صفحه 1:
بازآفرینی شهری قاهره
و
صفحه 2:
فاهره. پایتخت مصر و بزرگترین شهر آفریقا و میانه شرقی است و واقع
در اثرائة رود تيل و هر شمال عصر ميباشهه
شهر قاهره توسط حکومت فاطمیان مصر (31۲0015) در سال های
۹۶۹-۴ میلادی (۳۵۸-۳۶۲ هق) مجددا ساخته شد و نام القاهره
(۵1-00۱1810[۲2 -پیروز- بر آن نهاده شد.
www Africa.cgtn.com =)
صفحه 3:
در دورههای حکومست فاطمیان. یکسی از
کانون های پیشرفت آموزش در جهان اسلام بود. در نیمهی نخست قرن
بیستم. قاهره شهری ویلایی نشین با مجموعهای از بغهابود ما در ۵۰
سال اخیر. فشارهای ناشی از افزايش جمعیت و بلند مرتبه سازی در آن
به حدى رسيده است كه قاهره تبديل به یکی از بزرگ ترین و پیچیده
ترین شهرهای جهان شده است و جمعیت آن از سال ۱۹۵۲ م. به بعد.
به سه برابر افزایش یافته است؛ به طوری که امروزه قاهره جمعیتی
معادل ۱۷ میلیون تن رادر خود جای داده است.
وسمت شهر قاهره ۴۵۲ کیلومتر مربح و مرکز تاریخی آین که مورد
باززنده سازى قرار كرفته جهاركيلومتر مربع است.
صفحه 4:
معرفی محدوده مورد بررسی
محله دربالاحمر در مرکز تاریخی قاهره واقع شده است. دربالاحمر منطقهای متراکم و
(محله درب الاحمر)
ادر بش تاريخى قاهره است و مشهور به ععليت و
داد و ستد مواد مخدر بوده است. شهر قاهره با وجود بهره مندى از استعداد و فرصتهايى قابل توجه همجون غناى معمارى و برخوردارى از
معمارى اسلامى ارزشمند. واقع شدن يادمانهاى عمده در نزديكى يكديكر و كردآمدن طبيعى آنها و وجود يكبارجكى اجتماعى ميان اقشار مختلف
آن با مشكلات فراوانى روبرو بوده است. همجون:
عدم وجود محدودهاى iol براى حفاظت و احباء در جارجوب برنامهاى سازمان يافته از سوى دولث و يا سابر تهادها
زيرساختهلى شهرى, به خصوص حل تشده ماندن معضل أبهاى سطحى يكى از مهمثرين عوامل ويراتى سريع يادماتها و بناها
عدم توجه به شهر تاريخى با تمركز قدرث و ثروت در خارج از شهر تاريخى و وجود اجتماعات محلى بدون استطاعت مالى
هم بوشانى و تداخل مسئولیت ها و سردركمى مقامات كوناكون در زمينه مديريت شهر تاريخى و ايجاد الودكى صوتى و بصرى به دليل فعاليت
صنابع كوناكون ( از تصفیه مس اتبارهاى الوار و كاركاه برش سنك مرمر كرفته تا تعمير اتومبيل در ساختمان هاى تاريخى يا در كنار أنها).
تراكم بسيار بلاى جمعيتى. بالا بودن ترخ بيكارى و مهار
0
كمبود شديد مسكن و اسكان جمعيت در اطراف كورستانها و مقبره هلى تاريخ
ناكارامدى شبكه ارتباطی و تداخل حرکت سواره و پیده (حبیبی؛ ۱۳۸۶ 0155-15
صفحه 5:
wwwtadamun.co
صفحه 6:
برنامههای بازآفرینی شهری قاهره
اولین برناسه. طرح ۱۹۸۰ یونسکو میباشد. قاهره کهن در سال ۱۹۷۹به ثبت میرات جهانی رسید وتیمی از معماران, برناسه ریزان و محافظت
کنندگان برای برنامهای مشخص تشکیل شد. در لین طرح شش زون دارای الویت با محدودیت ساخت و سازهای جدید. بازسازی بناهای قدیمی و
دادن عملکردهای جدید به آن با یکپارچگی مالکیت زمین (معاوضه) تعریف شد. اما اين طرح تا برنامه سال 10/1]0۴ 7 199 اجرا نشد.
