بازار

بازار

اسلاید 1: بنام خدا دانشجو : فرید فارسی موضوع : بازار استاد مربوطه : آقای دکتر احمدنژاد دانشکده فنی امام محمد باقر (ع)

اسلاید 2: بازار

اسلاید 3: تاریخچه بازار: پيشينهٔ گونه‌هاى اوليهٔ بازارها در مشکل ابتدائى آن، به حدود ده‌هزار سال پيش برمى‌گردد. يکى از نخستين سکونتگاه‌هائى که اقتصاد آن به کشاورزى و دامدارى وابسته بوده، در نزديکى کرمانشاه قرار داشت، که پيشينه آن به نه‌هزار سال پيش مى‌رسد.

اسلاید 4: بازار بازارهای سنتی ايران به عنوان جزئی مهم و زنده از شهر و در مجموع، عامل اقتصادی، تجاری، اجتماعی و فرهنگی مهمی در زندگی گذشته ما بوده است. امروزه در پی تحولات اخير، بازارها ديگر نمی توانند عملکرد قبلی خود را در شهرها داشته باشند و اين امر سبب گسيخته شدن ارتباط آنها با ديگر عناصر شهری و زندگی اجتماعی مردم شده است. اين قطع ارتباط که خود به نوعی قطع زندگی بازارهاست، لاجرم به مرگ تدريجی کالبد برخی از آنها نيزمنجر شده است. بازرگانی و بازار موقعيت سوق الجيشی ايران به دليل قرارگيری در منطقه ای بين قارّه ای و قرارگيری بر سر راه عبور کاروان ها و راه های ارتباطی باعث اهميّت يافتن بازرگانی و ايجاد گسترش شهرها، به خصوص در حاشيهٔ نواحی خشک و بيابانی قسمت های مرکزی شده است. شکل گيری و توسعهٔ شهرهايی که برتقاطع راه های بازرگانی قرار داشتند، مرهون همين دادوستدهای اقتصادی بود. در حقيقت بازرگانی و به دنبال آن تشکيل بازارها، به عنوان مهم ترين علّت وجودی برخی از شهرهای مهم قابل بررسی است.

اسلاید 5: دريای خزر

اسلاید 6: بررسی اجمالی سير تحول تاريخی بازارها پديدهٔ بازار در ايران مانند هر موجود زنده ای، تداوم خود را در طی تاريخ، از ابتدای پيدايش جوامع انسانی در چند هزارهٔ پيش از ميلاد حفظ کرده است. در دورهٔ ساسانيان براثر رواج بازرگانی داخلی و توسعهٔ شهرها و شهرنشينی، چنين فضايی پا به عرصه وجود نهاد. در ابتدای اين شکل گيری، بازار در بيرون دروازه های شارستان در محدودهٔ ربض به صورت کاملاً ابتدايی تشکيل شده بود، ولی در گسترش های بعد در دورهٔ ساسانی عنصر بازار به عنوان ستون فقرات شهر از دل شارستان شروع می شد و دامنهٔ خود را به حاشيهٔ ربض می گسترانيد. اين عنصر نقش اساسی در ساماندهی شهر اسلامی نيز ايفا کرد. با ايجاد مسجد جامع تغييری مهم در ساختار بازار و تنظيم فضايی آن به وجود آمد. از اين زمان به بعد بازار که از يکی از دروازه های اصلی شهر آغاز می شد، پس از اتّصال به قلب نمادين شهر يعنی مسجد جامع و در ادامه به کاخ، تا دروازهٔ مقابل کشيده می شد. با رشد بازار، شهر صاحب ستون فقرات و محور اصلی می شد و از طريق بازارچه ها کوچه های فرعی به خانه ها متصّل می شد. ميان اين ساختار و در همجواری محور اصلی، فضاهای ديگر شهر همچون حمام ها، مدرسه ها، کاروانسراها، مسجدها، تکيه ها، سقاخانه ها، زورخانه ها، قهوه خانه ها و حجره های بازرگانان و... شکل می گرفت و بدين ترتيب در شهر سنتی گذشته کليهٔ فضاهای مذهبی، سياسی، اقتصادی و اجتماعی شهر، يکپارچه و پيوسته می شد.

