بهداشت آب

بهداشت آب

اسلاید 1: بهداشت آب

اسلاید 2: مقدمهآب ارزنده ترین هدیه ای است که خدا وند نثار بشر کرده است، و از نیازهای اساسی برای حیات تمام موجودات کره زمین است. در دین اسلام تاکید ویژه ای بر آب شده بطوریکه در 43 قرآن کریم63 بار از آب یاد شده است.یکی از شاخصه های رشد توسعه در کشورها دسترسی به آب سالم و بهداشتی است. آب سالم آبی است که عوامل فیزیکی، شیمیایی و میکروبی آن در حد استاندارد بوده و مصرف آن عارضه سوئی در درازمدت یا کوتاه مدت در انسان ایجاد نکند.

اسلاید 3: روزانه ده هزار کودک در دنیا بدلیل ابتلا به اسهال می میرند که یکی از دلایل آن آب آشامیدنی آلوده است. همچنین 80درصد کل بیماریها و بیش از یک سوم مرگ و میرها در کشورهای در حال توسعه به دلیل مصرف آب آلوده می باشد.

اسلاید 4: دسترسي به آب سالم ودفع بهداشتي فاضلاب جزو نيازهاي اوليه انسان مي باشد .در اين راستا وزارت بهداشت،درمان وآموزش پزشكي (مطا بق آئين نامه بهداشت محيط مصوب هيأت وزيران)به منظور حفظسلامت وبهداشت مردم مكلف است كيفيت آب آشاميدني عمومي از نقطه آبگيري تا مصرف رااز نظربهداشتي تحت نظارت مستمر قرار دهد. آلوده كردن آب آشاميدني ممنوع است وبا متخلفان مطابق مقررات رفتار خواهد شد. وزارت بهداشت موظف است نواقصي راكه موجب آلودگي منابع آب ميگردد به دستگاه ذيربط اعلام كندتا رأساﹰنسبت به رفع آن اقدام نمايد

اسلاید 5: هدف کلی: سلامت جامعه ازطريق كاهش موارد حفظ وارتقاءسطح بيماريهاي منتقله بوسيله آب

اسلاید 6: اهداف اختصاصي نظارت بر سیستم تامین وتوزیع آب آشامیدنی- حفظ وارتقا شاخصهای کیفی آب آشامیدنی-

اسلاید 7: منابع آبآبهای سطحیآبهای زیرزمینیآبهای سطحی: این آبها شامل آب باران وآب رودخانه ها می باشند که از ذوب برف و آبهای زیرزمینی مثل چشمه ها تامین میشود.آبهای زیر زمینی: نفوذ آبهای سطحی از فضاها و شکافهای خاک و صخره ها و تجمع در سطح زمین آبهای زیرزمینی را تشکیل می دهد. امکان آلودگی در آبهای زیرزمینی نزدیک به سطح زمین وجود دارد، از این رو برای اطمینان از پاکی آب مصرفی از آبهای زیرزمینی عمیق استفاده می گردد.

اسلاید 8: خصوصیات آبهای سطحی - مواد آلی موجود در آبها در نقاط مختلف فرق می کند- معمولا آلوده به میکروارگانیسم ها هستند- مقدار آمونیاک، فنل،نیترات این آبها زیاد است- ممکن است حاوی دترجنت،نفت،روغن،فلزات سنگین باشد- معمولا آبهای سطحی ناشی از کشاورزی حاوی نیترات وفسفات هستند این آبها حدود 7الی 8 می باشدPH

اسلاید 9: خصوصیات آبهای زیرزمینی- آب چاههای خیلی عمیق معمولا عاری از میکروارگانیسم ها هستند- آب چاههای کم عمق آلوده به میکروارگانیسم ها هستندمواد معلق ومواد آلی آنها بسیار کم است- این آبها ممکن است دارای ذرات شن باشند- این آبها حاوی آهن محلول وگاهی منگنز محلول هستند که در اثر اکسیداسیون ذرات زرد قهوه ای در آنها ظاهر می شود- معمولا حاوی املاح زیادی هستند- در آبهای شور غلظت یون کلرور سدیم بسیار زیاد است

