدامات وسيع امنيتي و نظاميدر پي اقدامات ساواک در سال 55 اين سازمان عملاً جز در زندانها وجود خارجي نداشت2. سازمان چريکهاي فدائي خلق

اسلاید 181: مارکسيست‌ها و چپ‌گرايانپايه ريزي سازمان توسط حنيف‌نژاد و سعيد محسن و حسن نيک‌بين (عبدي)آنان تحت تأثير مهندس مهدي بازرگان بودند ولي خط مشي محافظه‌کارانه را قبول نداشتند و به مبارزه مسلحانه روي آوردند.در اوايل سال 1354 آن دسته از رهبران سازمان که بيرون از زندان بودند با کشتن افرادي مانند شريف واقفي به پذيرش مارکسيسم – لنينيسم رأي دادند و با انتشار بيانيه‌اي چرخش سازمان را رسماً اعلام کردند.در مرداد سال 1350 سازمان کوشيد تا با بمب گذاري در جريان جشن‌هاي شاهنشاهي اختلال ايجاد کند که قبل از هر اقدامي کليه اعضاي آن دستگير و به غير از مسعود رجوي و بهمن بازرگان کليه 14 نفر از 16 اعضاي هسته مرکزي اعدام شدند.3. سازمان مجاهدين خلق ايران

اسلاید 182: اصرار ملي‌گرايان بر مشروطيت به عنوان نظام مطلوب خوداين جنبش در ادامه مشروطه قرار داشت و هدف آن نه تغيير نظام سياسي بلکه تجديد بناي مشروطه ايراني بود.جريان مشروطه به چند دليل نمي‌توانست رهبري مبارزات انقلابي را بر عهده گيرد:فقدان ايدئولوژيفقدان رهبري متحد و انسجام گروهيفقدان پايگاه اجتماعي گسترده و ناتواني در بسيج توده‌هاي مردمملي‌گرايان مشروطه خواه

اسلاید 183: ملي‌گرايان مشروطه خواهدر سال 1339 جبهه ملي ا فضاي جديدي که ايجاد شد، دوباره احيا گرديد.در اين زمان هدف اصلي حملات و مخالفتهاي جبهه ملي، علي اميني و سياستهاي او بودپس از خرداد 1342 با سرکوب شديد رژيم و اختلافات شديد داخلي، بين رهبري و دکتر مصدق جبهه ملي دوم فرو پاشيد.جبهه ملي عملاً پس از خرداد 1342 وجود خارجي نداشت.رهبران جبهه ملي به دليل اختلافات داخلي نمي‌توانستند مدت زيادي را در کنار هم و با همدلي لازم به فعاليت بپردازند.1. جبهه ملي دوم

اسلاید 184: ملي‌گرايان مشروطه خواهاين نهضت از جمله گروههايي است که در سال 1340، از بطن جبهه ملي زاده شد.اعضاي اين نهضت را جناح مذهبي جبهه ملي تشکيل مي‌دادند.از جمله اعضاي آن آيت‌الله طالقاني، مهندس بازرگان و يدالله سحابي وبدند.آنان مصدق را رهبر و مرشد خود مي‌دانستند و شيوه او را سرمشق خود قرار داده بودند.در سالهاي 1356 و 1357 نهضت آزادي با پذيرش رهبري امام، در کنار روحانيت.2. نهضت آزادي

اسلاید 185: در سالهاي دهه 1340 کانونهاي مذهبي مدرني تأسيس شده بود که جوانان و دانشجويان زيادي را جذب مي‌کردند.کانون توحيد، حسينيه ارشاد، مسجد هدايت و مسجد قبا در تهران از جمله مشهورترين اين مراکز بودند.در اين سالهاي رشد گرايش مذهبي در سطوح مختلف جامعة ايران کاملاً مشهود است.در اين اثنا غربگرايي مبتذل سردمداران رژيم پهلوي نيز به تنفر مردم دامن مي‌زد.بازگشت به «خويشتن مذهبي» شعار اصلي نسل جديدي بود که از سياستهاي استبدادي و ضد مذهبي رژيم به ستوه آمده بود.مخالفان مذهبي

اسلاید 186: مخالفان مذهبيآنچه در ايران دوران گرايش مذهبي اين دوره را جلوه‌اي خاص مي‌بخشيد روي آوردن به تفسيرهاي انقلابي و سياسي از اسلام و مذهب شيعه بود.مفاهيم اصلي و رايج اين ايدئولوژي انقلابي را ادبيات و متون مذهبي، زندگي امام علي(ع) و عدالتش به عنوان الگوي حکومت آرماني اسلام و همچنين عاشورا و زندگي امام حسين(ع) به عنوان الگوي مبارزه انقلابي تشکيل مي‌دادند.با توجه به اوضاع جامعه ايران، هيچ ايدئولوژي غير مذهبي نمي توانست در چنين سطح گسترده‌اي مطرح شود.

