جغرافیای روستایی ایران

جغرافیای روستایی ایران

اسلاید 1: به نام خدای مهربانIranian Amzing Collection

اسلاید 2: جغرافياي روستايي ايران (رشته جغرافيا) نويسنده: دكتر مسعود مهدوي چاپ: دانشگاه پيام نور - چاپ : دوم فروردين 1376 مجري : دكتر گيتي صلاحي اصفهاني . عضو هيئت علمي گروه جغرافيايي پيام نور مركز ساوهIranian Amzing Collection

اسلاید 3: كتاب در 8 فصل تدوين شده استپشگفتارهدف كلي درسمقدمهفصل اول : گذشته تاريخي و سير تكويني روستاها در ايرانفصل دوم : ساختار اداري و اقتصادي،اجتماعي روستاها تا پيش از اصلاحات ارضي فصل سوم : نطام هاي بهره برداري و اجتماعي در روستاهاي ايرانفصل چهارم : منابع آبي روستاهاي ايران فصل پنجم : اصلاحات ارضي و دگرگونيهاي بنيادي در روستاهاي كشورفصل ششم : جمعيت روستايي ايرانفصل هفتم : فعاليتهاي اقتصادي روستاهاي ايرانفصل هشتم : شكل گيري نهادهاي انقلابي بعد از پيروزي انقلاب اسلامي در روستاهاIranian Amzing Collection

اسلاید 4: فصل اول گذشته تاريخي و سير تكويني روستاها در ايرانIranian Amzing Collection

اسلاید 5: مقدمهجغرافياي روستايي از نتايج انقلاب صنعتي در كشورهاي اروپايي مي باشد در اين دوره توجه به روستا به دليل تأمين نياز صنايع در ارتباط با دو عامل مهم : مواد اوليه و نيروي انساني ارزان مي باشد كه هر دو در محيط روستا وجود داشته اند.جغرافياي روستايي اهرمي موثر در برنامه ريزيهاي ملي ، منطقه اي و محلي به منظور توسعه كشور و روستا مي باشد .در دوره سازندگي بعد از جنگ دوم جهاني جغرافياي روستايي وارد مرحله نويني گرديد .مطالعات روستايي ايران به طور علمي از سالهاي 1330 به بعد شروع و آن زمان هم اغلب به صورت منوگرافي و توصيف مسائل روستايي بوده است .Iranian Amzing Collection

اسلاید 6: گذشته تاريخي روستاها و سير تكويني روستاها در ايرانشكل گيري روستا در ايران به هزاره هاي قبل از ميلاد مي رسد به عقيده برخي از جامعه شناسان روستايي ده روزي پديدار شدكه گروههاي كوچ نشين انساني كه به شكار و دامپروري اشتغال داشتند به كشاورزي آگاهي يافتند و اولين هسته يكجانشيني بوجود آمد .به علت فقدان و ابتدايي بودن وسايل توليدكشاورزي افراد مجبور بودندكه بصورت دسته جمعي و از طريق پيوستن به گروههاي بزرگتر در نتيجه برخورداري از امنيت بيشتر زندگي كنند و تفكيك شغلي در چنين شرايطي وجود نداشت . در هزاره سوم قبل از ميلاد كه مصادف با ظهور قوم ماد در ايران مي باشد به علت توسعه كشاورزي و رشد نيروهاي مولد و تعالي صنايع فلزي و سفال سازي مراكز روستايي در ايران گسترش و توسعه مي يابد.بعد از مادها و تشكيل شاهنشاهي در ايران و بوجود آمدن طبقات اجتماعي مختلف باز هم اكثريت مردم در روستاها زندگي مي كردند در آن زمان كشاورزي اصلي ترين منبع ثروت و منشأ قدرت اقتصادي در جامعه بود و چون زمين داران مهمترين پرداخت كننده مالياتها بودند و مخارج لشكركشيها را تامين مي كردند مورد توجه شاهان هخامنشي قرار داشتند در زمان هخامنشيان بندسازي و ايجاد كانالها و روشهاي جديد آبياري متداول گرديد ، پس از هخامنشيان سلوكيان و اشكانيان به قدرت رسيدند وIranian Amzing Collection

اسلاید 7: به امور دامپروري توجه بيشتري شد درزمان پارتها بيكاري در روستاها افزايش يافت در زمان ساسانيان روستاييان كارهاي طاقت فرساي كشاورزي را انجام مي دادند و در خدمت سربازي هم حضور داشتند پس از حمله اعراب تغيير چنداني در امور روستا بوجود نيامد از اين به بعد روستا به عنوان كالاي اقتصاد غير منقول جاي طلا را مي گيرد از دوره سلاجقه عنوان اقطاع به شكل نويني ظاهر مي شود در زمان مغول فشار زيادي بر روستاييان وارد مي شود در زمان صفويه روستاها رونق مي يابند در زمان افشاريه املاك ديواني توسعه مي يابند دردوره قاجاريه عشاير بر روستا برتري مي يابند جنبش مشروطيت سرآغاز تحولات كشور به خصوص روستا مي باشد . سال 1274 اداره كل فلاحت تصويب ودر قانون تشكيل ايالات و ولايات در سال 1284 براي اولين بار ازكدخدا نام برده مي شود.در ده 1330 دوره نخست وزيري دكترمصدق در دوران پهلوي توجهاتي به مسايل روستايي مي شود لايحه ازدياد سهم كشاورزان در سال1331درچهل ماده تصويب شد درسال 1335 لايحه قانوني اصلاح امور اجتماعي و عمران دهات در 33 ماده تصويب شد . در سال 1341 اصلاحات ارضي با ويژگي هاي خاص خود به مرحله اجرا در مي آيد كه بزرگترين تحول در امور روستاها تا تاريخ اجراي آن محسوب مي گردد .Iranian Amzing Collection

اسلاید 8: مقدمه در مطالعات و بررسيهاي جغرافيايي به منظورنتيجه گيري مطلوب و تسهيل در امر بررسي گروه بندي و يا سطح بندي پديده ها امري اجتناب ناپذير است.مطالعه و بررسي و شناخت متجاوز از 60000 روستا در ايران بدون گروه بندي امكان پذير نيست . روستاهاي ايران را در رابطه با عوامل متعددي كه در شكل گيري ، بقا و توسعه آنها موثر بوده اند مي توان گروه بندي نمود .Iranian Amzing Collection