اسلاید 10: تجت پوشش شناسايي منطقه فرآيند ازنظربهداشت آب ودفع فاضلا ب 1- بازدید از منابع آب تحت پوشش2- بررسی وضعیت بهسازی منابع آب3- بازدید از مخازن ذخیره آب4- بررسی نحوه کلرزنی5- بررسی منابع آلاینده آب (فاضلاب، زباله ، فضولات حیوانی،زمینهای زراعی وکشاورزی ومصرف کودهای شیمیایی6- بازدید وبررسی وضعیت شبکه آبرسانی7-کلرسنجی از آب آشامیدنی مطابق استاندارد

اسلاید 11: روش بهسازی چاه - پوشاندن جدار چاه با آجر وملات سیمانی ویا حلقه های بتونی تا عمق 3متر از سطح زمینآجر چینی تا ارتفاع 30-70 سانتی متر بالاتراز سطح زمین -- قرار دادن درپوش روی دهانه چاه - پس از پایان ساختمان چاه ، قبل از بهره برداری با محلول غلیظ از پرکلرین (10تا 5 گرم در متر مکعب) آلودگی چاه را باید از بین برد

اسلاید 12: ملاحظات اساسی در حفاظت از منابع آب:- ازریختن فضولات حیوانی در محوطه منابع و مخازن ذخیره آب خودداری کنید.- از پراکندگی و انباشت زباله در اطراف منابع و مخازن ذخیره آب خودداری نمایید.- رعایت فاصله بین چاه فاضلاب و چاه آب شرب با توجه به جنس با شیب زمین و سطح آب زیرزمینی حدود 7-15 متر و گاهی تا 30 متر ضروری است. کف چاه فاضلاب بایستی حداقل3 - 5/1 متر بالاتر از سطح زمین باشد.- مخازن ذخیره آب جهت جلوگیری از هر گونه آلودگی و دسترسی کودکان و حیوانات باید دارای درب قفل دار باشد.

اسلاید 13: - در فاصله حداقل 30 تا 100 متر در اطراف چاه از ساختمان سازی خودداری کنید.- مخازن ذخیره آب بطور متناوب مورد بازدید قرار گرفته و با توجه به کیفیت آب سالانه حداقل یکبار تمیز و ضدعفونی گردد- جهت اطلاع از وضعیت کیفی آب ماهیانه یکبار آب را از نظر میکروبی مورد آزمایش قرار دهید.- هر گونه نشت آب از شبکه توزیع را جدی گرفته و در جهت اصلاح آن اقدام کنید.بیماریهای منتقله از آب:این بیماری ها بوسیله باکتریها،ویروسها و کرمهاو.. در انسان ایجاد میشود. منابع و مخازن آب از جمله رودخانه ها کانالهای آب دریاچه ها و سدها بویژه در مناطق درمسیر محلی مناسب برای انتشار این گونه بیماریها هستند

اسلاید 14: 1- وبا: عامل مولد یک نوع باسیل می باشد اینگونه منحصرا انگل انسان بوده و پس از تکثیر در روده انسان نوعی سم تولید میکند که با اثر گذاشتن بر پوشش داخلی روده موجب دفع شدید آب میگردد که از نظر بالینی با اسهال آبکی فراوان مشخص شده و در نتیجه دفع شدید آب و عدم جبران آن مرگ پیش میاید.کودهای انسانی که برای باروری زمینهای کشاورزی بکار می روند اگر آلودگی داشته باشند در صورت راه یافتن به جریانهای آب در انتقال بیماری موثر است. بیماری معمولا از طریق آشامیدن آب آلوده به مدفوع انسان منتقل می شود.

اسلاید 15: 2- حصبه یا تیفوئید:عامل مولد این بیماری سالمونلاتیفی یا باسیل تیفوئید می باشد. انسان تنها میزبان طبیعی آن بوده و ناقل بیماری از طریق آب و غذای آلوده به مدفوع و ادرار شخص بیمار مانند شیر و کنسرو و گوشت که بخوبی پخته نشده باشد و همچنین تماس مستقیم یا غیر مستقیم با افراد بیمارو ناقلین صورت گیرد.در مرحله اول بیمار دچار تب بالارونده و سردرد و ناراحتی شدید شده و سپس بیماری با ظهور دانه های سرخرنگ و شروع اسهال شدید می شود که در صورت سوراخ شدن جدار روده و خونریزی و عدم درمان موجب مرگ می شود.

