برنامه سلامت دهان و دندان

برنامه سلامت دهان و دندان

اسلاید 1: بسم الله الرحمن الرحیم

اسلاید 2: تهيه و تدوین: دکتر نوروزعلیاییمركز بهداشت شهرستان نطنز کارگاه آموزشی برنامه سلامت دهان و دندان ویژه بهورزان

اسلاید 3: فهرست مقدمهآشنايي با اجزاء دهان ودندانوظايف دهان ودندان دوره‌هاي دندانيجدول زماني رويش دندانها ي شيري و دائمياهميت دندانهاي شيريدندان 6 سالگي و علت اهميت آن تفاوت ‌هاي ميان دندانهاي شيري و دائمي معاينه دهان و دندانروش معاينهنكات مورد توجه در حين معاينهروشهاي كنترل و پيشگيري از پوسيدگي دنداني و بيماريهاي لثه‌اي مسواك و خمير دندانانتخاب يك مسواك خوبخمير دندانروش درست مسواك كردن چگونه است؟نخ دندانفلورايد چيست؟تأثير فلورايد بر دندانهاروشهاي استفاده از فلورايداستفاده از دهانشويه سديم فلورايد 2/0 درصد در مدارسوارنیش فلورایدفيشور سيلانت

اسلاید 4: نحوه مراقبت از دهان ودندان نكات مهم در زمان مراقبت از بهداشت دهان و دندانمراقبت از دهان و دندان كودكان زير 2 سالرويش دندانروش تميز كردن لثه و دندانهاي اطفالآموزش نحوه مسواك زدن براي كودكان 1 تا 3 سالهمراقبت از دهان ودندان كودكان 6-2 سالنكات ضروري در مراقبت ازدهان ودندانآموزش نحوه مسواك زدن براي كودكان پيش دبستاني مراقبت از دهان ودندان كودكان 12-7 سالنكات مراقبت دهان ودندانعادات غلط در كودكانآسيب ديدگي دندانهابيرون افتادن دندان از دهان- بيماريهاي شايع دهان و علائم مشكوك دهانيبرفكتبخالآفتبوي بد دهان

اسلاید 5: «وظايف دهان ودندان»دهان در اعمال زيادي چون حرف زدن، خنديدن، چشيدن، جويدن و بلعيدن غذا شركت دارد و اولين قسمت دستگاه گوارش است كه از لب‌ها شروع و به حلق منتهي مي‌شود. اولين قدم در عمل گوارش غذا خرد كردن و جويدن مواد غذايي است كه وظيفه آن به عهده دندانها مي باشد و هر يك از آنان با شكل ويژه خود به اعمال بريدن (دندانهاي پيش) ، پاره كردن(دندانهاي نيش)، نرم و له كردن ( دندانهاي آسيا) و نهايتاٌ جويدن غذا كمك مي كنند. لازم به ذكر است كه جويدن، تكلم و حفظ زيبايي صورت سه وظيفه اصلي دندانها مي‌باشد.«لايه‌هاي دنداني»مينا:خارجي‌ترين لايه پوشاننده محكمترين بافت بدن مي‌باشدعاج: لايه زيرين مينا يا لايه مياني دندان مغز دندان: داخلي ترين قسمت دندان كه حاوي اعصاب و رگهاي خوني مي‌باشد لثه: بافت نرم پوشاننده فك‌ها و از بافتهاي نگهدارنده دندانسمان: لايه بيروني ريشه كه سطح آنها را مي‌پوشانداستخوان فك: بافت سخت نگهدارنده دندان لازم به ذكر است كه لثه و استخوان فك از اطراف دندان را حمايت مي‌كنند به همين دليل به بافتهای نگهدارنده دندان معروفند.

اسلاید 6:

اسلاید 7: «اجزاء دندان»تاج: قسمتي از دندان كه از استخوان فك بيرون استطوق دندان: محل اتصال تاج به ريشهريشه: قستي از دندان كه در داخل استخوان فك قرار دارد

اسلاید 8: دندان پيش مياني(A)

اسلاید 9:

اسلاید 10: دوره‌هاي دندانيهر فردي در زندگي خود دو سري دندان درمي‌آورد: شيري و دائمي و سه دوره دندانی را پشت سر ميگذارد : دوره دندان شيري ، دوره دندانی مخلوط (دوره ای که دندانهای شيري بتدريج جای خود را به دندانهای دائمي ميدهند و در دهان کودک مخلوطی از دندانهای شيري و دائمي ديده ميشود ) ، دوره دندان دائميدندانهاي شيريزمان رويش اولين دندان شيري: حدود 6 ماهگيزمان تكميل دندانهاي شيري: 5/2-2 سالگيتعداد كل دندانهاي شيري: 20 عدد( در هر نيم فك 5 دندان)اگر زمان رويش هر دندان نسبت به زمان اصلي آن با توجه به جدول حدوداٌ 9 ماه به تأخير بيفتد، کودک را به دندانپزشک ارجاع نماييد.

اسلاید 11: جدول رويش دندانهاي شيری نام دندانها نام دندانها نام دندانها نام دندانهاپيش ميانيپيش طرفينيشآسياي اولآسياي دومفك بالا12-8 ماهگي13-9ماهگي22-16 ماهگي19-13 ماهگي33-25 ماهگيفك پايين10-6 ماهگي 16-10 ماهگي 23-17 ماهگي 18-14 ماهگي 31-23 ماهگي

اسلاید 12: اهميت دندانهاي شيريخيلي از افراد هنوز تصور مي‌كنندكه دندانهاي شيري اهميتي ندارند چرا كه به زودي جايشان را به دندانهاي دائمي خواهند داد. بعضي از اين دندانها تا سن 12 سالگي هم در دهان باقي مانده و وظايف اساسي را به عهده دارند. عمده وظايف دندانهاي شيري سالم به شرح ذيل مي‌باشد:کمک به رشد و تکامل صورت در صورتیکه دندانهای شیری زود کشیده شوند، رشد فکی به درستی انجام نخواهد شد.اهميت در جويدن و هضم غذا. كودك در حال رشد به تغذيه مناسب نياز دارد وتغذيه مناسب با دندانهاي پوسيده دچار اشكال شده و سلامت كودك را به خطر مي‌اندازد.اهميت در تكلم و بيان صحيح حروف. بنابراين از لحاظ رفتاري كودك راحت‌تر با كودكان ديگر ارتباط برقرار مي‌كند.دندانهاي شيري فضاي لازم و محيط مناسبي را براي رويش دندانهاي دائمي فراهم كرده و به عنوان راهنمايي جهت رويش دندانهاي دائمي محسوب مي‌شوند. بنابراين اگر زودتر از دست برونديا بيش از مدت لازم در دهان بمانند باعث جابجايي و نامرتب شدن دندانهاي دائمي خواهند شد كه نهايتاً موجب صرف هزينه گزافي جهت خانواده‌ها خواهد شد( يكي ديگر از دلايل مهم كج بودن دندانهاي دائمي، زود كشيدن دندانهاي شيري مي‌باشد).همچنین درصورتیکه دندانهای شیری بیش از زمان لازم در دهان باقی بمانند باعث بروز مشکلات رویش دندانهای دائمی می گردند.

اسلاید 13: آسيب‌هايي که به دندانهاي قدامي شيري وارد مي‌شود ممكن است سبب عفوني شدن آنها شده و باعث تغییراتی در دندانهای دائمی گردد از جمله تغيير رنگ ، نقص در شكل و كج شدن جوانه دندانهاي دائمي زیرین شوند. درنهايت پوسيدگي از دندان شيري موجب آسيب به جوانه دندانهاي دائمي زيرين مي گردد.”از بين رفتن نظم دندانها بر اثر از دست رفتن زود رس دندانهای شيری”

اسلاید 14: دندانهاي دائمي : زمان رويش اولين دندان دائمي: حدود 6 سالگي( دندان آسیای اول دائمی یا دندان 6 سالگی)زمان تكميل دندانهاي دائمي(بجز عقل): حدود 12 الي 13 سالگيتعداد كل دندانهاي دائمي( بادرنظرگرفتن دندانهای عقل): 32 عدد (در هر نيم فك 8 دندان)از حدود 5/5 تا 12 سالگي به تدريج دندانهاي شيري لق مي‌شوند و مي‌افتند (دوره مخلوط دندانی). معمولاً 6-2 ماه پس از افتادن هر دندان شيري، دندان دائمي جانشين رويش مي‌‌يابد و تا پايان عمر در دهان باقي مي‌مانند.

اسلاید 15: جدول رويش دندانهاي دائمي نام دنداننام دنداننام دنداننام دنداننام دنداننام دنداننام دندانپيش ميانيپيش طرفينيشاولين آسياي كوچكدومين آسياي كوچكاولين آسياي بزرگدومين آسياي بزرگسومين‌آسياي بزرگ(دندان عقل)فك بالا8-7 سالگي9-8 سالگي12-11 سالگي11-10 سالگي12-10 سالگي7-6 سالگي13-12 سالگي21-17 سالگيفك پايين7-6 سالگي8-7 سالگي10-9 سالگي12-10 سالگي12-11 سالگي7-6 سالگي13-11 سالگي21-17 سالگي

اسلاید 16: دندان 6 سالگي و علت اهميت آن: اين دندان همان آسياي بزرگ اول دائمي مي‌باشد كه به دندان 6 سالگي معروف است و زمان رويش آن هم در 6 سالگي است و الگوي رويش ساير دندانهاي دائمي بوده و سبب رويش صحيح و مرتب بقيه دندانها مي‌شود.محل رويش آن پشت آخرين دندان شيري يعني دندان آسياي دوم شيري است. اين دندان اولين دندان دائمي غير جانشين است و بدون اينكه دندان شيري بيفتد رويش مي‌يابد. به همين دليل نظر والدين بر اين است كه اين دندان شيري است و با اين باور غلط كه اگر دندان شيري بيفتد دندان ديگري بدون هيچ مشكلي به جاي آن مي‌رويد، تلاشي براي نظافت و نگهداري آن نمي‌شود و اين دندان كه بايد تا پايان عمر در دهان باقي بماند با تمام اهميتي كه ذكر شد زودتر پوسيده شده و از بين مي رود و مشكلات متعدد دنداني بعدي را ايجاد مي‌نمايد.