اسلاید 9: طبقه بندي روستاهاي كشوردر ايران يافتن روستاهايي كه از هر لحاظ مشابه هم باشند بسيار بعيد و مشكل است ، به دليل تنوع توپوگرافي ، معيشت ، اوضاع اجتماعي ، اقتصادي ، زبان ، مذهب ، قوميت ، مالكيت ، منابع آب ، نوع خاك و جنس زمين .Iranian Amzing Collection

اسلاید 10: گروه بندي بر اساس شكل استقرار و تيپاز نظرجامه شناسي تيپ روستاها بيشترمتأثر از ساختارهاي اجتماعي و اقتصادي روستاها هستند تا عوامل فيزيكي .3 تيپ مشخص روستايي وجود دارند : 1)متمركز 2)پراكنده 3)بينابيندر اين بحث توجه به شكل استقرار مساكن نسبت به يكديگر و مزارع مي باشد .Iranian Amzing Collection

اسلاید 11: روستاهاي متمركزمساكن روستايي به يكديگر چسبيده ، چشم اندازي متمركز بدون فضاي خالي ، مزارع يا همان محل توليد ازخانه ها جدا مي باشد .عوامل مؤثر در شكل گيري اين تيپ روستاها: دفاع و امنيت ، منبع آب دايمي چون چاه و چشمه و قنات، قوميت، توپوگرافي زمين و شيوه هاي بهره برداري اين روستاها در اكثر نقاط ايران موجودند و تيپ غالب روستاهاي ايران مي باشند در مناطق غربي، مركزي وشمال وشمالشرقي و مشرق و جنوب ايران به وفور به چشم مي خورند .به طوركلي فلات مركزي ايران قلمرو روستاهاي متمركزبوده است .جامعه روستايي به علت شرايط خاص جغرافيايي و اجتماعي همگرا ميباشد و گرايش به سمت بهره برداري اشتراكي از زمين موجب پيدايي روستاهاي متمركز شده است .Iranian Amzing Collection

اسلاید 12: روستاهاي پراكندهدر شناخت اين تيپ شكل و وسعت مزارع دخالت دارند. چون حدود مزارع مشخص و مالكيت آنها نيز محرز است داخل هرمزرعه يك خانه بنا مي گردد كه باعث ايجاد روستاهاي پراكنده مي شود .ضريب تفرق روستاهاي پراكنده در رابطه با وسعت اراضي محاسبه مي شود . محاسن روستاهاي پراكنده‌ اين تيپ روستاها در مناطق محدودي از كشور به خصوص گيلان و واشي در بندرعباس، ميناب و بشاگرد نيز به چشم مي خورند ‌‌.- دقيق بودن حدود در مزارع- نزديكي مزارع به محل سكونت- سهولت در امر تردد به مزرعه- خود راي بودن در انتخاب كشت محصولات-يكپارچه بودن مزرعه كه باعث كارايي دركاربري ماشينهاي كشاورزي مي شودIranian Amzing Collection

اسلاید 13: روستاهاي بينابين اين روستاها ويژگيهاي روستاهاي متمركز و پراكنده را يكجا دارند.در برخي از كشورهاي جهان اين روستاها بر اساس يك برنامه ريزي مشخص طرح ريزي و ساخته مي شوند ولي در ايران برنامه ريزي براي ساخت اين نوع روستاها وجود ندارد و اگر روستايي از اين نوع موجود باشد ناشي از برخي عوامل طبيعي يا انساني مي باشد .Iranian Amzing Collection

اسلاید 14: تيپهاي ديگر روستاها تيپ روستاهاي چهارراه نشين ، تيپ l و يا ستاره اي كه بر اساس طرح ريزي بوجود آمده باشند وجود ندارند ، اگر مشاهده شود بر اثر تصادف مي باشد .Iranian Amzing Collection

اسلاید 15: گروه بندي روستاها بر اساس عوامل طبيعيمهمترين عوامل طبيعي موثر در اين گروه بندي توپوگرافي اقليم منابع خاك خاكIranian Amzing Collection

اسلاید 16: گروه بندي روستاها بر اساس ارتفاعالف) روستاهاي كوهستاني ب) روستاهاي ميان كوهي ج) روستاهاي پاي كوهي د) روستاهاي جلگه ايIranian Amzing Collection

اسلاید 17: روستاهاي كوهستانينوع محدودي از روستاهاهاي كشور هستند كه در ارتفاعات مستقر شده اند به علت داشتن شيب تند،سختي معيشت و آمد وشد جاذب جمعيت زيادي نيستند .معيشت اين روستاها دامداري ، باغداري ، احتمالا بعضي خدمات زيارتي ، تفريحي و ورزشي مي باشد .Iranian Amzing Collection

اسلاید 18: روستاهاي ميان كوهيروستاهايي هستند كه در داخل مناطق كوهستاني در ميان دره ها شكل گرفته اند .استفاده از آبهاي جاري در امتداد دره ها بخصوص رود خانه ها ، وجود راههاي ارتباطي و شرايط ميكروكليماي مناسبي كه بوجود مي آيد در شكل گيري و بقاي اين روستاها مؤثر است.در اين تيپ روستاها به دليل كم بودن وسعت اراضي ، زراعت دامنه وسيعي ندارد و معيشت به باغداري و دامداري ، صنايع دستي و پاره اي از امور خدماتي متكي مي باشد .اين قبيل روستاها را در امتداد دره هاي كوههاي البرز ، زاگرس و كوههاي مركز مي توان مشاهده كرد .Iranian Amzing Collection

اسلاید 19: روستاهاي پاي كوهي پاي كوه ها به علت داشتن شيب ملايم ، وجود آب و بافت خاك نسبتا خوب مكانهاي مناسبي براي استقرار روستاها مي باشند .تعداد زيادي از روستاهاي كشور در پاي كوهها استقرار يافته اند .Iranian Amzing Collection

اسلاید 20: روستاهاي جلگه اينوع غالب روستاها ، جلگه اي يا روستاهايي هستند كه در دشتها استقرار يافته اند وسعت اراضي و جمعيت پذيري اين روستاها بيش از تيپهاي ديگر مي باشد . Iranian Amzing Collection

