تاثیرعوامل معنوی ( دعا ونمازو…) بر کاهش بیماریهای قلبی
اسلاید 1: تاثیرعوامل معنوی ( دعا ونمازو...)بر کاهش بیماریهای قلبی فرزانه جزء مظفری کارشناس ارشد پرستاری9و10؛17و18آذر ماه 1389
اسلاید 2: الا بذكرالله تطمئن القلوب“همانا با ذكر خدا دلها آرام ميگيرند “ دعا در بهبود بیماران نقش اساسی وتعیین کننده ای دارد . بسیاری از مردم اثرات دعا را در شفای بیماری های غیر قابل درمان تجربه کرده اند. می توان از دعا به عنوان عامل معنوی در کنار عوامل مادی یاد کرد.همواره انسان ها از دعا برای تسکین آلام خود بهره می جستند.
اسلاید 3: تاثير دعا بر بيماريهادعا توانايي اقرار به اين مطلب است كه ما از همه چيز آگاه نيستيم يا چيزي يا كسي بزرگتر و حكيمتر از ما وجود دارد كه زندگي ما به دست اوست. دعا فرآيند پاكيزگي فكر، احساس، انگيزهها و خواستهها و به طور كلي خالص كردن تمام وجود است كه قلب را نيز در بر ميگيرد. كساني كه اين موهبت را تجربه كردهاند از آرامش عميقي كه پس از دعا به آنها دست ميدهد كاملا آگاهند. دعا انسان را از تمام مسائل دنيوي ومادي و مشكلات و وابستگيهاي آن رها و به اين طريق مشكلات روحي فرد را درمان ميكند.
اسلاید 4: بسیـاری از تحقیـقات عـلـمی صحــت تاثیر دعـا را نشـان میدهند .تحقیقی که در سال 1993 برروی 10،000 كارمند دولتی در طول 26 سال انجام گرفت،نشان داد که افراد متدين بسیار کـمتر از افـراد غیرمتدین، بـه دلیل مشکلات قلبی-عروقی جان می سپارند. در تحقیقی که در سال 1995 در يك کالج بر روی 250 نفر بعد از جراحی قلب باز انجام گرفت، اینطور نتیجه گیری شد که آندسته از افراد که ارتباطات مذهبی و حمایت اجتماعی داشته اند، 12 مرتبه کمتر از آنها که فاقد آن بوده اند، جان سپرده اند.
اسلاید 5: دریک مركزتحقیقاتی هیئتی برای تشخیص مزایا و فواید ادغام داروهای متعارف؛ با درمان های رفتاری و تکنیک های تمدد اعصاب برای درمان فشارخون، تشکیل شده است.این گروه دریافتند که ترکیب این دو روش درمانی با یکدیگر، که نماز و دعا یکی از اجزاء مهم آن بوده است، می تواند باعث پایین آوردن سرعت تنفس ، ضربان قلب، و فشارخون فرد شود.
اسلاید 6: در مهمترین و گسترده ترین تحقیقات مربوط به تاثیر دعا، راندولف بیرد ،متخصص قلب،بر روی 393 بیمار بستری شده در واحد مراقبت های بیماری کرونری قلب در بیمارستان عمومی سان فرانسیسکو، بررسی هایی را انجام داده است. برای برخی از این بیماران توسط گروه های مردمی، دعا و نیایش هایی انجام شد، اما برای برخی این دعا و نیایش انجام نگرفت. کلیه مردان و زنان بیمار، مورد مراقبت های پزشکی یکسان قرار گرفتند . در این تحقیق ، نه پزشکان و پرستاران و نه خود بیماران نمی دانستند که دعا و نیایش برای کدامیک از بیماران انجام می شود. نتایج این تحقیق بسیار چشمگیر بوده و موجب تعجب بسیاری متخصصین و دانشمندان قرار گرفت.
اسلاید 7: نتایج تحقیق نشان داد که آندسته از بیمارانی که مراقبت های پزشکی آنان با دعا و نیایش برای سلامت آنها ادغام شده بود، نیاز به داروی کمتری داشته و تجهیزات تهویه به مدت زمان کمتری برای آنها استفاده شده و وضعیت سلامتی آنها نیز نسبت به سایر بیماران بسیار بهتر بوده است.