اسلاید 187: مخالفان مذهبيشريعتي نماينده پرشور روشنفکري مذهبي در اين دوره است.دکتر شريعتي پرنفوذترين روشنفکري بود که در سالهاي دهه 40 و اوايل دهه 50 بازگشت به اسلام را فرياد مي‌زدتفسير ظلم‌ستيز، انقلابي و عدالت‌خواهانه شريعتي از تشيع، بسياري از جوانان را مجذوب مي‌ساخت.الگوي مطرح شده از سوي وي نه مارکس، لنين و... بلکه امام علي، امام حسين، عمار ياسر و ... بودند.سخنان پرشور شريعتي بسياري از جوانان و تحصيلکردگان را از مارکسيسم و ايدئولوژي‌هاي الحادي دور نمود.1. دکتر علي شريعتيدکتر علي شريعتي

اسلاید 188: مخالفان مذهبياگر آل احمد مفهوم غربزدگي را مطرح کرد و شريعتي منادي بازگشت به خويشتن اسلامي بود، مطهري مهمترين مفسر و منادي اسلام ناب در اين دوره محسوب مي‌شود.وي از منظر فلسفه اسلامي و تفکر ناب شيعي سخت مي‌گفت.ايشان مي‌کوشيد اسلام را به عنوان يک ايدئولوژي جامع و منسجم معرفي کند که دنيا و آخرت انسان را در بر مي‌گيرد.نقش او در انقلاب اسلامي از دو جنبه قابل بررسي است:با نقد ايدئولوژيهاي شرقي و غربي و پاسخگوئي به شبهات و دفاع از حقانيت اسلام به رشد اسلام‌گرايي کمک کرداسلام را به عنوام مکتبي جامع، انقلابي و ظلم ستيز مطرح کرد2. آيت‌الله مطهريآيت‌الله شهيد مطهري

اسلاید 189: مخالفان مذهبيطلبه جواني بنام سيدمجتبي ميرلوحي مشهور به نواب صفوي بنيانگذار اين جمعيت بود. وي در دوران تحصيل در نجف اشرف با انديشه‌هاي ضد شيعي احمد کسروي آشنا شد و براي مقابله با او به ايران بازگشت.اين جمعيت در سال 1324 با هدف مبارزه با الحاد و بي‌ديني تأسيس شد و ترور احمد کسروي اولين اقدام اين گروه محسوب مي‌شد.اختلاف اعضاي جمعيت با مليون موجب شد که با نظر موافق مصدق نواب صفوي دستگير و تا اواخر دوره مصدق در زندان به سر برد.سرانجام در 27 دي 1334 نواب و سه تن از يارانش تيرباران شدند.3. سازمانها و احزاب اسلاميالف. جمعيت فدائيان اسلام

اسلاید 190: مخالفان مذهبياين گروه حاصل پيوند مجموعه‌اي از هيأت‌هاي مذهبي مساجد تهران بود که همزمان با شروع مبارزات امام خميني در آغاز دهه 1340 تشکيل شده بود.اينان از ابتدا با آيت‌الله ميلاني از مراجع مشهد و امام خميني در ارتباط بودند.آنان در اولين قدم حسنعلي منصور نخست وزير وقت را ترور کردند.اکثر اعضاي گروه پس از اين اقدام دستگير شدند و چهار نفر اعضاي اصلي آن (محمد بخارايي، نيک‌نژاد، صفار هرندي و صادق اماني) اعدام شدند.3. سازمانها و احزاب اسلاميب. هيأت‌هاي مؤتلفه اسلامي

اسلاید 191: مخالفان مذهبيدر سال 1340 توسط سيد کاظم بجنوردي تأسيس گشت.هدف حزب آموزش و تربيت افراد براي جنگ مسلحانه عليه رژيم بود.کليه اعضاي حزب قبل از هر اقدامي در مهر 1344 دستگير و به حبس‌هاي بلند مدت محکوم شدند.اين حزب پيشگام احزاب و سازمانهاي طرفدار مبارزه مسلحانه در دهه 40 محسوب مي‌شد.3. سازمانها و احزاب اسلاميپ. حزب ملل اسلامي

اسلاید 192: مخالفان مذهبياولين حضور سياسي روحانيت در طي مبارزات مشروطه بود، اما پس از انحراف مشروطه، روحانيت به تدريج از صحنه سياسي کنار رفت.در سال 1300 در حالي که رضاخان به تدريج قدرت خود را افزايش مي‌داد تأسيس حوزه علميه قم، با توجه به اوضاع نابسامان حوزه نجف، موجب رونق آن و انتقال مرکزيت شيعه از عتبات به قم گرديد.پس از دوران رضاخان گرايش‌هاي سياسي در حو.زه رشد کرد.در اين سالها آيت‌الله بروجردي زعامت حوزه علميه قم و مرجعيت شيعه را بر عهده داشت.به لحاظ سياسي در دهه 1340 روحانيون قدرتمندترين جريان مخالف رژيم بودند3. سازمانها و احزاب اسلاميت. روحانيت

