ایفای نقش

ایفای نقش

اسلاید 1: فرايند هاي مرتبط با ايفاي نقش ابهام نقش: ابهام نقش می تواند به واکنش های متناقض، احساسات تنش، کاهش اعتماد به نفس و نارضایتی در فرد منجر می شود. این حالت زمانی برای یک فرد پیش می آید که او فاقد اطلاعات کافی برای انجام فعالیتهای مربوط به نقش خود باشد. بعقیده برخی از محققین انجام دهندگان نقش بایستی شش نوع اطلاعات اساسی را داشته باشند تا کمتر دچار ابهام نقش شوند که عبارتند از:چه انتظاراتی از دیگران داشته باشند.اطلاع از فعالیت هایی که لازمه ی انجام این انتظارات است.انجام دهندگان نقش ها بایستی نتایج انجام فعالیت ها و رفتار با افراد دیگر را بدانند.دارندگان نقش از رفتار ها و گرایش هایی که پاداش داده یا مجازات دارند، مطلع باشند.انجام دهندگان نقش باید احتمال دریافت پاداش ها یا مجازات ها را برای رفتار ها و نوع آنها را تشخیص دهند.تعیین نوع رفتارها و یا گرایشی است که نیاز های شخصی آن ها را ارضا می کند و یا ناکام می گذارد.

اسلاید 2: فرايند هاي مرتبط با ايفاي نقش افراط نقش(کمی و کیفی): هنگامی که افراد برای کارهای خود با محدودیت های زیادی از قبیل محدودیت زمانی روبرو هستند و از طرفی حجم کار آن ها نسبت به زمان تعیین شده بسیار زیاد است، آنها از نظر کمی بایستی نقش بالایی را ایفا کنند، که ممکن است در حد توان آن ها نباشد و نتیجتا دچار فشار عصبی گردند. افراط نقشی کیفی در اثر انباشته شدن مسئولیت های گوناگون بر دوش افراد ایجاد می شود. برخی از مشاغل خود ماهیتا دارای مسئولیت های سنگینی هستند که ممکن است این مسئولیت ها فشارهای عصبی را برای شاغلین آنها همراه داشته باشد.تفریط نقش:تفریط نقش هنگامی پیش می آید که افراد کار کمی برای انجام دادن داشته باشند یا کار آنها روتین و یکنواخت باشد. تفریط نقش می تواند هم کمی و هم کیفی باشد. بدین معنی که هنگامی که افراد مدت زمان زیادی وقت داشته باشند و مار اندکی را انجام دهند تفریط کمی پیش می آید و هنگامی که افراد انگیزه ی فکری برای امحام کارهای تکراری نداشته باشند و توانایی آن ها بیش از کاری باشد که انجام میدهند، تفریط کیفی نقش ایجاد شده است.

اسلاید 3: تعارض نقش:تعارض نقشی حالتی است که در آن اعضای سازمان در وضعیتی قرار می گیرند که میبایست چند وظیفه ی متضاد و متعارض را انجام دهند و یا این که از آنها خواسته شود که دو یا چند هدف متعارض را دنبال کنند که این وضعیت باعث ایجاد تداخل در میان نقش ها می گردد. تعارض نقش انواع مختلفی دارد وموجب مشکلات زیادی نظیر استرس، اضطراب، خستگی و ... می شود. در بعضی مواقع تعارض نقش هنگامی پیش می آید که یک فرد از ایفا کننده ی یک نقش، انتظارات متعارضی داشته باشد.( سینایی علی، 1383)مثل یک مادر عاطفی و مهربان که باید در سازمان نقش یک‌ مدیر(مستلزم قدری خشونت)داشته باشد.فرايند هاي مرتبط با ايفاي نقش