اسلاید 17: « دندان 6 سالگي»

اسلاید 18: تفاوتهاي ميان دندانهاي شيري و دندانهاي دائمي

اسلاید 19: علایم رویش دندانها: دندان در آوردن یک مرحله طبیعی از زندگی نوزاد است و در اکثر موارد درد وناراحتی به همراه ندارد.قرمزی و التهاب لثه در ناحیه جلویی فک پایینبرجستگی لثه و خارش در همین ناحیهافزایش براق و جاری شدن آن از دهان نوزادناراحتی و گریه زیادبی خوابینوک زدن از لای لثهدر صورت بروز علایمی مثل تب، دل درد،یا اسهال هر کودک را باید از نظر بیماری ارزیابی کنید.هنگام رویش دندانها معمولا احساس خارش باعث می شود کودک هرچیزی را به دهان خود وارد کند که ممکن است به علت آلودگی دچار اسهال شود.

اسلاید 20: معاينه دهان و دندانروش معاينه- نكات مورد توجه در حين معاينه

اسلاید 21: معاينه دهان و دندان : براي معاينه دهان وسايل زير لازم استچوب زبانچراغ قوهگاز تميزروش كار:معاينه شونده را روي يك صندلي بنشانيد. خود شما جلوي روي او بايستيد، از او بخواهيد كه دهان خود را كاملاً باز كند. با چراغ قوه فضاي دهان را روشن كنيد.براي اينكه لثه و همه سطوح دندانها را بتوانيد بخوبي معاينه كنيد بايستي از يك طرف فك بالا شروع و بطور منظم با بررسي كليه سطوح دنداني به سمت ديگر فك معاينه را خاتمه داده و سپس به همين ترتيب براي فك پايين عمل مي‌نمائيد.براي معاينه لثه و سطح زباني دندانهاي فك پايين بايد زبان و براي معاينه لثه و سطح لبي دندانهاي فك بالا و پايين، لبها و گونه را با چوب زبان از سطح لثه دور نماييد.براي معاينه زبان نوك آن را با گاز تميز گرفته و به سمت خارج از دهان بكشيد و تمام سطوح آنرا به دقت نگاه كنيد.

اسلاید 22: نكات مورد توجه در هنگام معاينه: تمام قسمتهاي لثه، كف دهان ( زير زبان)، كام، داخل گونه‌ها و لب‌ها را به دقت معاينه كرده تا اگر تورم، زخم و يا هر چيز غير طبيعي ديگر وجود داشته باشد متوجه آن شده وفرد را به دندانپزشک ارجاع نماييد.همه سطوح مختلف را در تك تك دندانها معاينه كنيد. وجود پلاك، جرم، پوسيدگي‌دندان( از يك لك كوچك قهوه‌اي يا سياه‌رنگ گرفته يا سوراخ شدگي دندان) را بررسي نماييد. از آنجا كه پوسيدگي دنداني مي‌تواند همراه با درد باشد، بايستي در خصوص وجود درد و يا سابقه درد دنداني سوال شود.

اسلاید 23: موارد ارجاع :درد شديدتورم روي صورت يا داخل دهان (با درد يا بدون درد) بد بودن حال عمومي بيمار( تب- لرز- رنگ پريدگي و ضعف)درد در زمان خوردن يا نوشيدن غذاهاي سرد، گرم، ترش يا شيرين و يا در هنگام فشار دندانها برروي هم.خونريزيوجود جرم دنداني

اسلاید 24: پوسيدگي دندان و علل ايجاد آنتعريف پوسيدگيعوامل پوسيدگي‌زاعلائم پوسيدگي دندانمراحل پيشرفت پوسيدگي درد دندان

اسلاید 25: پوسيدگي دندان و علل ايجاد آن:پس از خوردن غذا چنانچه بهداشت دهان ودندان رعايت نشود لايه ميكروبي بر سطوح دندانها تشكيل مي‌شود كه با گذشت زمان ميكروبهاي موجود در اين لايه مواد قندي را به اسيد تبديل مي كنند . اسيد، ميناي دندان را حل كرده و پوسيدگي ايجاد مي شود.

اسلاید 26: عوامل پوسيدگي‌زا عبارتند از:1-عدم رعايت صحيح و به موقع بهداشت دهان ودندان: ( عدم استفاده از مسواك و نخ دندان) چنانچه پس از مصرف مواد غذايي سطح دندانها تميز نگردد، ميكروبهاي داخل دهان به همراه خرده‌هاي مواد غذايي و مواد قندي لايه‌اي را روي دندانها تشكيل مي‌دهند كه“ پلاك ميكروبي ”ناميده مي‌شود. اين پلاك لايه‌اي نرم، بي‌رنگ و چسبنده است كه به تنهايي با آب شسته نشده و براي پاك كردن آن از سطوح بين دندانی بايد ابتدا از نخ ندان استفاده كرده و سپس ديگر سطوح دندانها را به دقت مسواك بزنيم پس از خوردن غذا و رسيدن مواد قندي به ميكروبهاي پلاك ميكروبي حدوداً 5-2 دقيقه بعد اسيد توليد مي‌شود كه در طي حدود 20 دقيقه ميزان اين اسيد به حداكثر مقدار مي رسد. و تا حدود 1 ساعت محيط دهان در حالت اسيدی باقي مي‌ماند و تا به حالت عادي برگردد. به همين علت بسيار تأكيد مي‌شود در صورت همراه نداشتن مسواك حداقل دهان خود را بايد پس از مصرف مواد غذايي با آب شست و شو داد.

اسلاید 27: 2- مصرف نا مناسب مواد قندي: ( در مبحث تغذيه مناسب اين عنوان كاملاً توضيح داده خواهد شد)3- مقاومت شخص و دندان: كمبود مقاومت شخص و دندان مي تواند به يكي از سه علل ارثي، مادرزادي و يا اكتسابي باشد و به راههاي مختلف كه اشاره خواهد شد مي‌توان مقاومت دندان را بالا برد.

اسلاید 28: نمای پلاک ميكروبي که با قرصهای آشکارکننده مشخص شده اند

اسلاید 29: محلهاي شايع تجمع پلاك ميكروبي برسطح دندانها، مكانهاي شايع پوسيدگي‌زا در دندانها مي باشند كه شامل سه ناحيه زير است: شيارهاي سطح جوندهبخصوص در دندانهاي آسياي دائمي تازه رويش يافته كه داراي شيارهاي عميق مي‌باشد ؛ اين شيارها محل مناسبي براي تجمع مواد غذايي بوده ، احتمال ابتلا به پوسيدگي را بسيار زياد مي كنند.سطوح بين دندانيبعلت عدم دسترسي موهاي مسواك به اين منطقه ميزان تجمع مواد غذايي و در نهايت احتمال پوسيدگي در اين سطح بالاست.بنابراين سطوح بين دنداني با استفاده از نخ دندان بايد تميز شوند.طوق دندان يا نا حيه اتصال لثه با دندان معمولا پلاک ميکروبی در نا حيه طوق دندان تجمع می يا بد . بنابر اين اگر در هنگام مسواک کردن دقت کافی برای تميز كردن اين نا حيه نشود پوسيدگی طوق دندان ايجاد مي گردد . تجمع ميکروبها در اين نا حيه باعث بيماری لثه هم مي شود .

اسلاید 30: علائم پوسيدگي دندان: پوسیدگی یک بیماری میکروبی عفونی است که باتخریب موضعی عاج و مینا همراه است.تغيير رنگ ميناي دندان به قهوه‌اي يا سياهسوراخ شدن دندانبوي بد دهان حساس بودن يا درد گرفتن دندان هنگام خوردن غذاهاي سرد، ترش يا شيرين كه بسته به شدت پوسيدگي متفاوت است.حساس بودن يا درد گرفتن دندان هنگام فشردن دندانها روي هم.پوسيدگي بين دنداني مي تواند باعث گير کردن مواد غذايي بين دندانها و يا پاره شدن نخ دندان هنگام استفاده بشود .

