ترجمه اصطلاحات قرآنی

ترجمه اصطلاحات قرآنی

اسلاید 1: ترجمه قرآن، بحثي درعلوم قرآني است ودو علم فقه وكلام ناظر بر امكان يا جواز برگرداندن وبيان متن قرآن به زبان غير عربي .ترجمه قرآن در طول تاريخ اسلام، دو غايت متفاوت داشته است:1.انتقال وبيان معاني قرآن به زبان هاي ديگر. 2.جانشيني ترجمه به جاي اصل وحمل برخي احكام واعتبارات قرآن به ترجمه . مقدمه

اسلاید 2: لغت ((ترجمه)) داراي معاني زير هست :1.بعضي آن را از ريشه چهارحرفي تَرجَمَ گرفته اند. 2. برخي از رَجم عربي به معني سخن گفتن از روي گمان وحدس گرفته اند.3. برخي آن را مشتق از كلمه ترجمان گرفته اند . آرامي مي گیرند. Targomono4. برخي آن را از ماخوذ از 5. بعيد نيست از رجم كلداني به معني افكندن باشد.6. اصل لغت فارسي باشد يعني ترجمان از((ترزبان )) گرفته شده است. معني لغت ترجمه

اسلاید 3: لغت ترجمه در عرف داراي معاني زير هست:1.تبليغ كلام وسخن به كسي كه نشنيده است وبيشتر در تبليغ احكام الهي وبيان الفاظ آسماني است.2.تفسير وشرح سخن به همان زبان اصلي، مثلاً ابن عباس را ترجمان القرآن گفته اند.3. تفسير سخن به زبان ديگر.4.برگرداندن از زباني به زباني ديگر كه درعرف بيشتر اين معني مورد نظر مي باشد. معني عرفي ترجمه

اسلاید 4: بحث ترجمه قرآن درسال های حیات پیامبر اسلام وپس ازآن ، در دوران صحابه وتابعین با فرض وقوع قطعاً صورت فقهی وکلامی مشخص نداشته است. معتقدان به امکان وجواز ترجمه قرآن غالباً به دو واقعه حیات پیامبر را ضامن ترجمه قرآن ازسوی پیامبر می دانند:1. ارسال نامه هایی به سران کشورهای مثل حبشه وایران ومصر و روم که حاوی آیات ازقرآن بوده است ونا هم زبانی مخاطبان، ترجمه آنان را اجتناب ناپذیرمی کرد. 2. عمل سلمان فارسی درترجمه سوره حمد یا بخش بیشتری از قرآن . پيشينه ترجمه قرآن

اسلاید 5: 1. درمقابل مخالفان ترجمه قرآن، ازجمله زرقانی ارسال نامه ها را در نهایت تایید ترجمه به معنای تفسیر به زبان غیرعربی می شمرند.2. عمل سلمان فارسی به 2صورت متفاوت روایت شده است:1-2: روایت سرخسی:جمعی از فارس ها{یمن}از اوخواستند که سوره حمد را به فارسی برگرداند تا زمانی که زبانشان به عربی خواندن روان نشده است آن ترجمه را در قرائت نماز بخوانند.2-2: روایت شاهفوراسفراینی:سلمان به اجازه پیامبر، ترجمه فارسی قرآن را در زیر متن عربی قوم خود نوشت. مخالفان ترجمه قرآن درهرصورت این روایت رامجهول الاصل، غیرمتواتر ومختلف النقل وضعیف شمرده اند. پيشينه ترجمه قرآن

اسلاید 6: در اینجا چندعمل از صحابه که شاهدی برترجمه قرآن هست می آوریم:1.ابن مسعود: او به جانشین پذیری کلمات قرآن معتقد بوده است وعمل او مستندبرخی از موافقان جواز قرائت ترجمه قرآن در نماز بوده است.2.حسن بصری:درمجلس تفسیری خود که مستمعانی پارسی زبان داشته است،معانی قرآن را شفاها برای آنان ترجمه کرده است.3.حبیب عجمی: قرآن را درنماز به فارسی می خواند،ازآن رو که زبانش به عربی نمی گشته است. عمل صحابه، شاهدی برترجمه قرآن