اسلاید 8: بیمارانی که برای آنها دعا و نیایش انجام گرفت: 1- بسیار کمتر از بیماران دیگر به آنتی بیوتیک احتیاج پیدا کردند (3 بیمار درمقابل 16 بیمار( 2- بسیار کمتر از بیماران دیگر به ادم ریوی مبتلا شدند (6 بیمار درمقابل 18 بیمار( 3- بسیار کمتر از بیماران دیگر نیاز به اینتوباسیون داشتند
اسلاید 9: آزمایشات بسیار دیگری بر روی شرکت کننده های حیوانات وگیاهان انجام گرفت.در تحقیقی که بر روی 131 آزمایش کنترل شده بر روی درمان های معنوی و مذهبی انجام گرفت، مشخص شد گندم هایی که برای رشد آنها دعا شده بود، بلندتر شدند، مخمرهایی که برای آنها دعا شده بود، با تاثیرات سیانید مقابله کردند، و .... لاری دوسی، پرآوازه ترین متخصص دعا و درمان در جهان می گوید:“ من به این آزمایشات می بالم . زیرا این آزمایشات را می توانید صدها بار تکرار کنیدو خود بهترین دلیل و مدرک این ادعاست که ” دعا می تواند دنیا را تغییر دهد.
اسلاید 10: محققان بنیاد علم ذهن در سن آنتونیو، تگزاس، از 32 داوطلب نمونه خون گرفتندگلبول های قرمز آنها را جدا کرده، نمونه ها را در اتاقی در آنطرف ساختمان قرار دادند. بعد محققان گلبول های قرمز را در محلولی که باعث ادم آنها می شد قرار دادند؛ روندی که دقیقاً قابل ارزیابی است. بعد محققان از داوطلبان خواستند تا برای حفظ برخی گلبول های قرمز دعا کنند. برای کمک به تجسم سازی آنها، محققان تصاویری رنگی از این گلبول های قرمزرا در اختیار داوطلبان قرار دادند. دعا و نیایش به طرز شگفت انگیزی روند ترکیدن این گلوبول ها را کند کرد.
اسلاید 11: یک رفتار ساده دعا و نمازخوانی، حس نافذی از تقدس و یکدلی، و دلسوزی را برای موجود نیازمند، درجهت شفا وبهبود وی فراهم میکند.آزمایشات نشان داده است که دعا و نیایش بر موارد زیر نیز تاثیرگذار بوده است: فشارخون بالا زخم و جراحت ها حملات قلبی سردرد اضطراب
اسلاید 12: فرایندهایی که تحت تاثیر دعا و نیایش بوده اند عبارتند از: فعالیت آنزیم ها سرعت رشد گلوبول های سفید خون تغییر و دگرگونی باکتری ها رویش و جوانه زنی دانه ها و بذرهای مختلف سرعت سلول ها تنظیم کننده ضربان قلب سرعت بهبود و التیام زخم ها اندازه تومرها و تیروئید زمان لازم برای بیدار شدن از بیهوشی
اسلاید 13: اینکه فردی که دعا می کند پیش کسی باشد که برای او دعا خوانده می شود یا نه، تاثیری در قدرت دعا ندارد.می توانید برای کسی که بسیار دور از شماست دعا کنید و نتیجه بگیرید. هیچ چیزنمی تواند اثردعا را متوقف کند. دعا ازاقسام نیروهای الکترومگنتیک عبور میکند.
اسلاید 14: ایده شفابخشی از دور این روزها در حال بررسی است.دنیای اینترنت مملو از افرادی است که تقاضاهای خود را برای گروههای دعا و نیایش ارسال می کنند. آنها که به شفابخشی از دور اعتقاد دارند، دقیقاً نمی دانند که چطور عمل می کند، اما تئوری های بسیار زیادی در این رابطه وجود دارد.برخی میگویند ، اینکار از طریق ارسال یک انرژی نافذ اما نامشخص به فرد نیازمند صورت می گیرد. دیگران، از جمله دوسِی ، می گویند علم فیزیک کوانتوم می تواند در این زمینه نقش داشته باشد. در نبود اطلاعات موثق، این مسئله همچنان به صورت یک راز باقی خواهد ماند.