اسلاید 21: گروه بندي روستاها بر اساس اقليم گسترده بودن ايران در عرضهاي وسيع جغرافيايي ، وجود ارتفاعات و دشتها و بيابانها ، دوري و نزديكي به درياها و مجاورت داشتن با مناطق پر فشار قاره اي وكم فشار اقيانوسي اقاليم متنوعي را در ايران بوجود آورده است .با هرنوع اقليم تيپ خاصي از روستاها شكل ميگيرد مثل ريزش بارشهاي جوي مثلا روستاهاي مناطق پرباران،كم باران ، نيمه خشك و روستاهاي مناطق خشك از جمله اين طبقه بندي مي باشند.همچنين عالم درجه حرارت مي تواند در تقسيم بندي روستاها استفاده شود .Iranian Amzing Collection

اسلاید 22: گروه بندي روستاها بر اساس آبمنابع آبي روستاهاي كشورعموما به صنايع آبي سطح الارض و تحت الارض و احتمالا مخلوطي از هر دو مي گردد .در مناطق شمالي و غربي كشور منابع آبي روستاها،منابع سطح الارض يا رودخانه ها هستند، بر عكس در فلات مركزي ايران بدليل بارشهاي كم ، منابع آبي آبهاي تحت الارض است كه به صورت چشمه ، چاه و قنات مشاهده مي گردد .تعداد روستاهايي كه ازآب رودخانه هااستفاده مي كنندحدود 7326 روستا مي باشد .يكي از علل عمده تخليه روستاها و در نتيجه متروك شدن اراضي كشاورزي در ايران خشك شدن قنوات مي باشد .Iranian Amzing Collection

اسلاید 23: گروه بندي روستاها بر اساس خاكدر ايران به دليل وجود تنوع اقليمي و ويژگيهاي زمين شناسي و تنوع در پوشش گياهي خاكهايي با تواناييهاي مختلف بوجود آمده است .متاسفانه نقشه هاي خاك شناسي ازكليه مناطق ايران تاكنون تهيه نشده است و نقشه هاي ارزيابي خاك و طبقه بندي اراضي نيز كه تمام ايران را بپوشاند تهيه نگرديده تا بتوان روستاهاي كشور را براساس نوع خاك طبقه بندي نمود .Iranian Amzing Collection

اسلاید 24: گروه بندي روستاها بر اساس عوامل انسانيجمعيت معيشتIranian Amzing Collection

اسلاید 25: گروه بندي روستاها بر اساس جمعيتبر اساس مصوبات وزارت كشور تا سال 1365 سكونتگاههايي كه بيش از 5000 نفر جمعيت داشته اند شهر و كمتر از 5000 نفر روستا ناميده مي شوند . در سرشماري 1370 اين رقم به 10000 تغيير يافته است .جمعيت 500 - 1000 نفر در روستاها يك شاخص قابل قبول مي باشد محيط روستا بيش از اين مقدار جمعيت را به سختي تحمل مي نمايد .Iranian Amzing Collection

اسلاید 26: گروه بندي روستاها بر اساس معيشتدر مطالعات و بررسيهاي اقتصادي در روستا ملاحظه مي شود كه در برخي از روستاها معيشت روستاييان صرفا به يك عامل وابسته بوده و در پاره اي با بيش از يك عامل درارتباط مي باشد ، مهمترين عواملي كه معيشت روستاييان بدانها متكي مي باشند : 1)زراعت 2)باغداري 3)دامداري 4)بهره برداري از جنگل و علفزارها 5)صيد و شكار و آبخورداري 6)استفاده از منابع زيرزميني(معادن) 7)صنايع دستي 8)صنايع بزرگ 9)اماكن(زيارتي،سياحتي و ورزشي) 10)صنايع روستايي 11)مشاغل دولتي و خدماتي .زراعت ، باغداري ، دامداري و صنايع دستي به ترتيب بالاترين ميزان درصد معيشت روستاييان را تشكيل مي دهند .Iranian Amzing Collection

اسلاید 27: در اكثر روستاهاي كشور معيشت روستاييان صرفا به يك عامل معطوف نميشود بلكه تركيبي از شيوه هاي معاش مي باشند .در سواحل درياي عمان و خليج فارس روستاهايي هستند كه معيشت آنها صرفا صيادي مي باشد . برخي از روستاهاي انارك درآمدشان وابسته به كار در معادن مي باشد .Iranian Amzing Collection

اسلاید 28: توزيع روستاهاي كشور بر حسب طبقات جمعيتيIranian Amzing Collection

اسلاید 29: طبقه بندي روستاها بر اساس توسعه يافتگيبراي ايجاد تعادل نسبي ميان همه مناطق كشورشناخت مناطق برخوردار و عدم برخورداري بر اساس معيارهايي از وظايف برنامه ريزان جامعه مي باشد . براي رسيدن به اين هدف طرحي درسازمان برنامه و بودجه از سال 1362 به منظور شناخت مناطق محروم به اجرا در آمد كه پنج مرحله را پشت سرگذاشت و نتايج بررسي مرحله پنجم در گزارشي تحت عنوان ”شناسايي مناطق محروم كشور“ در مهرماه 1364 ارايه گرديد . در اين گزارش بر اساس درجات و ميزانهاي برخورداري با استفاده از روشهاي رياضي و آماري ضرايبي براي مناطق مختلف كشور تعيين شد .Iranian Amzing Collection

اسلاید 30: تهران با ضريب 2/100 برخوردارترين شهر و كهنوج با ضريب 2/999 محرومترين نقطه شهري كشور مي باشد . 75 شهر ضريبي بالاتر از 850 داشته اند .از500 بخش كه قلمرو روستاهاي كشور را تشكيل مي دهند 160 بخش به انضمام روستاهايشان محروم تشخيص داده شده است .Iranian Amzing Collection

اسلاید 31: خلاصه فصل اولدر هزاره سوم قبل از ميلاد مراكز روستايي در ايران توسعه مي يابد و تشكيلات اجتماعي شكل خاص به خود مي گيرد.در دوره هخامنشيان به كشاورزي و افزايش محصولات ، نهرسازي و ايجاد كانالها توجه مي شود.عهد ساسانيان همراه بانوعي بي تعاوني در روستاها مي باشد . در دوران استيلاي اعراب بر ايران به مثابه كالاي اقتصادي غيرمنقول مانند طلا در قياس اقتصادي عمل مي كند . دوران صفويه با شكوفايي اقتصادي مجدد در روستا و زمان قاجاريه با برتري ايلات و عشاير بر روستا مصادف است.دردوران پهلوي روستاها ازتحولات عظيم جهاني درمناسبات اقتصادي و اجتماعي و صنعتي بي بهره مي مانند به جز چند اقدام مثل تاسيس مدرسه فلاحت ، دبستانهاي روستايي و تاسيس بانكIranian Amzing Collection

