اهمیت و کارکردهای خداشناسی

صفحه 1:


صفحه 2:
جلسه چهارم: اهمیت و کار کردهای خداشناسی مدرس : حامد پوررستمی هبنّت علمی دانشگاه تهران(پردیس قم)ء عنوان درس : آشنایی با منابج اسلامی - تفسیر موضوعی نهج البلاغه ‎purrostami@ut.acin. Jus‏ هدف: آشنایی با نهج البلاغه و مهمترین و بنیادیترین مفاهیم و معارف آن 

صفحه 3:
#موضوع جلسه آینده: * مفاهیم در باب خداشناسی و اقسام و دلایل توحید 

صفحه 4:
۳ فردی و فرا فردی: (خانوادگی؛ فرهنگی» اجتماعى» سياسىء ...) زندكى جيست؟ 

صفحه 5:
اهمیت و کار کردهای خداشناسی 7 کام آغازین در دین و دینداری هدف آفرینش انسانها پایه و مبنای اصولی همچون نبوت؛ امامت؛ معاد و.. پایه و مبنای فروعی همچون نماز» روزه» حج؛ زکات» آسایش و آرامش بندگان در حوزه های فردی و فرافردی: توحيد و تحكيم حقوق اجتماعی ایمان پروری» احسان كشابى» و شيطان طردى آزادی و آزادگی و رهیدن از اسارت غیر(معنای «اله» و عبودیت): ** نقش خداشناسی در پیشرفت علوم و دانشها ** تقویت ایمان و اراده در انجام کارهای بزرگ و صبر در برابر املایمات و سختیهای زندگی oo ee ee ° 

صفحه 6:
اهمیت و ضرورت بحث خطبه اول: ی ره و مَل مغر و گمال اَضدیق ‎UE hes a‏ تؤحيده OL موضوع بحث:گام سوم خداشناسی؛ یگانه باوری ۱) آغاز دینداری: خداشناسی؛ (اول الدین معرفته) عون عه نکته: عبارت (الاخلاص له) می تواند ناظر به مرحله بعد از توحید نظری یعنی توحید عملی باشد. 

صفحه 7:
© ۲)هدف آفرینش: خداشناسی؛ در روایات داریم مراد از (لیعبدون) در آیه شریفه (ما ختلت الجن و الانس الا لیعبدون) یعنی (لیعرفون) یعنی جن و انس را نیافریدم جز آنکه مرا بشناسند. چرا که زندگی انسان زمانی معنا می یابد که انسان یه سوی کمال و تعالی حرکت نماید و اين مهم در پرتو آشنایی انسان با چشمه کمال و تعالی یعنی خداوند عالم میسر است. از رو می توان خداشناسی و توحید را از مهمترین اهداف آفرینش برشمرد. 

صفحه 8:
جوهره و حیات اصول دیگر؛ از توحید هدف و منتهای اصول دیگر؛ بسوی توحید بنابراين تمام مبائى و معانى و اصول و فروع دين و حتى اخلاق و احکام بر أساس توحيد است. اكر دين را به ساختمائى تشبيه كنيم كه داراى در و ديوار و سقف و پنجره و شيشه و نقاشی و روکاری و زیرسازی و غیره است. باید بگویم: زیرسازی و زیربنای همه افکار و اخلاقبات و «ستورالعملهای دینی خداشناسی است. 

صفحه 9:
اما وصیّت من نسبت به خداء آن که چیزی را شریک خدا قرار ندهید, و نسبت به پيامبر صلّی ‎Bh‏ عليه و آله و سلم اين است کس‌ستت و شریعت او را ضایع نکنید. اين دو ستون محکم را بر پا دارید و اين دو چراغ را فروزان نگهدارید و تشدهاید. مرژنشی : از حق متحرف 

صفحه 10:
و رسله و ریدو آن بفرقوا ین اه و رسله و بقولون تومن ۷ 

صفحه 11:
نکته مهم : توحید نظری و عملی در گرو ولایت. راه توحید از ولایت می گذرد # در آل ياسين خطاب به امام زمان: السلام علیک يا باب الله و ديان دينه يعنى امام معصوم باب ورود به وادى توحيد است. امام رضا(ع): شرط آرامش در قلعه توحيد؛ ولايت (لا اله الله حصنى قمن دخل حصنى امن من عذابى) البته (به شروطها و انا من شروطها) الأمالى. الشيخ الطوسى.ص 084 خطبه ۱۵۲: همانا امامان دین. از طرف خداء تدبير كنندكان امور مردم و کارگزاران آگاه بندگانند. کسی به بهشت نمی‌رود جز آن که آنان را شناخته. و آنان او را بشناسند. و کسی در باشد و امامان دین هم آنکس خداوند را می شناسید و مي پرستد که خدا و امامش را از مبان ما اهل بیت بشناسد. 

