بررسی سازمان های مردم نهاد در ایران (سَمَن)
اسلاید 1: بررسی سازمان های مردم نهاد در ایران(سَمَنNGO(: Non-government Organizationدفتر تشکیلات و بهبود روش هاگروه سازمان دهیشهریور ماه 1394
اسلاید 2: فصل اولمقدمه و تعاریف
اسلاید 3: مقدمه و تعاریف:تعریف سازمان مردمنهاد (به اختصار: سَمَن)سازماني با شخصيت حقوقي مستقل، غير دولتي، غير انتفاعي و غير سياسي است كه براي انجام فعاليت داوطلبانه با گرايش فرهنگي، اجتماعي، مذهبي، بشردوستانه و بر اساس قانونمندي و اساسنامه مدون، رعايت چارچوب قوانين موضوعه كشور و مفاد آيين نامه هاي اجرايي آن فعاليت مي كند. اساساً با تأکید بر ۳ اصل داوطلبانه، غیرانتفاعی و غیرسیاسی تشکیل و تأسیس میشوند.
اسلاید 4: تاریخچه: اگرچه انجمنهای داوطلبانه شهروندان در سراسر تاریخ وجود داشتهاند، سازمانهای غیردولتی اغلب به همان منوال که امروزه، بویژه در سطح بینالملل دیده میشوند، در دو قرن اخیر توسعه یافتهاند. یکی از اولین سازمانهای این چنینی، صلیب سرخ جهانی است که در سال ۱۸۶۳ تأسیس شد.عبارت «سازمانهای غیردولتی» با تأسیس سازمان ملل متحد در سال ۱۹۴۵ که مفاد آن در ماده ۷۱ از فصل ۱۰ منشور سازمان ملل آمدهاست، به وجود آمد.اولین تعریفی که از «سازمانهای غیردولتی بینالمللی «هر گونه سازمان بینالمللی که از طریق پیمان و معاهده بینالمللی ایجاد نشدهاست».
اسلاید 5: مراحل تکامل شکل گیری سازمانهای غیردولتی:سه مرحله یا دوران تکامل سازمانهای غیردولتی توسط کورتون سال ۱۹۹۰ در نوشتهای تحت عنوان «سه دوره شکل گیری فعالیتهای داوطلبانه» شناسایی شدهاست. مرحله اول، نوع خاصی از سازمان مردمنهاد شکل میگیرد که بر امدادرسانی و رفاه متمرکز بود و مستقیماً به افراد ذینفع خدمات امدادی ارائه میکرد. توزیع غذا، تأمین پناهگاه و ارائه خدمات بهداشتی نمونههایی از خدمات این قبیل سازمانهای مردمنهاد بود. در واقع سازمان مردمنهاد در این مرحله نیازهای روز افراد را تشخیص میدادند و به برآورده ساختن آنهامیپرداختند
اسلاید 6: مراحل تکامل شکل گیری سازمانهای غیردولتیدر مرحله دوم از تکامل، سازمانهای مردمنهاد از لحاظ وسعت و اندازه کوچکتر شده و به مجموعههای مستقل و خودکفای محلی تبدیل شدند. سازمانهای مردمنهاد در این مرحله از تکامل، امکانات جوامع محلی را گسترش دادند تا بتوانند با اقدامات محلی مستقل نیازهای آنها را برآورده سازند.
اسلاید 7: مراحل تکامل شکل گیری سازمانهای غیردولتیکورتن مرحله سوم از تکامل و شکل گیری سازمانهای مردمنهاد را توسعه نظامهای پایدار میخواند. در این مرحله، سازمانهای مردمنهاد میکوشند تغییراتی را در سیاستها و مؤسسات در سطح داخلی، ملی و بینالمللی به وجود آورند بهتدریج این سازمان از «سازمان مردمنهاد امدادرسان» به «سازمان مردمنهاد توسعه و آبادانی» تغییر ماهیت دادبلكه به مراتب، پيچيده تر مي شود.