اسلاید 193: مخالفان مذهبيقدرت روحانيون در اين دوره سه عامل داشت:نفوذ اجتماعيانسجام و سازماندهي مناسبرهبري امام خميني (قُدِّسَ سِرُّه)3. سازمانها و احزاب اسلاميت. روحانيت

اسلاید 194: چرايي انقلاب به ساختار ناکارآمد و استبدادي رژيم کهن مي‌انجامدعموماً انقلابها از تعميق و گسترش بحران فراگير مشروعيت آغاز مي شوندنيرويي که بتواند با تکيه بر يک ايدئولوژي انقلابي حمايت وسيع مردمي به دست آورد موقعيت خود را تضمين کرده است.ظهور رهبران بزرگ موقعيت و دامنه قدرت نيروهاي مخالف را تعيين مي‌کند.عدم رضايت مردم از حکومت پهلوي صرفاً جنبه اقتصادي و مادي نداشت.روحيه انقلابي مردم با دو عامل «عدم رضايت» و «ايدئولوژي انقلاب اسلامي» ارتباطي مستقيم دارد.تحليل نظري انقلاب اسلامي

اسلاید 195: پايان فصل ششممارکسيست‌ها و چپگرايانحزب تودهسازمان چريکهاي فدائي خلقسازمان مجاهدين خلق اسلامملي‌گرايان مشروطه‌خواهجبهه ملي دومنهضت آزاديمخالفان مذهبيدکتر علي شريعتيآيت‌الله مرتضي مطهريمروري بر مباحث اصلي فصلي كه گذشت

اسلاید 196: 3. سازمان‌ها و احزاب اسلاميالف. جمعيت فدائيان اسلامب. هيأت‌هاي مؤتلفه اسلاميپ. حزب ملل اسلاميت. روحانيتتحليل نظري پيرامون انقلاب اسلاميمروري بر مباحث اصلي فصلي كه گذشت

اسلاید 197: فصل هفتمزندگي و انديشه امام خميني(قُدِّسَ سِرُّه)

اسلاید 198: در فصول گذشته به تفصيل در مورد نقش حضرت امام خميني در پيروزي انقلاب اسلامي پرداختيم.در اين فصل به زندگي، زمانه، انديشه سياسي و رهبري سياسي حضرت امام خواهيم پرداخت.

اسلاید 199: سيد روح‌الله خميني در اول مهر 1281 شمسي (بيستم جمادي‌الثاني 1320/24 سپتامبر 1902) در شهر خمين زاده شد.نسب خاندانش به مير حامد حسين صاحب کتاب عقبات الانوار مي‌رسيد.آغاز تحصيلات ابتدايي در خمينعزيمت به حوزه علميه اراک در سن نوزده سالگيآغاز مبارزه با رژيم پس از درگذشت آيت‌الله بروجرديتأليف کتاب تحرير‌الوسيله (مهمترين اثر امام) در تبعيدگاه (ترکيه)زندگي و زمانه امام خميني (قُدِّسَ سِرُّه)

اسلاید 200: زندگي و زمانه امام خميني (قُدِّسَ سِرُّه)انتقال از ترکيه به عراق در سال 1344ارائه نظريه ولايت فقيه در درس فقه توسط امام در سال 1348عزيمت به پاريس آخرين تبعيدگاه امام قبل از رجعت به ايرانبازگشت پرشکوه امام به ايران در 12 بهمنانتخاب مهندس بازرگان به نخست وزيري در 15 بهمنپيروزي انقلاب در 22 بهمن 1357

اسلاید 201: سلطنت پايدارترين شکل حکومت در ايران بوده است.امام در مبارزات خود اصل را بر نفي سلطنت و اصلاح‌ناپذيري آن قرار داد.انديشه سياسي امام خميني (قُدِّسَ سِرُّه)1. نفي سلطنت

اسلاید 202: دلايل امام در نفي سلطنت:متکي نبودن سلطنت به آراي مردماتکاي سلطنت بر زور و توارث بر خلاف قوانين اسلامعدم وجود نظارت بر عملکرد سلطانتقابل سلطنت با حقوق بشرماهيت ظالمانه سلطنت در طول تاريخ ايرانکهنه و ارتجاعي بودن سلطنت نظامي1. نفي سلطنتانديشه سياسي امام خميني (قُدِّسَ سِرُّه)

اسلاید 203: بنا بر نظر امام خميني، مشروطيت با رهبري و کوشش علما به پيروزي رسيد.استراتژي امام در مبارزات سياسي حذف نظام سلطنتي بود.امام بارها يادآوري مي‌کند که رضاخان با حمايت انگليس و نه به صورت مشروع به سلطنت رسيد و محمدرضا نيز با حمايت متفقين به اين مهم دست يافت بنابراين اصل مشروعيت کلي نظام پهلوي زير سؤال بود.2. نقد مشروطيتانديشه سياسي امام خميني (قُدِّسَ سِرُّه)