صفحه 12:
۵) آسایش و آرامش بندگان در حوزه های فردی و فرافردی: بزخمته: و كريماً ‎gus AG Sai‏ با تام او شکل می‌گیرة با رحمت خود اه آورندگان قرار داده است. تا همگان به 5 لكي د موف أ كن رن ۳ 5 5 جل الله عَهِدهُ وَ ذمتهُ ‎Lal‏ فضاه ین الب يُستفيضون إلى جواره ؛ خداوند عهد و ب مايه آسايش بندگان: و پناهگاه امنى برأى حریم آمن آن روی بباورند. نامه ۵۳ ت دشتی (الذين آمنوا و لم يلبسوا ايمانهم بظلم اولئك لهم الامن)؛ انعام 81 _ يعنى يايبندى به انديشه توحيدي و لوازم ان باعث مى شود مردم با ارامش و امنيت خاصى در قلعه مستحكم الهى قرار كيرند. (افضا) ناقص واوی و همراه با حرف اضافه (باء) به معنای رساندن و اعطا کردن(فرهنگ لاروس) آما دیگران لغریون ذیل واژه آورده اند: الفاء و ضاد و الحرف المعتل اصل صحیح يدل على انفساح فی شیء و اتساع. ومن ذلك الفضاء: المکان الواسع. مقاییس اللفه ابن فارس و همین معنا در صحاح جوهری. = با توجه به بار معنایی فوق استنیاط می شود خداوند می خواهد با پیمانهای بر آمده از توحید. نوعی وسعت, فراخی و آزادگی را میان زندگی بشر بوجود آورد. 

صفحه 13:
واژه حریم بر وزن فعیل به معنای اسم مفعولی یعنی بسیار نهی شده و بازداشت شده فراهيدى مى نويسد: وحريم الدار : ما أضيف إليها من حقوقها ومرافقها و حريم البثر : ملقى النبيثة وا! جانبيها ونحو ذلى وحريم النهر : ملقى طينه والممشى على حافتيه. والحريم : الذى حرم مسه فلا يدنى منه . وكانت العرب إذا حجوا ألقوا الثياب التى دخلوا بها الحرم فلا يلبسونها ما داموا فى الحرم . حريم خانه يعنى محدوده اى كه بر اساس حقوق و اقتضاات خانه به آن | ‎fa‏ ر.ک:کتاب العین - الخلیل الفراهیدی چ ۳ ص ‎AVY‏ با توجه به مطالب فوق چنین بر می اید که مراد از (حریما یسکنون الی منعته) آن است که دژ توحید همانند یک منطقه ممنوعه و حفاظت شده ای است که خداوند با حکمت و قدرت خود بندگان را در آن جای داده و بدین وسیله آنها خواهند توانست زندگی امن و خوشی را داشته باشند. روان شناسان می گویند در زمان ما پیماری روانی و ناراحتی روحی بیش از هر زمان دیگر است. و یکی از عوامل این بیماری احساس نگرانی است؛ نگرانی از حوادث آینده. نگرانی از مرگ. نگرانی از جنگ و تگرانی از فقی و شکست و- = کارل یرنگ ‎aos‏ مشهور سوئیسی بیماری غالب بیماران خود را فقدان نگرش الهی و آسمانی به حیات و زندگی می دانست. 

صفحه 14:
اخترام مسلمان را از تمام آنچه در پیشگاهش محترم آست بالاتز شمرده, و حفظ حقوق مسلمانان را بوسیله اخلاص و توحید, تضمین کرده است «مسلمان کسی است که مسلمانان از زبان و دستش در امان باشند. مگر آن جا که حق اقتضاء کند» ت فیض. این سخن دو پیام دارد: #بالاترین حرمت که نباید آنرا شکست و خرد کرد. حرمت مسامان و حقوق اوست. راهکار حفظ این حرمت و حقوق, توحید و اخلاص است. #به هر روی اگر فرد اراده خدا را در تعامل با خلق بداند و به آن عمل کند. حقوق دیگران را نیز حفظ نموده است. به عبارت دیگر هميشه با بندگی و اطاعت از خالق حق مخلوق حفظ می شود اما ممکن است با طاعت مخلوق حق مخلوق حفظ نشود. اشناسی باشند که در شرح خطبه اول نهج البلاغه گذشت. شاید اخلاص و توحید ناظر به دو مرتبه از 

صفحه 15:
8 Golae lac ass ‏خمن, و محر الشیطان؛‎ SSN ‏ری الایمان, و ات لژخسان, و موضاء‎ ‏می‌دهم که جز خدای یکتأی بی شریک, معبودی نیست. شهادتی که اخلاص آن‎ ‏آزموده و پاکی و خلوص آن را باور داریم و تا زندهایم بر اين باور استواریم و‎ آن را برای صحنههای هولناک روز قیامت ذخیره می‌کنيم. زیرا شهادت به یگانگی خداء نشانه استواری ایمان, باز کننده درهای احسان, مایه خشنودی خدای رحمان, و دورکننده شیطان است. 