اسلاید 8: اهداف:سازمانهای مردمنهاد برای رسیدن به اهداف گوناگونی فعالیت میکنند و معمولاً در جهت پیشبرد اهداف سیاسی یا اجتماعی اعضا در حرکت هستند. منباب مثال، به بهبود وضعیت محیط زیست، تشویق گروهها و مردم به رعایت حقوق بشر، بالا بردن سطح رفاه قشرها محروم و آسیب پذیر یا مطرح ساختن یک برنامه مشترک و دسته جمعی میتوان اشاره کرد. تعداد این قبیل سازمانها بسیار زیاد است و اهداف آنها طیف وسیعی از موقعیتهای سیاسی و فلسفی را در بر میگیرد. حتی میتوان آن را بی شک به مدارس خصوصی و سازمانهای ورزشی نیز ربط داد.NGO
اسلاید 9: ویژگی سازمان های مردم نهاد:1-غير دولتي بودن((Non-Governmental: بدين معني كه تأسيس آنها بر اساس تصميم دولتي و در چارچوب بودجه عمومي انجام نگيرد بلكه اشخاص حقيقي يا حقوقي خصوصي مؤسس آنها باشند، البته سازمانهاي مردم نهاد و مجموعه دولت داراي ارتباط و اثرات دوجانبه مي باشند. 2-غير انتفاعي بودن(Non-Benefite): بدين معني كه دست يافتن به درآمد و سود و انجام فعاليتهاي تجاري و صنفي انتفاعي بمنظور تقسيم منافع بين اعضاء ، مؤسسان، مديران و كاركنان هدف سازمان نباشد، هرچند كه اين ويژگي، سازمان مردم نهاد را از دست يابي به درآمد براي اداره امور خود باز نمی دارد
اسلاید 10: ویژگی سازمان های مردم نهاد:3.تمايل به استقلال: بدين معني كه سازمان مردم نهاد سعي مي كند براي تحقق اهداف خود درچارچوب قوانين موضوعه تا حد ممكن از درجه استقلال بالايي برخوردار باشد و زير نفوذ صاحبان قدرت و يا گرايش هاي مختلف قرار نگيرد. 4.خودجوشي و نياز طبيعي: سازمانهاي مردم نهاد بنابر نياز طبيعي ناشي از شرايط فكري، محيطي، انگيزش ها، خصوصيت ها و آرمانهاي مشترك افراد و جامعه، و به صورت داوطلبانه و خودجوش و بر اساس اصل آزادي اراده اشخاص تأسيس و اداره مي شوند. 5.غير سياسي بودن: اهداف غير سياسي در بردارنده فعاليتي است كه مشمول ماده يك قانون احزاب نگردد.
اسلاید 11: کارکردهای سازمان های مردم نهاد:كاركرد سازمانهاي مردم نهاد يك سازمان مردم نهاد براي رسيدن به اهداف مورد نظر خود از شيوه ها و روشهاي متفاوتي بهره مي گيرد كه مي توان آنها را در 7 مورد دسته بندي و بررسي نمود كه عبارتند از : 1- جمع آوري ، ارزيابي و انتقال اطلاعات يكي از كاركردهاي مؤثر و مشخص سازمانهاي مردم نهاد ، حد واسط بودن بين دولت و جامعه است كسب اطلاعات از دولت و انتقال آن به شاخه هاي پائين تر ، يعني تك تك افراد جامعه و با برعكس آن به شاخه هاي پائين تر – يعني تك تك افراد جامعه و يا برعكس آن يعني جمع آوري اطلاعات در چارچوب موضوع فعاليت و ارائه آن به دولت مي تواند بصورت يك تعامل في ما بين و از كاركردهاي اساسي يك سازمان مردم نهاد در توسعه فرهنگي و اجتماعي به شمار آيد.
اسلاید 12: کارکردهای سازمان های مردم نهاد:2- ارائه پيشنهاد به دولت : بسياري از سازمانهاي مردم نهاد تلاش مي نمايند تا با ارائه راهكارهاي اجرائي و يا تئوريك در زمينه هاي موضوعي مختلف به دولت كمك نمايند، اين عمل ضمن اينكه مي تواند دولت را در پيشبرد اهداف و سياست هايش كمك نمايد باعث ايجاد تعامل بر پايه اعتماد بين دولت و نهادهاي غير دولتي مي گردد. به عنوان مثال سازمانهاي مردم نهاد با ارائه و انجام پروژه هاي خرد و كلان در موضوعات مختلف دولت را در رسيدن به هدف مبتني بر توسعه پايدار كمك مي نمايد.