اسلاید 15: دعا و نیایشی که در آن فرد بیمار برای درمان و بهبودی خود دعا می کند، از نظر علمی ساده تر است.باتوجه به فواید بارز مدیتیشن برای سلامتی ؛ کاهش فشارخون، کاهش مشکلات قلبی ؛ چندان دشوار نیست که ببینیم دعا و نیایش (که کاملاً شبیه به مدیتیشن و تمدد اعصاب است)، می تواند همان تاثیرات را داشته باشد. طبق نظرکونیگ از دانشگاه دوک، وقتی دعا و نیایش باعث متعادل و آرام شدن فرد شود، تولید کورتیزول، اپینفرین و نوراپینفرین ؛ هورمونهایی که درغده آدرنال درواکنش به استرس ساخته می شوند را بازمی دارد. این مواد، درطولانی مدت میتواند باعث به خطرانداختن سیستم ایمنی بدن، و بالا بردن احتمال ابتلا به مشکلات و بیماری های مختلف ازقبیل بیماری های قلبی، سکته، زخم های گوارشی، و التهاب روده شوند.
اسلاید 16: متخصصین عقیده دارند که احساس آرامش، می تواند از فردی به فرد دیگر منتقل شده یا در خود فرد،باعث تقویت سیستم دفاعی بدن فرد شود.البته داستانهای کهن از انجیل و مذاهب شرقی، درمان وایمان را مرتبط می دانند. منطقی است که فرض کنیم دعا و نیایش که حس آرامش و راحتی را ایجاد می کند می تواند در بهبودی بیماری نقش داشته باشد.
اسلاید 17: تحقیقات جدید علمی نشان می دهد که می توان از دعا بعنوان درمان جایگزین به جای مدیتیشن، ورزش، یا گیاهان طبی استفاده کرد.در تحقیقی که روی 91،000 نفر در مریلند انجام گرفت، نشان داده شد که افرادی که به طور منظم به کلیسا می روند ، تا %50 کمتر از آنها که به کلیسا نمی روند به خاطر بیماری های قلبی جان می سپارند و تا %53 کمتر اقدام به خودکشی می کنند. این افراد همچنین فشارخون پایین تری دارند.
اسلاید 18: پزشکان عقیده دارند که اگر قبل و بعد از جراحی یا قبل از شروع دارو برای بیمار، همراه با بیمارخود دعا کنند، می تواند در بهبود بیمار تاثیرگذار باشد.سی مدرسه پزشکی در امریکا، واحد درسی تاثیر ایمان در پزشکی را ارائه می دهند. دکتر متیو، پروفسور پزشکی دردانشگاه جورج تاون درواشنگتن عقیده دارد، دعا بسیار مؤثر است دکتر متیو تحقیقاتی را ارائه می دهد که در آن مشخص شده افرادیکه دعا و نماز می خوانند، کمتر بیمار می شوند و سریعتر از جراحی و سایر بیماری ها بهبود می یابند و بهتر با مشکلات و بیماری خود کنار می آیند.
اسلاید 19: امام صادق(ع) می فرمایند: بر تو باد به دعا کردن که داروی هر دردی استدعا یک نوع تلقین است و تلقین خود یک روش درمانی اثبات شده است.نتايج بررسىها و تحقیقات بر يك امر واحد اشاره دارد : «ميزان ابتلاء به بیماریها و مرگ در افراد با ايمان كمتر از سايرين است».
اسلاید 20: ديـل كـارنگي ميگويد:دعا كردن سه احتياج اساسی انسان را برآورده ميكند: الـف) در مـوقع دعا كردن چيزهايي را كه باعث ناراحتي مـا شده است بر زبان میآوریم.ب) هـنـگام دعا كردن گویا كه يك شريك غم پـيدا كردهايم و تنها نيستيم. ج) دعا كردن انسان را وادار به كار ميكند.
اسلاید 21: گاندي چنین بیان نموده : «اگر دعا و نماز نبود, من مدتها قبل ديوانه و مجنون شده بودم». دكتر توماس هایسلوپ می گوید : «مهمترین وسیله ایجاد آرامش در روان و اعصاب انسان كه من تاكنون شناخته ام، نماز است.» نتایج یک مطالعه نشان داد که همبستگى مثبتى بین خواندن نماز و بهبود افسردگى ؛ اضطراب ؛ افزایش اعتماد به نفس وجود دارد.