اسلاید 7: اگر ترجمه را به معني آخر عرفي آن يعني (( برگرداندن از زباني به زباني ديگر)) بدانيم، شيوه هاي ترجمه به سه دسته زير صورت مي گيرد: 1. ترجمه تحت اللفظي ياهمگام. 2.ترجمه آزاد يا علمي. 3.ترجمه تفسيري. شيوه هاي ترجمه

اسلاید 8: در اين ترجمه، مترجم به جاي هر كلمه از زبان مبدا كلمه اي از زبان مقصد را جايگزين مي كند،جمله ها وتركيب بندي هاي كلام را يك به يك تبديل مي كند وتا پايان همين گونه ادامه مي دهد.مثلاً(( اَعوذُ بالله من الشيطان الرجيم))ترجمه ميشود:((پناه مي برم به خدا از شيطان رانده شده)).ترجمه همگام ترجمه اي بسيارسخت است، چون يافتن كلمات همانند، با همين خصوصيات در دوزبان مبدا ومقصد آسان نيست وهمچنين اين نوع ترجمه نمي تواند كاملا اصل معني را افاده كند.بنابراين اين نوع ترجمه را نارساترين شيوه ترجمه است ومخصوص كتب علمي نيست. ترجمه همگام

اسلاید 9: اين ترجمه در قرآن كه استعاره ها وتشبيه ها وكنايه هاي متنوع وزيادي دارد، يا امكان ندارد يا زشت مي شود چون استعاره ها وتشبيه ها و... مخصوص همان لغت است.مثلا ترجمه آيه وَلاَ تَجْعَلْ يَدَكَ مَغْلُولَةً إِلَى عُنُقِكَ وَلاَ تَبْسُطْهَا كُلَّ الْبَسْطِ فَتَقْعُدَ مَلُومًا مَّحْسُورًا (آيه 29 سوره اسراء) اين گونه مي شود:(هرگز دست خود را برگردن مبند وآن را هم ازگشاده كاملاً گشاده مدار، آن گاه نكوهيده و درمانده خواهي نشست) درحالي كه ((غُل يدين)) درلغت عرب كنايه از ((بخل ورزيدن)) و((بَسطُ يدين)) كنايه از سخاوت است.ترجمه هاي اعتماد السلطنه – محمد كاظم مغزي- جمال الدين استرآبادي درفارسي از اين شيوه ترجمه هستند. ترجمه همگام

اسلاید 10: دراين ترجمه، مترجم تلاش مي كندمعنايي را از قالبي به قالب ديگر بريزد تا معناي مقصود بي كم وكاست بيان شود. درصورت عدم امكان دست به تقديم وتاخير وكم وزيادكردن برخي عبارات مي زند وحتي چند كلمه برعبارت مي افزايد تا معني به خوبي روشن شود. اين ترجمه چون بيشتر سعي بر انتقال كامل مفاهيم است را ترجمه معنوي هم می گویند.اين روش پسنديده ترين اسلوب ترجمه است وحق امانت كاملاً رعايت شده است ودرترجمه كتب علمي استفاده مي شود. ترجمه آزاد

اسلاید 11: در اين نوع ترجمه، مترجم به شرح مطالب مي پردازد اما به زبان ديگر غير از زبان اصل، مانند تفاسير فارسي يا ديگر زبان ها نسبت به قرآن كريم.ترجمه هاي آقاي محمد باقربهبودي، حسين عماد زاده ومحمود ياسري درفارسي از اين نوع ترجمه هستند. ترجمه تفسيري

اسلاید 12: 1.ترجمه قرآن، به منظور آشنا ساختن ملتهای غیر عرب از حقایق ومعارف قرآن، یکی از ضرورتهای تبلیغاتی به شمار می آیدومبلغین اسلامی با ترجمه وتفسیرآیات وسور قرآن مردم را به راه راست هدایت می کنند.2.هیچ فقیه ودانشمند نگفته است:ترجمه قرآن به دیگر زبانهابه منظور دعوت به اسلام وآشنایی باشریعت وحقیقت های دین ممنوع است.3. ضرورت ایجاب می کندکه قرآن به تمام زبان های زنده جهان ترجمه شود و در اختیاراهالی آن زبان قرارگیرد تا خود از قرآن مستقیماً بهره مندشوند.ادله موافقان ترجمه قرآن