صفحه 16:
نتن به وسيله آنها چهار وصف براى شدايد قيامت لازم است به توحید تمشک جوید و سپس دلیل تمک به توحید و ذخیره ساختن توضیح داده شده است. براى آخره © اوّل- عقيده ايمانى و عزم راسخى است كه خداوند تعالى از بندكان خويش خواسته است. علاوه بر اين آنجه از شريعت از قواعد و فروع آن رسيده است شاخههاى توحيد و توابع و متمتها و امورى است كه ما را بر اسرار توحيد و رسيدن به اخلاص در توحيد یاری می‌دهد. © دوّم- کلمه توحید کلید نیک وکاری است. زیرا آن اّل کلمهای است که با آن باب شریعت باز می‌شود و ب خلاص به وسيله افاضه احسان خدا و نعمتهاى بيابى او آماده می‌شود.چنان که توحد این خواسته خدا از بد + جيزى است كه انسان را به اخلاص مىرساند و سعادت خدا برای پیمودن راه © سوّم- كلمه «توحيد» باعث رضایت رحمان است و اين که کلمه توحید رضایت پرورد گار را جلپ می‌کند امری است روشن. زیرا توحید خوشنودی خدا را فراهم می‌کند و سیب نزول رحمت کامل حق و مزید نعمت بر اشخاصی است که با آن منّر شدهاند و نیز خشم خدا را از انسان برطرف می‌کند چنان که پيامبر فرمود: «بر پیکار با کافران مأمور شدهام تا لا اله الا بگوینده.. .« چهارم- کلمه توحید موجب طرد و راندن شيطان است و اين نيز بخوبى روشن است. زیرا نهایت تلاش شیطان ایجاد شرك ظاهر يا خفی است و کلمه توحبد ضد خواست شیطان است. ظاهر کلمه توحید ظاهر دعوت شیطان را دفع. و باطن کلمه توحید باطن خواست او را ریشهکن می‌کند. و چنان که شرک دارای مراتب بی‌نهایت است. اخلاص در کلمه توحيد نيز بىنهايت است. هر مرتبهای که از سلوک در اخلاص پیموده شود در مقابل آن مرتبهای از شرک سقوط می‌کند و تلاش شيطان در ایجاد آن مرتبه از شرک باطل می‌شوه تا اخلاص قدر امکان کامل شود بنبانهاى شيطان كاملا نابود شده و هنكام تلاوت | ‎Sh GB EF yD‏ هدیتتا و هب لنا أنْت الوهّابُ»<». شیطان کاملا رانده و مأیوس می‌شود. 5 5 © ترجمه شرح نهجالبلاغه(ابنميثم). ج ۱. صفحهی ۲۴۷۹ و ۲۷۸ 

صفحه 17:
۸) آزادی و آزادگی و رهیدن از اسارت غیر(معنای «اله» و عبودیت): شعار و فماه توحید : خطیه ۵ ره آن کل الا شریک له یس مَقه یره شهادت می‌دهم جز خدای یگانه = و بی مانندخدایی نباشد و جز او معبودى نيست) قرينه روابى: الكافى.شيخ الكلينى ج ۲.ص ۳۹۸: امام صادقاعليه السلام) قال: من أطاع رجلا فى معصية ققد عبده. الکافی, شيخ الکلینی ج ۶ ص ۴۳۴ امام باقر(علیه السلام) قال: من أصغى إلى ناطق فقد عبده فإن كان الناطق يؤدى عن الله عزوجل فقد عبد الله وإن كان إيعب .) قال المفسرون: يريدون الشياطين حيث اطاعوهم فى [eo قرینه قرآنی: یس ۶۱-۶۰ ( الم اعهد الیکم یا بنی آدم أن لاتعبدوا الشیطان انه لکم عدو مبین) < لاتعبدوا - لانطيعوا الناطق يؤدى عن الشيطان فقد عبد الشيطان. ‎I SH SU‏ قاس بم بذ من نفسق جؤضا بهرروى از منظر اميرمومنان انسان با بندكى و طاعت خداء آزاد و با آزاد كذاشتن نفس و اميال خوده برده و زندانى خواهد شد. 

صفحه 18:
‎)٩‏ خداشناسی؛ عامل پیشرفت علوم و دانشها ‏* از حیث انگیز © فرد موحد چهان را کتاپ تکوینی میداند که در واقع با اکتشافات و اختراعات خود به شرح و تب ‎ ‏کتاب و توصیف ‎ ‎geal ‎ ‏مولف حکیم آن پرداخته است. وجهان و قراعد موجود در آن برای او مجموعه ای منظم, حساب شده و بسیار انگیزه ای مضاعف برای تولید علم و کشف قوائین هستی دارد چرا که آنرا راهی برای شناخت بیشتر و بهتر خالق هستی می ‏اند و از اين رو به شرح بیشتر کتاب تکوین و هستی همت می گمارد. ‏آلبرت ماک کومب , جانورشناس آمریکا می گوید : ‏ای که در دنیای علم به وقوع می پیوندد صدها درجه بر استورای ایمانم می افزاید ایمان و اعتراف بشر به خداوند ‎Glan‏ و علوم نه تنها چنانکه کوته نظران می پندارند کاسته نمی شود بلکه با شنا و اسرار جدید و تماشای اين خلقت منظم و قوانین شگفت آور آن صدها هزار درجه افزون تر سر تعظیم و تقديس در براير ‏هر کشف ‎ ‏این موجودات تازه ‎ ‎ ‏قدرت و عظمت آفربدكار فرود مى آوريم و به عظمت و جلال و قيموميّت خداوندى وى واقف تر مى شويم . ‎ 