اسلاید 31: نمایی از پوسیدگی های دندانی در سطوح مختلف

اسلاید 32: : مراحل پيشرفت پوسيدگيشروع پوسيدگي از ميناي دندان مي باشد كه معمولاً با يك تغيير رنگ همراه است (قهوه‌اي يا سياه رنگ)با ادامه پوسيدگي به لايه زيرين ( داخل عاج)، دندان نسبت به سرما، گرما و شيريني حساس مي شود و حتي گاه در دندان دردهاي مداوم و شديد ايجاد مي‌شود. در نهايت پوسيدگي كه به مغز دندان برسد معمولاً با دردهاي شبانه شديد، مداوم و خود بخودي همراه مي شود كه در صورت عدم درمان در انتهاي ريشه دندان عفونت ايجاد مي شود كه مي‌تواند با ايجاد تورم بر روي لثه و يا گاه تورم در صورت همراه باشد (آبسه دنداني)

اسلاید 33: نكاتي در مورد درد دندان:شدت و نوع دندان درد مي‌تواند به صورت يكي از حالتهاي زير باشد:دندان فقط حساس باشد يعني درد در زمان نوشيدن يا خوردن غذاهاي سرد ، گرم، شيرين يا ترش وجود داشته كه مي تواند ناگهاني يا تيركشنده باشد.درد در هنگام فشار دادن دندانها به روي هم و احساس اينكه يكي از دندانها بلندتر است.درد خود بخودي دندان كه از شدت درد، بيمار از خواب بيدار مي‌شود.درد دندان توأم با تورم قسمتي از صورت يا لثه ( البته تورم مي‌تواند بدون درد باشد). لازم به ذكر است كه قرمزي، تورم و براق شدن لثه نشانه چركي بودن لثه است كه به آبسه لثه معروف است.

اسلاید 34: تورم صورت کودک را نگاه کنید.در صورت وجود هر گونه تورم در ناحیه صورت،چون احتمال ارتباط بین این تورم و پوسیدگی دندان وجود دارد.باید در اسرع وقت برای ارزیابی بیشتر به دندانپزشک ارجاع دهید.

اسلاید 35: نمای آبسه داخل دهانی آبسه خارج دهانی در سمت راست صورت

اسلاید 36: کنترل کودک از وضعیت دهان و دنداندر کلیه کودکان از مادر در مورد علت مراجعه سوال کنید.نشانه های خطر یا وضعیت عمومی، زردی، وزن، قد، دور سر و تغذیه را کنترل کنید.سپس کودک را از نظر وضعیت سلامت دهان و دندان کنترل کنید.

اسلاید 37: نگاه کنیدپوسیدگی دندانها یا سندرم شیشه شیرتاخیر رویش تورم و قرمزی لثهتورم صورت سوال کنید1-آیا والدین در مسواک کردن کودک کمک می نمایند؟2-آیا کودک به تنهایی یا با همکاری والدین 2بار در روز مسواک می زند؟3-آیا کودک شما سابقه ضربه به دندانها را دارد؟4-آیا کودک شما دندان درد دارد؟5- بعد از 4 سالگی: آیا کودک شما عادات غلط دهانی ( مثل مکیدن انگشت شست، پستانک،و...) دارد؟

اسلاید 38: مشکل کودک را با استفاده از جدول رنگی طبقه بندی جهت کنترل وضعیت دهان ودندان طبقه بندی کنید.

اسلاید 39: سپس در مورد پیشگیری از حوادث و سوانح در کودکان و رابط متقابل کودک و والدین،با مادر مشاوره کنید.کلیه کودکان بالای 2 سال را برای وضعیت دهان و دندان کنترل کنید.

اسلاید 40: چگونه کودک رااز نظر وضعیت سلامت دهان و دندان طبقه بندی کنید؟تمام کودکان را پس از ارزیابی طبقه بندی کنید.نشانه های کودک رابا نشانه های ذکر شده در هر ردیف جدول رنگی طبقه بندی مقایسه و طبقه بندی مناسب را انتخاب کنید.3 نوع:1- مشکل دندانی شدید2- مشکل دندانی دارد3- مشکل دندانی ندارد.

اسلاید 41: 1- مشکل دندانی شدید: در صورتیکه کودک دندان درد دارد، یا دندان به طورکامل از دهان بیرون افتاده است، یا تورم و قرمزی لثه، یا تورم صورت یا پوسیدگی دندانها( بیش از 10عدد یا سندرم شیشه شیر) دارد، در این طبقه بندی قرار می گیرد و باید در اسرع وقت کودک را برای ارزیابی بیشتر به دندانپزشک ارجاع داده شود.درصورتیکه دندان کامل بیرون افتاده است ، اقدامات مربوط به از بیرون افتادن کامل دندان را انجام دهید.درصورتیکه کودک درد دارد استامینوفن تجویز کنید.

اسلاید 42: مشکل دندانی دارد: درصورتیکه کودک پوسیدگی دندانها (کمتر از 10عدد)،تاخیر در رویش، مکیدنهای غیرتغذیه ای ( بعد از 4 سالگی) و یا سابقه ضربه به دندانها دارد، در طبقه بندی ”مشکل دند انی دارد“ قرار می گیرد و روش های صحیح مسواک زدن و همچنین توصیه های بهداشت دهان و دندان را به مادر آموزش دهید و به مادر توصیه کنید که در اولین فرصت برای ارزیابی بیشتر به دندانپزشک مراجعه کند.

اسلاید 43: 3-مشکل دندانی ندارد در صورتیکه کودک هیچ یک از نشانه های ذکرشده در جدول طبقه بندی وضعیت سلامت دهان و دندان را ندارد یا کمتر از 2 بار مسواک میزند یا والدین در مسواک زدن برای کودک همکاری نمیکنند،در طبقه بندی ”مشکل دندانی ندارد“قرار می گیرد به مادر این کودک توصیه های بهداشت دهان و دندان را آموزش داده و اگر کمتر از2 بار مسواک میزند یا والدین در مسواک زدن برای کودک همکاری نمی کنند، روش های صحیح مسواک زدن را به مادر آموزش دهید،در غیر این صورت مادر را تشویق کنید که در مراقبت های بعدی مراجعه کند.

اسلاید 44: لثه و بيماريهاي آن:تعريف لثه سالم:لثه سالم علايمي دارد كه بدين صورت است:رنگ صورتيقوام سفت و محكمتبعيت شكل لثه از شكل و طرز قرار گرفتن دندانها تيز بودن لبه آن در فاصله بين دو دندان به طوریکه مثل لایه ای روی دندان کشیده شود.عدم وجود هر گونه ناهمواری یا لبه پهن بین دندان و لثه، بطوریکه فضای بین دندانها توسط لثه پر شود.

اسلاید 45: با عدم رعايت بهداشت دهان و دندان بافت نگهدارنده دندان دچار بيماري مي شود.در ابتدا لثه پرخون قرمز و متورم مي گردد كه در اين حالت ممكن است به هنگام گاز گرفتن مواد غذايي سفت مثل سيب يا مسواك زدن دچار خونريزي شود

اسلاید 46: علت بيماري لثه : چنانچه پلاك ميكربي توسط مسواك و نخ دندان از سطح دندانها پاك نگردد و مدت طولاني روي دندان بماند به لايه اي سخت به نام جرم دنداني تبديل مي شودجرم دنداني با مسواك پاك نمي شود در صورت تشكيل جرم با مراجعه به دندانپزشك بايد دندانها را جرمگيري كرد.

اسلاید 47: بيماريهاي شايع دهان و علائم مشكوك دهاني برفك تبخال آفت

اسلاید 48: برفك :يك نوع بيماري قارچي است كه بصورت دانه‌هاي بسيار ريز سفيد رنگ به تعداد خيلي زياد در قسمتهاي مختلف دهان ( بويژه كام، روي زبان و داخل گونه‌ها) ظاهر مي‌شود. ويژگي مهم دانه‌ها اين است كه براحتي كنده شده و نقاط قرمز و خونريزي دهنده از خود بجا مي‌گذارند.علل بروز برفك در کودکان : نوزادان: آلوده شدن دهان در هنگام تولد. شيرخواران: آلوده بودن پستانك، شيشه شير يا پستان.توجه: لازم به ذكر است كه در هر گروه سني بهداشت دهاني ضعيف امكان ابتلاء به اين بيماري را بيشتر مي‌كند.

اسلاید 49: موارد ارجاع ضروري به دندانپزشك:وجود برفك روي لوزه ها و حلق كودكهمراهي تب سرفه يا تنگي نفس با برفكوقوع برفك در كودكاني كه بيماري خاصي ندارند و يا داروهاي خاصي مصرف نمي كنند.

اسلاید 50: تبخال يك بيماري ويروسي و قابل انتقال مي‌باشد.بصورت تاولهاي پر از آب ( بيشتر در اطراف دهان و گوشه لب‌ها) ديده مي‌شود. توصيه‌هاي لازم در هنگام بروز تبخال :تاولها را نبايد تركاند چون قابل انتقال به ديگر نقاط بدن شخص يا ديگر افراد است.اگر تاولها تركيدند سريعاً منطقه با آب فراوان و سپس با صابون يا بتادين شست و شو شود.تا زمانيكه ضايعه تبخال روي لب وجود دارد بايد از بوسيدن ديگران خودداري كرد.در صورت درد زياد بايستي بيمار به پزشك مراجعه کند.نبايد افرادي را كه مبتلا به تبخال هستند تا زمان خوب شدن معاينه كنيد. در صورت داشتن درد و ناراحتي كودك را به دندانپزشک ارجاع دهيد تا با استفاده از دستكش معاينه شوند.

اسلاید 51:

اسلاید 52: آفت :زخمي ساده و دردناك كه در نقاط مختلف دهان داخل لب، گونه، كف دهان ظاهر مي‌گردد.بصورت زخمي بزرگ يا چند زخم كوچك ديده مي‌شود.فاكتورهاي مؤثر در ايجاد آفت‌هاي دهاني عود كننده:ارثاختلالات خوني مانند كمبود آهن و ويتامين B نقص سيستم ايمني بدنضربهاسترساضطرابحساسيت‌هاي غذايي مثل: شيرو پنيرو...