اسلاید 32: كشاورزي .دهه 1330 شروع تحولات در روستاها كه با شروع دهه 1340 اصلاحات ارضي بوقوع مي پيوندد .براي تفهيم هر چه بهتر مطالعات جغرافيايي لازم است كه موضوعات مورد مطالعه طبقه بندي گردد در اين فصل روستاهاي ايران بر اساس عوامل مهم جغرافيايي طبقه بندي شده است.مهمترين عوامل جغرافيايي عبارتند از : 1)گروه بندي روستاها بر اساس شكل استقرار و تيپ روستاها 2)گروه بندي روستاها بر اساس عوامل طبيعي 3)گروه بندي روستاها بر اساس عوامل انساني 4)گروه بندي روستاها بر اساس توسعه يافتگيIranian Amzing Collection

اسلاید 33: در طبقه بندي روستاها بر اساس توسعه يافتگي هدف اين است كه بر اساس يك سري ضوابط معين به طور نسبي . . . . . و برخورداري از امكانات را مشخص نماييم .كداميك از مناطق زير ممكن روستاهايي با معيشت وابسته به كار و فعاليتهاي معدن داشته باشد . الف)حواشي كوير ب)دشت وگرگان ج)سواحل عمان د)كوهپايه هاي سبلانطبقه بندي روستاهاي ايران به دليل . . . . . خاك مقدور نيست .Iranian Amzing Collection

اسلاید 34: فصل دومساختار اداري و اقتصادي ، اجتماعي روستاها تا پيش از اصلاحات ارضيIranian Amzing Collection

اسلاید 35: نهادها در روستاهاي كشورIranian Amzing Collection

اسلاید 36: مقدمه روستا يك اجتماع انساني وتوسعه براي اين اجتماع امري اجتناب ناپذير است پس الزاما نظامهاي خاصي كه امر توسعه را در روستا ميسر كند لازم است كه يكي از اين نظامها كه نقش عمده اي در توسعه روستا ايفا ميكند نطام اداري است كه دراين فصل در مورد آن و تحولي كه تاكنون داشته به اختصار بررسي مي كنيم .Iranian Amzing Collection

اسلاید 37: نظام اداري در روستاهاي ايران تا قبل از اصلاحات ارضيقبل از كودتاي 1299 روستاها از طريق اربابان و كدخدايان كه وابسته به هيات حاكمه مملكت بودند اداره مي شدند .اولين توجه اصولي به روستاها با تاسيس وزارت تجارت و زراعت پس از برقراري مشروطيت بود و در سال 1289 در وزارت فوايدعامه ادغام و در سال 1310 اداره فلاحت تشكيل شد و در سال 1320 به وزارت كشاورزي تبديل شد .در سال 1316 بخشي تحت عنوان اداره عمران و اصلاحات در وزارت كشور بوجود آمد درسال 1332 لايحه بنگاه عمراني كشور كه مسئول عمران روستاها شد به تصويب رسيد درسال 335 به بنگاه اصلاح امور اجتماعي دهات تغيير نام يافت در كنار آن بانك عمران دانشسراي كشاورزي ، سازمان ترويج ، بانك كشاورزي ايجاد شد .Iranian Amzing Collection

اسلاید 38: تا سال 1335 ، 171 برنامه عمراني كوچك در165روستا به انجام رسيد .از سال1335با حمايتهاي مالي اصل 4 ترومن با تشكيل حوزه هاي عمراني و يا زير پوشش قرار دادن 2300 روستا اقداماتي چون : آموزش مروج كشاورزي ،آموزش زنان دهيار ،آموزش كارشناسان تعاوني و . . . انجام شد .اين اقدامات بيشتر خاص املاك سلطنتي ، خالصه ، موقوفه بوده و بدليل عدم شركت مردم روستا اين نظام ها نتوانستند در توسعه روستاها موثر باشند .Iranian Amzing Collection

اسلاید 39: تحولات نظامي اداري از اصلاحات ارضي تا شروع انقلابحضور مشاوران دولتي در روستا،تغيير در سنتهاي روستاييان،روحيه مصرف گرايي و زميته مهاجرت به شهرها از مشخصات مهم اين دوره است .در سال 1350 با شروع مرحله سوم قانون اصلاحات اراضي كه با برنامه چهارم همزمان بود وزارت تعاون و امور روستايي تشكيل شد . در سال 1356 وزارت كشاورزي و منابع طبيعي و وزارت تعاون و امور روستاها در يكديگر ادغام گرديده و وزارتخانه اي تحت عنوان وزارت كشاورزي و عمران روستايي بوجود آمد .Iranian Amzing Collection

اسلاید 40: نهادهاي اقتصادي و اجتماعي روستايي تا قبل از اصلاحات ارضي در ايرانقبل ازاجراي قانون اصلاحات ارضي درهرم قدرت ، مالك در راس و رعايا در قاعده آن قرار داشتند.سلسله مراتب آن به شرح روبرو است :مالك مباشر كدخدا ريش سفيدان پاكار يا ضابط دشتبان رعاياIranian Amzing Collection

اسلاید 41: مالكدر گذشته در اصل صاحب زمين و آب در روستا بوده حتي در روستاهاي اعياني مساكن به مالك تعلق داشته و مالكين قدرتمند گاهي خود را مالك رعايا نيز مي دانستند .نوع مالكيت نيز در روستاها متفاوت بوده در يك روستا گاهي چند نوع مالكيت وجود داشته است .Iranian Amzing Collection

اسلاید 42: اشكال گوناگون مالكيت در روستاهاي ايرانمالكيت روستاها در ايران دستخوش تغييرات و بي ثباتي زيادي بوده است از عوامل عمده بي ثباتي در اين زمينه شايد عدم ثبات سياسي در دوره هاي مختلف بوده بخصوص بعد از غلبه اعراب بر ايران و اجراي قوانين اسلامي منجمله قانون ارث به تشكيل بزرگ مالكان پايان داده و بر اين اساس و بي ثباتيهاي سياسي اشرافيت مبني بر بزرگ مالكي در ايران شكل نگرفت .از زمان آقامحمدخان قاجار تا انقلاب مشروطيت شيوه تيولداري يكي از انواع مالكيت در ايران بوده است . با شروع اصلاحات ارضي نظام مالكيت در روستاها به هم ريخت .Iranian Amzing Collection