اسلاید 22: الكسيس كارل(پزشک فرانسوی) در اين باره ميگويد:« دعا و نماز قويترين نيرويي است كه انسانها ميتوانند ايجادکنند ، دعا همچون قوة جاذبة زمين، وجود حقيقي دارد. از راه دعا، بشر نيروي محدود خود را با متوسّل شدن به منبع نامحدودي چون خدا افزايش میدهد. هنگام دعا ، خود را به قوّة محركة پايان ناپذيري متصل ميکند و از او قدرت ميگیرد. آثار دعا و نيايش در فعاليتهاي مغزي انسان يك نوع انبساط باطني ایجاد میکند.
اسلاید 23: الکسیس کارل ثابت کرده است که:نماز سبب ایجاد نشاط معنوی در انسان میگردد، و از احتمال استفاده از مواد مخدر کم میکند ، باعث کاهش بزهکاری در نوجوانان شده و از بروز طلاق در خانواده ها میکاهد.موجب تجدید امید ، تقویت اراده و آزاد شدن توانایی های عظیم وی می شود .
اسلاید 24: پیشگیرى از افسردگى با نماز صبح افسردگى حالتى احساسى است كه مشخصهاش اندوه، بىاحساسى ، بدبینى ،احساس تنهایى است. علایم این بیماران درهنگام صبح تشدید مىشود. تحقیقات نشان مىدهد 75 درصد ازبیماران افسرده درخواب مشكل دارند . افراد افسرده زمان بیشترى را درمرحله خواب REM به سرمىبرند. به میزان بیشترى نسبت به سایرین خواب مىبینند ، یك روش درمانى جدید براى بیماران افسرده ، بیدارنگه داشتن آنها براى كاهش میزان مرحله REM خواب است و بهترین شكل آن برخواستن برای نماز، قبل ازاذان صبح است .
اسلاید 25: نماز صبح مورد تاكید قرآن و بسیارى از روایات استشادابی و افسردگی انسان پیش از آنكه تحت كنترل و اراده او باشد، زیر فرمان تغییرات مواد شیمیایی در سلسله اعصاب مركزی انسان است. مثال، عصبانیت و ناراحتی غیر ارادی و بدون علت صبحگاهی، كه حالت شدید آن به عنوان «افسردگی درون زاد صبحگاهی» شناخته می شود، در اثر تغییرات “ كورتیزول است كه میزان آن درداخل بدن انسان درساعات سحرگاهی افزایش می یابد و در صورت بیدار بودن انسان دراین ساعات، لذت و شعف به او دست می دهد كه بی شك بر زندگی او در تمام طول روز تأثیر گذار است.
اسلاید 26: تأثیر نماز بر بیماری فشار خوندرمان اولیه فشارخون شامل:1. كاهش استرس2. كاهش یا عدم مصرف الكل3. كم كردن وزن4. انجام ورزش منظم در شبانه روز با توجه به نقش نمازهای واجب در ایمن كردن انسان در مقابل استرس ها و نیز عدم مصرف مشروبات الكلی در متدینّین،می توان این امررا قدم مؤثری در پیشگیری و كنترل فشار خون تلقی كرد.
اسلاید 27: تاثیر نماز در جلوگیری از سکته قلبی
اسلاید 28: نتایج یک تحقیق جدید علمی نشان میدهد ادای بوقت نماز صبح ، بهترین راه برای پیشگیری و درمان بیماریهای قلبی و تصلب شرائین است.به گزارش واحد مرکزی خبر به نقل از روزنامه اردنی الحقیقه الدولتیه، نتایج این تحقیق علمی تائید کننده نتایج تحقیق علمی دیگری است که سال گذشته منتشرشد. متخصصان انجمن پزشکان قلب اردن با اعلام نتایج این تحقیق افزودند: ” ادای بوقت نماز صبح به درمان بیماری های قلبی و تصلب شرائین کمک می کند. گرفتگی عضله قلب باعث سکته قلبی و تصلب شرائین نیز عامل سکته مغزی است.“