اسلاید 204: امام خميني بر نظامي مبتني بر احکام اسلامي، نظارت علما و رأي تأکيد داشتند.جمهوري اسلامي اصطلاحي بود که امام در پاريس در توصيف نظام مطلوب خود به کار برد.جمهوري به معني مردمي بودن حکومت و رکن دوم آن اسلامي جهت معرفي ماهيت و محتواي اصلي نظام3. نظريه حکومت اسلاميانديشه سياسي امام خميني (قُدِّسَ سِرُّه)

اسلاید 205: اصول اساسي انديشه امام خميني:عدم مشروعيت سلطنتعدم امکان اصلاح نظام سلطنتيپيوند ناگسستني دين و سياستوجوب ايجاد حکومت اسلاميحق فقها در عصر غيبتحق مردم در تعيين نوع نظام و حاکمان سياسي و نظارت بر مسئولين3. نظريه حکومت اسلاميانديشه سياسي امام خميني (قُدِّسَ سِرُّه)

اسلاید 206: رهبري سياسي امام در انقلاب اسلامي از دو جنبه قابل بررسي مي‌باشد:روش‌ها و استراتژي‌هاي سياسي در روند مبارزهنفوذ بي‌نظير در اذهان عمومي و محبوبيت گسترده مردميامام و رهبري سياسيمردمي کردن مبارزه سياسيمذهبي کردن مبارزهپرهيز از مشي مسلحانهحفظ اتحاد و انسجامرهبري سياسي امام در انقلاب اسلامي از دو جنبه قابل بررسي مي‌باشد:روش‌ها و استراتژي‌هاي سياسي در روند مبارزهنفوذ بي‌نظير در اذهان عمومي و محبوبيت گسترده مردمياز نکات منحصر به فرد انقلاب اسلامي، محبوبيت گسترده امام خميني در ميان مردم است.عوامل پايگاه مردمي امام:شخصيت ويژه امام خمينيجايگاه امام به عنوان مرجع تقليد

اسلاید 207: پايان فصل هفتمزندگي و زمانه امام خمينيانديشه سياسي امام خمينينفي سلطنتنقد مشروطيتنظريه حکومت اسلامي و ولايت فقيهامام و رهبري سياسيشيوه‌ها و استراتژي‌هاي مبارزهالف. مردمي کردن مبارزه سياسيب. مذهبي کردن مبارزهت. پرهيز از مشي مسلحانهث. حفظ اتحاد و انسجام2. محبوبيت و نفوذ مردمي اماممروري بر مباحث اصلي فصلي كه گذشت

اسلاید 208: فصل هشتمتحولات عصر جمهوري اسلامي

اسلاید 209: در اين بخش قصد داريم تحولاتي که پس از انقلاب و به لحاظ تحولات سياسي در کشور به مرور زمان رخ داد را به تفصيل بررسي نماييم.

اسلاید 210: تحولات داخلي در عصر جمهوري اسلامي به لحاظ مراحلي که انقلاب پشت سر گذارد به چهار دوره تقسيم مي‌شوددوره انتقال قدرت و مشکلات تثبيت نظام سياسي جديد (از 1357 تا 1362):تثبيت نظام - رفراندوم 12 فروردين 58 - تسخير سفارت امريکا - استعفاي بازرگان پس از ماجراي گروگانگيري - اولين انتخابات رياست جمهوري در 5 بهمن 58 - رياست جمهوري بني‌صدر تا عزل او در 20 خرداد 60 توسط امام - آغاز جنگ تحميلي - تغيير روند جنگ پس از فتح خرمشهر به نفع ايرانتحولات و رخدادهاي داخليابوالحسن بني‌صدرشهيد آيت‌الله دکتر بهشتيحجت‌الاسلام رفسنجاني

اسلاید 211: تحولات و رخدادهاي داخلي1. دوره انتقال قدرت و مشکلات تثبيت نظام سياسي جديد (از 1357 تا 1362): تشکيل دولت موقت منازعات داخلي گروههاسازمان چريکهاي فدايي خلقسازمان پيکارحزب توده

اسلاید 212: تحولات و رخدادهاي داخلي2. دورة تثبيت نظام (1362 – 1368)- افول تدريجي فعاليت گروهکها- رياست جمهوري آيت‌الله خامنه‌اي و نخست وزيري ميرحسين موسوي- جدايي مجمع روحانيون مبارز از جامعه روحانيت در اوايل سال 673. دوره بازسازي اقتصادي (1368 – 1376)- رحلت جانگذار بنيانگذار جمهوري اسلامي در سال 68- انتخاب آيت‌الله خامنه‌اي براي تصدي مقام رهبري- بي‌تحرکي گروههاي فعال در عرصه سياسي تا دوم خرداد سال 1376رحلت جانگدار بنيانگذار انقلاب اسلاميانتخاب آيت‌الله خامنه‌اي به تصدي مقام رهبري

اسلاید 213: تحولات و رخدادهاي داخلي4. دوره توسعه سياسي (1376 تا 1384)در اين دوران که با شروع رياست جمهوري سيد محمد خاتمي در دوم خرداد 1376 آغاز گرديد؛ مردم سالاري ديني، تحزّب، قانون‌مداري و افزايش مشارکت سياسي مهمترين مباحث اين دوره بود