اسلاید 53:

اسلاید 54: نكته اگر كودك از درد آفت رنج مي برد او را به دندانپزشك ارجاع دهيدچون زخمهاي آفت شبيه تبخالهاي داخل دهاني است بهتر است كه معاينه اينگونه كودكان با احتياط و با استفاده از چوب زبان انجام شود

اسلاید 55: بوي بد دهانبوي بد دهان عبارتست از بوي نامطبوعي كه در هنگام صحبت كردن و يا نفس كشيدن بعضي از افراد احساس مي‌شودكه مي‌تواند نشانه و علامتي از اختلالات دهان و دندان و يا بعضي بيماريهاي سيستميك(ديابت وفشارخون و...) باشد كه مي‌تواند از لحاظ اجتماعي نيز براي شخص ايجاد مشكل نمايد. بوي دهان به تنهايي يك بيماري محسوب نمي‌شود ولي يك علامت و نشانه‌اي از بيماريهاي حفره دهان يا ضايعات دستگاههاي مجاور دهان نظير بيني، سينوس، حلق و يا بيماريهاي سيستميك ديگر مي‌باشد. علت آن ممكن است همزمان در اثر عوامل داخل و خارج دهاني باشد.

اسلاید 56: عامل بوي بد دهان:عوامل داخل دهانيعدم رعايت بهداشت دهان و دندان ( وجود پلاک ميکروبی و وجود جرم دندانی )اشكال در ترشح بزاق و يا قطع ترشح بزاقدندانهای پوسيده عفونیناهنجاريهای دندانی و رديف نبودن دندانها در فكين وگيرغذايی بيماريهاي لثه‌ايزبان( به علت وجود شيارهابرروی آن و تميز نشدن آنها )پروتزهاي دنداني نا مناسبجراحي‌هاي دهان و كشيدن دندان و عدم توجه به توصيه‌هاي دندانپزشكضايعات بدخيم و سرطاني دهاني

اسلاید 57: عوامل خارج دهاني بيماريهاي بيني – سينوزيت – بيماريهاي دستگاه تنفسي فوقاني – بيماريهاي ريوي – بيماريهاي دستگاه گوارش – اختلالات و تغيرات هورمونی زمان بلوغ يا حاملگی - ديابت – مصرف الكل و محصولات دخانيات و ساير بيماريهاي سيستميك نكته مهم: در هنگام مواجهه با كودكاني كه از بوي بد دهان خود شكايت دارند ، فرد را به دندانپزشک ارجاع دهيد.

اسلاید 58:

اسلاید 59: مسواك و خمير دندان انتخاب يك مسواك خوبخمير دندانروش صحیح مسواك زدن نخ دندانفلورايد تأثير فلورايد بر دندانهاروشهاي استفاده از فلورايداستفاده از دهانشويه سديم فلورايد 2/0 درصد در مدارسشيار پوش ( فيشور سيلانت وارنیش فلوراید تغذيه و اهميت آن روشهاي كنترل و پيشگيري پوسيدگي دنداني و بيماري لثه‌اي

اسلاید 60: مسواك و خمير دندان :هدف اصلي از مسواك كردن، پاك كردن پلاك ميكروبي از روي دندانها و لثه و زبان مي باشد. درست مسواك كردن وقتي است كه تمام سطوح دندانها و لثه بخوبي از پلاک میکروبی پاک گردد. بنابراين بهتر است مسواك كردن در فرصت مناسب و با زمان كافي و توام با آرامش صورت پذيرد، چراكه كيفيت مسواك كردن بهتر از تعداد دفعات آن مي‌باشد. البته ايده‌آل آن است كه بعد از هربار مصرف مواد غذايي يا مواد قندي دندانهايمان را مسواك كنيم، ولي

اسلاید 61: در دو زمان مسواك كردن دندانها حتماً بايد صورت گيرد:شب قبل از خواب نکته : هنگام خواب جريان بزاق و حركات زبان و گونه جهت تميزكردن كاهش مي‌يابد.صبح بعد از صبحانهحداقل زمان برای مسواک زدن 4 دقیقه می باشد

اسلاید 62: انتخاب يك مسواك خوب :موهاي آن از نايلون نرم و سر موهاي آن گرد باشد.موهاي آن منظم و مرتب باشد. معمولاً نمي‌توان بيش از 3 الي 4 ماه از يك مسواك استفاده نمود. چون موهاي آن خميده و نامنظم مي‌شود يا رنگ موهاي آن تغيير مي‌كند كه در اينصورت حتماً مسواك را بايد تعويض نمود. اندازه مسواك مهم است. مسواك كودكان كوچكتر از بزرگسالان است.دسته مسواک بخصوص برای کودکان باید بگونه ای باشد که بخوبی در دستهای کوچک کودکان قرار بگیرد و فاقد لغزش برای قرار گرفتن در دست باشد.دسته مسواک ترجیحا مستقیم باشد و خمیدگی بیش از حد نداشته باشد چراکه مسواکهایی که دارای دسته مستقیم هستند از قدرت پاک کنندگی بالاتری برخوردارند.نكته: مسواك جزء وسايل شخصي مي‌باشد و هيچكس نبايد از مسواك ديگري استفاده نمايد.

اسلاید 63: يك مسواك مناسب دستجات موي منظم و مرتب با سرهاي گرد دارد.

اسلاید 64: خمير دندان : امروزه اكثراً از خمير دندانهاي حاوي فلورايد استفاده مي‌شود، كه سبب مقاومتر شدن دندان در برابر پوسيدگي مي‌‌شود. خمير دندانها داراي موادي هستند كه به از بين بردن پلاك و رنگدانه و كنترل رسوب كمك مي‌كنند و نيز داراي خاصيت ضد پوسيدگي، ضد حساسيت و خوشبو و خوش طعم كننده دهان ميباشند.

اسلاید 65: نكات مهم:لازم نيست مسواك كردن حتماً با خمير دندان انجام شود و در صورت نبود آن با آب خالي هم مي‌توان مسواك نمود. استفاده از نمك خشك، جوش شيرين يا ساير پودرها جهت مسواك كردن درست نيست، زيرا سبب ساييدگي ميناي دندان و خراشيدن لثه مي‌گردد. استفاده از آب نمك رقيق (نصف قاشق چايخوري در يك ليوان آب جوشيده سرد) جهت دهانشويه اشكالي ندارد.حداقل زمان براي مسواك زدن 4 دقيقه مي‌باشدزمانهاي مناسب براي مسواك زدن: صبح‌ها( بعد از صبحانه)، ظهرها ( بعد از ناهار) ، شبها ( قبل از خواب).

اسلاید 66: روش درست مسواك كردن چيست؟به اندازه يك نخود خمير دندان ( ترجيحا حاوی فلورايد ) روي مسواک قرار داده و به داخل موهاي مسواك فرو كنيد. دندانهاي بالا و پايين بايد جداگانه مسواك شود. مسواك كردن از قسمت عقب يك سمت دهان شروع مي‌شود و به ترتيب كليه سطوح خارجي، داخلي و جونده كليه دندانها مسواك زده ميشود.

اسلاید 67: 1- هنگام مسواك كردن بايد موهاي مسواك با زاويه 45 درجه نسبت به محور طولي دندان در محل اتصال لثه و دندان قرار گيرد. 2- ابتدا حركت لرزشي( حركات سريع و كوتاه) در محل صورت گيرد و سپس با حركت مچ دست موهاي مسواك روي سطح دندان به طرف سطوح جونده چرخانده شود و حدود 15 تا 20 بار اين حركت صورت گيرد.

اسلاید 68: 3- براي سطوح داخلي دندانهاي جلو، مسواك را به صورت عمودي بر روي سطح داخلي دندانها قرار دهيد و با حركات بالا و پايين اين سطوح را تميز كنيد. 4- براي مسواك كردن سطح جونده موهاي مسواك را در تماس با سطوح جونده قرار داده و كمي فشار دهيد تا موهاي مسواك به خوبي به داخل شيارهاي سطح جونده وارد شود. سپس چند بار مسواك را به جلو و عقب بكشيد تا بخوبي تميز شود.

اسلاید 69: نكته چون خرده‌هاي مواد غذايي و ميكروبها روي سطح زبان جمع مي‌شود ، بهتر است هر بعد از مسواک کردن دندانها ، روي زبان را هم با مسواك تميزنمود.براي اينكار مسواك در عقب زبان قرار مي‌گيرد و به طرف جلو كشيده مي‌شود. تميزكردن زبان نقش مهمي در از بين بردن بوي بد دهان دارد. پس از مسواك كردن دندانها و زبان بايد دهان چندين بار با آب شسته شود. وقتي مسواك كردن دندانها تمام شد، مسواك را خوب بشوئيد و در جايي دور از آلودگي نگهداري كنيد. توجه كنيد كه هيچگاه مسواك خيس را در جعبه سر بسته نگذاريد، چون هواي داخل جعبه دم كرده و رشد ميكروبها را تسريع مي‌كند.

اسلاید 70: نخ دندان :براي تميز كردن بين دندانها و خارج نمودن مواد غذايي از بين آنها موهاي مسواك به هیج وجه نمي‌تواند اين عمل را انجام دهد و بايد از نخ دندان استفاده شود.استفاده از نخ دندان از سن 6 سالگی آغاز می شود و در دوره دندانی شیری تنها در صورت داشتن تماس بین دندانهای خلفی، استفاده از آن الزامی است.نخ دندان، نخ ابريشمي يا نايلوني مخصوص است كه بايد آن را از داروخانه تهيه نمود.

