بررسی تاثیر تنش خشکی بر عملکرد و میزان اسانس گیاهان دارویی

بررسی تاثیر تنش خشکی بر عملکرد و میزان اسانس گیاهان دارویی

اسلاید 1: بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ 

اسلاید 2: موضوع سمينار:نام استاد:نام دانشجو:بررسی تاثیر تنش خشکی بر عملکرد و میزان اسانس گیاهان دارویی

اسلاید 3: چکیدهخشکی یکی از مهمترین عوامل محدود کننده رشد در سرتاسر جهان و شایعترین تنش محیطی است. و یکی از مهمترین عوامل محدودکننده تولید محصولات کشاورزی در سراسر دنیاست. قسمت عمده کشور ایران، دارای اقلیم خشک و نیمه خشک است. که خشکی های دوره ای در آن اتفاق میافتد. به غیر از منطقه شمال کشور که 1% کل اراضی کشور را در بر میگیرد. بقیه جزو مناطق خشک و نیمه خشک محسوب میشود. محدودیت آب و تنش خشکی به طور معمول بر مراحل مختلف رشد و نمو گیاهان اثر منفی دارد. کمبود آب در ایران همواره به عنوان عامل محدود کننده تولید محصولات زراعی و باغی به شمار میرود. در این بین تاثیر آن بر رشد، نحوه جذب عناصر غذایی و انجام فرآیندهای متابولیسمی گیاهان متفاوت است. کمبود آب تغییرات زیادی در رشد گیاه به وجود میآورد که میتواند سبب کاهش آن گردد. این در حالی است که میزان کاهش میزان رشد همواره با تغییرات مهمی در خواص کیفی گیاهان زراعی و باغی و از جمله گیاهان دارویی همراه است.

اسلاید 4: مقدمهبرخلاف جانوران، گیاهان به علت حضور ثابت در یک مکان ناچار به تحمل تنش های محیطی نظیر خشکی، شوری، گرما، سرما و .... هستند و از سوی دیگر تنش های محیطی از مهم ترین عوامل تعیین کننده الگوی پراکنش گیاهان در سطح جهان کی باشند و تنش خشکی نیز به سهم خود تعیین کننده بخشی از این پراکنش می باشد(احمدزاده، 1376) آب یکی از عوامل محیطی است که تاثیر عمده ای در رشد و نمو و میزان مواد موثره گیاهان دارویی است. و یکی از عوامل مهم اقلیمی که بر توزیع و پراکنش گیاهان در سرتاسر جهان موثر است و میتواند باعث تغییرات مورفولوژیکی و بیوشیمیایی در گیاه شود، کمبود آب در دسترس است. به طور کلی، تنش به معنای فشار شدید اثرات منفی برخی نیروهاست که منجر به توقف عملکرد نظامهای طبیعی میشود. به عبارتی تنش، به عنوان کاهش رشد کمی یا کیفی یک گیاه خاص تعریف میشود که در اثر تغییرات خارج از دامنه مطلوب عوامل محیطی ایجاد میشود(کافی ودامغانی، 1381 )