برنامه بعدی, طرح جامع ۱۹۸۸منطقه قاهره بزرگ oy! Gam wots GOR برنامه : حفظ بافت سنتی از طریق قوانین کنترل ساختمان در
با فضاهایباز و بهبود زیرساختهای آن (شبکه معابر ومحدوديت دسترسى سواره به آن) بوده و اقدامات آن: ايجاد فضاهاى عمومى. تبدیل
زمینهای بایربه کاربریهای مختلط جهت ارتقای منظر شهری الویت حفاظت بناهای شاخص, ارتقای آگاهی عمومی و توسعه فالیتهای تجاری
جهت جذب توریست بوده است (نقش پیراوش, ۶۹-۷۰:۱۳۸۵)
در سال ۰۱۹۹۷ پرویه بهسازی قاهره تاریخی 7111]0 199 از سوی برنامه توسعه سازمان ملل و شورای عللی میراث باستانی در دستور کار
قرار كرفت عدف اين طرع : حفاظلت مت إى كيقى سطح زندكى ساكتان شهر تاريخى ميباشد.
صفحه 7:
بازآفرینی محله درب الاحمر
(برنامه ریزی کلان)
در راستای برنامه بهسازی قاهره. مشکلات بافت کهن شهر قاهره (محله درب الاحمر) با
موسسات ملی و شهرداری» نمایندگان محلههاء تجار محلی و همچنین افراد ساکن یا
شاغل درمنطقه درمیان گذاشته شد و برنامه مداخلات آتی (توسعه فرهنگی) باتوجه به
مخاطرات توسط بنیاد آفاخان ندوین شد. این پروه یکی از مهمترین پروژههای قاهره
محسوب گردید که تنها بر ساخت پارک مبتنی نبود؛ بلکه احیای ۱۵ کیلومتر از دیوار
ایویبه (۷۷۵۱1 ۵۱/۷010 و برداشت انبوه مواد زاید و زبالههای دپوشده در محل را
نیز در بر میگرفت. همچنین, توان بخشی ساختار اقتصادی و اجتماعی محلات همجوار
نیز جزثی از آن طرح بود که خود مستلزم عملی شدن پروژههای احیا و نوسازی بر اساس
اصول جامعه مدار بود.
۲256000000۵
صفحه 8:
بازآفرینی محله درب الاحمر
عمده مشکلات و معضلات این محله
*_ درآمد پایین خانوادهها و زمینه ضعیف اقتصادی
* وضعیت نامناسب مسکن به علت دسترسی محدود
به اعتبا/
مالكيت
و عدم امنیست روز افزون درمورد حسق
فرسایش و تخریب مداوم بناهای تاریخی
نبود تسهیلات اساسی اجتماعی و عدم تخصیصر
اعتبار مناسب جهت بازسازی و ارتقاه زیرساختها
استعدادها و فرصتها
برخورداری از الگوی ستی و بیاده متار با سوسستگی سکن(
فضای باز, تجارت. مسجد و مکانهای گردهمایی اجتماعی
وجود مجموعهای بینظیر از آثار و ابنيه تاريخى
* هسته مسكونى متراكم با حس همسايكى قوى و اشتفال اغلب به
فعاليتهاى مولد
؟ _اقامست طولانسی ساکنین نه از سبر اجبار کسه از روی انتخاب و
علاقمند به سرمایه گذاری با وجود منایع محدودشان و وجود پیش
نیازهای اجرای یک طرح توانمندسازی و رونق بخشی به مسكن و
اقتصاد منطقه بر مبنای خصوصیات اجتماعی و منابع محلی
صفحه 9:
پروژههای تعریف شده
الف( بازسازى و استفاده مجدد از ابنیه و ساختارهای تاریخی
در اين راستا برنامه هابى تدوين شد كه درهماهتكى با شورايعالى آثار تاريخى و اداره اوقاف (مالک وافمی ابنیه) الزاماجرایی یاف
يهاى ارائه شده از شناسايى روشهاى مناسب بازسازى تاجستجوى كاربريهاى
اجتماعى شهر مورد بررسى قرار كرفت. برنامه هاى مذكور عبارتند از
بناهاى تاريخى براى حفظ كاراكتر معمارى (جذب كردشكر و
ادغام بناهای تاریخی درفعالیتهای اجتماعی .