اسلاید 43: اشكال مالكيت روستاها در ايران تا پيش از اصلاحات ارضيالف ) املاك خالصه و دولتي ب) املاك سلطنتي ج) املاك موقوفه د) عمده مالكي ه) خرده مالكي و) مالكيت قبيله ايIranian Amzing Collection

اسلاید 44: املاك خالصه و دولتيشامل دهات و اراضي متعلق به دولت بوده است .بنا بر آمارگيري سال 1327 تعداد روستاهاي خالصه 1373 روستا برآورد شده است كه در حدود 5/3 درصد ازكل روستاهاي ايران مي باشد .بر اساس آمار اصلاحات ارضي1444 روستا كه حدود 6/3 درصد ازكل روستاهاي ايران را شامل مي شده است .بيشتر روستاهاي خالصه در خوزستان و ناحيه سيستان بوده است .Iranian Amzing Collection

اسلاید 45: املاك سلطنتي شامل روستاهايي كه دراختيار پادشاهان و خاندان سلطنت بوده است. ازدياد وتثبيت املاك سلطنتي در دوره پهلوي به حداعلاي خودمي رسد، رضا شاه تعداد آباديهاي تحت اختيار خود را به حدود 2100 ده در سال 1299 مي رساند . تعداد اين روستا در سالهاي بعد به 2400 ده مي رسد .در سال 1341 حدود 812 يا حدود 2 درصد از روستاهاي باقي مانده بين روستاييان تقسيم مي شود .Iranian Amzing Collection

اسلاید 46: املاك موقوفهاين املاك بعد از اسلام در ايران رواج يافته،در زمان صفويه و دوره قاجاريه تا حدودي متداول بوده است وقف املاك به دو صورت عام يا خاص بوده است . وقف عام ، روستا يا روستاهايي را وقف مي كرد كه بعد از مرگ مشمول قانون ارث نمي شده و در اختيار مراكز يا موسسات مذهبي بوده و موقوفات خاص به منظور هزينه كردن درآمد روستا در مقاصد خاصي صورت مي گرفته .اين موقوفات گاهي وقف فرزندان بوده،گاهي براي نگهداري مساجد، مدارس،قنوات و. . . در نظر گرفته مي شده است .Iranian Amzing Collection

اسلاید 47: عمده مالكيعبارت از املاكي بوده كه بين يك تا چند ده تغيير مي كرده در اختيار مالكان عمده قرارداشته است.قبل از اصلاحات ارضي ، مالكيت ارضي منبع اصلي قدرت سياسي در ايران بوده وميزان اراضي متعلق به يك خانواده در موقعيت اجتماعي آنان و نفوذ سياسي آنها تاثير داشته است .تعداد بزرگ مالكان در ايران محدود و400 الي500خانواده بوده است كه بعضي از آنان بيش از300 ده در اختيار داشته اند . 37خانواده فقط مالك 19000 ده يعني % 38 ازكل دهات بودند.گروه ديگرمالكان متوسط هركدام مالك 105روستا بودند ، 7000 آبادي يا 14% از مجموع آباديها را در اختيار داشتند .ميزان دهاتي كه زيرسلطه بزرگ مالكي اداره مي شد 12725ده در حدود % 5/34 از كل دهات ايران بوده كه بالاترين رقم در ايران به شمار مي رود .Iranian Amzing Collection

اسلاید 48: عمده مالكان در 4 گروه طبقه بندي مي شوند : 1) خاندان سلطنتي سابق،امراي لشكري و كشوري 2) خانهاي قبايل مهم كشور 3) بزرگان و علماي مذهبي 4) تجار و بازرگانان اين بزرگ مالكان با استثناهايي ساكن شهر بودند ، عمدتا در تهران و مراكز استانها زندگي مي كردند . آنان امور املاك خود را به مباشران واگذار مي كردند .Iranian Amzing Collection

اسلاید 49: خرده مالكي اراضي يك ده معمولا به دو يا تعداد ببشتري مالك تعلق داشت در اين نوع مالكيت محصول توليد شده بر اساس نظم تقسيم بين مالك و زارع به خرده مالك تعلق مي گرفت .در اكثر نقاط كشور خرده مالكي وجود داشت،قبل از اصلاحات ارضي 41% دهات در زمره دهات خرده مالك بوده است . در ميان خرده مالكان دو گروه قابل ذكرند : خرده مالكان غير زارع كه شخصا كشت و زرع نمي كردند. رعاياي صاحب زمين كه شخصا كشت و زرع مي كردند .Iranian Amzing Collection

اسلاید 50: مالكيت قبيله اي اين شكل مالكيت در ميان عشاير ديده مي شد. از لحاظ اراضي متعلق به رئيس خانواده يا ايل بود ، اعضاي قبيله حق استفاده داشتند .Iranian Amzing Collection

اسلاید 51: به طور خلاصه به املاك رعايا نيز بايد اشاره كرد كه از 5% كل املاك زير كشت تجاوز نمي كرد ، وسعت آن به گونه اي نبود كه شكل ديگري از مالكيت را بوجود آورد .Iranian Amzing Collection

اسلاید 52: زمينداري و خصوصيات آن هنگام اصلاحات ارضي در ايرانهنگام اصلاحات عمده مالكي در ايران به شكل ”ارباب و رعيت“ بود. هنگام اصلاحات ارضي بزرگترين مالك بيش از 200پارچه ده نداشت .ميزان درآمد ملك و وسعت املاك،مشاع و غيرمشاع بودن آنها تنها از لحاظ گروههاي ملك دار مهم بود از لحاظ روابط توليدي و مناسبات رعيت با ارباب چندان فرقي نداشت .Iranian Amzing Collection

اسلاید 53: توزيع مالكيت ده هنگام اصلاحات ارضي وزارت كشاورزي هنگام اصلاحات ارضي از حدود 39406 ده در ايران تعداد 9339 ده يعني 4/23% آن ششدانگ بوده است .Iranian Amzing Collection

اسلاید 54: مباشرنماينده بلافصل مالك در اداره امور روستا بوده و در روستا از قدرت و مقام بالايي در غياب مالك برخوردار بوده است.مباشرمستقيما توسط مالك انتخاب ميگرديده و ضوابط انتخاب مباشر: آشنا بودن به مسائل روستا ، اشراف به امور كشاورز ، داشتن تحرك و كارايي و در نهايت فرمانبرداري محض از مالك بوده است .Iranian Amzing Collection