اسلاید 13: 1.مخالفان معتقد هستند که ترجمه قرآن موجب از بین رفتن قرآن می شود، همان طور که اصل تورات وانجیل به سبب کثرت ترجمه ها از بین رفته است واصل آنان امروزه در اختیارنیست.2.اختلافاتی در ترجمه ها به وجودمی آید واین اختلافات موجب گمراهی مراجعه کنندگان می شود؛ زیرا نمی دانند کدام صحیح وکدام سقیم است.3.بسیاری ازآیات،به ویژه آیات هستی شناسی وآفرینش انسان، حقایقی است که کسی توانایی رسیدن به آن نیست،بنابراین هرکس طبق معلومات خویش آن آیات را ترجمه می کند ودر نتیجه مراجعه کنندگان به این ترجمه ها هریک تفسیر وتعبیر خاصی را برداشت خواهندکرد.ادله مخالفان ترجمه قرآن

اسلاید 14: 1. قرآن را نباید درکنار کتب عهدین قرارداد،زیرا با ترجمه این کتب سعی بوده است که اصل دو کتاب از مردم مخفی نگاه داشته شود وصرفاً ترجمه وتفسیرهای دلخواه ارائه شود.قرآن به این موضوع اشاره می کندوعوامل این امر را نکوهش می کندقُلْ مَنْ أَنزَلَ الْكِتَابَ الَّذِي جَاء بِهِ مُوسَى نُورًا وَهُدًى لِّلنَّاسِ تَجْعَلُونَهُ قَرَاطِيسَ تُبْدُونَهَا وَتُخْفُونَ كَثِيرًا((آیه 91،سوره انعام))درحالی که قرآن در میان مسلمان ها ودراختیارهمگان قرار داردواز ابتدا تابه حال، مسلمانان خود حامی آن بوده اندودرجایی پنهان نبوده است وهرگز نخواهد بود. رد دلايل مخالفان ترجمه قرآن

اسلاید 15: 2. اختلاف نظرها درترجمه ها واحیاناً در دوترجمه از یک نفر در دو زمان متفاوت، اشکالی است وارد که در مواردی بی نظمی ایجاد کرده است،واین اشکال قابل رفع است، بنابراین نباید ترجمه را برای هرکس مجاز شمرد،بلکه باید این امرمهم زیر نظر اهل فن وصاحب نظران صورت بگیرد. رد دلايل مخالفان ترجمه قرآن

اسلاید 16: ابوحنیفه در اوایل سده دوم،موضوع ترجمه قرآن را به مسئله ای فقهی درآورد.او به جواز همراه با کراهت قرائت ترجمه فارسی در نمازقائل بود.مشروط به اینکه نمازگزار یقین داشته باشد که آنچه می خواند ترجمه عبارات عربی قرآن است نه تفسیرآن.ادله حکم ابوحنیفه :1.عمل سلمان فارسی دراجابت درخواست فارسیان.2.درمقام استدلال عقلی، قرآن را کلام قدیم خدا می داند، وحال آنکه زبان ها تمامی حادث هستند.ازاین رو زبان قرآن زبان معینی نیست بلکه همچنان که ازآیه (انَّهُ لَفی زُبُرِالاولین) برمی آید،مطالب قرآن درکتب پیشینیان نیز به زبان های دیگرآمده است.بحث فقهی ترجمه

اسلاید 17: دو شاگردابوحنیفه، ابویوسف وشیبانی شرط این حکم را ناتوانی نمازگزار از قرائت به عربی دانسته اند.اجماع فقهای شافعی وحنبلی ومالکی در بحث ترجمه درنماز: برعدم جواز قرائت ترجمه قرآن در نماز است.دیدگاه علمای امامیه:اینان موضوع جایگزینی ترجمه قرآن به جای اصل عربی منتفی دانسته اند وترجمه قرآن را به زبان های دیگر را وسیله طبیعی وضروری ابلاغ وحی دانسته اند، با این همه به عدم جواز قرائت ترجمه قرآن درنماز تاکید کرده اند.بحث فقهی ترجمه