اسلاید 13: کارکردهای سازمان های مردم نهاد:3- اقدامات حمايتي و وكالتي يكي از كاركردهاي مؤثر و رايج در سازمانهاي مردم نهاد ، انجام اقدامات حمايتي به اشكال مختلف و ارائه خدمات به فرد فرد جامعه مي باشد . اين امر با اهداف بشر دوستانه اتفاق مي افتد و سازمانهاي مردم نهاد را در شمار نهادهاي حمايتي در يك جامعه قرار مي دهد.
اسلاید 14: کارکردهای سازمان های مردم نهاد:4 -آموزش ، پژوهش و انجام مطالعات سازمانهاي مردم نهاد در كنار نهادهايي كه رسما به اين كار اشتغال دارند مي توانند در مقياس هايي كوچكتر به آموزش گروه هايي از جامعه بپردازند كه فرصتي براي بهره مندي از آموزشهاي رسمي جامعه ندارند و يا نوع آموزش به گونه ايست كه نهادهاي رسمي آن را تامين نمي كنند به عنوان مثال سازمانهاي مردم نهادي كه با موضوعات خانواده يا تربيتي فعاليت مي كنند مي توانند با آموزشهاي مناسب و مورد نياز در حوزه خانواده به رشد و ارتقاء سطح بينش والدين به منظور تحكيم بنيان خانواده ها كمك نمايند سازمانهاي مردم نهاد مي توانند با تشكيل گروه هاي كارشناسي رسمي در محيط هاي مورد نياز جامعه دست به پژوهش هاي كلي و يا موردي زده و نتايج آن را در اختيار بخش دولتي مربوط به آن قرار دهند و يا به اطلاع عمومي برسانند.
اسلاید 15: کارکردهای سازمان های مردم نهاد:5- ايجاد تشريك مساعيبرخي از سازمانهاي مردم نهاد با ارائه راه كارهاي اجرايي و يا نظري به برخي از افراد و يا حتي دولت در انجام برنامه ها و يا پروژه هايي منطبق با اصول اساسنامه اي خود كمك نموده و با آنان همكاري دارند.
اسلاید 16: کارکردهای سازمان های مردم نهاد:6- جمع آوري و ارائه كمك هاي حقوقي و بشردوستانه : يكي از مسائل كه همواره جوامع انساني با آن درگير هستند معضلات اجتماعي از قبيل فقر ، مصرف مواد مخدر ، شيوع برخي بيماريها ، اشاعه فساد و بي بند و باري ، معضلات زيست محيطي ،تنش هاي اجتماعي ، فقر فرهنگي ، فاصله هاي زياد طبقاتي ، فقدان فرهنگ مناسب شهر نشيني و صدها مورد ديگرمي باشد .اگرچه نهادها و سازمانهاي دولتي و رسمي ، به منظور غلبه بر اين معضلات همواره برنامه ها و سياست هايي را اعمال مي نمايند و بودجه هايي را سالانه مصروف اين بخش مي سازند اما نقش مشاركتي سازمانهاي مردم نهاد و تشكلهاي محلي مي توانند ، كمك مؤثري در اين راه باشند.
اسلاید 17: کارکردهای سازمان های مردم نهاد:7-كاركرد رواني تبليغاتي : اين روش به ويژه از سوي سازمانهاي حقوق بشري و زيست محيطي مورد استفاده قرار مي گيرد ، انتشار خبرنامه ها ، برگزاري نشست ها و سخنراني ها در جلسات سازمانهاي دولتي و غيردولتي در مورد موضوعي خاص ، اين كاركرد را عينيت مي بخشد.