اسلاید 16: 3- پاراتیفوئید یا شبه حصبه: شبه حصبه معمولا از طریق آب و غذای آلوده بخصوص شیر، تخم مرغ و لبنیات و همچنین افراد ناقل سرایت می کند.4- اسهال باسیلی: از طریق آب آلوده به مدفوع انسان منتقل می شود ولی عامل اصلی انتقال آن مگس می باشد. علائم حاد شامل دردشکم-تب- خستگی و اسهال خون آلود می باشد که اغلب کشنده است.

اسلاید 17: ب- بیماریهای ویروسی1- فلج اطفال: ویروس در ایجاد فلج موثر است. از طریق منابع آب آلوده و فاضلابهای خانگی و تماس مستقیم با افراد بیمار و همچنین غذای آلوده به مدفوع بیمار منتقل می گردد.2- هپاتیت: این ویروس در روده بسر می برد و از طریق مدفوع دفع می گردد. انتقال بیماری از طریق تماس مستقیم با افراد بیمار و آب و غذای آلوده صورت میگیرد. همه گیری های ناشی از مصرف آب آشامیدنی آلوده بیشتر در مناطقی اتفاق می افتد که سیستم تصفیه آب ناقص بوده یا در سیستم توزیع آب اشکالاتی ایجاد شده باشد و سرانجام آب مصرفی توسط چاه های توالت و یا بارندگی شدید آلوده باشد، علائم شامل تهوع، استفراغ، بی اشتهایی، یرقان، حساسیت کبدی و حتی مرگ می شود..

اسلاید 18: بررسی علل آلودگی آب:در صورتیکه نتایج آزمایشات باکتریولوژیکی آب(منابع مختلف تامین آب و شبکه توزیع)آلودگی آشامیدنی شهر یا روستا را تائید نماید بایستی نسبت به نمونه برداری مجدد ازنقاطیکه آلودگی داشته( و همچنین نقاط بالادست و پایین دست در شبکه) اقدام نموده و جهت انجام آزمایشات باکتریولوژی(آزمایش احتمالی کلیفرم تاییدی و تکمیلی) به آزمایشگاه ارسال گردد با آزمایش مجدد و اعلام نتایج در صورتیکه آلودگی در نمونه برداری ثانوی باز همه موارد تائید گردد بایستی بررسی بهداشتی منابع و مخازن و شبکه توزیع آب آشامیدنی و به سوالات زیر پس از بررسی پاسخ داده و آنرا تجزیه و تحلیل نمایند تا علت بروز آلودگی مشخص گردد.

اسلاید 19: الف- چته دستی بهسازی شده با استفاده از دلو و طناب:آیا وسایل برداشت آب(دلو و طناب و..)دور از دسترس حیوانات، حشرات و غیره قرار دارد؟:آیا امکان برگشت مجدد آب برداشت شده به داخل چاه وجود دارد؟: آیا سکوی چاه غیر قابل نفوذ است و مانع از ورود هر گونه آسیب سطحی به داخل چاه می شود؟(اگر امکان ورود سیلابهای محلی وجود داشته باشد این قسمت دارای اهمیت خاص است): آیا محل برداشت آب(چاه) دور از هر گونه منابع آلوده کننده می باشد؟ب-آب سطحی: آیا محل برداشت آب بطور صحیح و در عمق مناسب با رعایت فاصله نسبت به کف انتخاب شده؟: آیا لوله برداشت آب ثابت و محکم نصب شده است؟: آیا سیستم برداشت آب بطور صحیح دایر می باشد؟