اسلاید 29: خواندن نماز صبح مانع از ابتلا به سرطان ميشودبراساس تعدادي از پژوهشهاي علمي انجام شده در مركز پژوهشهاي ملي قاهره ، خواندن نماز صبح در زمان مقرر خود، موجب فعال شدن كار سلولهاي بدن و جلوگيري از ابتلا به سرطان ميشود. به گزارش ايسنا ، دكتر سعيد شلبي از اساتيد اين مركز گفت: ” پژوهشها مويد اين مطلب است كه خواندن نمازصبح درزمان خود، به جلوگيري از ابتلا به بيماريهاي قلبي و تنظيم كار هورمونهاي بدن و گردش خون كمك ميكند. بر اساس اين پژوهش در زمان اداي نماز صبح ، تمامي اعضاي بدن در اوج فعاليتهايشان قرار دارند. به گونهاي كه ترشح هورمونها به ويژه آدرنالين كه ترشح آن در ساعت 5 صبح شروع ميشود ، افزايش مييابد و به فعال شدن تمامي اعضاي بدن و جلوگيري از سرطان كمك ميكند.همچنين هواي پاك صبحگاهي داراي مقادير زيادي اكسيژن است كه موجب فعاليت قلب، كاهش انقباضات رگهاي خوني، تنظيم كارهورمونها و بهبود فعاليت حافظه ميشود. “
اسلاید 30: نتایج این تحقیق که درعّمان منتشر شد نشان میدهد انسانی زمانی که مدت زمان طولانی میخوابد تپش قلبش به میزان زیادی کاهش می یابد و به پنجاه تپش در دقیقه میرسد. زمانی که تپش قلب کاهش می یابد گردش خون نیز در عروق و رگها به شدت کند می شود و همین موضوع به رسوب املاح و چربیها در دیواره های عروق و رگها به خصوص در عروق قلب منجر می شود و به انسداد آن می انجامد. تحقیقات علمی و پزشکی نشان میدهد عامل اصلی بیماری تصلب شرائین و انسداد عروق کرونر نیز خواب طولانی مدت در طول شبانه روز است.
اسلاید 31: تحقیقات علمی مرکز ملی مطالعات مصر نیز نشان داده است نماز صبح در اول وقت به فعالسازی سلولهای بدن انسان منجر می شود و نمی گذارد تقسیم سلولی به وجود ایدتقسیم سلولی به بیماریهای سرطانی منجر می شود . نماز بموقع صبح همچنین به جلوگیری از سکته های قلبی کمک می کند و فعالیت هورمونهای بدن و گردش خون را تنظیم می کند .
اسلاید 32: ايمان به خدا از اضطراب و استرس انسان ميكاهدپژوهشگران تاكيد كردند: ايمان به خدا باعث كاهش اضطراب و نگراني انسان ميشود. در يك تحقيق كانادايي معلوم شد ايمان به خداوند اضطراب را كاهش ميدهد و ميزان استرس و تنش را كه جزو لاينفك زندگي امروزي است، به حداقل ميرساند. محققان دانشگاه تورنتو در مطالعات جديدي دريافتهاند تحت شرايط استرسزا ؛ مغز افراد با ايمان و بيايمان به طور متفاوت از همديگر عمل ميكند. محققان ميگويند: ايمان و اعتقاد به خداوند تاثير آرامشبخش روي مغز دارد. اين تاثير به راحتي اضطراب را متوقف كرده و استرس را كاهش ميدهد.
اسلاید 33: بررسی میزان تأثیر آوای قرآن بر اضطراب بیماران پیش از آنژیوگرافی عروق کرونرامروزه شیوع بیماری های قلبی و از جمله بیماری عروق کرونر به میزان قابل توجه ای افزایش پیدا کرده است و به دنبال آن، روش های تشخیصی پیشرفته و جدیدتری برای تشخیص این بیماری ها مورد استفاده قرار می گیرد. از جمله این روش ها، آنژیوگرافی است که به عنوان یک روش استاندارد قطعی و مطمئن برای تشخیص بیماری های عروق کرونر مورد استفاده قرار می گیرد.
اسلاید 34: با توجه به این که هر روش تشخیصی می تواند دارای عوارضی باشد به دنبال استفاده از تست های تشخیصی قلب و از جمله آنژیوگرافی، شاهد عوارض متعددی از قبیل آریتمی های قلبی، پارگی عضله قلب، ترومبوز و آمبولی شریانی در بیماران خواهیم بود. یکی از مهم ترین این عوارض، که در بیماران تحت آنژیوگرافی دیده می شود، اضطراب است که نتایج حاصل از این تست تشخیصی را به میزان قابل ملاحظه ای تحت تأثیر خود قرار می دهد .