اسلاید 55: كدخدادرلغت به معني بزرگ ده مي باشد و اصولا درگذشته برخلاف مالك و مباشر هميشه در ده حضور داشته در غياب مالك و مباشرمقام برتر ده به شمار مي آمد در برخي روستاها دو كدخدا وجود داشت يكي كدخداي دولتي كه از طرف مالك انتخاب ، پس از معرفي به بخشداري و با حكم بخشدار يا فرماندار به آن سمت منصوب مي گرديد كليه حقوق و حق الزحمه آن از طرف مالك و زارع به هنگام برداشت محصول پرداخت مي گرديد.وظيفه كدخداي دولتي انجام كليه كارهاي دولتي و اداري روستا و ده مانند: سربازگيري ، اخذ شناسنامه فعاليت در انتخاب و همكاري با مراجع انتظامي و قضايي و غيره .ديگر كدخداي ملي و يا ضابط بود كه نقش مؤثري در امور زراعي داشته، نظارت بر تقسيم آب زمين و حتي محصول و نظارت مستقيم بر لايروبي قنوات و نهرها و . . . .داشته است .Iranian Amzing Collection

اسلاید 56: ريش سفيدان نظام اجتماعي روستا از زمانهاي بسيار دور بر كلكتيويزم-جمع گرايي استوار بوده دراين نوع زندگي اجتماعي بزرگان قوم و قبيله از اعتبار و منزلت بالايي برخوردار مي باشند در هر روستا چند نفر از افراد مسن كه در راس قوم و قبيله قرارداشته باشند به عنوان ريش سفيدان در روستا ظاهر مي شوند اين افراد از ارزش اجتماعي والايي برخوردار مي باشند بسياري از مسايل اجتماعي و اقتصادي بوسيله اين افراد حل وفصل مي شده است كه اكنون نيز اهميت خود را ازدست نداده است . Iranian Amzing Collection

اسلاید 57: پاكار مامور اجرا يا بازوي اجرايي مباشر يا كدخدا بوده ؛ عامل جمع آوري ماليات و آگاه كردن مردم از تصميمات مالك ، مباشر و كدخدا بوده است .Iranian Amzing Collection

اسلاید 58: دشتبان حفاظت مزارع و باغات را در طول سال عهده دار بوده است .Iranian Amzing Collection

اسلاید 59: رعايا مردمان ساكن درروستا كه به كشاورزي اشتغال داشته اند ، عده ديگري در روستا وجود داشته و دارند كه زمين زراعي نداشته و آنها را خوش نشينان گويند كه عمدتا در روستاها داراي مشاغل خدماتي مي باشند .Iranian Amzing Collection

اسلاید 60: نهادهاي روستايي از اجراي قانون اصلاحات ارضي تا پيروزي انقلاب اسلامي همزمان با اصلاحات ارضي،هرم قدرت در روستاها تغييركردو نهادهايي مانندانجمن ده،خانه انصاف،خانه فرهنگ روستايي،تعاوني هاي روستايي اعم ازتوليد،مصرف و شركتهاي سهامي زراعي بوجود آمدند.ضمنا براي تحقق اهداف رژيم شاه ، در پوشش حل مسائل فرهنگي ، بهداشتي ، آموزشي ، سپاهيان دانش ، بهداشت ، ترويج و مروجان خانه داري و كشاورزي و سرپرستان تعاوني روانه روستاها شدند .قدرت كدخدا كاهش يافت . انجمن ده ، خانه انصاف و شركت تعاوني هر يك به نحوي در امور عمران ، قضايي و تعاوني به روستاييان اعمال قدرت مي كردند .Iranian Amzing Collection

اسلاید 61: انجمن ده با گرفتن صدي دو از محل درآمد روستاييان ، مسائل عمراني را تعقيب مي كرد . خانه انصاف دعاوي بين روستاييان را حل و فصل مي نمود البته هر يك از اين نهادها مي بايست با راي مردم انتخاب شوند اما در عمل گاهي غير اين را نشان مي داد .Iranian Amzing Collection

اسلاید 62: شركتهاي تعاوني توليد از اواخر سال 1351 ابتدا در استانهاي فارس،كرمان،اصفهان و گيلان تشكيل شد و سپس در ساير استانها تشكيل شد تا پايان سال 54 جمعا 34 شركت تعاوني توليد در181روستا با مساحت 46512 هكتار اراضي ايجاد گرديد ،گسترش اين شركتها تا سال 57 ادامه به 35 واحد رسيد .پس ازپيروزي انقلاب بين اعضا اختلاف نظر بوجودآمد در راي گيري جهت ابقاء يا انحلال شركتها 20شركت به ابقا و 15 شركت به انحلال آن راي دادنددرحال حاضر20شركت دراستانهاي كشور وجود دارند .Iranian Amzing Collection

اسلاید 63: توزيع جغرافيايي استاني شركتهاي تعاوني توليد در سال 57Iranian Amzing Collection

اسلاید 64: پي آمدهاي شركت تعاوني توليدترك فعاليتهاي زراعي اغلب روستايياني كه كمتر از 3 هكتار زمين كشاورزي در اختيارداشتند.گسترش و رواج كشت محصولات غير استراتژيك .فعاليتهاي دامداري و باغداري به صورت فردي چه قبل و چه بعد از شركتهاي تعاوني توليد .نفوذ سهامداران بزرگ در مديريت و رهبري شركتها .عدم ميل و رغبت در امور كار مشترك .Iranian Amzing Collection

اسلاید 65: شركتهاي سهامي زراعياين شيوه بهره برداري پس از مرحله سوم اصلاحات ارضي شكل گرفت كه عواملي مانند : تغيير توليد خود مصرفي به توليد انبوه،كاربرد اصولي زراعت ماشيني،توسعه دامداريهاي مدرن درايجاد آن نقش داشته است. لايحه قانوني تشكيل اين شركتها در اسفند 46 به تصويب رسيد در ماده اول لايحه هدف ايجاد اين نوع شيوه بهره برداري چنين بيان شده : به منظور فراهم نمودن موجبات افزايش درآمد سرانه كشاورزان و امكانات همه جانبه براي بكار بردن ماشين آلات كشاورزي در امر توليد محصولات و آشنايي زارعين با اصول و شيوه هاي جديد كشاورزي و حداكثر استفاده از نيروي اضافي انساني موجود در روستاها در قطبهاي كشاورزي و صنعتي مملكت و براي جلوگيري از خرد شدن و تقسيم اراضي مزروعي به قطعات غير اقتصادي و افزايش سطح زيركشت كشورIranian Amzing Collection