. گستره راه حد
* حفاظت بلند مدت
۳ یحی و آموزشی
© انتخاب سه پروژه توسط بنیاد آقاخان برای آغاز کار (اقدامات مستقیم و عملی)
۱)حفاظت ازمسجد ام السلطان شبان
"2
ازی مجموعه خیریک (تشکیل شده ازچندین ساختمان مرتبط)
۲ رونق بخشی و استفاده مجدد از مکان مدرسه سابق درب شوغلان
صفحه 10:
باز وجود دا
1355 ناشى از زمين لزه اى سال
Aga Khan Trust for)... Aga Khan Trust for Culture) «4
Culture,2004)
پروژه ی احیای مدرسه ی درب شوئلان نیز یک ساختمان مربوط به اوایل قرن ۲۰ را شامل می شود که در
نوسازی وسیع و دامنه داری که در ساختاری از
طول ديوار تاريخى واقع شدم است و عبارت آست از
رفته شكل مى كيرد. اين ساختمان فضابى براى تعاملات اجتماعى در بافت محلهایجاد می کنده کنو
مركزى اتجمن هلى شهرى وحفائر 006117 هر آن واقع شده اند
صفحه 11:
ب) ارتقای فضاهای با و محیط شهری وکسب اطمینان از تدومدرنگهداری مناسب آنها
با توجه به رو به تخریب بودن فضاهای بازعمومی و ضروری بودن درک صحیح از چگونگی استفاده از آن درآینده گفتگوهایی بین بنیاد آقاخان با
ساکنین درمورد استفاده های متفی و مثبت ازاین فضاها صورت گرفت که طرح های پیشنهادی منتج ازگفتگوها دربرگیرنده سه دسته زیر میبا
۱)منظرخیابانهای تجاری: شامل ساماندهی عملکردهای متداخل, تا بهبود کیفیت کفسازی, روشنایی و علامت گذاری. همچنین نماها و ویترین
مفازهها )موثردرجذب وافزایش ت
انيدان هاى موم عسوی وفهاهای املی کردهمادی تاماندهی یی ورنامه ريزى فشايى (داراق تاثير بسرا دريهيود سيماى منقطه وجذب
گردشگران)
۳)میدان های کوچک محلهای: غالا درقسمتهای درونیتر درب الاحمر ومعمولا د,
بهسازیهای ساده وکم هزینه. یه منظور تشویق تماس های خودمانی زندگی اجتماعی
تباط با مقابر يزركان ويا مساجد محلهای مورد توجه جهت
صفحه 12:
پروژه پارک کودکان در راستای بازآفرینی درب الاحمر
این پروژه به پيشنهاد وزارت فرهنگ مصر در زمینی به مساحت دوازده هزار و پانصد مترمریع در
منطقه ای به نام «سیده زینب»توسط معمار مصری «عبدالحلیم ابراهیم عبدالحلیم» طراحی و
ساخته شد. اهداف کلی طراحی این مجموعه ارتقای فرهنگ کودکان از طریق طراحی مناسب و
ایجاد مجموعه ای از تسهیلات فرهنگی بود. اين پروژه که در سال ۱۹۹۲ موفق به دریافت جایزه
معماری آقاخان شده است. بیشترین موفقیت خود را مرهون به کارگیری الگوهای ساختاری این
متطقه و مشارکت فعال شهروندان آن منطقه میباشد.
این پارک بر روی بقایای باغ ویران شده ای ساخته شد که به محل انباشت زباله های ساختمانی و
یک رباله دانى تاريخى ٠ ١ مسالد سى هكتارى و تبه ای با بیش از ۱۳۰ قوت ارتفاع زالهتبدیل شده
بودو آمنیت ساکنین منطقه را تهديد ميكرد. اين در حالى بود كه فعاليت و بازی کودکان محله نیز
به حاشيه هاى اين يارك محدود میشد و فقط در زمان برگزاری مراسم و اعياد. مردم از اين محوطه
استفاده میکردند.
صفحه 13:
با وجود این که منطقه سیده زینب از مناطق فقیرنشین, قدیمی و پرجمعیت شهر قاهره
ميباشد و جمعيتى بالغ بر د میلیوننفر درد ما در عین حال منطقه ای پویا و سرزنده است.