اسلاید 4: پايگاه اجتماعي= موقعيت و جايگاهي كه فرد در گروه احراز مي كند . (کتاب) اما در تعبیر وسیعتر، اصطلاحی است که به تفاوت‌های میان گروه‌های اجتماعی از نظر احترام یا اعتبار اجتماعی اطلاق می‌گردد. پایگاه به ارزیابی‌های ذهنی افراد از اختلافات اجتماعی بستگی دارد و همیشه از درآمد و دارایی نشئت نمی‌گیرد.پایگاه به وسیلهٔ شیوه‌های گوناگون زندگی گروه‌ها تعیین می‌گردد. یاپايگاه آن اعتبار اجتماعی و جايي است كه هر كس در ساخت اجتماعي اشغال مي‌كند و آن را حفظ يا سعي در نگاهداري آن در نظر ديگران دارد. بنابراين جايي كه يك فرد خاص در نظامي مخصوص و در زماني معين اشغال مي‌كند، پايگاه او در قبال اين نظام خوانده مي‌شود.نکته: پايگاه اجتماعي را شماري از عوامل نظیر شغل، مالكيت ارضي درآمد، قدرت و تعلق قومي ایجاد می کند. پايگاه اجتماعي در حالي كه معلول عواملي است، خود سبب و عامل گردهم آيي و شكل پذيري و تدوين گروه‌ها، قشرها و طبقات اجتماعي استپايگاه اجتماعي نقش= ارزشى است که يک گروه اجتماعى براى يک نقش اجتماعى قائل است . به عبارت ديگر وقتى نقشى اجتماعى فرد در گروه يا جامعه، با نقش‌هاى ديگر مورد ارزش‌گذاري و مقايسه قرار گيرد و برحسب درجه اهميت رتبه‌بندي گردد، پايگاه و موقعيت آن نقش معلوم شود. پس پايگاه اجتماعى يک نقش، ارزش‌گذاري ، اجتماعى آن نقش است. که هر جامعه‌اى مطابق مقتضيات خود آنها را رتبه‌بندي مى‌کند. مثلاً نقش يک آموزگار، دبير، استاد دانشگاه، پزشک، کارگر، دهقان يا يک راننده با هم فرق دارد و پايگاه اجتماعى آنها متفاوت است. برخى مهم‌تر و از پايگاه اجتماعي بالاترى برخوردار هستند و برعکس. که البته عواملى در اين مورد مؤثر هستند. پايگاه اجتماعيمثل :پایگاه اجتماعی دهقانان ، مهندسین ، نظامیان ، اساتید دانشگاه ، دانش آموزان و دانشجویان

اسلاید 5: انواع پايگاه اجتماعيپايگاه انتسابي يا محول پايگاهی که نتيجه موقعيتي است كه فرد در آن متولد مي‌شود. در بعضي از نظام‌ها، مواضع بر اساس آنچه كه شخص هست (سن، جنس، پيوندهاي خويشاوندي فرد و دين)، تعيين مي‌شود.پايگاه اكتسابي يا محقق : پايگاهی که نتيجه تلاش فردي است. در برخی از نظام‌ها مواضع بر حسب آنچه كه شخص مي‌تواند انجام بدهد، تعيين مي‌شود.  نکته: پايگاه‌هاي انتسابي و اكتسابي پايگاه‌هاي آرماني هستند. اما عملاً در جوامع تبعیض­گر آميزه‌اي از اين دو نوع وجود دارد. مثل رياست يك شركت بزرگ پايگاه اكتسابي است ولي در عمل شرط جنس (مرد بودن) و شرط نژاد (سفيد) براي به دست آوردن آن ضروري است.پايگاه‌هاي خود به خودي:  پايگاه‌هايي هستند كه به­طور خود­به­خود و بنا بر ارتباط‌هاي خاصي كه برخي از مردم با يكديگر دارند، به وجود مي‌آيد. براي مثال در يك گروه، دوستانه يك نفر ممكن است لقب دلقك و ديگری لقب نابغه داشته باشد. اين پايگاه‌ها شالوده رسمي و قانوني ندارند بلكه به خاطر بعضي خصلت‌هاي فردي به افراد داده مي‌شوند.پايگاه متجانس:   اگر پايگاه‌هاي متفاوتي كه فرد در اختيار دارد با هم همگن باشد به آنها پايگاه متجانس مي‌گويند. معمولاً تجانس پايگاهي بيشتر در جوامع سنتي و روستايي مشاهده مي‌شود زيرا در چنين جوامعي فرد با اعتبار نسبتاً يكساني شناخته مي‌شود.