اسلاید 7:

اسلاید 8:

اسلاید 9: اين روند با حملهٔ مغول در قرن هفتم هجری قمری تضعيف شد. ولی با استقرار دولت صفوی به عنوان متمرکزترين دولت ايرانی دورهٔ اسلامی دوباره به اوج خود رسيد اما در اواخر عهد قاجار، به تدريج با ورود فناوری مدرن، زمينه های دگرگونی فضايی و کالبدی بازارها نيز فراهم شد. تا آنکه از اوايل قرن حاضر با ورود اتومبيل به عرصه حيات شهری، خصوصيات کالبدی و فضايی شهرها و در نتيجه بازارها دچار دگرگونی شد. بافت شهرها به واسطه خيابان ها گسيخته گرديد. فضاهای عمومی و دولتی جديد در کنار خيابان ها احداث شد. به تدريج بسياری از فعاليت هايی که در گذشته در بازارها جريان داشتند به علت برخورداری از دسترسی، امکانات بهتر و ارزش اجتماعی روز افزون تر فضاهایجديد، به جدارهای کنار خيابان ها انتقال يافتند.

اسلاید 10: انواع بازارها بازار در شکل کلی خود نهادی منحصر به شهرها نبوده است. بازار به عنوان شبکه عرضه وتقاضا و مبادلات کالا و خدمات درايران، در همه اجتماعات قومی، فرهنگی و ملّی ديده می شود. براين : اساس انواع بازار را در ايران می توان به طور کلی به شرح زير دسته بندی کرد ١ ١ روستايی ٢ عشايری ٣ شهری بازارهای روستايی؛ بيشتر به صورت ادواری و فاقد فضای کالبدی و در ارتباط با تعدادی از روستاهای مجاورهم و متناسب با ميزان توليد آنها به صورت سالانه، ماهانه، هفتگی و … شکل می گيرد.

اسلاید 11: بازارهای عشايری؛ نيز فاقد فضای کالبدی و اغلب به صورت فصلی و برای مبادله محصولات دامی و دستی عشاير که در فصول خاصی توليد می شود، به وجود می آيد.

اسلاید 12: بازارهای شهری؛ اغلب شهرهای ايران دارای يک بازار اصلی هستند. که در گذشته بسته به حوزهٔ نفوذ و قدرت خود، علاوه بر کارکرد اقتصادی، نقش های ديگری همچون اجتماعی، سياسی، مذهبی و ارتباطی هم داشتند. يعنی در بازارها مردم در تصميمات اقتصادی و اجرايی مرتبط با شهرسهيم می شدند. امور اجرايی شهر توسط داروغه در فضاهايی که به همين منظور در بازارها تعبيه شده بود، هدايت می شد. اتّصال مساجد و حسينيه ها به بازار، آن را به عنوان مکانی مناسب برای برگزاری مراسم مذهبی تبديل کرد. همچنين بازار مهم ترين محور و شاهراه ارتباطی در شهرهای قديمی محسوب می شد. بيشترين آمد و شد شهروندان در آن صورت می گرفت و اطلاعات و اخبار و … از طريق حضوردر آن به اطلاع مردم می رسيد. در اکثر شهرهای بزرگ علاوه بر بازار اصلی شهر، بازارهای ديگری با اهميّت های کمتری نيز شکل می گرفت. بازارهايی چون بازار ناحيه ای، بازارچه محله ای، بازار بيرون شهر و بازار زيارتی، که هنوز هم در بعضی از مناطق با شدّت و ضعف متفاوت به حيات خود ادامه می دهند

اسلاید 13:

اسلاید 14:

اسلاید 15: نقش بازارها بازار به‌عنوان مهم‌ترين کانال ارتباطى شهرى در شهرهاى قديمى و مکانى براى تبادل کالا و سرمايه، کارکرد مهم ديگرى نيز داشت و اطلاعات و اخبار مهم از اين مکان به اطلاع شهروندان مى‌رسيد. اطلاع‌رسانى شفاهى در مواردى از قبيل خبرهاى حکومتي، توسط افرادى به نام جارچى با صداى بلند به اطلاع مردم مى‌رسيد. اين اخبار ابتدا در بازارهاى اصلى شهر جار زده مى‌شد. ورود اشخاص مهم به هر شهر از طريق دروازهٔ بازار صورت مى‌گرفت. در اين صورت بازارها به محل مجتمع و استقبال مردم مبدل مى‌شد و در مواردى جشن‌هائى برپا مى‌شد و بازار آراسته مى‌گشت. در هنگام جشن‌هاى مذهبى و ملى بازارها چراغانى مى‌شد و جشن برپا مى‌گشت و در هنگام سوگوارى مذهبى يا در موارد خاص مانند فوت و علماى دينى يا بزرگان شهر، مراسم عزادارى بر پا مى‌گشت. گاهى نيز براى برگزارى ميهمانى‌هاى مهم از فضاهاى مخصوص در بازار استفاده مى‌شد. در گذشته اصناف و پيشه‌وران مهم‌ترين تشکل اجتماعى و صنفى و سياسى را تشکيل مى‌دادند. يکى از روش‌هاى اعلام مخالفت بازاريان با اقدامات حکومت‌ها، تعطيل کردن بازارها بود، از جمله در جنبش تنباکو، نهضت مشروطه، ملى شدن صنعت نفت و انقلاب اسلامي، با تعطيلى بازار، مخالف خود را با حکومت و عوامل استعمار اعلام کردند.

اسلاید 16:

اسلاید 17: معماری بازار در بافت شهرهای سنتی، مجموعهٔ بازار دارای ارتفاع بيشتری نسبت به بافت هم جوار بوده است. اين مجموعه استخوان بندی اصلی شهر را تشکيل می داد. مسقف بودن بازار ضمن مصون نگه داشتن مردم از شرايط نامساعد جوی، حفظ امنيّت آنجا در ساعات تعطيلی بازار را نيز فراهم می نمود.استفاده از چوب موجب شکل گيری پوشش های مسطح، صاف و در مناطق شمالی شيب دار می شد. درحالی که استفاده از مصالحی مانند آجر، گچ يا سنگ و آهک، به طور معمول منجر به شکل گيری پوشش های گنبدی با هندسه و نقوش زيبای گچ بری، کاشی کاری وآجرکاری شده است.

اسلاید 18:

اسلاید 19: عناصر بازار - راسته (اصلی ترین عنصر بازار) - رسته - دالان - سرایخانه - خانبار (محل انبار کالا) - تیم با تیمچه - قیصریه - دکان راسته راسته‌ها مسيرهاى اصلى بازارها هستند که يا موازى هم (مثل تهران) و يا متقاطع بوده‌اند. وقتی دو راسته اصلی همدیگر را قطع میکردند چهارسو یا چهار سوق بوجود می آمد. راسته‌هاى معروف در بازار اصفهان، کرمان، شيراز، تبريز، يزد، کاشان و ... هستند. راسته بازار اهرراسته بازار بزرگ کرمان

اسلاید 20: رسته به معنى صنف است و در بخش‌هاى مختلف راسته اصلى قرار مى‌گرفته، مثل رسته گيوه‌فروش‌ها، مسگرها و .... این مکان محیطی آزاد برای خریدار بوده که با مراجعه به رسته مخصوص ، جنس خوب را خریداری می کرده است. رسته ها معمولا رو به روی هم نیست وسعی میشود تا برای بوجود نیاوردن شلوغی ، بصورت چهار راه ساخته نشوند. رسته های مثل رسته مسگرها رابه خاطر سرو صدای آن ، د.ر از مشاغل دیگر میساختند. رسته های معروف در کرمان ، اصفهان ، وسایر شهر ها ساخته شده است. دالان فرق دالان با رسته‌ در اين است که در دالان در کنار جنس‌هاى مشابه جنس‌هاى مختلفى نيز وجود داشته است، سه دالان ملک در تهران از دالان‌هاى معروف هستند. سرايا خان همان تجارت‌خانه بوده است. نمونهٔ جنس از آنجا تحويل گرفته شده و در جاهاى مختلف پخش مى‌شده است.تقریبا در تمامی شهر های ایران سراهای زیبایی وجود دارند. از سراهاى بزرگ و مشهور، سراى گنج‌على‌خان کرمان و سراى وزير قزوين را مى‌توان نام برد.