اسلاید 18: بنابراين در يك جمع بندي كلي مي توان براي سازمانهاي مردم نهاد كاركردهاي زير را بيان نمود: *اطلاع رساني و آگاه سازي عمومي و آموزش *جلب مشاركت هاي مردمي در زمينه هاي مختلف و متناسب با اهداف سازمان و بسيج عمومي *ايجاد گسترش و تقويت هماهنگي بين بخش هاي دولتي و مردم *گسترش نظارت عمومي *ارزيابي پروژه ها و فعاليتهاي عمومي *افزايش بهره وري در استفاده از منابع *ارائه راهكارها و پيشنهادها به دولت به منظور كمك به رفع مشكلات و نارسايي ها *پايداري در توليد و مصرف منابع طبيعي و محيط زيست ( بيابان زدايي ، درخت كاري) *منابع توليد ( بازاريابي ، بهره برداري پايدار ، توسعه ، حفظ )
اسلاید 19: بنابراين در يك جمع بندي كلي مي توان براي سازمانهاي مردم نهاد كاركردهاي زير را بيان نمود:*ارائه خدمات به بخش عمومي جامعه و بخش دولتي ( امدادرساني ، امور خيريه اي ، بهداشتي و انجام پروژه هاي تحقيقاتي به همكاري با بخش دولتي در اجراي پروژه ها ) *همكاري با ارگان هاي دولتي : اقدامات مشترك براي پيشبرد برنامه ها لازم به ذكر است كه دامنه فعاليت سازمانهاي مردم نهاد ( متناسب با امكانات و تجهيزات ، منابع انساني و اهداف آن متفاوت است برخي از آنها تنها در سطح استان يا شهرستان ، برخي در گستره ملي و برخي ديگر نيز فراتر از آن و سطوح بين المللي فعاليت مي كنند.
اسلاید 20: بودجه سازمانهای مردمنهاد بودجه سازمانهای مردمنهاد از راههای ذیل تأمین میگردد:1- تامين بودجه از حق عضويت اعضاء و كمك هاي مردمي 2- تامين بودجه از طريق انجام فعاليت هاي مانند فعاليت هاي پژوهشي آموزشي خدماتي در چارچوب موضوع فعاليت، اهداف و اساسنامه سازمان3- دريافت كمك هاي دولتي مانند كمك از دستگاههاي تخصصي و مرجع 4- دريافت كمك و گرفتن پروژه از سازمان هاي بين المللي و غير دولتي
اسلاید 21: فصل دومسازمان های مردم نهاد در ایران
اسلاید 22: سابقه تشکلهای مردمنهاد در ایران:مساجد، تکایا، هیئتهای مذهبی را نهادهای غیردولتی سنتی قدیمی میدانند وپس ازآن صندوقهای قرض الحسنه، خیریهها، انجمنهای اسلامی وحتی دورههای فارغالتحصیلی در دوران بعدتر و سپس اتحادیهها، اصناف و نظامهای صنفی ومهندسی و غیره، شکلهای جدیدتر نهادهای مدنی هستند.NGO
اسلاید 23: تشکل ها و قوانین مربوطه:آییننامه تأسیس و فعالیت سازمانهای غیردولتی مورخه ۱۳۸۴/۳/۲۹ در آخرین روزهای دولت سید محمد خاتمی، بنا به پیشنهاد مورخه ۱۳۸۳/۵/۸ وزارت اطلاعات و به استناد اصل ۱۳۸ قانون اساسی تصویب و اجرایی شد. عناوینی چون «جمعیت»، «انجمن»، «کانون»، «مرکز»، «گروه»، «مجمع»، «خانه»، «مؤسسه» میتوانند بهجای واژه«سازمان» و تشکلهای غیردولتی بهکار گرفته شوند.تشکلها میتوانند با موضوع فعالیت و اهداف مشترک با رعایت آییننامه مذکوربه صورت شبکه درآیند و یا به عضویت سازمانهای بینالمللی درآیند.شبکهها یا حتی تشکلهای فعال در راستای تحقق خواستههای مشروع اعضای خود- بسته به اعتباروصلاحیت خودوگسترش فعالیت و تعامل آنها با دیگرتشکلها (کار جمعی تشکلها) - قابلیتهای قانونی بسیار دارند؛
اسلاید 24: فصل سوم:نحوه ی ایجاد یک سازمان مردم نهاد در ایران
اسلاید 25: اولین قدم در تاسیس یک سازمان مردم نهاد چیست؟در ایران برای تاسیس یک سازمان مردم نهاد در ابتدا میبایست به وزارت کشور مراجعه کرد. همچنین قبل از مراجعه به وزارت کشور متقاضیان میتوانند فرمهای درخواست تاسیس تشکلهای مردم نهاد را از طریق پورتال وزارت کشور تهیه و تکمیل نمایند. به همین شکل، متقاضیان میتوانند فرمهای اساسنامه که از قبل برای تشکلهای مردم نهاد تهیه شده است را دریافت و تکمیل کنند. شکل و محتوای اساسنامه برای همه تشکلهای مردم نهاد یکسان است و بصورت یک فرم تیپ توسط وزارت کشور در اختیار متقاضیان گذاشته میشود. لذا بیشتر قسمتهای اساسنامه از پیش آماده شده است و متقاضیان میتوانند با وارد کردن اطلاعات اعضای اولیه گروه یا همان هیات موسس فرم اساسنامه را به راحتی تکمیل کنند. تنها در قسمتی که مربوط به موضوع و شیوههای فعالیت تشکل مردم نهاد است متقاضیان میبایست اهداف و موضوع فعالیتهایشان را تهیه و تدوین کنند و در آن قسمت همراه با جزئیات بنویسند.