اسلاید 214: تحولات و رخدادهاي خارجيسياست خارجي جمهوري اسلامي ايران پس از پيروزي انقلاب اسلامي به سه دوره تقسيم مي‌شود:دوره اول: قطع روابط با اسرائيل و آفريقاي جنوبي – خروج از پيمان سنتو – قطع رابطه با مصر – اشغال سفارت امريکا – پيام تاريخي امام خميني به گورباچف «مبادا شوروي را در دام سرمايه‌داري گرفتار کني»دوره دوم: شروع رياست جمهوري آيت‌الله رفسنجاني و پايان جنگ – تنش زدايي و تلاش در راستاي عادي سازي روابط با عربستان سعودي و ديگر کشورهاي عربي – يورش عراق به کويت – قضيه کتاب «آيات شيطاني» - تصويب قانون داماتو از سوي کنگره آمريکا

اسلاید 215: تحولات و رخدادهاي خارجيدوره سوم: رياست جمهوري حجت‌الاسلام و المسلمين سيد محمد خاتمي – تشکيل اجلاس سران کنفرانس اسلامي در ايران (11 آذر 1376) – ادامه سياست تنش‌زدايي در روابط بين‌المللي – طرح گفتگوي تمدنها در سازمان ملل و ناميده شدن سال 2001 به نام سال گفتگوي تمدنها – وقوع حادثه 11 سپتامبر – حمله آمريکا به افغانستان و عراق – سقوط دولت طالبان

اسلاید 216: پايان فصل هشتمتحولات و رخدادهاي اقتصاديدوره انتقال قدرت و مشکلات تثبيت نظام سياسي جديدالف. تشکيل دولت موقتب. منازعات داخلي گروههاسازمان چريک‌هاي فدايي خلقپيکارحزب توده2. دورة تثبيت نظام (1362 – 1368)3. دورة بازسازي اقتصادي (1368 – 1376)4. دوره توسعه سياسي (1376 تا 1384)تحولات و رخدادهاي خارجيمروري بر مباحث اصلي فصلي كه گذشت

اسلاید 217: فصل نهمبازتاب انقلاب اسلامي ايران

اسلاید 218: انقلاب اسلامي همانند هر انقلاب ديگري در درون مرزهاي ملي خود محدود نماند و در وراي مرزهاي خود تأثيرات و بازتاب مهمي داشت.در اين فصل سعي شده است تا هرچه بهتر اين بازتاب مورد بررسي قرار گيرد.

اسلاید 219: بازتاب انقلاب اسلامي بر نظريه‌هاي سياسيهانا آرنت در کتاب انقلاب، يکي از ويژگي‌هاي مرسوم انقلابها را دنيوي بودن آنها مي‌داند. از اين رو انقلاب اسلامي ايران با ماهيت کاملاً ديني اعتبار چنين نظريه‌هايي را خدشه‌دار کرد.انقلاب اسلامي ايران از چند جنبه، انتقادات وارده بر مدرنيته را مورد تأييد قرار داد.به دليل نقش مذهب در ايران و نيکاراگوئه زمينه ظهور نسل جديدي از نظريه‌هاي انقلاب فراهم شد.وقوع انقلاب اسلامي در پايان دهه 1970 نظريه‌هاي نسل سوم و از جمله نظرية اسکاچپل را زير سؤال برد.

اسلاید 220: بازتاب انقلاب اسلامي بر مسائل راهبردي قدرتهاي بزرگانقلاب اسلامي در زمان جنگ سرد بين بلوک شرق کمونيست و بلوک غرب رخ دادآمريکا پس از شکست در ويتنام (1975) ديگر توان مداخلة نظامي عليه حرکتهاي انقلابي را در خود نمي‌ديد.آمريکا با ترغيب به تشکيل شوراي همکاري خليج فارس در سال 1981، به تقويت بنيه نظامي کشورهاي حوزه خليج فارس از جمله عربستان پرداخت.انقلاب ايران با عبور از ديوارهاي آهنين، بر جمهوري‌هاي مسلمان نشين اتحاد شوروي تأثير گذاشت.

اسلاید 221: انقلاب اسلامي و حرکتهاي انقلابي در جهان اسلامبه دنبال پيروزي انقلاب فضايي از اصولگرايي اسلامي سراسر جهان اسلام را فرا گرفت.در سال 1361 مجلس اعلاي انقلاب اسلامي عراق به هدف مبارزه با صدام حسين تأثير گرفته از انقلاب اسلامي ايران بود.اخوان‌المسلمين در عربستان سعوديجبهه اسلامي براي آزادي بحرين در سال 1981ترور انورسادات در اکتبر 1981 توسط سازمان الجهاد تحت رهبري عبدالسلام فرج

اسلاید 222: انقلاب اسلامي و حرکتهاي انقلاب در جهان اسلاماعلام موجوديت جهاد اسلامي و سازمان مقاومت اسلامي –حماس- پس از انقلاب اسلامينهضت اجراي فقه جعفري در پاکستاندر افغانستان، مردم با الهام‌گيري از انقلاب اسلامي، نيروهاي شوروي را از کشورشان بيرون کردند.