سایت این پروژه با ساختمانهای مسکونی و تاریخی متعددی احاطه شده است در این منطقه
بلوکهای ساختمانی متعلق به دوران مملوک در کنار مجتمعهای مسکونی مدرن قرارگرفته
است ولی با وجود این همه تنوع. همه عناصر مجموعه یکپارچه و منسجم به نظر میرسند. که
یکی از دلایل آن را میتوان نظارت کامل شهرداری و وضع قوانینی برای ساخت و ساز دانست.
بر طبق این قوانین نظارت کامل بر طراحی نماهای هماهنگ با معماری محل و مصالح بومی
وجود دارد.
نکته حائز اهمیت در طراحی و اجرای آن و به عبارتی دلیل موفقیت آن. مشارکت و پشتیبانی
شهروندان و توجه به نیازهای آنان در ساخت پارک میباشد. اين يارك دارای کارکرد در
مقیاس کل قاهره و مشهور به شش سبز قاهره می باشد و اکنون جاذب ۲۰۰۰نفر بطور
متوسط در روز ودر ماه رمضان ۴۰۰۰ انفرهگردشگران داخلی و خارجی است.
سوام ۸۵0 ۱
صفحه 14:
احياى ديوار ايوبيه Ayyubid Wall)
زمانی که پروژه در میانه ی دهه ی ۱۹۹۰ آغاز شد تنها باروهای دیوار - حوزه هاى
استحفاظی دیوار که برای پرتاب تیز استفاده می شده - رویت پذیر بودند.زمانی که دیوار تا
عمق ۱۵ متری حفاری شد. ۱/۵ کیلومتر از دیور تاریخی ایوبیه و برج های آن. پدیدار شدند.
ماموریت اصلی و مهم اين پروژه حفاظت از اين میراث باستانى بود. اين وظيفه به يك برنامه
اى حفافاتى تبديل شد وار سوبى بر استاندارد هاى بين العللى نيز منطيق كرديد احياق
۵ کیلومتر از جبهه ی شرقی دیور ایوبیه که در سال ۱۹۹۹ آغاز شد. تا اواخر سال ۲۰۰۷
نیز ادامه داشت. بخش فرهنگی شرکت آقاخان با تصویب و همکاری هیأت عالی حفاظت از
میراث باستانی مصره برای مرمت احیای دیوار ایوییه که در مجاور پروژه ی پارک قرار داشت.
پیشگام شد. دیگر بخش های دیوار ایوبیه در جبهه ی شمالی و غربی پارک را هیأت عالی
حفاظت از میراث باستانی احیای کرده است:
2004
كشف ديوار شهرى ابوبيه و احيلى أن در حين ساخت يارك
(www.researchgate.net :<.)
صفحه 15:
ج) بهبود ذخ
ره موجود مسکن وتوانمند ساختن آن برای تداوم بقاء
پروثه های مسکن, داراى اهميت اساسى براى خوداتكا ماندن منطقه يود. بزركترين مشكل در لين زمينه پیشروی بافت مسکونی, دسترسی محدود
به اعتبارات خانه سازی و عدم امنیت حق مالکیت بود که منجربه خللی گشتن تدریجی منطقه ازساکنین و بروز نابايدارى اقتصادى و اجتماعى
شده يود ازلين رو نت رس تست یی ی سر سر ee te a سای
خللی برای حل مشکل مسکن با توجه به بررسی ها برآورد شد که هزینه های اساسی بهسازی تا حد زیادی توسط خود ساکنین قابل پرداخت
است كه ازصرف هزينه هاى هتگفت بعدی جلوگیری میکند. نمونه هایی جهت بازسازی و رونق بخشی و ساخت ابنیه جدید پيشنهاد گردید و نقش
طراحان پرویه تنها محدود ميشد به تسهیل ارتباط وفراهم سازی بستر فنی و مشاوره یا طرفین و تدوین برنامه های اعتباری مسکن سازی. تعدادى
پروثه نمونه درمکان های مشخص برای تحقق هرکدام از فعالیت های ذکرشده در راستای برنامه انجام شد (2008 The ArabyGuido Meli,
‘(Bureau for design and téchnicel consultations, ©
7 ۳ 23 نت ge IAs, الس کر ری
The Ayyubid historic wall restored and houses rehabilitated The Ayyubid historic wall and the encroachments before restoration
(Aga Khan, 2009). and rehabilitation (Aga Khan, 2000).