صفحه 19:
* از حیث اعتبار فرضیه های علمی: # باور توحیدی واعتقاد به عصمت و صدق تام کتب و رسولان الهی, نگرش دانشمندان را نسبت به فرضیات علمی برخاسته از وحی دگرگون می سازد. یعنی آن دسته از گزاره های قرآنی و روایی که ناظر به فرضیه های علوم فیزیکی و متافیزیکی می باشند. می تواند نرخ تولید علم و فن آوری را مضاعف نمایند. این مهم در فرضیه های علمی و روشهای تجربی او تاثیر بسزایی دارد. در تفکر توحیدی نه تنها علم از دين جداست نيست بلکه برای تکامل و رشد بیشتر خود دست نیاز خود را بسوی دین و وحی دراز کرده و محتاج آن است. ماکس پلانک: علم و دین مکمل یکدیگرند و به عقیده من هر شخص جدی و متفکر به اين امر متوجه می شود که اگر بنا باشد تمام تیروهای نفوس بشری در حال تعادل و هماهنگی با یکدیگر کار کنند لازم است که به عنصر دین در طبیعت خود معترف باشند و در پرورش آن یکوشند. پاننبرگ: یک جهان بینی علمی بدون وارد کردن الهیات ناقص است و فهم کامل جهان بدون ارجاع به خدا میسر اره رک: کتاب میراث اسلام؛ نوشته ۱۳ نفر از اساتبد انگلیسی؛ ترجمه مصطفی علم و سعید نفیسی کتاب علوم اسلامی و نقش آن در تحول علمی جهان؛ آلدومیه لی؛ ترجمه رضوی و علوی 

صفحه 20:
‎)٠١‏ تقويت ايمان و اراده برای انجام کارهای بزرگ و صبر در برابر املایمات و سختیهای زندگی ‏از آنجلیی که خداوند بی منتها و نامحدود بوده و شکست در او معنا ندارد, در زندگی فرد مومن و معتقد به خداوند نیز محدودیت و شکست راهی ندارد و همه حوادث و رخدادهای زندگی فرد می تواند برای او خیر, ثواب و پیروزی رقم خورد. ‏#نكته: تاثير تمامى موارد فوق در حوزه های فردی و فرافردی تمامی موارد دهگانه فوق می تواند در دو حوزه فردی و فرافردی (اجتماعی, سیاسی, اقتصادی. اخلاقی و ...) تاثیر گذار باشد. ‎ 