اسلاید 223: انقلاب اسلامي و حرکتهاي انقلاب در جهان اسلامبه جز موارد ذکر شده، تأثيرات انقلاب اسلامي ايران در چند زمينة ديگر نيز نمود پيدا کرد:دولتها و نخبگان سياسي در جهان اسلامسازمانهاي بين‌الملليالهيات رهايي بخش در آمريکاي لاتين

اسلاید 224: پايان فصل نهمبازتاب انقلاب اسلامي ايران در نظريه هاي سياسيبازتاب انقلاب اسلامي در مسائل راهبردي قدرتهاي بزرگانقلاب اسلامي و حرکتهاي انقلابي در جهان اسلاممروري بر مباحث اصلي فصلي كه گذشت

اسلاید 225: فصل دهمنگاهي به کارنامه نظام جمهوري اسلامي

اسلاید 226: اکنون بيش از ربع قرن از پيروزي انقلاب اسلامي مي‌گذرد و يکي از مهمترين چالشهاي انقلاب در سومين دهه از حيات خود مسئله کارآمدي مي‌باشد.جهت بررسي اين موضوع به بررسي برخي از مشکلات جامعه پس از انقلاب مي‌پردازيم که به تدريج باعث القاي انديشه ناکارآمدي حکومت ديني شده است.

اسلاید 227: برخي از مشکلات اقتصادي جامعه از اين قرار است:محاصره و فشارهاي اقتصادي غرب به خصوص آمريکاروند سريع افزايش جمعيت کشور در دهه اول انقلابجنگ تحميلي 8 سالهترور بسياري از مسئولان کارآمد و مؤثر نظامکاهش توليد و صدور نفتتغيير الگوي مصرف جامعهتورج جهانيساختارهاي نامناسب اجتماعي و اقتصادي به ارث رسيده از رژيم گذشتهجنگ رواني و تبليغاتي و تهاجم فرهنگي و...

اسلاید 228: مفهوم کارآمديمفاهيم و تعاريف متعدد واژةEfficiencyعمده‌ترين تعريف اين واژه (موفقيت در راه تحقق اهداف و با توجه به امکانات و موانع) مي‌باشد.موانع کارآمدي به دو دسته تقسيم مي‌شوند:داخلي: گروههاي مخالف، ميراثهاي منفي و مخرب علمي، اقتصادي، اجتماعي و...خارجي: موانع انديشه‌اي و فرهنگي مهاجم و مخالف، موانع و تهديدات سياسي، اقتصادي، بين‌المللي و...

اسلاید 229: مقايسه امکانات و شرايط اقتصادي کشور در دو دوره قبل و بعد از انقلاب

اسلاید 230: مقايسه امکانات و شرايط اقتصادي کشور در دو دوره قبل و بعد از انقلابرديفمتغيرهاي دورهقبل از انقلاب (سال 56)بعد از انقلاب (سال 76)7مصرف داخلي نفت5/0 ميليون بشکه5/1 ميليون بشکه8خسارات ناخواسته---------1000 ميليارد دلار از جنگ9جمعيت33 ميليون نفر64 ميليون نفر10جمعيت شهري17 ميليون نفر34 ميليون نفر11جمعيت روستايي16 ميليون نفر30 ميليون نفر12الگوي مصرف جامعهروستايي و پايينشهري و بالا13سطح توقعات جامعهمتوسطبسيار بالا

اسلاید 231: در خصوص جدول توجه به نکته ضروري است:درآمد نفتي ايران پس از انقلاب به جهات متعددي به شدت کاهش يافته است.هزينه‌هاي اقتصادي کشور به جهات متعددي در سالهاي پس از انقلاب به شدت افزايش يافته است.مقايسه امکانات و شرايط اقتصادي کشور در دو دوره قبل و بعد از انقلابکارنامه جمهوري اسلامي بر اساس شاخصهاي توسعه يافتگيبه رغم وجود اين موانع و تغيير قابل توجه شرايط در سالهاي پس از انقلاب، شاخصها حکايت از رشد و توسعه کشور در بسياري از زمينه‌ها دارد:رشد علمي و آموزشيکشاورزي و دامداريوضعيت روستاهافرهنگ و هنربهداشت و سلامتخدمات رساني

اسلاید 232: فصل يازدهممقايسه انقلاب اسلامي با ساير انقلابها

اسلاید 233: انقلابها را مي‌توان بر اساس شرايط پيش يا پس از وقوع آنها مقايسه کرد.تلاش بر اين است که در اين فصل انقلابهاي فرانسه (1789)، روسيه (1917)، ايران (1979/1357) و نيکاراگوئه(1979) با بررسي چهار شرط بنيادي وقوع انقلابها يعني نارضايتي انقلابي، گسترش ايدئولوژيهاي جايگزين، گسترش روحيه انقلابي و نيز نقش رهبري و ساختارها مقايسه کنيم.