اسلاید 5: مقدمهخشکی نیز به عنوان یک عامل تنش زای محیطی دارای تعاریف متعددی است؛ از نظر یک هواشناس، خشکی به عنوان کاهش ذخایر آبهای سطحی و زیرزمینی در اثر کاهش نزولات جوی است. خشکی به عنوان کاهش ذخایر آب- های سطحی و زیرزمینی در اثر کاهش نزولات جوی است. بعضی از محققان، به مناطقی که بارندگی سالیانه آنها کمتر از 500 میلیمتر باشد نواحی تحت تنش خشکی میگویند(راجرام و همکاران، 1994 ). از نظر ترنر به شرایطی که در نتیجه آن، رطوبت موجود در خاک به نقطه ای میرسد که گیاه قادر به جذب آب با سرعت کافی برای جبران تعرق نباشد، خشکی میگویند(ترنر، 1980 ). خشکی برخی مطالعات نشان داده است که تنش ناشی از کمبود آب سبب کاهش رشد قسمت های مختلف گیاه اعم از ریشه ها و اندام های هوایی، کاهش سطح برگ، ارتفاع، وزن خشک، بسته شدن روزنه ها، کاهش فتوسنتز، تعرق، تخریب آنزیم ها، پروتئین ها و تغییر در سنتز پروتئین ها، تجمع اسیدهای آمینه و کاهش کلروفیل میشود.کشور ما ایران در بخشی از کره زمین قرار گرفته که در بسیاری از نقاط آن نزولات جوی نیاز آبی گیاهان زراعی و باغی را تامین نمیکند(حسنی و امید بیگی، 2006 ؛ حسنی، 2003 ). از طرف دیگر، روند دقیق ساخت اسانس در گیاهان هنوز به خوبی مشخص نشده است، ولی اسانس ها به طور کلی بازمانده های ناشی از فرآیندهای اصلی متابولیسم گیاهان، به ویژه در پاسخ به تنش وارد شده به گیاه محسوب نمیشود. تولید متابولیت های ثانویه در گیاهان دارویی تحت کنترل ژنتیکی است، ولی عوامل محیطی به ویژه شرایط تنش زا، نقش عمده ای در کیفیت و کمیت این مواد به عهده دارند.

اسلاید 6: این گیاهان به سه گروه اصلی شامل : گیاهان دارویی، گیاهان ادویه ای و گیاهان عطری طبقه بندی می شوند(امید بیگی، 1384 )پژوهش پیرامون گیاهان دارویی و معطر نواحی خشک ایران به واسطه نیازهای اکولوژیکی محدود آن ها و طیف وسیع مقاومت و تحمل آن ها در مقابل تنش های محیطی از جمله کم آبی، درجه حرارت بالا و .... ضروری می باشد. در این مقاله در مورد اثر تنش خشکی بر روی عملکرد و میزان مواد موثره پرداخته شده است.

اسلاید 7: مقدمه : درك پاسخ گياهان دارويي تنش هاي محيطي جهت توليد و اصلاح ارقام متحمل به تنش كاملا ضرروي است . تنش خشكي از جمله تنش هاي محيطي مهم است كه با تاثير گذاري بر رشد ونمو گياهان مي تواند باعث كاهش رشد و عملكرد گياهان شود. در واقع تنش خشكي با اختلال در عمل روزنه ها و سيستم فتوسنتزي، تخريب پروتئين ها و آنزيم ها ، كاهش سطح برگ و ريزش گل و ميوه موجب كاهش عملكرد گياهان مي شود. گياهان قادرند با تغييراتي نظير كاهش سطح تعرق كننده افزايش طول وحجم ريشه و توليد اسموليت هاي سازگاري اثرات تنش خشكي را تا حدود زيادي كاهش دهند.رشد و نمو گياهان دارويي مانند ساير گياهان تحت تاثير تنش خشكي كاهش مي يابد و متابوليتهاي ثانويه گياهان در شرايط محيطي مانند خشكي، شوري و تغييرات دمايي مي تواند تحت تاثير قرار گيرد و اين شرايط تنش زا معمولا سبب تشديد سنتز متابولبت هاي ثانويه كه معمولا ماده موثره گياهان دارويي هستندمي شود. اما به دليل كاهش عملكرد ماده خشك تحت تاثير تنش مي توان انتظار كاهش برداشت ماده موثر دارويي رانيز داشت تنش خشكي با تاثير گذاري بر آب قابل دسترس برگ ها سبب كاهش تورژسانس سلول ها و در تنيجه كاهش سطح برگ و اندام فتوسنتز كننده مي شود.