ای اپدهش خوبان داد از غم تنهایی دل بی تو بجان آدم وقت است هک باز آیی جلسه چهارم :اهمیت و کارکردهای خداشناسی مدرس :حامد پوررستمی هیئت علمی دانشگاه تهران(پردیس قم)، عنوان درس :آشنایی با منابع اسالمی -تفسیر موضوعی نهج البالغه ایمیلpurrostami@ut.ac.ir : هدف :آشنایی با نهج البالغه و مهمترین و بنیادیترین مفاهیم و معارف آن موضوع جلسه آینده: ‏مفاهیم در باب خداشناسی و اقسام و دالیل توحید سوال اهمیت و کارکردهای خداشناسی در حوزه های فردی و فرا فردی( :خانوادگی ،فرهنگی، اجتماعی ،سیاسی )... ،زندگی چیست؟ اهمیت و کارکردهای خداشناسی گام آغازین در دین و دینداری هدف آفرینش انسانها پایه و مبنای اصولی همچون نبوت ،امامت ،معاد و... پایه و مبنای فروعی همچون نماز ،روزه ،حج ،زکات ،و... آسایش و آرامش بندگان در حوزه های فردی و فرافردی: توحید و تحکیم حقوق اجتماعی ایمان پروری ،احسان گشایی ،و شیطان طردی آزادی و آزادگی و رهیدن از اسارت غیر(معنای «اله» و عبودیت): نقش خداشناسی در پيشرفت علوم و دانشها تقویت ایمان و اراده در انجام کارهای بزرگ و صبر در برابر نامالیمات و سختیهای زندگی اهمیت و ضرورت بحث يق بِهِ خطبه اولَ :أ َّولُ ِّ الدينِ َم ْعرِ َف ُت ُه َو َك َمالُ َم ْعرِ َفتِهِ ال َّت ْصدِ ُ ص لَ ُه َو َك َمالُ ال َّت ْصدِ يقِ بِهِ َت ْوحِ ُ يده و َك َمالُ َت ْوحِ يدِ ِه اإْل ِْخاَل ُ موضوع بحث:گام سوم خداشناسی؛ یگانه باوری )1آغاز دینداری :خداشناسی؛ (اول الدین معرفته) نکته :عبارت (االخالص له) می تواند ناظر به مرحله@ بعد از توحید نظری یعنی توحید عملی باشد. )2 هدف آفرینش :خداشناسی؛ در روایات داریم مراد از (لیعبدون) در آیه شریفه (ما خقلت الجن و االنس اال لیعبدون) یعنی (لیعرفون) یعنی جن و انس را نیافریدم جز آنکه مرا بشناسند .چرا که زندگی انسان زمانی معنا می یابد که انسان به سوی کمال و تعالی حرکت نماید و این مهم در پرتو آشنایی انسان با چشمه کمال و تعالی یعنی خداوند عالم میسر است .از رو می توان خداشناسی و توحید را از مهمترین اهداف آفرینش برشمرد. )3اصول دین بر محور توحید و بسوی توحید چرا اول دین معرفته؟ بنابراین تمام مبانی و معانی و اصول و فروع دین و حتی اخالق و احکام بر اساس توحید است .اگر دين را به ساختماني تشبيه كنيم كه داراي در و ديوار و سقف و پنجره و شيشه و نقاشي و روكاري و زيرسازي و غيره است ،بايد بگوييم :زيرسازي و زيربناي همه افكار و اخالقيات و دستورالعملهاي ديني خداشناسي است. )4فروع دین بر اساس توحید و بسوی توحید وص َّيتِي َفاهَّلل َ اَل ُت ْشرِ ُكوا بِهِ َشيًائْ َو خطبه َ :149أ َّما َ ِ ُم َح َّمداً (ص) فَاَل ُت َض ِّي ُعوا ُس َّن َت ُه َأقِي ُموا َه َذ ْينِ الَعْ ُمو َد ْينِ َو َت ْش ُر ُدوا؛ َبْاح ْينِ َو َخاَل ُكمَذ ْ ٌّم َما لَم ْ َأ ْوق ُِدوا َه َذ ْينِ الْ ِمص َ وصيت من نسبت به خدا ،آن كه چيزى را شريك ا ّما ّ خدا قرار ندهيد ،و نسبت به پيامبر صلّى اهّلل عليه و آله و سلّم اين است كه @،س ّنت و شريعت او را ضايع نكنيد. اين دو ستون محكم را بر پا داريد و اين دو چراغ را فروزان نگهداريد و تا آن زمان كه از حق منحرف نشدهايد ،سرزنشى نخواهيد داشت .ت دشتی چرا عمود نبوت در کنار توحید؟ ُون نُ ْؤم ُِن ب َِبع ٍضْ َو ون َأ ْن ُيف َِّر ُقوا بَيَنْ اهَّلل ِ َو ُر ُسلِهِ َو َي ُقول َ يد َ ون بِاهَّلل ِ َو ُر ُسلِهِ َو ُيرِ ُ ين َي ْكف ُُر َ نساء :150،إ َِّن الَّذِ َ ون َأنَي ْ َّتخِ ُذوا بَيَنْ ذل َ ال اولئک هم الکافرون حقا؛ ِك َسبِي ً يد َ نَ ْكف ُُر ب َِبع ٍضْ َو ُيرِ ُ همانا كسانى كه خدا و پيامبرانش را انكار مىكنند ،و مىخواهند ميان خدا و رسوالنش جدايى قائل شوند، و مىگويند :ما به برخى ايمان داريم و به برخى نداريم ،و مىخواهند بين اين دو ،راهى [جدا] بگيرند،آنان در حقيقت كافرند ،و ما براى كافران عذابى خفّتبار آماده كردهايم. و اگر این جدایی میان قرآن(خدا) و سنت(رسولش) رقم خورد ،اراده خدا و آیات قرآن او نیز پیروی نخواهد شد. نکته مهم :توحید نظری و عملی در گرو والیت .