اسلاید 71: براي استفاده درست از نخ دندان بايدقبل از استفاده دستها را با آب و صابون خوب بشوئيد. حدود 30 تا 45 سانتيمتر از نخ دندان را ببريد و دو طرف نخي را كه بريده‌ايد درهردو دست به دور انگشت وسط یا انگشتری بپيچيد.

اسلاید 72: سه انگشت آخر را ببنديد و دو دست را از هم دوركنيد تا نخ محكم كشيده شود. به اين ترتيب انگشت نشانه وشست هردست آزاد مي‌ماند. و قدرت مانور بالایی به شما می دهد.

اسلاید 73: قطعه اي از نخ به طول 2 تا 2/5 سانتي‌متر را بين انگشتان شست و اشاره هر دست نگهداريد.-براي واردكردن نخ بين دندانهاي فك پايين از دو انگشت اشاره و بين دندانهاي فك بالا از دو انگشت شست يا يك شست و يك انگشت اشاره استفاده كنيد.نخ را با حركتي شبيه اره كشيدن به آرامي به فضاي بين دندانها واردكنيد مراقب باشيد فشار نخ ، لثه را زخم نكند.

اسلاید 74: پس از اینکه نخ را وارد فضای بین دندانی کردید ابتدا نخ را به سطح کناری دندان جلویی تکیه داده و با ملایمت به زیر لثه برده و آن را به دیواره دندان چسبانده و چند بار به طرف بالا و پایین حرکت دهید.

اسلاید 75: نكات: پشت آخرين دندان هر فك را نيز مثل دندانهاي ديگر نخ بكشيد.استفاده از نخ دندان براي كودك بايد به كمك والديني كه آموزش ديده باشند، انجام پذيرد. پس از اينكه كودك مهارت كافي را بدست آورد، بازهم تا مدتي با نظارت والدين جهت استفاده صحيح از نخ دندان مي‌تواند شخصاً اين كار را انجام بدهد. بهتر است روزي دو بار ( شبها قبل از خواب و صبحها بعد از صبحانه) از نخ دندان ومسواك استفاده كنيد. در غير اينصورت حداقل شبها قبل از خواب ابتدا از نخ دندان استفاده كرده، سپس دندانها را مسواك كنيد.- اگر هنگام مسواك زدن و نخ كشيدن دندانها، درد و خونريزي وجود داشت، در اكثر مواقع با ادامه اينكار (استفاده از مسواک و نخ دندان ) و برطرف شدن التهاب لثه ، درد و خونريزي هم از بين مي رود. اگر پس از يك هفته علائم برطرف نشد حتماً بيمار را به دندانپزشک ارجاع دهيد. نكته مهم: به جاي نخ دندان براي تميز كردن سطوح بين دندانها از هيچ نوع نخ ديگر يا وسايل سخت و نوك‌تيز مثل سنجاق و چوب كبريت استفاده نكنيد.

اسلاید 76: فلورايدفلورايد يك ماده طبيعي است كه باعث افزايش مقاومت دندانها مي‌شود. اين ماده معمولاً از راه آب آشاميدني و كمتر از آن با غذاهاي دريايي مثل ماهي و ميگو، چاي، بعضي ميوه‌ها و... به بدن انسان مي‌رسد. حداكثر فوايد حاصل از فلورايد تنها از طريق كاربرد چندين روش ( فلوراید تراپی، مصرف دهانشويه، آب فلورايددار، خمير دندان حاوي فلورايد و قرص و ...) حاصل مي‌شود.ميزان مناسب فلورايد از اب اشاميدني 0/7 تا 1/2 ppmمي باشد

اسلاید 77: تأثير فلورايد بر دندانهامصرف فلورايد سبب ورود آن به عاج و ميناي دندانهاي رويش نيافته مي‌شود و سبب استحكام دندان مي‌گردد.فلورايد مصرفي به داخل بزاق ترشح شده، اگر چه غلظت بزاقي آن كم است ، غلظت آن در پلاك ميكروبي زياد بوده و سبب كاهش توليد اسيد ميشود.فلورايد دارای فعاليت ضد ميکروبی نيز ميباشد .مصرف موضعي فلورايد (دهانشويه، خمير دندان و...) از طريق روشهاي فوق در محكم شدن ساختمان دندان موثر است.فلورايد باعث كاهش پوسيدگي‌ها در دندانهاي شيري (50-40% ) و در دندانهاي دائمي (60-50% ) مي‌شود.نکته : افزودن فلورايد به آب آشاميدني جامعه در صورت امكانپذير بودن، مي‌تواند مؤثرترين روش براي پيشگيري از پوسيدگي دنداني باشد.

اسلاید 78: روشهای استفاده از فلورايد روشهای موضعی :دهانشويه سديم فلورايد خمير دندان حاوي فلورايدژل و وارنيش فلورايدنکته : برخی ترکيبات حاوی فلورايد با غلظت بالا مثل ژل حتما توسط دندانپزشک و يا بهداشتکار دهان ودندان برای بيماران بکاربرده شود . روشهای خوراکی :افزودن فلورايد به آب آشاميدنیافزودن فلورايد به نمک ، شير و ......استفاده از قرص و قطره فلورايدنکته : قرص و قطره فلورايد برای کودکان زير 12 سال موثر بوده و بايد توسط دندانپزشک تجويز گردد .

اسلاید 79: فلوروزيساگر مقدار فلورايد آب آشاميدني يك منطقه بيشتر از اندازه باشد، نقاط سفيد رنگ مات روي دندانها ديده مي‌شود يا دندانها زرد و قهوه‌اي رنگ مي‌شوند كه به اين حالت فلوروزيس مي‌گويند. وقتي فلوروزيس خيلي شديد باشد، ميناي دندان نرم و مانند سنگ پا سوراخ سوراخ ميشود. فلوروزيس خفيففلوروزيس متوسطفلوروزيس شديد

اسلاید 80: کاربرد وارنیش فلوراید برای کنترل پوسیدگی دندان

اسلاید 81:

اسلاید 82:

اسلاید 83:

اسلاید 84:

اسلاید 85: برنامه كشوري سلامت دهان و دندان دانش آموزان ابتداييدهانشويه سديم فلورايد 0/2درصد هفته ای يكبار در مدارس مورد استفاده قرار گرفته و هر بطري 250 سي‌سي بوده و براي مصرف يكسال هر دانش‌آموز كافي است.

اسلاید 86: 3- مسدود كردن شيارهاي دنداني توسط مواد شیارپوش (فيشور سيلانت يا شيار پوش)شيارها و فرورفتگيهاي عميق سطح جونده بخصوص در دندانهای تازه رويش يافته جزء مناطق مستعد آغاز پوسيدگيهاي دنداني شناخته شده‌اند و با موهاي مسواك قابل تميز كردن نيستند. در اين حالت براي جلوگيري از تجمع مواد غذایی و متعاقب آن جلوگیری از پوسيدگي ، دندانپزشك اين شيارها را با مواد مخصوص بنام فيشور سيلانت پر کرده و مسدود می کند و این شیارها كم عمق مي‌گردند كه باعث مي‌شود دسترسي موهاي مسواك به اين مناطق به راحتي صورت پذيرد و مواد غذایی دیگر در این نواحی تجمع نکنند (با اين روش مناسب و كم هزينه احتمال پوسيدگي دندانها بسياركاهش مي‌يابد).

اسلاید 87: توصیه های تغذیه ای جهت پیشگیری از پوسیدگی: خوردن غذاهای سفت و حاوی فیبر مانند سیب، هویج،کرفس،...) به علت تحریک غدد بزاقی و کمک به پاک شدن مواد غذایی از سطح دندانها برای کودک مفید است.شیرینی های چسبنده را از رژیم غذایی کودک حذف کنید

اسلاید 88:

اسلاید 89: نكته مواد غذايي دسته اول وقتي با ميكروبهاي دهان در تماس باشند، مي‌توانند PH بزاق را تا حد 5/5 يا كمتر كاهش دهند .( ميكروبهايي هم كه در پلاك ميكروبي وجود دارند از اين مواد قندي تغذيه مي‌كنند.) در اثر فعاليت ميكروبها اسيد توليد مي‌شود. توليد اسيد تقريباً 2تا5 دقيقه بعد از خوردن مواد قندي شروع ‌شده و تا حدود يک ساعت محيط دهان در حالت اسيدی باقی مي ماند. اسيدي كه به علت خوردن مواد قندي ايجاد مي‌گردد، رفته رفته ميناي دندان را حل مي‌كند و باعث پوسيدگي دندان مي‌شود.

اسلاید 90: پوسيدگي زايي مواد غذايي به عوامل زير بستگي داردالف) حالت فيزيكي ماده غذايي:هرچه مواد غذايي راحت‌تر از روي دندان پاك شوند و كمتر به دندان بچسبند(مانند مايعات)، پوسيدگي كمتري ايجاد مي‌كنند. غذاهاي جامد(مانند چيپس ها، شيريني‌جات و...) قدرت چسبندگي بيشتري دارند.ب) قوام ماده غذايي:خوراكيهاي جويدني مانند آدامس‌ها و... با عث تحريك ترشح بزاق شده و قدرت چسبندگي كمتري نسبت به غذاهايي مانند بيسكويت و شكلاتها و ... دارند.ج) نوع ماده غذايي:بعضي از مواد قندي بيشتر و زودتر به اسيد تبديل مي‌شوند و ضرر بيشتري براي دندان دارند. ساكارز (قند ساده) بيشتر از ساير مواد قندي محيط پلاك را اسيدي مي‌كنند.