اسلاید 66: وزارت اصلاحات ارضي و تعاون روستايي شركتهاي سهامي زراعي را تشكيل مي دهد.اولين شركت در ارديبهشت 47 در شيراز(تخت جمشيد) بوجود آمد در عرض 5 سال تا سال 51 به 27 شركت رسيد .در تشكيلات اين شركتها ، مجمع عمومي، هيات مديره و بازرسين منظور گرديده بود كه در مجمع عمومي انتخاب مي شدند .Iranian Amzing Collection

اسلاید 67: سهامداران شركت سهامي زراعيدهقاناني كه از طريق اصلاحات ارضي صاحب زمين شده اند برزگرانخرده مالكان مرحله دوم اصلاحات ارضيآن دسته از خرده مالكان كه اراضي آنان مشمول هيچ يك از قوانين اصلاحات ارضي نشدIranian Amzing Collection

اسلاید 68: مشخصات شركتهاي سهامي زراعي ايجاد شده تا آذرماه 66Iranian Amzing Collection

اسلاید 69: پي آمدهاي تاسيس شركتهاي سهامي زراعيعضويت مالكين سابق در شركتهاحذف خوش نشينان و كارگران كشاورزتشويق امر مهاجرتاجازه كشت خشخاش كه منجر به استفاده نامعقول در آن گرديدايجاد شكاف اقتصادي عميق بين دهقانان خرده پا و ثروتمندگسترش قدرت عناصر تكنوكرات و بوروكرات به جاي قدرت دهقانياعمال نفوذ سهامداران گروهاز بين رفتن حالت خودكفايي در بعضي از محصولات Iranian Amzing Collection

اسلاید 70: شركتهاي سهامي زراعي پس از پيروزي انقلاب اسلامي از 93 شركت در سال 57 به 5 شركت در سال 58 رسيد.از اوايل سال 66 فعال كردن اين شركتها از طرف وزارت كشاورزي آغاز و با قبول درخواست كشاورزان قائنات فعاليت مجدد آنها وارد مرحله جديدي شدكه تا آذر 66 جمعاً 7 شركت در استانهاي اصفهان، خراسان و كرمان به كار خويش ادامه داده اند .Iranian Amzing Collection

اسلاید 71: شركتهاي تعاوني توليددر سال 1314 نخستين شركت تعاوني توليد در منطقه گرمسار تشكيل شد ولي تا سال 40 كه 960 شركت در سطح كشور بوجود آمده بود گسترش چنداني نيافته بود.عمده فعاليتهاي آنها نيز در بعد تخصيص اعتبار خلاصه مي شد . از سال 42 همزمان با اجراي اصلاحات ارضي ، سازمان مركزي تعاوني روستايي بوجود آمد . سپس در سال 46 سازمان مركزي تعاون روستايي از بانك كشاورزي منفك و زير نظر وزارت اصلاحات ارضي قرار گرفت .هدف از تشكيل چنين نهادي در روستاها عبارت بود از : - فعاليتهاي بازرگاني - فعاليتهاي اعتباري - ساير فعاليتها از قبيل:تهيه ماشين آلات كشاورزي، احداث انبار و تامين آب زراعي .Iranian Amzing Collection

اسلاید 72: مشكلات شركتهاي تعاوني الف) مشكلات داخلي ب) مشكلات خارجيIranian Amzing Collection

اسلاید 73: مشكلات داخليفقر فرهنگي و قوميت گراييعدم امكاناتعدم اطلاع از اصول تعاونعدم همكاري مردمدخالت سرپرستان حوزه در تصميم گيريها سهم بيشترمدير عامل در اداره شركتكم بودن سرمايه شركتهاIranian Amzing Collection

اسلاید 74: مشكلات خارجيعدم نظارت كافي بر صرف وامهاعدم كارايي در فعاليتهاي بازاريابيفقدان راهنماييهاي فني و كم بها دادن به آموزشهاي فني و لازمعدم تضمين خريد محصولات عدم ارتباط كافي با شركتهاي تعاوني شهريتداخل وظايف شركتها با ساير نهادهاIranian Amzing Collection

اسلاید 75: انجمن دهدر شهريور 42 با تصويب هيات دولت اصلاح امور اجتماعي و عمراني روستاها به انجمن ده كه اعضاي آن از اهالي روستا به مدت سه سال انتخاب مي گرديدند واگذار گرديد .روستاهايي كه حداقل 250 نفر جمعيت داشتند قانوناً مي توانستند.Iranian Amzing Collection

اسلاید 76: سپاهيان انقلابتشكيل سپاهيان دانش،ترويج و بهداشت همزمان با قانون اصلاحات ارضي در روستاها شكل گرفت ، اين سپاهيان عهده دار سواد آموزي ، ترويج كشاورزي و بهداشت روستاها بودند .Iranian Amzing Collection

اسلاید 77: خانه اصناف و خانه فرهنگ روستايي به منظور دخالت درسرنوشت قضايي خود و به منظور اشاعه فرهنگي در روستاها بوجود آمد ، اين دو نهاد با پيروزي انقلاب اسلامي عملاً منحل گرديدند .Iranian Amzing Collection

اسلاید 78: خلاصه فصل دومتا انقلاب مشروطيت روستاها از طريق اربابان وكدخدايان اداره مي شدند. در سال 1320 وزارت كشاورزي تاسيس گرديد ، در سال 1356 كليه تشكيلاتي كه در امور روستاها دخالت داشتند در يكديگر ادغام شده وزارتخانه كشاورزي و عمران روستايي بوجود آمد كه بعد از انقلاب به وزارت جهادسازندگي تغيير نام يافت .ازمهمترين نهادهاي موجود در روستاها هرم قدرت را مي توان نام برد. در راس هرم مالك ، در انتهاي هرم رعايا و زارعين بوده اند .تشكيلاتي به منظور رفاه ساكنين روستا و بهره برداري بيشتر از اراضي بوجود آمد كه عبارتند از : شركتهاي تعاوني توليد،شركتهاي سهامي زراعي و . . . .Iranian Amzing Collection

اسلاید 79: فصل سوم نظامهاي بهره برداري و اجتماعي در روستاهاي ايرانIranian Amzing Collection