راه توحید از والیت می گذرد * در آل یاسین خطاب به امام زمان :السالم علیک یا باب اهلل و دیان دینه یعنی امام معصوم باب ورود به وادی توحید است. امام رضا(ع) :شرط آرامش در قلعه توحید؛ والیت (ال اله اهلل حصنی فمن دخل حصنی امن من عذابی) البته (به شروطها و انا من شروطها) األمالي ،الشيخ الطوسي،ص589 خطبه :152همانا امامان دين ،از طرف خدا ،تدبير كنندگان امور مردم و كارگزاران آگاه بندگانند ،كسى به بهشت نمىرود جز آن كه آنان را شناخته ،و آنان او را بشناسند ،و كسى در جه ّنم سرنگون نگردد جز آن كه منكر آنان باشد و امامان دين هم وى را نپذيرند .امام باقر(ع):تنها آنکس خداوند را می شناسید و می پرستد که خدا و امامش را از میان ما اهل بیت بشناسد شاهر ا ه و الیت )5آسایش و آرامش بندگان در حوزه های فردی و فرافردی: ون ِإلَى َم َن َعتِهِ َ ،و َو َقدَج ْ َعلَ اهَّلل ُ َعهَدْ ُه َو ِذ َّم َت ُه َأمًانْ َأفَضْا ُه بَيَنْ الْع َِبا ِد ب َِرحَمْتِهِ َ ،و َحرِ يم ًا َي ْس ُك ُن َ ون ِإلَى جِ َوارِ ِه ؛ خداوند عهد و پيمانى كه با نام او شكل مىگيرد با رحمت خود َيسَتْف ُ ِيض َ مايه آسايش بندگان ،و پناهگاه امنى براى پناه آورندگان قرار داده است ،تا همگان به حريم أمن آن روى بياورند .نامه 53ت دشتی (الذين آمنوا و لم يلبسوا ايمانهم بظلم اولئك لهم االمن)؛ انعام 82 یعنی پایبندی به اندیشه توحیدی و لوازم آن باعث می شود مردم با آرامش@ و امنیت خاصی در قلعه مستحکم الهی قرار گیرند. (افضا) ناقص واوی و همراه با حرف اضافه (باء) به معنای رساندن و اعطا کردن(فرهنگ الروس) اما دیگران لغویون ذیل واژه آورده اند :الفاء و ضاد و الحرف المعتل اصل صحیح یدل علی انفساح فی شیء و اتساع .ومن ذلک الفضاء :المکان الواسع .مقاییس@ اللغه ابن فارس و همین معنا در صحاح جوهری. با توجه به بار معنایی فوق استنباط می شود خداوند می خواهد با پیمانهای برآمده از توحید، نوعی وسعت ،فراخی و آزادگی را میان زندگی بشر بوجود آورد. واژه حریم بر وزن فعیل به معنای اسم مفعولی یعنی بسیار نهی شده و بازداشت شده فراهیدی می نویسد :وحريم الدار :ما أضيف إليها من حقوقها ومرافقها و حريم البئر :ملقى النبيثة والممشى على جانبيها ونحو ذلك وحريم النهر :ملقى طينه والممشى على حافتيه .والحريم :الذي حرم مسه فال يدنى منه .وكانت العرب إذا حجوا ألقوا الثياب التي دخلوا بها الحرم فال يلبسونها ما داموا في الحرم .حریم خانه یعنی محدوده ای که بر اساس حقوق و اقتضاات خانه به آن اضافه می گردد.و ... ر.ک:كتاب العين -الخليل الفراهيدي ج 3ص .222 با توجه به مطالب فوق چنین بر می اید که مراد از (حریما یسکنون الی منعته) آن است که دژ توحید همانند یک منطقه ممنوعه و حفاظت شده ای است که خداوند با حکمت و قدرت خود بندگان را در آن جای داده و بدین وسیله آنها خواهند توانست زندگی امن و خوشی را داشته باشند. روان شناسان مى گويند در زمان ما بيمارى روانى و ناراحتى روحى بيش از هر زمان ديگر است .و يكى از عوامل اين بيمارى احساس نگرانى است؛ نگرانى از حوادث آينده ،نگرانى از مرگ ،نگرانى از جنگ و نگرانى از فقر و شكست و. ... کارل یونگ روانکاو مشهور سوئیسی بیماری غالب بیماران خود را فقدان نگرش الهی و آسمانی به حیات و زندگی می دانست. )6توحید و تحکیم حقوق اجتماعی ِين فِي َم َعاقِدِ َها َمْة الْ ُم ْسلِمِ َعلَى الْ ُح َر ِم ُك ِّل َها َو َش َّد بِاإْل ِْخاَل ِ َ و ف ََّضلَ ُحر َ ص َو ال َّت ْوحِ يدِ ُح ُق َ وق الْ ُم ْس ِلم َ ون م ِْن ل َِسانِهِ َو يَدِ ِه ِإاَّل بِالَحْق؛ خداوند احترام مسلمان را از تمام آنچه فَالْ ُم ْسل ُِم َمنَس ْل َِم الْ ُم ْس ِل ُم َ در پيشگاهش محترم است باالتر شمرده ،و حفظ حقوق مسلمانان را بوسيله اخالص و توحيد، تضمين كرده است «مسلمان كسى است كه مسلمانان از زبان و دستش در امان باشند ،مگر آن جا كه حق اقتضاء كند» ت فیض .