اسلاید 91: د) دفعات مصرف مواد غذايي: ميزان مصرف مواد قندي به اندازه تعداد دفعات مصرف آنها، در ايجاد پوسيدگي اهميت ندارد. بعنوان مثال اگر كودكي مقداري شيريني را در يك وعده ميل كند، در مقايسه با اينكه همان ميزان شيريني را به چند قسمت تقسيم و در چند وعده مصرف نمايد، پوسيدگي كمتري ايجاد مي‌شود.ه) تميز بودن سطح دندانها:ضرر و زيان مصرف يك مقدار شيريني براي دو دندان تميز و غير تميز كاملاً با هم فرق دارد يعني اگر دنداني كاملاً تميز باشد شيريني كمتر به آن مي چسبد و اگر پلاك ميكروبي داشته باشد، شيريني بيشتري روي آن باقي مي ماند.و) همراه بودن با ديگر مواد غذايي:مصرف بعضي مواد همراه يا بعد از خوردن مواد قندي باعث مي شود كه PH دهان سريعتر به وضع نرمال(طبيعي) برگردد. افراديكه بعد از خوردن غذاهاي اصلي مقداري پنير مي خورند، PH پلاك بالاتر بوده(اسيديته كمتر) و در نتيجه ميناي دندان كمتر دچار پوسيدگي مي‌شود.موز قدرت چسبندگي و تخمير بالايي دارد، اما وقتي با شير خورده شود، اين خاصيت از بين مي‌رود. شير بعنوان يك مايع قدرت چسبندگي ميوه را كاهش مي دهد. بالعكس مصرف انواع نوشابه‌ها به همراه مواد غذايي ديگر فرصت مناسب را براي توليد اسيد فراهم مي‌كنند.

اسلاید 92: نکات قابل توجه- در بين غذاهاي روزانه، بهتر است به جاي شيريني از ميوه‌هاي تازه، سبزيها، هويج، كاهو و ... استفاده كنيد. مواد قندي را فقط در وعده‌هاي غذايي مثل: صبحانه، نهار و شام مصرف كنيد و در فاصله دو وعده غذا تا آنجا كه ممكن است ، از خوردن مواد قندي پرهيز نماييد، زيرا همانطور كه بيان شد هر قدر دفعات خوردن مواد قندي بيشتر باشد خطر پوسيدگي دندانها هم بيشتر مي شودپس از مصرف هر نوع ماده قندي بهتر است بلافاصله دندانها را مسواك كنيد . در صورت عدم دسترسي، حتماً چند مرتبه دهان ودندانها را باآب شستشو دهيد.

اسلاید 93:

اسلاید 94: نحوه مراقبت دهان و دندان كودكان زير 2 سال:در حدود 6 ماهگي، اولين دنداني كه در دهان نوزاد ظاهر مي‌شود، معمولاًدندان پيشين فك پايين مي باشد. دندان درآوردن يك مرحله طبيعي از زندگي نوزاد است. و در اكثر موارد درد و ناراحتي ندارد. علائم دندان درآوردن به شرح ذيل است:قرمزي و التهاب لثه در ناحيه رويش دندانها برجستگي لثه و خارش در همين ناحيهافزايش بزاق و خارج شدن آن از دهان نوزادناراحتي و گريه زيادبي‌خوابي و بي قرارینوك زدن دندان از لاي لثه

اسلاید 95: در صورت بروز علائمي مثل تب، دل درد، اسهال كودك را بايد به پزشك ارجاع نمود. هنگام رويش دندانها معمولاً احساس خارش سبب مي‌شود كودك هر چيز را به دهان خود وارد كند كه ممكن است از اين طريق به علت آلودگي دچار علائم فوق الذکر گردد. معمولاً با رويش دندان در داخل دهان خودبخود اين اراحتي ها هم برطرف ميشود و نياز به درمان خاصی ندارند . به مادران تونصيه کنيد که نگران نباشند و همه کودکان براحتي اين دوره را سپری ميکنند . بهترين كار براي كمك به رويش دندانها تميز نگه داشتن لثه توسط پارچه يا گاز تميز و مرطوب و دادن دندانك نرم و تميز و سرد براي گاز گرفتن به نوزاد مي باشد.همچنين درصورت دسترسی به مسواک انگشتی ميتوان از آن برای ماساژ لثه ( روی ناحيه ای که دندان درحال رويش است ) با حرکات ملايم چرخشي استفاده نمود که از درد و ناراحتي کودک ميکاهد . لازم بذکر است که مسواک انگشتی سرد ( 30 دقيقه درون فريزر قرار داده شده ) روی لثه ای که بدليل رويش دندان زير آن دارای درد و ناراحتي است ميتواند موقتا درد را برطرف نمايد . از ماه ششم تولد، لازم است رويش دندانها بررسي و با جدول رويش دندانها مقايسه گردد. اگر رويش بيشتر از 9 ماه تأخيرداشته باشد بايد به دندانپزشک ارجاع شود.

اسلاید 96: مسواک انگشتی وسیله ایست ساده و موثر جهت کمک به رعایت بهداشت دهان و دندان و ماساژ لثه در هنگام رویش دندانها که از زمان تولد تا سن 3 سالگی قابل استفاده می باشد.برخی مزایای مسواک انگشتی:-پس از استفاده با مایع ظرفشویی قابل شستشو است.در آب جوش، استریل شده و قابل فریز شدن نیز می باشد.از حجم کمی برخوردار بوده و براحتی قابل حمل می باشد.لازم به ذکر است که مسواک انگشتی برای مدت 3 تا 4 ماه قابل استفاده می باشدو پس از آن باید تعویض گردد.

اسلاید 97: توزیع مسواک انگشتی: لازم است برای ”ثبت مسواک انگشتی تحویل داده شده“ در فرم“ ثبت کودک سالم“به صورت زیر عمل شود:1) 6ماهگی:پس از تحویل مسواک انگشتی به یکی از والدین دارای فرزند 6 ماهه، عبارت زیر در سمت راست پایین فرم در محل ” راهنمای دندان ها“قید شود:

اسلاید 98:

اسلاید 99: 2) 12 ماهگی و 18ماهگی: پس از تحویل مسواک انگشتی به یکی از والدین دارای فرزند 12و یا 18 ماهه، عبارت زیر در سمت راست پایین فرم در محل ” راهنمای دندان ها“قید شود:

اسلاید 100:

اسلاید 101:

اسلاید 102:

اسلاید 103: نحوه تميزكردن لثه و دندانهاي نوزاد: تميز كردن لثه‌ها حتي قبل از رويش دندانها اجباري است و اهمیت بسیار دارد. راحت‌ترين راه جهت تميز كردن دندانهاي نوزاد اين است كه كودك را در حاليكه سرش به سمت بدن شما و پاهايش از شما دور مي باشد در آغوش خود بخوابانيد. براي باز كردن دهان كودك بهتر است انگشت سبابه خود را به گونه نوزاد به آهستگي فشار دهيد تا فك پايين باز شود.يك تكه گاز تميز را دور انگشت سبابه پيچيده و لثه بالا و پايين را به آهستگي تميز نماييد و يا درصورت دسترسی به مسواک انگشتی ، آنرا روی انگشت اشاره قرار دهيد و به آرامی و با حرکات ملايم ، دهان کودک را تميز کنيد . فشار به اندازه كافي وارد كنيد تا پلاك ميكروبي برداشته شود.اينكار را دو بار در روز بعد از اولين و آخرين وعده غذايي انجام دهيد كه روي هم رفته 2 دقيقه بيشترطول نمي‌كشد

اسلاید 104: آشنايي با سندرم شيشه شير: مشكلي است كه براي كودكان زير 3 سال به دليل استفاده از روش نا مناسب براي تغذيه كودك ايجاد مي‌شود. وقتي كودك به خواب مي رود اثر تميزكنندگي بزاق كاهش مي‌يابد و اگر در هنگام خواب شيشه شير يا سينه مادر در دهان كودك باقي بماند، دندانهاي جلويي فك بالا براي مدت طولاني غرق در شير مي‌شوند و چون كام بسته مي‌ماند و زبان روي دندانهاي پايين را مي پوشاند معمولاٌ در دندانهاي جلويي فك بالا ايجاد مشكل مي‌نمايد.

اسلاید 105: براي پيشگيري از مشكل عنوان شده نكات ذيل را به مادران گوشزد نماييد:در خواب سينه خود يا پستانك شيشه شير را دردهان نوزاد قرار ندهند.پستانك كودك را به عسل و مواد شيرين آغشته ننمايند.شير مادر براي سلامت دندانهاي كودك بهتر از شير خشك است و مواد قندي موجود در شير مادر خيلي كمتر از شير خشك خطر ايجاد پوسيدگي براي دندانها دارد. از دادن آب قند و چاي شيرين به كودك خودداري نمايد.هنگام شير دادن تا حد امكان كودك را بصورت عمودي بنشاند.اگر بنا به نظر پزشك ، كودك از شيشه شير استفاده مي‌كند، سوراخ سر شيشه بايد تا حد امكان تنگ باشد تا عضلات و ماهيچه‌هاي كودك هنگام مكيدن شير تقويت گردد.هرچه زودتر مهارت نوشيدن با استكان يا فنجان را به كودك آموزش دهد.از شيشه شير يا پستانك به عنوان وسيله آرام كردن يا گول زدن كودك استفاده نشود.حداقل دوبار در روز دندانهاي نوزاد را با پارچه نرم و تميز و يا گاز طبق آنچه عنوان شد تميز نمايد.در صورت بروز نشانگان شیشه شیر، کودک را در اسرع وقت به دندانپزشک ارجاع دهید.