اسلاید 234: کشورشاخص مقايسهفرانسهروسيهايراننيکاراگوئهحرکتهاي و شورشهاي پيشينحرکتهاي و شورشهاي پيشينحرکتهاي و شورشهاي پيشينحرکتهاي و جنبشهاي پيشينحرکتهاي و شورشهاي پيشينشورشها و اعتصابات و درگيريهاي نهاييشورشها و اعتصابات نهايي روشنفکرانشورشها و اعتصابات و درگيريهاي نهاييتظاهرات، درگيريها و اعتصاباتتجمعها و سخنراني‌هاي سياسياعتصابات و درگيريهاي نهاييسقوط پايه‌هاي اقتدار و مشروعيت سياسيتبديل پذيرش طبقاتي به خصومت طبقاتيسقوط پايه ديني حکومتسقوط پايه‌ها اقتدار و مشروعيت سياسي کشيشانتنفر عمومي از رژيم و سقوط پايه‌هاي اقتداراعترافات شاه و مقامات دولتي و حزبي به نابسامانيفقر مزمن و عموميگريز روشنفکران و نخبگانگريز عمومي روشنفکرانگفته‌ها و ديدگاههاي معاصران و گفته‌هاي خود مردمرواج شايعات عليه نيکلا، ملکه، راسپوتين و خرسندي عمومي از قتل راسپوتينشعارهاي انقلابيون در طرد نظام موجودگسستن و گريز عمومي روشنفکران و کادرهاي اداريهمراهي کشيشان با انقلابنارضايتي از وضع موجود

اسلاید 235: گسترش ايدئولوژيهاي جديد جايگزينفرانسهروسيهايراننيکاراگوئه1. لجام گسيختگي بخشهايي از مردم در آداب و رسوم خويش2. گرمي بازار مطبوعات 3. توجه و گرايش به افکار دانشمندان4. نتايج شورشها1. رشد ادبيات سياسي و شکوفايي آن2. گروههاي سياسي متعدد و با نفوذ1. شعارهاي انقلابيون در بيان آرمان جديد2. مراسم بي‌نظير استقبال از امام خميني3. رفراندومهاي جمهوري اسلامي و قانون اساسي4. افزايش تعداد و تيراژ نشريات مذهبي1. شعارها و خواسته‌هاي شورشيان و اعتصابي‌ها2. استقبال عمومي از پيروزي‌هاي ساندنيستها

اسلاید 236: فرانسهروسيهايراننيکاراگوئه1. اعتماد به نفس شورشيان2. بي‌توجهي نمايندگان طبقه سوم در مجلس مبعوثان ملت به اخطارهاي شاه و شورش مردم در طرفدار از آنها3. ترديدها و از دست دادن اعتماد به نفس لوئي شانزدهم4. مسلح شدن شورشيان5. ايستادگي مردم پاريس در مقابل هدف شاه مبني بر به زور بستن مجلس6. شعارهاي انقلابي نظاميان7. تصميم مردم در مقابله با نيروهاي خارجي و نجات انقلاب1. اغتشاشات و اعتصابات تداوم يافته2. متزلزل شدن ارتش و مسلح شدن بلشويکها3. اعتماد به نفس شورشيان در هر دو تحولات فوريه و اکتبر 19174. عوامل ديگر(سستي اراده، ترديدها و ناتواني در تصميم‌گيري قاطع از سوي نيکلاي دوم1. بي‌توجهي شورشيان به اقدامات رفرميستي و انعطاف‌پذيري سران رژيم2. بي‌توجهي شورشيان به اقدامات سرکوب گرايانه3. وجود روحيه شهادت طلبي و فداکاري در راه آرمان4. اعتقاد عمومي به قدرتمند نبودن رژيم و انتظار پيروزي سريع بر آن5. از دست رفتن اعتماد به نفس هيأت حاکمه1. بي‌توجهي شورشيان به اقدامات سرکوب گرايانه ‌2. اعتماد به نفس شورشيانگسترش روحيه انقلابي

اسلاید 237: فرانسهروسيهايراننيکاراگوئه1. نقش ميرابو، دانتون و روبسپير و ساير رهبران انقلابي2. تشکيل مجلس ملي و نقش برجستة آن3.کمون پاريس4. کلوپها و گروههاي سياسي1. نقش دسته پيشرو دوما2. نقش منشويکها و سوسياليستهاي انقلابي در فوريه3.نقش لنين و تروتسکي در اکتبر4.نقش شوراها، حزب بلشويک و گاردهاي سرخ در اکتبر1. نقش برجسته و قاطع امام خميني (ره)2. نقش جوامع و سازمانهاي روحانيون3.نقش مساجد و ائمه جماعت4.نقش کميته اعتصاب و استقبال از امام5. تشکل‌هاي ملي و چپ (با نقش حاشيه‌اي)1. نقش جبهه ساندنيستي و گروههاي متحد آن از جمله کشيشان2. نقش دانيل ارتگا به عنوان رهبرگسترنقش‌آفاريني رهبري و ساختارها

اسلاید 238: فصل دوازدهممسائل و چالشهاي پس از انقلاب

اسلاید 239: در اين فصل مهمترين مسائل و چالشهاي پس از انقلاب خواهيم پرداخت. عنوان اول يعني بحث ترميدور به اين سؤال مي‌پردازد که آيا حرکت دوري انقلابها امري جبري و ضروري است يا بستگي به شرايط پس از انقلاب در هر کشور دارد.مردم سالاري ديني، رابطه ايران و آمريکا و مسئله فلسطين ، جهاني شدن و موضع جمهوري اسلامي ايران در قبال آن و... از ديگر مباحثي است که در اين فصل به تفصيل به آن پرداخته شده است.