این سخن دو پیام دارد: ‏باالترین حرمت که نباید آنرا شکست و خرد کرد ،حرمت مسلمان و حقوق اوست. ‏راهکار حفظ این حرمت و حقوق ،توحید و اخالص است. به هر روی اگر فرد اراده خدا را در تعامل با خلق بداند و به آن عمل کند ،حقوق دیگران را نیز حفظ نموده است .به عبارت دیگر همیشه با بندگی و اطاعت از خالق حق مخلوق حفظ می شود اما ممکن است با طاعت مخلوق حق مخلوق حفظ نشود. شاید اخالص و توحید ناظر به دو مرتبه از خداشناسی باشند که در شرح خطبه اول نهج البالغه گذشت. )7توحید؛ ایمان پرور ،احسان گشا ،رضایت آور و دور کننده شیطان َهْد َأ ْن اَل ِإلَ َه ِإاَّل اهَّلل ُ َوحَدْ ُه اَل َشرِ َ َتْحن ًا إ ِْخاَل ُص َها، ‏خطبه َ 2و َأش ُ يك لَ ُهَ ،ش َها َد ًة ُمم َ اص َها ،نَ َت َم َّس ُ ك بِ َها َأبَداً َما َأبَقْانَاَ ،و نَ َّدخِ ُر َها أِل َ َهاوِ يلِ َما َيلَقْانَاَ ،ف ِإنَّ َها ُمعَتْ َقداً ُم َص ُ الشيَطْانِ ؛ و گواهى َحْر ُة َّ َعزِ ي َم ُة اإْل ِي َمانِ َ ،و َفات َِح ُة اإْل ِ حَسْانِ َ ،و َمرَضْا ُة َّ الرحَمْنِ َ ،و َمد َ مىدهم كه جز خداى يكتاى بى شريك ،معبودى نيست ،شهادتى كه اخالص آن آزموده و پاكى و خلوص آن را باور داريم و تا زندهايم بر اين باور استواريم ،و آن را براى صحنههاى هولناك روز قيامت ذخيره مىكنيم ،زيرا شهادت به يگانگى خدا ،نشانه استوارى ايمان ،باز كننده درهاى احسان ،مايه خشنودى خداى رحمان ،و دوركننده شيطان است. مدت زندگى دنيوىاش براى كارهاى مهم و آمادگى يافتن به وسيله آنها اين فراز از سخن امام (ع) اشاره به اين است كه انسان در ّ تمسك به توحيد و ذخيره ساختن آن براى آخرت با چهار وصف تمسك جويد و سپس دليل ّ براى شدايد قيامت الزم است به توحيد ّ توضيح داده شده است. ّ اول -عقيده ايمانى و عزم راسخى است كه خداوند تعالى از بندگان خويش خواسته است .عالوه بر اين آنچه از شريعت از قواعد و فروع آن رسيده است شاخههاى توحيد و توابع و متم ّمها و امورى است كه ما را بر اسرار توحيد و رسيدن به اخالص در توحيد يارى مىدهد. د ّوم -كلمه توحيد كليد نيكوكارى است ،زيرا آن ا ّول كلمهاى است كه با آن باب شريعت باز مىشود و بنده خدا براى پيمودن راه اخالص به وسيله افاضه احسان خدا و نعمتهاى پياپى او آماده مىشود .چنان كه توحيد ّاولين خواسته خدا از بندگان است و در فطرت آنها سرشته و بر زبان انبياى خود نيز جارى ساخته ،آخرين چيزى است كه انسان را به اخالص مىرساند و سعادت آخرت او را تأمين مىكند. سوم -كلمه «توحيد» باعث رضايت رحمان است و اين كه كلمه توحيد رضايت پروردگار را جلب مىكند امرى است روشن ،زيرا ّ  منور شدهاند و نيز توحيد خوشنودى خدا را فراهم مىكند و سبب نزول رحمت كامل حق و مزيد نعمت بر اشخاصى است كه با آن ّ خشم خدا را از انسان برطرف مىكند چنان كه پيامبر فرمود« :بر پيكار با كافران مأمور شدهام تا ال اله اال اهَّلل بگويند«»»... چهارم -كلمه توحيد موجب طرد و راندن شيطان است و اين نيز بخوبى روشن است ،زيرا نهايت تالش شيطان ايجاد شرك ظاهر يا خفى است و كلمه توحيد ضد خواست شيطان است .ظاهر كلمه توحيد ظاهر دعوت شيطان را دفع ،و باطن كلمه توحيد باطن خواست او را ريشهكن مىكند ،و چنان كه شرك داراى مراتب بىنهايت است ،اخالص در كلمه توحيد نيز بىنهايت است .هر مرتبهاى كه از سلوك در اخالص پيموده شود در مقابل آن مرتبهاى از شرك سقوط مىكند و تالش شيطان در ايجاد آن مرتبه از شرك باطل «ربَّنا ال ُتزِ غْ ُقلُوبَنا بَعَدْ ِإذْ@@ مىشود تا اخالص به قدر امكان كامل شود و بنيانهاى شيطان كاماًل نابود شده و هنگام تالوت اين آيهَ : َمْة ِإنَّ َ اب»«» ،شيطان كاماًل رانده و مأيوس مىشود. َل ْدنَكْ َرح ً َه َديَتْنا َو َهبَل ْنا ِمن ُ ك َأنَتْ الَوْ َّه ُ ترجمه شرح نهجالبالغه(ابنميثم) ،ج ،1صفحهى 479و 478 )8آزادی و آزادگی و رهیدن از اسارت غیر(معنای «اله» و عبودیت): اله = مطاع قرینه لغوی :اله= معبود (العین و)... عبد :خضوع – تذلل -اطاعت مجمع البحرین ذیل عبد( :بل کانوا یعبدون الجن )...