اسلاید 6: هر نوع نقش اعم از رسمی و غیر رسمی می تواند یک پایگاه اجتماعی به وجود آورد . * همه پایگاه های شخصی دارای اهمیت یکسانی نیستند و به پایگاهی که اهمیت زیادی داشته باشد پایگاه برتر می گویند. این پایگاه بر روی دیگر پایگاه تاثیر می گذارد ؛ مثلا ثروتمند بودن می تواند بر روی سایر موقعیت هایی که فرد در جامعه به دست می آورد مثل میزان تحصیلات ، بعد خانواده ، سبک زندگی و ... تاثیر تعیین کننده ای داشته باشد. * پایگاه خود به خودی: پایگاه هایی هستند که طور خود به خود بنا بر ارتباطات خاصی که برخی از مردم با یکدیگر دارند به وجود می آیند ، برای مثال ممکن است در یک گروه دوستی یک نفر لقب دلقک و نفر دیگر لقب دیگری را دریافت کند . این پایگاه ها شالوده و اساس قانونی و رسمی ندارد و در جایی نیز ثبت نشده اند . بلکه به خاطر خصلت های فردی به افرادی داده می شود . www.morteza-talaei.com

اسلاید 7: 1- نقش ها از ویژگی های سازنده جوامع که در آن فرد رشد می کند و زندگی می کند تاثیر می پذیرد. 2- پیوندهای میان مردم یک جامعه ، معمولا از طریق شبکه روابط خاص و معین ساخته می شود . مثل : یک دانشجو علاوه بر ارتباط با همکلاسی ها با استاد ، واحد انتشارات و ... نیز در ارتباط است. 3- شبکه های اجتماعی که افراد را به یکدیگر پیوند می دهند ، نامریی هستند و اصطلاحا به آن ساخت اجتماعی می گویند. www.morteza-talaei.comحقایق بنیادین نقش و پایگاه های اجتماعی

اسلاید 8: ساخت اجتماعی=به مجموعه روابط و پیوندهایی گفته می شود که میان افراد و گروه ها و طبقات مختلف یک جامعه برقرار است و نقش ها و پایگاه ها و نهادهای اجتماعی عناصر بنیادی این ساخت هستند که براساس روابط بین آن ترتیب و تنظیم می یابند. یامجموعه يا كلي اجتماعي که متشكل از اجزائي سازمان يافته، كم و بيش وابسته بهم و داراي پيوندي بادوام با يكديگر.ویژگی های ساخت اجتماعي 1- كليت و تماميت كه قابل تجزيه به عناصر و اجزاء خود نيست؛2- تغيير و تبديل؛3- داشتن نظام داخلي كه خودش را تنظيم مي‌كند.مفاهیم مرتبط با نقش و پایگاه اجتماعی:ساخت اجتماعی

اسلاید 9: تفکیک اجتماعی=تقسیم بندی بر اساس تمایز نقش ها و کارکردهای اجتماعی برای بقاء و حیات جامعه ضرورت دارد. نکته: فرهنگ در ایجاد تفکیک اجتماعی همانند آموزش و پرورش جامعه را به سوی کسب مهارت های لازم سوق می دهد. منظور از تفکیک اجتماعی : متمایز کردن افراد بر اساس تمایز در نقش های اجتماعی و کارکردهای آن و نیز پایگاه اجتماعی است . مفاهیم مرتبط با نقش و پایگاه اجتماعی:تفکیک اجتماعی

اسلاید 10: www.morteza-talaei.comنقش، پایگاه و فشار روانیمطالعات نشان می‌دهد،کمتر نقش یا پایگاه اجتماعی را می‌توان یافت که با خود بار فشار عصبی اعم از کم یا زیاد بهمراه نداشته باشد. از جمله نقشهای پر فشار عصبی، می‌توان به مسؤولین کنترل ترافیک هوایی،اکثریت مشاغل مربوط به پلیس، مشاغل‌ جراحی، کارمندان آتش‌نشانی‌ها،مشاغل خلبانی،مدیران تیم‌های فوتبال حرفه‌ای، اکثریت مدیران سطوح مختلف مدیریتی و به طور کلی مشاغلی را که نیاز به شدت، دقت و کیفیت بالایی دارند، اشاره کرد.