اسلاید 18: مسئله تبليغات اسلام درجهان امروز دامنه وسيعي دارد وجاي اين سوال پيش مي آيد : آيا مي شود قرآن را ترجمه كردودر دسترس اجانب قرار داد؟جواب اين سوال:‌ در اواسط قرن چهارده هجري در مصر وكشورهاي اسلامي ديگر درباره اين موضوع بحث وگفتگوي بسيار رخ داد:ابتدا نظرمثبتين ترجمه موردقبول شد وبنابراين فتواي جواز ترجمه از زبده ترين علما صادرشد ولي درنهايت معارضين توانستند راي خود رابه كرسي بنشانند ودر نتيجه از ترجمه قرآن جلوگيري شد.فتاوي علماي معاصر

اسلاید 19: مرحوم كاشف الغطاء اعلاميه اي در جواب استفتاء استاد عبدالرحيم محمد علي صادر كردند كه ترجمه قسمتي ازآن به شرح زير است:ترجمه قرآن هرقدر رسا وقدرتمند باشد، نمي تواند در ديگر زبان ها همان را ايفا كند كه قرآن در زبان عربي انجام داده است؛ ترجمه صرفا، كار برگرداندن معاني را انجام مي دهد واين يك ضرورت است. ترجمه اگر كامل انجام شود وكم وكاستي نداشته باشدجايز، بلكه براي كساني كه قادر برآن باشند-چه افراد وچه گروه ها- واجب ولازم است؛ زيرا تبليغ دين ودعوت اسلامي برآن متوقف است ومشمول اين آيه شريفه مي شود:لْتَكُن مِّنكُمْ أُمَّهٌ يَدْعُونَ إِلَى الْخَيْرِ(آيه 104، آل عمران) ... .فتواي كاشف الغطاء

اسلاید 20: استاد خويي ترجمه قرآن را به ديگر زبانها را يكي از ضرورتهاي ديني به حساب مي آورند ودر البيان خود اجمالا به شرايط آن اشاره دارند:بايدترجمه ، تحت ضوابطي باشد: بايد مترجم به زبان مبدا ومقصد احاطه كامل داشته باشد، در ترجمه قرآن فهم دقيق خود قرآن شرط اساسي است كه اين فهم بر سه چيز استوار است:1.ظهورلفظي كلام،بدان گونه كه عرب باسليقه اوليه خود آن را درك ميكرد.2. به كارانداختن خرد درفهم مطالب عالي قرآن كه هرگز ازعقل دور نبوده است.3.رجوع به تفاسير سلف صالح به ويژه ائمه اطهار تا مبادا راه گزافي را طي كند. راي آيت الله خويي

اسلاید 21: شيخ مصطفي مراغي در سال 1355ه.ق درنامه اي كه به رئيس الوزراي مصر نوشته بود به او پيشنهاد داده بود‌ : تا هيات دولت طرحي با ترجمه قرآن ارائه دهد كه اين كار به صورت رسمي به دست با كفايت علماي ازهر وبا كمك و مساعدت وزارت معارف وپشتوانه مالي هيات دولت به انجام برسد. در اين زمينه از علماي ازهر استفتا درباره ترجمه شده كه صريحا فتوا به جواز بود وشيخ مراغي بر اين فتوا صحه گذاشت وبعد از اعلام فتواي علماي ازهر وتاييد نامه شيخ ازهر، هيات دولت به ترجمه قرآن اقدام كرد. نامه شيخ ازهربه رئيس الوزراي مصر درباره ترجمه قرآن

اسلاید 22: درمقابل اين اقدامات مثبت، كوششهايي به منظور جلوگيري از ترجمه قرآن انجام شد كه سرپرستي آن با شيخ محمد سليمان كه با خود افرادي همچون شيخ محمد احمد ظواهري، رئيس سابق ازهر همراه خود كرده بود .اين گروه با تشكيل جلساتي وبراي مقابله با ترجمه قرآن گروه مقاومت تشكيل دادند واعلاميه ها وطومارهايي به مجلس شوراي ملي ارسال كردند واز آنان خواستند تا جلوي اقدامات ترجمه قرآن را بگيرند.عده اي از علما نيز عليه اين اقدامات فتوا دادند كه پيشرو آنها شيخ موسي غراوي بود .درمجلس افراد اصرار داشتند تا بودجه ترجمه قرآن حذف شود.متاسفانه اقدامات مخالفان موثر واقع شد ومساله ترجمه قرآن كه نزديك بود به انجام برسد به حالت وقفه وتعطيلي افتاد.مخالفان ترجمه قرآن