صفحه 16:
توان بخشی مسکن
در سال ۲۰۰۴ کار بازسازی و احیای ۱٩ خلنه ی مسکونی (که تقریباً ۷۰
حقیاررا در خوه sls Fa ce یک مرکر بهتاشت: یک مرک تجاری:
يك مدرسه ى قد يمى و بازسازى دو مناره به اتمام رسيد. به علاوه. ١١
خلنه ى مسكونى .به طور مستقيم توسط عاملان 8110 و سرمايه كذاران
خرد بازسازی شدند که از لین تعداده بیش از ۸ مورد در بهار سال ۲۰۰۴
جه مرحله ی بهره برداری رسیدند. از ۱٩ پروثه ی خلنه سازی که در سال
۴ به انمام رسیدنده ۷ مورد ن بخشی از برنامه های راهبردی مالی
بودند. پیش بیتی شده بود تاسال ۲۰۰۸ بیش از ۳۰۰ پرونه یل خانه
سازی (سالانه ۵۰ خانه) به برنامه ی مللی خانه سازی وارد خواهند شد.
پروئه های خانه سازی که ۸1۲6 با توان بخشی لن ها موافقت کرده.
مورد به مورد انتخاب شدند. بیش تر این پروقه ها با برنامه های حفاظت
مريوط به حيط ابوبية جد عم بيوسته اند و هدكن حزان أز برنائة
هاى احيا هستند.
تصاوير قبل و بعد از برنامه توانبخشى مسكن درب الاقمو
qwww.tadamun.co, 2017 +)
صفحه 17:
توان بخ یک
قاز اول لین پروئه توسط صندوق توسعه مصر و سوئیس , بنیاد قورد . صندوق آثار
جهانی و ۸67۳ تأمین شد. در مرحله دوم این پروثه ۰ ۸166 در تلاش های توان
بخشی خود توسط 5۴0 و همچنین بنیاد فورد و آژائس توسعه بين المللى كاناذا
از نظر مالی حمایت شد .«2010 ,1616/سرانجام پرویه در سال ۲۰۰۹ با اتمام
منابع مالی به پایان رسید. طبق مصاحبه با دکتر دینا شهایب . مشاور مسکن
HRP این نشان دهنده "تفییر اولویت ها" در دستور کار چهانی مورد توجه
اهداکنندگان است » که پیشتر به کودکان , برنامه های مربوط به چتسیت و محیط
متمرکز است.
به طور کلی .تا سال ۰۲۰۱۰ بیش از ۱۱۰ ساختمان احیا شد : و شرایط زندگی
راها اطميتان از داشتن حمام خصوضی , آشپزخانه ۰ فضای زندگی , ثور طبیمی و
دسترسى مه تأمين لب و سرويس بهداشتى بهيود يخشيد. هتكاصى كه برنامه به
يايان رسيد . اين برنامه بيش از 80 برناصه ديككر در انتظار اميد به ثيت نام در
برنامه نوسازی مسکن داشت که ثابت می کند با استقبال زیادی از طرف انجمن ae ee (۱ | ۱5
اذوب الاخصر روورو ده سنت وام 8ط با اسيل 5 is ينه ترج Eas so eas
بازپرداخت 1/٩۹۶ در طی ۵ سال موفق بود » نشان می دهد که ساکنان برای (سی: 2017 ,0۱۷۱۵۵۵۵0۵
گرفتن وا رای اقا وضعیت زندگی خود در بدهی طولانی مدت ياقى نمى مانند.
صفحه 18:
ابزارهای سازمانی و مشوق محلی
بزارهای سارمای و محوی مجلی برای اعرایی شدن پروژه هابه مورت رت برش رده شده ات
*باطل ساختن احکام غیر مولد شهرسازی به خصوص احکام تخریب صادر شده برای پاک سازی
محوطه های اطراف اینیه تاریخی و مسیرهای سواره اجرا نشده
* اعلام درب الاحمر به عنوان یک محدوده ویژه حفاظتی و دارای ضوابط ویژه
ane كاركروهى با مسكوليت بوتاعة ريزى ومديريت مناوم در محدوفه ويه خصوص براى تحقق
اقدامهاى بازسازى. و ووتق بخشىء تدارك خدمات مشاورهای ودیده بانی فعالیت ها
فراهم ساختن مشوق هاى مستقيم (بيواسطه)براى ساكنان به صورت سرمايه كذارى در فضاهاى
عمومی و زیرساخت ها همچنین کمک به بهسازی مسکن
* به کارگیری مشوق های غیرمستقیم به صورت فرصتهای شفلی. تسهیلات محله ای و آموزش
(www.journals.openedition.org, 2005)...