اسلاید 20: ج-آب باران :آیا سطح جمع آوری آب باران عاری از گرد و غبار و علفهای هرز است؟ : آیا سیستم زه کشی برای جداکردن باران ابتدائی(که آلوده می باشد) و هدایت آن بسمت فاضلاب رو در نظر در نظر گرفته شده؟ د-چشمه : آیاحوضچه جمع آوری آب چشمه دارای دریچه بازرسی است و مجهز به قفل می باشد؟ :آیا نهر جداسازی آبهای سطحی وجود دارد؟ : آیا لوله تخلیه در آنجا هست؟ : آیا حفاظت در برابر ورود حیوانات و دسترسی مستقیم انسان به آب به عمل آمده است؟

اسلاید 21: س-چاه حفاری شده با دستگاه : آیا سکوی چاه غیرقابل نفوذ است و باندازه کافی اطراف لوله جدار چاه پر و عایق کاری شده است تا از نفوذ آبهای سطحی به آن جلوگیری گردد؟ : آیا لوله جدار چاه 30 سانت بالای سطح چاه قرار دارد و غیرقابل شکستن است؟ : آیا لوله جدار چاه حداقل 3 متر زیر سطح زمین ادامه دارد و در مقابل شکستن محافظت شده است؟ :آیا اطراف چاه بسمت خارجی زهکشی شده است؟ : آیا چاه دور از هر گونه منابع آلوده کننده می باشد؟ص-صافی شنی کند: آیا کدورت آب ورودی به صافی شنی کمتر از 15 واحد N.T.Uاست؟:آیا کدورت آب عبور داده از صافی کمتر از 5 واحد است؟

اسلاید 22: ط- نظارت بر کلرینه کردن آب: آیا در زمان بازدید کلرینه کردن آب انجام می شود؟:آیا کلرینه کردن آب دائما انجام میشود؟:آیا تجهیزات کلرینه کردن آب(کلریناتور)بطور صحیح کار میکند؟: آیا زمان تماس 30 دقیقه یا بیشتر است؟:آیا کلر یا ترکیبات کلر به اندازه کافی حداقل تا رسیدن محموله جدید وجود دارد؟:آیا بررسی شده که در آب تصفیه شده کلر باقیمانده وجود دارد؟: آیا آمار کلرینه کردن آب نگهداری می شود؟ع- مخازن ذخیره: آیا مخزن ذخیره دارای دریچه بازدید است؟: آیا دریچه بازدید دارای درپوش و قفل است؟: آیا دهانه لوله تهویه و سرریز با شبکه و توری حفاظت شده اند؟: آیا از ورود آب باران بداخل مخزن جلوگیری می شود؟

اسلاید 23: غ- شبکه توزیع: آیا شبکه توزیع فاقد نشت است؟: آیا فشار مستمر در تمام نقاط شبکه در تمامی ساعات شبانه روز وجود دارد؟: آیا ارتباط ناجور بین آب با کیفیت بد وجود ندارد؟: آیا هر تعمیر لوله همراه با ضدعفونی کردن است؟: آیا کلر باقیمانده در نقاط مختلف شبکه وجود دارد؟:آیا سیستم عاری از مشکلات سیفوناژ معکوس است؟: آیا پمپاژ بطور منظم در مقابل سیفوناز انجام می شود؟

اسلاید 24: روشهای ضدعفونی آب شرب:1-جوشاندن: ساده ترین روش ضدعفونی آب است. با جوشاندن آب بسیاری از عوامل بیماریزا(باکتری،ویروس،تخم انگل)از بین می رود.آب را می توان با جوشانیدن(قل قل کردن آب بطوریکه حبابهای بزرگ دائم به سطح آب بیایند)به مدت 3 دقیقه از زمان شروع نقطه جوش عاری از میکروب نمود. پس از سرد شدن آب، بدون جابجا کردن در ظرف دیگر می توان جهت شرب از آن استفاده نمود.((جهت گندزدایی حجم کم آب در اردوگاه ها، در شرایط بروز اضطراری یا مواقعی که اشکال در سیستم توزیع آب روستا پیش می آید آب را بجوشانید.))2-استفاده از کلر و مشتقات آن: در حال حاضر معمولترین روش شیمیایی ضد عفونی آب، استفاده از گاز کلر و مشتقات آن می باشد. پرکلرین پودر سفید رنگی از مشتقات کلر است که در بازار با درجه خلوص 60-70درصد عرضه و جهت ضدعفونی از آن استفاده میگردد.کلرینه کردن آب شرب با محلول کلر مادر(کلر1درصد)استفاده از محلول کلر مادر یکی از روشهای ساده تهیه آب سالم می باشد.((توصیه: در صورت مشکوک بودن سلامت آب نظیر وقوع بلایای طبیعی از این روش استفاده کنید.))