قال المفسرون: یریدون الشیاطین حیث اطاعوهم فی عبادة غیر اهلل قرینه روایی :الكافي،شيخ الكليني ج ،2ص : 398 امام صادق(عليه السالم) قال :من أطاع رجال في معصية فقد عبده. الكافي ،شيخ الكليني ج 6ص :434امام باقر(عليه السالم) قال :من أصغى إلى ناطق فقد عبده فإن كان الناطق يؤدي عن اهلل عزوجل فقد عبد اهلل وإن كان الناطق يؤدي عن الشيطان فقد عبد الشيطان. قرینه قرآنی :یس :61-60 ( الم اعهد الیکم یا بنی آدم ان التعبدوا الشیطان انه لکم عدو مبین) = التعبدوا = التطیعوا ك عِ َوض ًا ِن َنفْسِ َ الرغَ ائِب َف ِإن َ ُل َدن َِّيةٍ َو ِإ ْن َسا َق ْت َ نامه َ :َ 31أكْ رِ ْم َنف َْس َ َّك ل َْن َت ْع َت َ ك َع ْن ك ِّ اض ب َِما َت ْب ُذ ُل م ْ ك ِإلَى َّ َك اهَّلل ُ ُح ّرا ك َو َق ْد َج َعل َ َو اَل تَكُ ْن َع ْب َد غَ ْيرِ َ بهرروی از منظر امیرمومنان انسان با بندگی و طاعت خدا ،آزاد و با آزاد گذاشتن نفس و امیال خود ،برده و زندانی خواهد شد. )9خداشناسی؛ عامل پيشرفت علوم و دانشها از حیث انگیزه: فرد موحد جهان را کتاب تکوینی میداند که در واقع با اکتشافات و اختراعات خود به شرح و تبیین این کتاب و توصیف مولف حکیم آن پرداخته است .وجهان و قواعد موجود در آن برای او مجموعه ای منظم ،حساب شده و بسیار دقیق است و انگیزه ای مضاعف برای تولید علم و کشف قوانین هستی دارد چرا که آنرا راهی برای شناخت بیشتر و بهتر خالق هستی می اند و از این رو به شرح بیشتر کتاب تکوین و هستی همت می گمارد. آلبرت ماك كومب ،جانورشناس آمريكا مى گويد : هر كشف تازه اى كه در دنياى علم به وقوع مى پيوندد صدها درجه بر استوراى ايمانم مى افزايد ايمان و اعتراف بشر به خداوند با معرفت به اين كشفيات و علوم نه تنها چنانكه كوته نظران مى پندارند كاسته نمى شود بلكه با شناختن اين موجودات تازه و اسرار جديد و تماشاى اين خلقت منظم و قوانين شگفت آور آن صدها هزار درجه افزون تر سر تعظيم و تقديس در برابر قيموميت خداوندى وى واقف تر مى شويم . قدرت و عظمت آفريدگار فرود مى آوريم و به عظمت و جالل و ّ  از حیث اعتبار فرضیه های علمی: باور توحیدی واعتقاد به عصمت و صدق تام کتب و رسوالن الهی ،نگرش دانشمندان را نسبت به فرضیات علمی برخاسته از وحی دگرگون می سازد .یعنی آن دسته از گزاره های قرآنی و روایی که ناظر به فرضیه های علوم فیزیکی و متافیزیکی می باشند ،می توانند نرخ تولید علم و فن آوری را مضاعف نمایند .این مهم در فرضیه های علمی و روشهای تجربی او تاثیر بسزایی دارد. در تفکر توحیدی نه تنها علم از دین جداست نیست بلکه برای تکامل و رشد بیشتر خود دست نیاز خود را بسوی دین و وحی دراز کرده و محتاج آن است. ماکس پالنک :علم و دین مکمل یکدیگرند و به عقیده من هر شخص جدی و متفکر به این امر متوجه می شود که اگر بنا باشد تمام نیروهای نفوس بشری در حال تعادل و هماهنگی با یکدیگر کار کنند الزم است که به عنصر دین در طبیعت خود معترف باشند و@ در پرورش آن بکوشند. پاننبرگ :یک جهان بینی علمی بدون وارد کردن الهیات ناقص است و فهم کامل جهان بدون ارجاع به خدا میسر نیست. دراین باره ر.ک :کتاب میراث اسالم؛ نوشته 13نفر از اساتید انگلیسی؛ ترجمه مصطفی علم و سعید نفیسی کتاب علوم اسالمی و نقش آن در تحول علمی جهان؛ آلدومیه لی؛ ترجمه رضوی و علوی  )10تقویت ایمان و اراده برای انجام کارهای بزرگ و صبر در برابر نامالیمات و سختیهای زندگی از آنجای@ی که خداون@د بی منته@ا و نامحدود بوده و شکست در او معن@ا ندارد ،در زندگی فرد موم@ن و معتق@د ب@ه خداون@د نی@ز محدودی@ت و شکس@ت راه@ی ندارد و همه حوادث و رخدادهای زندگی فرد می تواند برای او خیر ،ثواب و پیروزی رقم خورد. ‏نکته :تاثیر تمامی موارد فوق در حوزه های فردی و فرافردی تمامی موارد دهگانه فوق می تواند در دو حوزه فردی و فرافردی (اجتماعی ،سیاسی ،اقتصادی ،اخالقی و )...تاثیر گذار باشد.