اسلاید 35: تحقیقات انجام شده بر روی اضطراب پیش از آنژیوگرافی نشان می دهدبیمارانی که تحت عمل آنژیوگرافی عروق کرونر قرار می گیرند، دچار ترس و اضطراب ناشی از این عمل و تشخیص بیماری خود می شوند . پیش از انجام آنژیوگرافی عروق کرونر، بیش از 82 درصد بیماران دچار اضطراب می شوند. اضطراب پیش از آنژیوگرافی یک پدیده اجتناب ناپذیر و تا حدی ضروری است و اگر میزان آن از حد معمول بیش تر شود، تنش های جسمی و روانی بسیار زیادی برای فرد به وجود می آورد و می تواند اثرات سوء قابل ملاحظه ای بر قسمت های مختلف بدن، به ویژه قلب، بر جای بگذارد.
اسلاید 36: لازم به ذکر است که اضطراب احساسی درونی و آزاردهنده و تا حدی ضروری است که در بیماران قلبی موجب سرعت بخشیدن به روند بیماری و تشدید علایم بیماری می گردد وجود اضطراب پیش از آنژیوگرافی، یک پدیده اجتناب ناپذیر در بیماران تحت آنژیوگرافی می باشد که باید با استفاده از یک روش مناسب این اضطراب را برطرف و از عوارض ناشی از آن جلوگیری نمود .
اسلاید 37: روش هایی که برای کاهش اضطراب در بیماران مورد استفاده قرار می گیرند، به دو دسته دارویی و غیردارویی تقسیم می شونددر روش غیردارویی علاوه بر تن آرامی، تخیل درمانی، لمس درمانی و خنده درمانی می توان از موسیقی درمانی به عنوان یک روش بسیار مؤثر و مفید برای کاهش اضطراب در بیماران استفاده نمود
اسلاید 38: موسیقی دارای اثرات مختلفی است که یکی از آن ها، کاهش دادن اضطراب در بیمارانی است که تحت عمل جراحی سرپایی قرار می گیرنداز موسیقی درمانی می توان هم پیش از عمل و هم پس از عمل و نیز برای کاستن اضطراب بیماران پیش از آنژیوگرافی استفاده نمود. یکی از انواع موسیقی، موسیقی ناشی از تلاوت قرآن کریم است، که به عنوان یک موسیقی عرفانی دلپذیر با خواص ویژه و ملودی و ریتم مخصوص به خود، به عنوان یکی از باشکوه ترین ابعاد اعجاز بیان قرآن کریم مطرح می باشد. یکی از جذاب ترین و طبیعی ترین موسیقی ها، موسیقی روح بخش ناشی از تلاوت قرآن کریم است که از آن می توان به عنوان یک روش غیردارویی و مؤثر برای کاهش اضطراب بیماران استفاده نمود.
اسلاید 39: با توجه به اینکه در بیش تر موارد شاهد وجود اضطراب بیماران در قبل از انجام آنژیوگرافی عروق کرونر میباشیم که حتی ممکن است هیچ اقدام غیردارویی برای کاهش اضطراب آن ها هم صورت نگیرد.از این رو، با عنایت به تحقیقات دیگر کشورها مبنی بر تأثیر موسیقی در کاهش اضطراب، به نظرمی رسد میتوان ازآوای قرآن ، که یکی ازموسیقی های آیینی متناسب با ساختارجامعه ما می باشد ، به عنوان یک روش غیر دارویی برای کاهش اضطراب بیماران تحت آنژیوگرافی عروق کرونراستفاده نمود.
اسلاید 40: در حدیثی رسول خدا (ص) می فرماید : هر بنده ای که در حال نماز به غیر خدا التفات کند ، خدا به او می گوید: « بنده من! چه کسی را قصد کرده ای؟ و او را طلب می کنی؟آیا جز من پروردگــــار و نگهبانی را می جویی؟ آیا غیر از من بخشنده ی دیگری را طلب می کنی؟در صورتی که من کریم ترین کریمان و بخشنده ترین بخشندگان و بهترین عطا کنندگان هستم، ثوابی را به تو عطا می کنم که به شمارش نمی آید ، به من توجه داشته باش ؛ زیرا من و فرشتگانم به تو توجه داریم. »
اسلاید 41: باتشکر موفق باشیدفرزانه مظفری
نقد و بررسی ها
هیچ نظری برای این پاورپوینت نوشته نشده است.