اسلاید 11: فشار روانی یا استرس مفهومی است که امروزه بواسطه بروزعوامل متعددی در جامعه کاربرد زیاد ی دارد. وقتی که در یک موقعیت ناهنجار قرار می‌گیریم،سرخورده می‌شویم یا مورد ملامت‌ قرار می‌گیریم،هنگامی که با خودمان در تضاد می‌افتیم و مجبور می‌شویم از نشان دادن واکنش‌ طبیعی صرف‌نظر کنیم،زمانی که احساس‌ می‌کنیم در عرصه شغلی،زناشویی یا اجتماعی، حقمان پایمال شده است. گیرکردن در یک ترافیک سنگین،انتظار در صف خرید آذوقه،اخراج شدن از کار،یا شکست در زندگی زناشوئی،نمونه‌هایی از موقعیت‌هایی هستند که زاینده فشار عصبی‌ می‌باشند.فشار روانی وارده بر افراد در نقش و پایگاه اجتماعی خود دارای علل متعددی است1- فشارهای روانه ناشی از عوامل محیط بیرونی از قبیل خانواده و مشکلات مربوط به آن، فشارهای مالی(تورم، گرانی، رکود) ،اجتماعی(برخوردهای ناصحیح دیگران، توفیق افراد فرصت طلب در جامعه) و همچنین بی ثباتی های سیاسی و عدم ثبات قوانین ومقررات در کشور و سازمان ها 2- فشارهای عصبی ناشی از شغل، جایگاه اجتماعی، تعارض و ابهام نقش و عوامل اجتماعی نظیر همکاران، تهدید روسا و (ضرب الاجل زمانی برای تکمیل وظایف و پروژه ها، فشار فزاینده روسا، فشارهای فزاینده از طرف همکاران، تعهد و الزام در مورد انجام وظایف و ...)3- فشارهای ناشی از تغییر پایگاه اجتماعیفشار روانی و نقش-پایگاه اجتماعی

اسلاید 12: مرحله فشار عصبی:فرایند فشار عصبی در بدن انسان مراحل خاصی را طی می کند که این مراحل هریک دارای علائم و عکس العمل های جسمی خاصی است. هانس سلیه که برای اولین این مراحل را کشف کرد. ای مراحل عبارتند از1- واکنش اخطار: با ایجاد فشار عصبی غذه ای به نام آدرنال شروع به ترشح آدرنالین می کند و موجب ریختن آن در خون می شود که موجب ضربان بیشتر قلب، سردی در دست و پا، نفس نفس زدن، رقیق شدن خون و ...2- مرحله مقاومت: در این مرحله در صورتی که عوامل فشار زا از میان نرفته باشند بدن عملا در مقابل آن تهییج میشود و ذخایر موجود خود را مورد استفاده قرار می دهد تا با فشار مقابله کند. در صورتی که این مرحله طولانی گردد بدن از انرژی های لازم و مورد نیاز خود تهی گردیده و مستعد تمام بیماری ها می گردد. بیماری هایی از قبیل خونریزی دستگاه گوارش و نظایر آن.مرحله فرسودگی:در این مرحله بدن به دلیل فشار عصبی بیش از اندازه، در مقابل بیماری های مختلف آسیب پذیر می شود و راهی برای پیشگیری از آن وجود ندارد و لی می توان دامنه ی فشار های عصبی را کاهش داد ولی نمیتوان آن را کاملا حذف کردفشار روانینقشپایگاه اجتماعیفشار روانی عامل به خطر انداختن سلامت جامعه