اسلاید 8: بقاليان وهمكاران مشاهده نمودند تنش خشكي با تاثير منفي بر رشد گياه بابونه سبب كاهش ارتفاع و عملكرد گل بابونه شد. پتروپوس و همكاران بابررسي گياه جعفري گزارش نمودند كه تنش خشكي سبب افزايش اسانس گياه جعفري شد در حالكيه عملكرد ماده خشك اين گياه را كاهش داد. بي تايب و همكاران با بررسي رشد گياه مريم گلي تحت تاثير تنش خشكي افزايش اسانس، كاهش ارتفاع، كاهش سطح برگ و كاهش وزن خشك اندام هوايي اين گياه را گزراش نمودند. استراد و همكاران با مطالعه گياه فلفل مشاهده نمودند كه تنش خشكي موجب تشديد ساخت متابوليت هاي ثانويه در اين گياه ميشود.در سطح سلول، گياهان قادرند با تجمع اسموليت هاي سازگار مانند انواع تر كيبات قندي، اسيدآمينه، آمين هاي چهارتايي اسيد هاي و يون ها فشار تورژسانس سلول را تنظيم كرده و از خسارت به سلول و توسعه سطح برگ تا حدود جلوگيري نمايند. از عمده ترين اسموليت هاي سازگار مي توان به كربوهيدرات هاي محلول،گلاسين بتائين وپرولين اشاره كرد. كه در شرايط تنش خشكي علاوه بر افزايش آب قابل دسترس سلول سبب كاهش اثرات منفي تنش بر پايداري غشاء سلولي مي شوند. اشرف و مك نيلي تجمع اسموليت هايي نظير پرولين وكربوهيدرات هاي محلول رايكي از راهكارهاي افزايش تحمل شوري و خشكي در گياهان عنوان نمودند.بابايي و همكاران مشاهده نمودند كه تحت تاثير تنش خشكي ، اسيدآمينه پرولين وماده موثر تيمول در گياه دارويي آويشن افزايش يافت. باهاتراجي و مخروجي مشاهده نمودند كه شرايط تنش شوري تجمع پرولين وكربوهيدرات محلول در گياهچه هاي برمج موجب كاهش اثرات منفي تنش شوري و خشكي ناشي از شوري بر سلامت غشاهاي سلول شد زيرا اين تركيبات در شرايط تنش شوري علاوه بر تنظيم آب سلول در كاهش تخريب غشاها سلولي نيز نقش دارند. علي رغم اين موضوع تحقيقات هانسون و همكاران روي گياه جو و پوستيني و همكاران روي گندم بيانگر آن است كه بين تحمل خشكي و تجمع پرولين در برگ اين گياهان رابطه اي وجود ندارد.

اسلاید 9: بابونه (Matricaria recutita) گياهي متعلق به تيره كاسني ، يكساله، معطر با ساقه بالا رونده و انشعابات دييهم مانند است. بابونه به طيف وسيعي از شرايط آب و هوايي سازگار است و در ارتفاعات 300-1500متري به خوبي رشد مي كند اين گياه از مهم ترين گياهان دارويي شناخته شده توسط انسان ويكي از پر مصرف ترين گياها ن دارويي در جهان است كه هر ساله مقادير فراواني از آن در صنايع داروسازي، آرايشي، بهداشتي و صنايع غذايي استفاده مي شود. در اسانس بابونه نزديك به 40نوع تركيب شناسايي شده كه مهمترين آنها شامل آلفا- بيسابولول، كامازولن وآلفا- بيسابولول اكسيد است. اسانس حاصل از گلهايي بابونه داراي خواص ضدعفوني كننده، آرام بخش، ضد اسپاسم، ضد آلرژي و ضد نفخ مي باشد. همچنين گلهاي آن به دليل داشتن فلاونوئيدها داراي اثر مرطوب كنندگي و لطيف كنندگي هستند. با توجه به اهميت دارويي بابونه و جايگاه آن در صنايع آرايشي و بهداشتي و همچنين محدود بودن منابع آب اين تحقيق به منظور ارزيابي واكنش ارقام بابونه آلماني وبابونه توده محلي شيراز به تنش خشكي واثرات آن بر تركيب دارويي كامازولن در شرايط آب و هوايي شهرستان شوشتر و همچنين مقايسه عملكرد اسانس ارقام اصلاح شده و توده محلي شيرازي انجام شد.