اسلاید 26:
اسلاید 27:
اسلاید 28:
اسلاید 29:
اسلاید 30:
اسلاید 31: انتخاب اسم برای تشکل به چه صورت انجام میشود؟پس از تکمیل فرمهای اولیه میبایست همزمان با تائید موضوع فعالیت تشکل، اسم تشکل نیز به تائید وزارت کشور برسد. اسم هر تشکل در ابتدا توسط یک کارشناس و مشاور در وزارت کشور مورد بررسی قرار میگیرد؛ این نام باید با موضوع فعالیت در ارتباط باشد و همچنین از نظر معنایی و ساختاری استانداردهای وزارت کشور را نیز داشته باشد. بطور مثال، اسم پیشنهادی باید فارسی باشد و دیگر این که همان اسم یا مشابه آن نباید پیشتر توسط موسسه یا تشکل دیگری انتخاب شده باشد. معمولا مشاور وزارت کشور در انتخاب اسم کمک میکند تا روند ثبت موسسه تسریع گردد.
اسلاید 32: برای اسم تشکل از چه پیشوندهایی میتوان استفاده کرد؟معمولا میتوان از عناوینی چون جمعیت، بنیاد، موسسه، مرکز و یا انجمن استفاده کرد. در واقع اینها عناوینی هستند که با توجه به بار معنایی آنها و ارتباطشان با موضوع و شکل فعالیت مورد استفاده قرار میگیرند. بطور مثال، اگر تشکلی در حوزه علمی پژوهشی فعالیت میکند، بنیاد میتواند عنوان مناسبی برای آن باشد. عنوان جمعیت بیشتر روی فعالیتهای داوطلبانه است.
اسلاید 33: تائید موضوع فعالیت، هویت و تخصص اعضای هیات موسس در وزارت کشور به چه شکل صورت میگیرد؟معمولاً وزارت کشور استعلامهایی در رابطه با موضوع فعالیت، هویت و تخصص افراد هیات موسس از «ارگانهای تخصصی و کارشناسی مرتبط با موضوع فعالیت» و همین طور ارگانهای نظامی و امنیتی انجام میدهد. اگر این استعلامها با موفقیت انجام شوند و مشکل خاصی درخصوص موضوع فعالیت، تخصص و هویت افراد هیات موسس وجود نداشته باشد، پروانه و مجوز برای فعالیت تشکل صادر میشود. بطور مثال در ثبت یک تشکل زیست محیطی باید موضوع فعالیت به تائید سازمان محیط زیست برسد. یا صلاحیت و تخصص اعضای هیات موسس در این رابطه توسط سازمان محیط زیست تائید شود. به همین شکل عدم سو سابقه افراد هیات موسس نیز توسط نیروی انتظامی و دیگر ارگانهای امنیتی مورد بررسی قرار میگیرد. در حوزههای دیگر نیز ارگانها و وزارت خانههای مسئول موضوع فعالیت و صلاحیت افراد را مورد بررسی قرار میدهند.
اسلاید 34: پس از تائید اسم، موضوع فعالیت، هویت و تخصص اعضای هیات موسس چه کاری باید انجام داد؟ پس از تائید اسم توسط وزارت کشور میبایست یک موسسه در ثبت شرکتها با همان نام به ثبت رساند. پس از دریافت کد ثبت شرکت و طی مراحل بعدی در وزارت کشور پروانه فعالیت تشکل با همان عنوان توسط وزارت کشور صادر میشود.