اسلاید 25: گندزدایی آب آشامیدنی با پرکلرین:پرکلرین یا هیپوکلریت سدیم پودر سفیدرنگی است با خاصیت گندزدایی که بوی زننده و تندی دارد و مجاری تنفس را آزار می دهد این ماده در بازار با درجه خلوص 60تا70درصد عرضه می شود. در زمان کلرزنی رعایت نکات زیر ضروری است:1- در مواقع استفاده از پودر پرکلرین ماسک یا پارچه ای را جلو دهان و بینی ببندید.2-پس از بازکردن درب بشکه، پودر کلر داخل آن حداکثر تا یک ماه و نیم قابل استفاده است و بیشتر از این مدت ، اثرش را از دست می دهد.3- پرکلرین را باید از دسترس اطفال دور نگهداشت.4- هر زمان که به آب کلر اضافه می شود باید با وسیله ای آب را به زد تا به خوبی مخلوط شود و برای استفاده از آب بایستی حداقل 30 دقیقه صبر کرد.5-آب های بسیار آلوده که محتوی مقادیر زیادی مواد آلی هستند و یا آب های تیره برای کلرزدن مناسب نیستند بنابراین آب های تیره را اول باید صاف کرد بعد آن را کلر زد.6- میزان کلر برای ضدعفونی کردن هر متر مکعب آب 3تا 5 گرم و میزان مطلوب کلر آزاد باقیمانده در حد 0.2تا0.8 میلی گرم در لیتر است.

اسلاید 26: اثرات گاز کلر:گاز کلر ماده ای بسیار خطرناک و سمی است که ابتدا به سیستم تنفسی صدمه می زند چرا که در مجاورت رطوبت داخل ریه به اسید کلریدریک تبدیل شده و بافت ریه را از بین می برد و در صورت افزایش غلظت منجر به خفگی و مرگ می شود.

اسلاید 27: اقدامات اولیه حوادث ناشی از کلر:هنگام بروز حادثه از نزدیکترین ایستگاه آتش نشانی کمک بخواهید. افراد و تیمهای ایمنی باید با وسایل حفاظت فردی مجهز شده و به ارزیابی حادثه بپردازند. مردم عادی نباید در محوطه آلوده وارد شوند. افراد اضافی ازمحل حادثه دور شده و افراد مصدوم در محل خاصی پناه گیرند. برای فرار فوری، افراد باید خلاف جهت باد حرکت کرده و به ساختمان پناه ببرند. درب و پنجره های ساختمان باید فورا بسته شده و سیستمهای تهویه خاموش شوند. افراد به منتهی الیه ساختمان هدایت گردند.در صورت بروز آتش سوزی باید حرارت مخازن را با آب سرد کاهش داه و آنقدر کاهش داده تا آتش خاموش شود. در صورت نشت کلر هیچگاه آب را مستقیما روی محل نشتی نریزید زیرا کلر با آب ترکیب شده و به دلیل ایجاد اسید نشت گسترش می یابد. در صورت وجود چند مخزن و نشت تعدادی از آنها، آب باید به صورت اسپری روی مخازن ریخته شود تا از ازدیاد فشار مخازنی که نشت ندارند کاسته شود.