صفحه 19:
ایجاد فرصت های شغلی به صورت مستقیم به شکل استخدام درساخت
پارک الازهر و سایر پروژه هاوبنامه های کارآموزی ۱
فراهم آوردن فرصت های بیشتر برای آموزش کودکان و دسترسی آنان یه
ایزارهای بهبود یادگیری درهمسایگی درب الاحمر (مجاور دیوار تاریخی
ايوب و يارك الازهر)
* ایجاد اقدامات اقتصادی وایسته به اجتماع (خودکفایی) در مناطق
فقیرنشین درب الاحمر مانند ایجاد خانه سلامت. بازسازی مساکن.
فرصتهای اقتصاد خرد و کارآموزی .
*_ارائه فرصت های شغلی در مناطق کم درآمد درب الاحمر مانند تولیدی
کفش, کارگاه های ساخت مبلمان و تولیدات کالاهای توریستی
برقراری دوره های کارآموزی مانند الکترونیک ماشین, تلفن های همراه. .)2005 (AGA KHAN TRUST FOR CULTURE,
کامپیوتره بتیی. نجاری و مهارت های دفتری
صفحه 20:
جمع بندی و نتیجه گیری
در تجربهبزآفریتی شهری قاهره. هدف اصلی يعنى تاكيد بر نقش ميرائى عناصر و بافت تاريخى با جذب كردشكر و تقويت بنيه اقتصادى شهر تا
حد زیادی محقق شده است.
برخی از راهبردها و سیاستهای موثر در این تجربه عبران از
* توجه توامانبه کالب اقتصاد با در نظرداشتن شرایط خاص اجتماعی (حمایت هسته مسکولی پیدر توسط مشاغل کوچک. تسهیلاتآموزشی و
فراهم ساختن مشوقهای مستقیم و غير مستقيم (فرصتهاى شغلى وتسهيلات) براى ساكنان
توجه ويزه به كودكان و افشار آسيب بذير جامعه
* درميان كذاشتن مسائل با تمام كروه هاى دخيل همجون موسسات ملى و شهردارى. نمايندكان محلهها. تجار محلى و همجنين افراد ساكن يا شافل
درمنطقه و استخراج سياستهاى كلى و تعدادی پروژه از درون این تبدل تظرها
* . استفاده از زمینهای خالی موجود درون بافت
* ارتقء و تجهيز فضاهاى بازمحلى مطابق نظر ساكنين
بهبود ذخيره موجود مسكن و تقويت أن و استفاده مجدد از ابنيه و ساختارهاى تاريخى وه عبارتى توجه همزمان به عملكرد و كالبد با غناى تاريخى
صفحه 21:
۱- خبیبی سید محسن, ۰۱۳۸۴ مرمت شهری. اننشارات دانشكاة تهران
۲- حبیبی, کیومرث و دیگران, ۱۳۸۶ بهسازی و نوسازی بافتهای کهن شهری انتشارات دانشكاه كردستان
۲- فرهنی,زهره ۱۳۸۹.پارک فرهنگی کودکان. سال نهم شماره ۰۳۴ جستارهای شهرسازی فصلنامهتحلیلیپژوهشی معماری و شهرسازی
۴- مهندسین مشاورنقش پیراوش, ۰۱۳۸۵ طرح راهبردی ساختاری بفت قدیم مرکزی تهران سازمان مور فنی و مهندسی شهر تهران
۵- عطاران. مهرنز. ۰۱۳۹۳ تجربه بزآفرینی شهری قاهره مصر
۶- مخب,عباس, ۱۳۸۹.تجریهبرخی کشورهای درحال توسعه در بهسازی و نوسازیبافتهای فرسوده شهری
The Aga Khan trust for culture, The Azhar park project in Cairo and the conservation and -y
revitalization od Darb-Alahmar
Dina Shehayeb, « Backtracking to sustainable urban development and working with local -a
communities: the al-Darb al-Ahmar project in islamic Cairo », Egypte/Monde arabe, Troisiéme
série, 8 | 2011, document 8, mis en ligne le 01 septembre 2012, consulté le 09 juin 2021
www.akdn.org -*
wwwaarchnet.org -)-
www.tadamun.co -1
www.researchgate.net -\r
www.rasekhoon.net_1r