اسلاید 35: به چه علت باید یک موسسه در ثبت شرکت ها با همان اسم ثبت شود؟ از آنجایی که گاهی اوقات ممکن است بین سازمان ثبت شرکتها و وزارت کشورعدم هماهنگی پیش بیاید، امکان دارد که موسسه یا شرکتی هم اسم تشکل به شکل انتفاعی و با هدف کسب درآمد ثبت شده باشد. در این صورت دو موسسه با یک اسم ولی با دو هدف (یکی غیرانتفاعی و دیگری تجاری و انتفاعی) وجود خواهد داشت. به دلیل جلوگیری از این اتفاق، باید یک شرکت هم اسم موسسه خود در ثبت شرکتها ثبت شود تا از ثبت موسسهای انتقاعی اما هم اسم در ثبت شرکتها پیشگیری شود.
اسلاید 36: آیا تمامی سازمانهای مردم نهاد به یک شکل ثبت میشوند؟ خیر. در ایران دو نوع فعالیت مردم نهاد وجود دارد: نوع نخست، سازمانهای غیردولتی و غیرانتفاعی یا سازمانهای مردم نهاد(سمن) هستند. نوع دوم، خیریهها هستند. از آنجایی که خیریهها مسئولیت جذب کمکهای مردمی و توزیع آن را به عهده دارند، در ثبت آنها علاوه بر مدارک و اسنادی که برای ثبت یک سازمان مردم نهاد مورد نیاز است. آورده مالی آنها نیز باید از طرف وزارت کشور مورد بررسی و تائید قرار گیرد. خیریهها با توجه به حوزه فعالیت خود باید در ابتدا سرمایه یا آورده مالی مشخصی داشته باشند.
اسلاید 37: آیا میتوان از مراکز دیگری هم برای ثبت کمک گرفت؟بله. دفتر سازمانهای مردم نهاد وزارت کشور در ثبت تشکل مشاوره میدهد. اما در ثبت شرکتها متاسفانه امکان مشاوره حضوری وجود ندارد. علاوه بر این در تمامی وزارت خانهها، دفتر مشارکتهای مردمی به ثبت تشکل کمک میکنند. باید وزارت خانه مربوط به حوزه کاری تشکل را انتخاب کرده و به دفتر مشارکتهای مردمی آن وزارت خانه مراجعه نمود.
اسلاید 38: ترکیب اعضای هیات موسس باید چگونه باشد؟حداقل یک یا دو نفر از اعضای هیات موسس باید مدرکی مرتبط با موضوع فعالیت تشکل داشته باشند. بطور مثال، در ثبت یک تشکل زیست محیطی حداقل یک یا دو نفر از اعضای هیات موسس باید مدرک تحصیلی محیط زیست داشته باشند. از نظر تعداد نفرات هم، باید حداقل 9 نفر به عنوان هیات موسس اقدام کنند. در این صورت پنج نفر از این اعضا اعضای اصلی، دو نفر عضو علی البدل و دو نفر هم بازرس می باشند
اسلاید 39: از لحاظ قانون مالیات، وضعیت سازمانهای مردم نهاد چگونه است؟ آیا آنها نیز باید مالیات پرداخت کنند؟سازمانهای مردم نهاد معاف از مالیات هستند. امّا باید حتما در ابتدا پروانه مالیاتی تشکیل دهند و هر سال اظهارنامه مالیاتی پرکنند. پس از تشکیل پروانه مالیاتی برای سازمان مردم نهاد، یک کارشناس مالیاتی انتخاب میشود که در پایان سال مالی، اسناد مالی سازمان را بررسی مینماید. کارشناس مالیاتی باید تائید کند که فعالیتهای سازمان فاقد بار انتفاعی هستند. در صورتی که دو تا سه سال پی در پی کارشناس مالی عدم انتفاعی بودن فعالیتهای سازمان را تائید کند، آن سازمان میتواند به دائمی شدن معافیت مالیاتیش امیدوار شود. اما اگر سازمان پروانه مالیاتی تشکیل ندهد، بدون شک مشمول جریمههای مالیاتی خواهد شد. در این صورت، باید تلاش کند که یا تخفیف بگیرد یا پیگیربخشیده شدن جریمهها شود. در نهایت باید پرونده مالیاتی تشکیل شود و اسناد مالی سالانه مورد بررسی کارشناس مربوطه قرار بگیرد.
اسلاید 40: اول ذی الحجه مصادف با سالروز ازدواج حضرت علی(ع) و حضرت فاطمه(س) مبارک باد
نقد و بررسی ها
هیچ نظری برای این پاورپوینت نوشته نشده است.