اسلاید 28: پرکلرین: 1-از حمل و نقل پرکلرین با مواد اکسیدکننده و مواد آلی و ممواد قابل انفجار مانند اسیدها، مواد رنگیري، تینر، پاک کننده ها ، کودها، صابون، کروزول، کرئولین، لیزول و سموم شیمیایی و همچنین مواد نفتی و روغن و مشتقات آن جدا خودداری کنید زیرا موجب انفجار میگردد. 2- در زمان حمل و نقل پرکلرین ، یک صفحه چوبی کف اتاق بار وانت یا کامیون قرار داده تا از تماس مستقیم بشکه ها با قسمت فلزی اتاق جلوگیری شود. 3-چنانچه بخواهیم بشکه های پرکلرین را در طبقه های مختلفی روی هم قرار دهیم، باید بین سطوح کف و بدنه کلیه بشکه ها از وسایل عایق مانند یونولیت، چوب، کارتن یا مقوا استفاده شود تا مانع از اصطکاک بشکه ها گردد. 4- روی بشکه ها را با روکش برزنتی و ضد آب کاملا بپوشانید.

اسلاید 29: 5- از حمل سرنشین در قسمت بار جدا خودداری کنید. 6- از روشن نمودن کبریت یا فندک و مواد آتش زا و همچنین استعمال دخانیات در محل بارگیری پرکلرین یا در مجاورت وسیله نقلیه حامل پرکلرین و همچنین در قسمت سرنشین آن جدا خودداری کنید. 7- بشکه پرکلرین را در معرض لوله اگزوز ماشین قرار ندهید. 8- ظروف محتوی پرکلرین را در معرض تابش مستقیم نور خورشید قرار ندهید. 9-از قراردادن بشکه های پرکلرین در محوطه پارکینگ، زیرپله ها و...و محوطه های بدون سقف که خطر آتش سوزی را تشدید می کنند خودداری کنید. 10- ظرف پرکلرین باید دارای برچسب مشخص باشند که شامل نام، نشانی و علامت تجاری تولید کننده، نام و نوع ماده و میزان کلر فعال برحسب درصد جرمی، وزن خالص با کیلوگرم، شماره سری ساخت و تاریخ تولید همراه با علائم باشد.

اسلاید 30: کلرینه نمودن آب مخازن (زمینی یا هوایی)1- تعیین حجم مخزن ذخیره آب2- اضافه نمودن 5گرم (یک قاشق مربا خوری ) پودر پرکلرین به ازای هر متر مکعب از آب- قابل شرب بودن آب پس از زمان ماند نیم ساعت

اسلاید 31: گندزدایی آب باروش محلول کلر مادر- تهیه محلول مادر یا محلول 1 درصد کلر ، 15گرم (یک قاشق غذاخوری یا سه قاشق مرباخوری ) از پودر پرکلرین دریک ظرف مناسب (تیره رنگ) به حجم یک لیتر به آب اضافه می کنند- 3الی7 قطره(آزمایش کلرخواهی آب ) از محلول تهیه شده برای گندزدایی یک لیتر آب کافی است- پس از نیم ساعت زمان ماند آب قابل شرب است

اسلاید 32: روش انجام كلرسنجي از آب -باز گذاشتن شیر آب به مدت یک دقیقه- شستن محفظه کیت کلرسنج با آب مورد نظر- استفاده از معرفها یا قرص طبق دستررالعمل سازنده کیت- اختلاط کامل نمونه آب با معرف- قرائت میزان کلر آزاد باقی مانده بلافاصله بعداز اختلاط

اسلاید 33: PH اندازه گیری 1- شستن کیت با آب مورد نظر2- پر کردن محفظه کیت با آب موردنظر تا خط نشانه3- اضافه کردن معرف فنل رد طبق دستورالعمل سازنده کیتPH 4- قرائت میزان.

اسلاید 34: باکتریهای نشانگر آلودگی آب آشامیدنی- باکتریهایی که وجود آنها در آب نشان دهنده ناکافی بودن فرایند تصفیه وهمچنین آلودگی آب با مدفوع انسان وحیوانات می باشد مانند کلیفرم گرماپای ، آنتروکوک های مدفوعی- کلیفرم گرماپای مانند گونه های اشریشیاکلی می باشد که زیستگاه آنها روده بزرگ حیوانات خونگرم وانسان می باشد . - اشریشیا کلی قادر به تکثیر در محیط آبی نمی باشد بنابراین وجود آنهادر آب نشانگر آلودگی مدفوعی جدید می باشد

اسلاید 35: با تشکر از توجه و همراهی شما