اسلاید 240: تاريخ شاهد وقوع انقلابهاي متعددي بوده است که نتوانسته‌اند در برابر آسيبها و چالشهاي داخلي و خارجي پايدار بمانند.در تقويم انقلابي فرانسه، روز نهم ماه ترميدور از سال سوم (27 ژوئيه 1794 م.) روزي بود که روبسپير و يارانش سرنگون شدند.کرين برينتون معتقد است:انقلابها سه مرحله دارند: «حکومت ميانه‌روها»، «حکومت تندروها»، «دوران ترميدور»تعابير جامعه‌شناسان و تئوري پردازان انقلاب از معناي ترميدور در انقلاب متفاوت است.ترميدور يا حرکت دوري انقلابها

اسلاید 241:

اسلاید 242: 1. تعريف و زمينه‌هاي تاريخي – اجتماعي دموکراسي (مردم سالاري)دموکراسي ترکيبي از واژه دموس به معناي مردم و واژه کراتئين به معناي حکومت دولت – شهرهاي يونان نخستين خاستگاه دموکراسيظهور دموکراسي همزمان با پيدايش دولت-ملتها (پارلمان) در غرب اروپاريشة دموکراسي در دوران جديد در انديشه اصحاب قرارداد (هابز، لاک، روسو و مونتسکيو)مردم سالاري دينياصالت رضايت عامهبرابري مدنيخودمختاري فردتفکيک قواقدرتمندي جامعه مدني2. مباني فکري مردم‌سالاري (دموکراسي)قانون و قانونگراييمداراشهرونديمشروعيت مردميحقوق بشر

اسلاید 243: مردم سالاري ديني3. دين و دموکراسيبرخي معتقدند اصطلاح مردم سالاري ديني بدعتي است در علم سياستاحزاب دموکرات مسيحي، فلسفه سياسي و مباني اعتقادي خود نسبت به دموکراسي را از اصول مسيحيت استخراج مي‌کنند.با کمي انديشه در مباني و مؤلفه‌هاي دموکراسي، مي‌توان آن را با دين جمع کرد.1. رابطه ايران و آمريکا: گذشته، حال، آيندههجوم مهاجران اروپايي به سرزمين‌هاي سرخپوستان و تشکيل کشوري به نام آمريکاانقلاب آمريکا در اواسط قرن 18برقراري نخستين ارتباط بين ايران و آمريکا در سال سي و پنجم سلطنت ناصرالدين شاهسر برآوردن دو ابر قدرت شوروي و آمريکا از ميان خرابه‌هاي جنگ جهاني دومسازمان جاسوسي آمريکا (سيا) به رغم اعتماد مصدق به دولت امريکا، عليه دولت وي دست به کودتا زدبستن قرارداد هاي استعماري فراوان با ايران (کاپيتولاسيون، 1959 و...)ايجاد خلأ امنيتي بزرگ براي آمريکا در پي وقوع انقلاب اسلامي در ايرانرابطه ايران و آمريکا و مسئله فلسطين

اسلاید 244: رابطه ايران و آمريکا و مسئله فلسطين2. مسئله فلسطين، نقطه اوج تعارض ايران با آمريکاتشکيل رژيم صهيونيستي در سال 1948 ميلادي در سرزمين مقدس فلسطين اعراب هرگز در مقابل اسرائيل و حامي بزرگش آمريکا کاري از پيش نبرده‌اندآغاز انتفاضه در سال 1366 با الهام از آرمانهاي انقلاب اسلاميروي آوردن شوراي ملي فلسطين به رهبري عرفات از نبرد مسلحانه به مذاکرات سياسيوتو تمامي قطعنامه‌هاي مرتبط با اسرائيل از بدو تأسيس آن تا به امروز توسط آمريکااعلام موافقت آمريکا با تشکيل کشور مستقل فلسطيني پس از حوادث 11 سپتامبر 2001

اسلاید 245: جهاني شدن1. تعريف جهاني شدن2. آثار و ويژگيهاي جهاني شدن3. جهاني شدن و جهان سوم4. جهاني شدن، تجدد گرايي و پسا تجدد گرايي5. جهاني شدن و دين اسلام6. جهاني شدن و جمهوري اسلامي ايران1. نظريه پايان تاريخ2. نظريه برخورد تمدنها3. ايده گفتگوي تمدنهانظريه‌هاي پايان تاريخ و برخورد و گفتگوهاي تمدنها