اسلاید 106: توجهپوسيدگي سريع دندانها باعث ايجاد عفونت در دندانها و مشكلات ناشي از آنها مي‌شود. همچنين عاداتي را در كودك ايجاد كرده كه در آن زبان هنگام بلع بين دندانهاي جلوي بالا و پايين قرار مي‌گيرد كه عاملي جهت كج شدن دندانها در آينده خواهد شد. پوسيدگي سريع دندانها سبب ترس از دندانپزشكي مي‌شود، چراكه در سنين خيلي پايين، كودك بايد كشيدن يا ترميم دندان را تجربه نمايد.

اسلاید 107: تاثيرقطره آهن بر روی دندانهای کودکان قطره آهن برروی ساختمان دندانهای کودک اثر مي‌گذارد ودرنهايت تغيير رنگی را در دندانهای جلو خواهيم ديد . برای جلوگيری از اين تاثير ، توصيه مي‌شود حتما قطره آهن در قسمت عقب دهان کودک چکانده شود و پس ازدادن قطره ، مادر به نوزادان شيرخوار شير و به کودکان بزرگتر آب بدهد.

اسلاید 108: آموزش نحوه مسواك زدن براي كودكان 1 تا 2 ساله: بهترين روش مسواك زدن براي آموزش به كودكان روش افقي است. در اين روش مسواك را بطور افقي بر روي سطح داخلي و خارجي و جونده دندانها گذارده و با حركت مالشي به جلو و عقب حركت داده مي شود. در اين دوران بهتر است كودك با مسواك آشنا شود. در حدود 2 سالگي استفاده از خمير دندان را مي‌توان شروع نمود. اگركودك قادر به نگهداري خمير دندان در دهان است فقط به اندازه يك نخود خمير دندان استفاده شود، در غير اينصورت بهتر است مسواك زدن بدون خمير دندان انجام گيرد.

اسلاید 109: بيشتر كودكان از تقليد پدر و مادر خود حين مسواك زدن لذت مي برند ولي به تنهايي قادر انجام صحيح اين كار نيستند. براي مسواك زدن دندانهاي كودك بهتر است پدر يا مادر روي زمين بنشيند و پاهاي خود را در مقابل كودك دراز نمايد. كودك بين پاهاي او قرار مي‌گيرد. بطوريكه بازوها و پاهاي كودك توسط والدين كنترل مي‌شود. والدين بايد اين كار را در زمان مشخصي انجام دهند وتا حد امكان كودك خود را تشويق نمايند.

اسلاید 110: كودكان 2-5سالهازعوامل اصلي ايجاد پوسيدگي مصرف غذاهاي حاوي شكر مي‌باشد. پس از مصرف شيريني‌جات ظرف 2 تا 5 دقيقه ميكروبها از مواد قندي استفاده كرده،‌ اسيد توليد مي‌كنند. به همين خاطر بايد توجه داشت كه تعداد دفعات مصرف مواد قندي خطرناك‌تر از حجم ماده قندي است كه در يك وعده مصرف مي‌شود. با هربار مصرف مواد قندي، ما ابتدا به ميكروبهاي دهان خود غذا مي‌دهيم. منظور از مواد قندي الزاماً شيريني‌جات نيستند، همه نوع مواد غذايي كه داراي مقداري مواد قندي باشند، اگر مزه شيرين هم نداشته باشند، بعنوان مواد قندي شناخته مي‌شوند. نكته مهم تغذيه‌اي كه بايد روشن شود اين است كه كودك چند بار در روز از مواد قندي استفاده مي‌كند پس از خوردن اين مواد چه مدت در تماس با دندان باقي مي‌مانند. بنابراين نبايد از شيريني و شكلات بعنوان جايزه يا پاداش براي كودك استفاده كرد.خوردن غذاهاي سفت و حاوي فيبر به علت تحريك غدد بزاقي و كمك به پاك شدن مواد غذايي از سطح دندانها براي كودك مفيد است.كودكان را تشويق كنيد پس از هر بار غذا خوردن، مسواك بزنند. اگر نشد حداقل آب در دهانشان بگردانند. شيريني‌هاي چسبنده را از رژيم غذايي كودك حذف كنيد.مادران بايد به قند زياد موجود در شربتهاي دارويي كودكان و اثرات مخرب آن روي دندانهاي كودك توجه نمايند.مصرف شيريني‌جات بايد هنگام صرف وعده‌هاي اصلي غذا صورت گيرد.

اسلاید 111: آموزش نحوه مسواك زدن براي كودكان پيش دبستاني(2- 5 ساله):والدين احساس مي‌كنند فرزندشان در اين محدودة سني مهارتهاي لازم را براي تميز نمودن دندانهايش بدست آورده است در صورتيكه نقش اصلي در رعايت بهداشت دهان اين كودكان به عهده والدين است. اين سنين معمولاً زمان شروع استفاده از نخ دندان مي‌باشد. البته در دوره دندانهاي شيري، نخ دندان تنها براي دندانهاي خلفي درصورتيکه تماسهای بين دندانی بهم نزديک بوده يا بسته باشند توصيه مي‌شود.

اسلاید 112: آموزش صحيح براي تميزكردن دندانهاي كودك قرارگيري پدر يا مادر پشت سركودك است در حاليكه هر دو به يك جهت نگاه مي‌كنند، كودك در اين حالت سر خود را به سمت عقب مي‌برد و به بازوي چپ پدر يا مادر تكيه مي‌كند. در حاليكه گونه كودك با همان دست كنار زده شده و از دست ديگر براي مسواك زدن دندانها استفاده مي‌شود. براي اين كار بايد مسواك با ملايمت و به آرامي روي سطوح داخلي، خارجي و جونده دندانها بطور افقي به حركت درآيد. اين موقعيت براي استفاده از نخ دندان نيز كارآيي دارد.

اسلاید 113:

اسلاید 114: بسياري از والدين براي مسواك زدن دندانهاي فرزندشان در مقابل وي قرار مي‌گيرند كه باعث اضطراب كودك شده و سر او نيز بدون حمايت مي‌ماند. بنابراين بايد والدين را از اين روش منع نمود. در اين دوره سني به شرط قورت ندادن خمير دندان مي‌توان از خمير دندان حاوي فلورايد استفاده نمود. به هيچ وجه براي مسواك كردن از خشونت استفاده نكنيد، بلكه بايد با آموزش و تشويق مداوم كودك او را راضي نمود. براي آموزش كودكان بهتر است والدين در حضور فرزندانشان دندانهاي خود را مسواك بزنند.جهت اطمینان از فراگیری صحیح کودک می توان در پایان از کودک خواست در حضور والد مسواک بزند.

اسلاید 115: به اندازه يك نخود خمير دندان ( ترجيحا حاوی فلورايد ) روي مسواک قرار داده و به داخل موهاي مسواك فرو كنيد. کودک در این سن می تواند خودش مسواک بزند.دندانهاي بالا و پايين بايد جداگانه مسواك شود. مسواك كردن از قسمت عقب يك سمت دهان شروع مي‌شود و به ترتيب كليه سطوح خارجي، داخلي و جونده كليه دندانها مسواك زده ميشود.مسواک زدن برای کودک 6 تا 8 ساله:

اسلاید 116: 1- هنگام مسواك كردن بايد موهاي مسواك با زاويه 45 درجه نسبت به محور طولي دندان در محل اتصال لثه و دندان قرار گيرد. 2- ابتدا حركت لرزشي( حركات سريع و كوتاه) در محل صورت گيرد و سپس با حركت مچ دست موهاي مسواك روي سطح دندان به طرف سطوح جونده چرخانده شود و حدود 15 تا 20 بار اين حركت صورت گيرد.

اسلاید 117: 3- براي سطوح داخلي دندانهاي جلو، مسواك را به صورت عمودي بر روي سطح داخلي دندانها قرار دهيد و با حركات بالا و پايين اين سطوح را تميز كنيد. 4- براي مسواك كردن سطح جونده موهاي مسواك را در تماس با سطوح جونده قرار داده و كمي فشار دهيد تا موهاي مسواك به خوبي به داخل شيارهاي سطح جونده وارد شود. سپس چند بار مسواك را به جلو و عقب بكشيد تا بخوبي تميز شود.