اسلاید 21: سرايا خان همان تجارت‌خانه بوده است. نمونهٔ جنس از آنجا تحويل گرفته شده و در جاهاى مختلف پخش مى‌شده است.تقریبا در تمامی شهر های ایران سراهای زیبایی وجود دارند. از سراهاى بزرگ و مشهور، سراى گنج‌على‌خان کرمان و سراى وزير قزوين را مى‌توان نام برد. خانبار يا کالنبار محل انبار و کار روى جنس بوده است. جنسی که به وسیله چهار پایان حمل می شده ، نمی بایست وارد بازار شود ( حتی بوسیله چرخ وزنبه وگاری) لذا اجناس از راهی موازی بازار بنام پس کوچه یا پشت کوچه در خانبار ها خالی می شده. خانبار ها محوطه بزرگی در پشت سرا ها بوده ودر آنجا چند کارگاه دستی کوچک و انبار قرار داشته است مثل کارگاه بسته بندی ویا اینکه عناصر مختلف یک جنس مثل گیوه که شامل رویه گیوه و تخت گیوه می شد در آنجا جمع شده روی آن کار می کردند و بعدا به سرا برده می شده است.در پشت سرایی در قزوین همینطور سرای گنجعلی خان کرمان هنوز خانبار های آن باقی مانده است.

اسلاید 22: تيم و تيمچه در واقع مرکز چند تجارت‌خانه مشابه بوده و به‌ معنى چيز گرد و جمع و جور و وسيع مى‌باشد. فرق آن با سرا اين است ک تيم و تيمچه را بعدها سرپوشيده مى‌کردند. از ميان تيم‌هاى زيباى ايران بايد نخست از تيم بزرگ قم و تيمچه امينى کاشان ياد کرد. از ديگر تيم‌ها، تيمچه حاجب‌الدوله و تيم بزرگ تهران را مى‌توان نام برد. تيم بزرگ قم تيمچه امينى کاشانتيمچه امينى کاشان

اسلاید 23: قيصريه يا قيصرا به معنى سراى دراز است و محل کار صنعتگران و پيشه‌وران ظريف‌‌کار مانند زرگران، گوهريان، سوزن‌دوزان بزازان بوده است. قیصریه ها در داشته است و خلوتی آن اجازه میداده است که کار های هنری در آن انجام گیرد از قیصریه های زیبا قیصریه قزوین (که خیابان آن را خراب کرده است)، قیصریه ابراهیم خان در کرمان ، بازارچه بلند اصفهان ، قیصریه اصفهان ، قیصریه خان یزد و قیصریه وکیل شیراز میباشد. قیصریه قزوین

اسلاید 24: دکان دکان‌ها متناسب با کالايى که در آن عرضه مى‌شد شکل و ابعاد خاصى داشته است مثلاً دکان نانوايى يا قندريزى علاوه بر پاچال (در مقايسه با فروشگاه‌هاى مجاور بازار) انبارها و کارگاه‌هايى ضميمه آن داشته‌اند .اغلب دکانهایی که به سوداگران خرده فوروش و داروگر اختصاص داشت دو اشکوبه بوده واز بالاخانه آن برای جور کردن کالا یاساختن دارو وتنظیم حساب و دفتر استفاده می شده است.

اسلاید 25: چهارسوق :

اسلاید 26: بازار های معروف : - بازار قیصریه - بازار شاهی - بازار غاز - بازار گلشن یا جارچی -بازار چهارسو نقاشی - بازار زنجان - بازار کرمانشاه - بازار تیمچه قم - بازار تاریخی و سنتی صفین کیش - بازار وکیل شیراز

اسلاید 27:

اسلاید 28:

اسلاید 29: پایان پاییز 94