اسلاید 13: آثار رفتارینشانه‌های رفتاری فشار روانی غالبا بصورت بی‌خوابی،اختلال در اشتها به غذا (کم‌غذایی یا اشتهای کاذب)،شتابزدگی در صحبت کردن،بیقراری، بی احساسی، پرخاشگری، افسردگی، اضطراب می‌باشد.در محل کار نیز آثار رفتاری آن بصورت تاخیر،غیبت،تعارض،بی‌علاقگی به کار،ترک شغل، کج خلقی، کاهش عزت نفس، عدم اعتماد به دیگران، نگرانی مشاهده‌ می‌شود.اثرات فيزيكيسردرد ، افزايش فشار خون ، دردهاي پشت گردن زخم معده ، افزايش فشار خون، ضربان قلب افزايش يافته،افزايش ميزان كلسترول خون، بيماريهاي قلبي و عروقي،خستگي جسماني اثرات سازمانيتصادف كاهش خلاقيت، غيبت، كارشكني خرابكاري،كندي عملآثار فشار روانی ناشی از نقش و پایگاه اجتماعی بر فرد

اسلاید 14: نتیجه گیری1- جامعه در قالب یک ساخت اجتماعی برخوردار از نقش و پایگاه اجتماعی است و افراد با برعهده گرفتن نقش هایی در جامعه سعی می کنند که در شکل دهی به ساخت اجتماعی جامعه کمک کنند. هرچند که برخی از نقش های افراد می تواند بلحاظ کیفی دارای کارکرد های مخل سلامت جامعه باشد که در این حالت با بخطر افتادن امنیت جامعه، آسیب های اجتماعی ظهور و بروز پیدا می کند.2- تفکیک نقشها در بستر فرهنگ است که صورت می گیرد. و عاملی در تمایز و انظابط اجتماعی نیز بحساب می آید. هرچند که در صورت عدم مدیریت تفکیک نقش ها و حاکم بودن دیدگاهای سنتی بر جامعه شاهد بی عدالتی و نبود چرخش طبقاتی در جامعه خواهیم بود که در صورت تحقق چنین امری بی نظمی و آشوب در جامعه شکل می گیرد . کشور هایی که در آن جابجایی نقشی و تغییر پایگاه اجتماعی به اسانی صورت میگیرد، از رشد و رفاه مطلوبی برخوردارند در چنین جوامعی آسیب های اجتماعی کمتری مشاهده می گردد و سلامت روانی عموم جامعه در حد مطلوبی قرار دارد.3- دانشجویان روانشناسی به این دلیل می بایست به امر یادگیری درس مبانی جامعه شناسی بپردازند که قالب عمده بیماری های روانی در بستر اجتماعی روی می دهد که درس مبانی جامعه شناسی مفاهیم مورد مطالعه ی خود را از آن وام گرفته است. یکی از این مفاهیم در کنار مفاهیم پیش آموخته، مفهوم نقش و پایگاه اجتماعی است. فرد در شغل و سازمان خویش و همچنین پایگاه اجتماعیش، با بیشترین مسائل روانی و کاری درگیر است و از این ناحیه دچار بیماری های روانی متعددی می گردد که در برخی موارد آثار جسمی بسیار خطرناکی نیز از خود برجا ی می گذارد لذا هرگونه آشنایی با نقش و پایگاه اجتماعی در آینده شغلی و کاری یک روانشناس تاثیر برجسته ای دارد و روانشناس قادر خواهد بود به مدد آموخته هایش از این درس کمک مفید و موثری به بیمار خود در تشخیص، درمانی و پیشگیری بیماری اش داشته باشد

اسلاید 15: فعالیت کلاسی1- تحلیل کنید که آیا تعارض و فشار نقشی زنان در خانواده (بعنوان همسری مهربان و مادری فداکار) و جامعه(بعنوان کارمندی نمونه و مسئول) میتواند به عامل مهمی در بی ثباتی نظام خانواده و نهایت ایجاد آسیب های اجتماعی و تولید بیماری های روانی، بدل گردد ؟ نکته: اعضای محترم گروه ها دقت داشته باشند که هفته ی آینده27 آبان ماه امتحان میان ترم از جلسه اول تا انتهای جلسه مذکور دارید. شیوه طراحی سوالات همچون امتحانات هفتگی ولی با این تفاوت که تعداد سوالات بالغ بر 60 عدد که20 درصد آن، از جلسه قبل بقیه از جزوه می باشد. بحث هفته آینده: گروه