اسلاید 118: نحوه مراقبت دهان و دندان كودكان6 -11سال: در اين دوره سني دندانهاي شيري كودكان به تدريج مي افتند و دندانهاي دائمي رويش مي‌يابند. اگر دندانهاي دائمي صدمه ببينند و از بين بروند جانشيني نخواهند داشت. بنابراين نگهداري از دندانهاي دائمي مخصوصاً از همين دوره سني بسيار با اهميت است. در اين دوران بايد نكات زير را مكرراً به كودكان و والدين آنان يادآوري نمود:ضرورت و روش درست نخ كشيدن و مسواك كردن دندانهامصرف صحيح مواد قنديهر كودك 6-11 ساله حداقل سالي يك بار از نظر دهان ودندان بايد كنترل شود و آموزشهاي لازم داده شود و در صورت بروز مشكلات زير به دندانپزشک ارجاع مي‌شود. باقي ماندن دندانهاي شيري يا تأخير بيشتر از 2 سال در رويش دندانهاي دائميوجود ضايعه مشكوك در لبها، گونه‌ها يا دهان وجود پوسيدگي در دندانهاي آسياي شيريوجود پوسيدگي دردندانهاي دائميوجود علائم بيماري لثهوجود جرم دندانوجود درد دندان

اسلاید 119: عادات غلط در كودكان رويش دندانها فرآيند بسيار پيچيده‌اي است و از نظم خاصي پيروي مي‌نمايد. محل قرارگيري دندانها توسط چندين عامل كنترل مي‌شود: نيروي ناشي از زبان كه به دندان فشار مي‌آورد.نيروي عضلات لب كه دندان را سر جايش نگه مي‌دارد.حركت عضلات گونهفشار دندان مقابلبطور طبيعي تعادل نيروهاي فوق باعث رديف شدن دندانها مي‌شود. ولي در بعضي موارد عادات غلط دهاني كودك تعادل نيروهاي فوق را بر هم زده و مشكلاتي را ايجاد مي‌نمايد كه تشخيص به موقع اين عادات غلط و كمك به رفع آن باعث پيشگيري از بهم خوردن ترتيب دندانها مي‌گردد.

اسلاید 120: از عادات غلط دهاني كودك موارد زير حائز اهميت مي‌باشد: گاز گرفتن لبقرار گرفتن زبان بين دندانجويدن ناخنجويدن گونهفشار دادن دندانها به رويهم (دندان قروچه) مكيدن انگشتجويدن اشياءپستانك

اسلاید 121: گاز گرفتن لب اين عادت غلط سبب كج شدن دندانها مي‌شود. اكثر والدين متوجه اين عادت غلط نمي‌شوند. در مدرسه هم گاز گرفتن لب پايين را معمولاً به حساب تمركز و توجه بيشتر دانش‌آموز مي‌گذارند. براي تشخيص بايد به دقت به لب پايين نگاه كرد. معمولاً حاشيه لب مشخص نمي‌باشد و لب پايين قرمز‌تر از لب بالا بوده و محل فشار دندانهاي بالا بر روي آن قابل تشخيص است. لب به دليل اينكه داخل دهان قرار مي‌گيرد و زبان چربيهاي نرم‌كننده آن را پاك مي‌كند به خشكي دچار مي‌شود به همين خاطر اين كودكان لب خود را بطور مداوم با زبانشان مرطوب مي‌كنند. استفاده از كرم‌هاي مربوط كننده روي لب به ترك اين عادت كمك مي‌كند.

اسلاید 122: قرار دادن زبان بين دندانهااين مسئله نياز به توجه و دقت فراوان دارد.اگر از سنين پايين اصلاح گردد، خيلي از مشكلات ارتودنسي بوجود نمي‌آيد.براي تشخيص ، به هنگام بلع به دقت به زبان و عضلات لب پايين و چانه توجه كنيد. اگر هنگام بلع زبان بين دندانها فاصله اندازد يا عضلات چانه و لب پايين زياد و غير عادي منقبض شوند احتمال ابتلاء به اين عادت وجود دارد. براي رفع اين عادت بهتر است كودك در مقابل يك آيينه قرار گيرد و سعي نمايد در هنگام بلع، زبان از لاي دندانها بيرون نزند.

اسلاید 123: جويدن ناخنممكن است كودك از 2 سالگي به اين عادت مبتلا گردد. والديني كه متوجه مي‌شوند كودكشان نياز به كوتاه كردن ناخن پيدا نمي‌كنند بايد به اين مسئله توجه بيشتري نمايند. آگاه كردن كودك ، يادآوري كافي ، تشويق و استفاده از دوستان و معلمين براي رفع اين عادت مفيد مي‌باشد.جويدن گونهعادت غلطي است كه معمولاً والدين ديرتر متوجه آن مي‌شوند. هنگام جويدن گونه قسمت جلوي لب تغيير حالت مي يابد. براي تشخيص آن بايد به داخل دهان و قسمت داخل گونه توجه نمود. معمولاً يك خط برجسته و برافروخته ديده مي‌شود. آگاه كردن كودك ، يادآوري كافي و تشويق براي رفع اين عادت مفيد مي‌باشد.

اسلاید 124: سائيدن دندانها روي هم(دندان قروچه) اين عادت غلط بيشتر مربوط به عضلات جويدن مي‌باشد كه با انقباض سبب سائيده شدن دندانها مي‌شوند. كودك ممكن است از صداي آن خوشش بيايد و برايش يك عادت شود. اين عادت به خودي خود نمي‌تواند سبب نامرتبي دندانها شود، ولي هنگامي كه در دوران دندانهاي شيري انجام شود سبب تأخير و اشكال در رويش دندانهاي دائمي مي‌گردد. در هنگام بروز اين مشكل کودک را به دندانپزشک ارجاع دهيد.

اسلاید 125: مكيدن انگشتاين عادت معمولاً در كودكاني مشاهده مي‌گردد كه از شير مادر محروم مي‌باشند. مکیدن های غیر تغذیه ای مانند مکیدن انگشت شست در کودک زیر 2 سال وجود دارد که به طور خودبخود بین 2 تا4 سال قطع می شوند . متأسفانه اين عادت غلط در صورت عدم توجه بعد از سن 4 سالگي عوارض بسياري در شكل‌گيري و رشد دندانها، فكين و فرم صورت ايجاد مي‌كند. براي تشخيص مي‌توان به تميز بودن انگشت مكيده شده و وضعيت كودك هنگام خواب دقت نمود. و براي رفع اين مشکل بهتراست کودک را به دندانپزشک ارجاع دهيد.

اسلاید 126: جويدن اشياءممكن است چيزهايي مانند خودكار، آستين پيراهن، اسباب‌بازي جايگزين مكيدن انگشت يا پستانك شوند. اگر براي مدتي كوتاه استفاده شوند معمولاً عارضه‌اي ندارند. ولي اگر بصورت عادت درآيد حتماً مشكلاتي را در سيستم دهان ودندان ايجاد مي‌نمايند.پستانكاستفاده از پستانك تا 3 يا 4 سالگي معمولاً مشكلي در سيستم دهان ودندان ايجاد نمي‌كند. جدا كردن كودك از پستانك اگر با زور صورت گيرد، ممكن است مشكلاتي ديگر از قبيل شب ادراري را بوجود آورد.بهترين راه براي ترك پستانك يا عادات ديگر بالا بردن سطح آگاهي نسبت به مسئله مي‌باشد. يادآوري به كودك نبايد بيشتر از حد باشد. در صورت پافشاري به عادت پس از 4 سالگي كودك را به دندانپزشک ارجاع دهيد.نکته : مدت زمان استفاده از پستانک در طول روز از عوامل مهم تاثيرگذار در بروز ناهنجاريهای فكين و دندانهای کودک مي‌باشد

اسلاید 127: آسيب ديدگي دندانهاشكستگي دندان: ضربه به علل متفاوت مي‌تواند سبب شكستگي قسمتي از تاج دندان، ريشه و حتي استخوان فك شود. در بعضي موارد در اثر ضربه، دندان از دهان خارج شده و يا برعكس در فك فرو مي‌رود.عواملي كه سبب آسيب به دندانها مي شود عبارتند از: ضعف بيناييدعواكفشهاي بزرگتر از پاكودكان نوپاورزشهاي پر برخورددوچرخه سواريتصادف اين آسيب‌ها علاوه بر درد و ناراحتي سبب بهم خوردن ظاهر كودك هم مي‌شوندكه بيشتر براي پسربچه ها آنهم در سنين 9 تا 10 سالگي رخ مي‌دهد.در هنگام مواجهه با چنين مواردي فرد را به دندانپزشک ارجاع نماييد زيرا صدماتي كه به دندانهاي شيري وارد مي‌شود ممكن است باعث آسيب به جوانه دندانهاي دائمي زيرين شود مخصوصاً اگر سن كودك زير 3 سال باشد.

اسلاید 128: موارد ارجاع:شكستگي دندانخونريزيلقي دندانپارگي له شدگي يا خونريزيكبودي دهانبهم خوردن رديف دندانهافرورفتگي يا بيرون زدگي دندانتغییر رنگ دندانبيرون افتادن از دهان

اسلاید 129: اقدامات لازم جهت بیرون افتادن کامل دندان ازدهان:اگر دندان دائمی کامل از دهان بیرون بیفتد، والدین می توانند تاج دندان را نگه داشته و ریشه را زیر فشار ملایم آب یا آب جوشیده سرد شده بگیرند.در این حالت به هیج وجه دندان نباید با پارچه یا دست پاک شود.سپس باید دندان را در یک محیط مرطوب مثل شستشوی نمکی، شیر، آب جوشیده سرد شده و یا زیر زبان فرد قرار گیرد.و بلافاصله در حداقل زمان ممکن به دندانپزشک ارجاع شود.دندان شیری به هیج عنوان نباید دوباره به محل برگردانده شود.

اسلاید 130: در صورتی که صدمه در محیطی آلوده اتفاق افتاده باشد مثل زمین مدرسه یا روی خاک و دوره واکسیناسیون کامل نباشد باید یک نوبت واکسن کزاز به بیمار تزریق شود، سپس ارجاع شود.

اسلاید 131: پايان