اسلاید 80: نظامهاي بهره برداري نظام بهره برداري : قوانين و مقررات مدون و غيرمدون كه براساس آن قوانين و ضوابط اقرار تكاليف و حقوقي را در نظام بهره برداري بدست مي آورند و بر اساس آن حقوق وتكاليف ، نظام بهره برداري خاص بوجود مي آيد كه مهمترين مشخصات بنياني آن ، شكل وخميره نهادها و روابط مالكيت و عوامل اصلي توليد در همان نظام مي باشد .نظامهاي بهره برداري در ايران متاثر از عوامل مختلف توليد،مالكيت ، مديريت و عوامل اقتصادي اجتماعي وسياسي بوده اند .نظامهاي بهره برداري از اراضي كشاورزي در ايران متاثر از نظامهاي زمينداري است زيرا كه كليه فعاليتهاي كشاورزي بر اساس نهاد مالكيت طرح ريزي و سازمان مي يابد ، عواملي مانند آب و زمين كه به عنوان وسيله اساسي توليد تلقي مي شوند در رابطه با مالكيت مطرح مي گردد .Iranian Amzing Collection

اسلاید 81: فراگردهاي عمده اي كه در شكل گيري نظامهاي بهره برداري موثر بوده اندالف) گسترش و تثبيت مالكيت خصوصي بر اراضي تا شروع اصلاحات ارضي ب) توسعه توليد محصولات كشاورزي براي بازارهاي داخلي و خارجي ج) اصلاحات ارضيIranian Amzing Collection

اسلاید 82: گسترش و تثبيت مالكيت خصوصي بر اراضي تا شروع اصلاحات ارضي با تشكيل اداره ثبت املاك و اسناد و تدوين قوانين مربوط به ثبت املاك و گذشت زمان نظام مالكيت در ايران تولدي ديگر يافت .Iranian Amzing Collection

اسلاید 83: توسعه توليد محصولات كشاورزي براي بازارهاي داخلي و خارجي در گذشته توليدات روستايي جنبه خود مصرفي داشت به همين دليل گرايش به تك محصولي در روستاهاي ايران بسياركم و نادر بوده است در برخي از تعاريف روستايي مي بينيم گفته شده ”ده قبل ازهرچيزي واحدي است طبيعي و جغرافيايي و انساني وصورتي است از استقرار انسان برسطح زمين كه قادر است تمام مايحتاج ساليانه خود را از درون خود تهيه كند“ با تحولي كه در امر ارتباطات بوجود آمد ماشين با سرعت و ظرفيت بيشتر جايگزين وسايل حمل و نقل گذشته گرديد . .بازارهاي جديد داخلي و خارجي براي توليدات محصولات كشاورزي روستاييان پديدار گشت و توليدات كشاورزي افزايش مي يابد و بازارها نيز توسعه مي يابند كه اين دو متقابلاً در يكديگر اثر مي گذارند در نتيجه واحدهاي بهره برداري متوسط و بزرگ كشاورزي كه به شيوه هاي سرمايه داري سازمان يافته اند پديدار مي گردند .Iranian Amzing Collection

اسلاید 84: اصلاحات ارضي اجراي اين قانون دريك مقطع زماني نسبتاً كوتاهي تغييرات عمده اي در نحوه مالكيت در روستاها بوجود آورد به نحوي كه شيوه مالكيت زمينداري خرده مالكي به طور قابل ملاحظه اي افزايش مي يابد كه اين خود باعث بوجود آمدن نظامهاي جديد بهره برداري از اراضي مي گردد .Iranian Amzing Collection

اسلاید 85: انواع نظامهاي بهره برداري1) نظامهاي جديد كشاورزي مكانيزه2) نظامهاي بهره برداري سنتيالف) نظام بهره برداري سرمايه داري مكانيزه ب) نظام بهره برداري كشتماني ج) واحدهاي بهره برداري كشت و صنعت د) شركتهاي سهامي زراعيالف) نظام بهره برداري خرده مالكي ب)نظام بهره برداري نصفه كاري(نيمه كاري) ج) نظام بهره برداري اجاره اي د) تلمبه كاري ه) نظام بهره برداري مزارعه و) نظام غارس و مالكيIranian Amzing Collection

اسلاید 86: نظام بهره برداري سرمايه داري مكانيزهدر جريان اصلاحات ارضي بسياري از مالكان اراضي و دهات مرغوب يا قسمتي از اراضي ده را مكانيزه اعلام كردنديا پس از تقسيم زمين سهم خود را با وسايل مكانيزه كشت مي نمودند به اين ترتيب واحدهاي سرمايه داري مكانيزه در ايران شكل گرفت اين واحدها به تعدادي از سرمايه داران شهري تعلق داشته و دارد . اين نظام بيشتر سرمايه بر است تا كاربر ، كارگران روزمزد كه تحرك كارگران صنعتي را دارند در اين واحدها مشغول به كارند .Iranian Amzing Collection

اسلاید 87: نظام بهره برداري كشتماني اين نظام ضمن اينكه اراضي نسبتا وسيع و يكجا را طلب مي كند نياز به سرمايه گذاري نسبتاً كلان دارد . وجه تمايز آن با نظام سرمايه مكانيزه : نظام كشتماني محصولاتي را توليد مي كنند كه بر خلاف نظام سرمايه داري مكانيزه كاربر هستند و كشت ونگهداري آن محصولات نيازمند به تعداد زيادي كارگر است .ارزش اراضي در بهره برداري كشتماني بيش از بهره برداري سرمايه داري مكانيزه است ، اين قبيل واحدها در ايران نخستين بار در گرگان و گنبد ايجاد وگسترش يافت و توليد گندم جاي خود را به پنبه داد و كارگران ارزان سيستاني جذب اين فعاليت شدند .اين نظام موجب پيدايش نظام طبقاتي در اجتماع روستايي گرديد .Iranian Amzing Collection

اسلاید 88: واحدهاي بهره برداري كشت وصنعتاين واحدها با سرمايه هاي كلان دولتي يا بخش خصوصي در اراضي مستعد و آب كافي معمولا در زير سدها به وجود آمده اند .سازمان كشاورزي و دامپروري سفيد رود در 10000هكتار از اراضي گيلان در حوزه آبگير سفيد رود تشكيل شد . قانون تاسيس اين واحدها در 1347 به تصويب رسيد و هدف از تاسيس حداكثر استفاده از منابع آب سدهاي كشور و اراضي واقع شده در حوزه آبياري آنها بوده است ، مسؤليت اين واحدها در شروع با وزارت آب و برق بود بعدا به وزارت كشاورزي واگذار شد .طبق برنامه هاي بلند مدت پيش بيني شده بود كه جمعاً حدود يك ميلون هكتار از اراضي زير سدها و ساير اراضي حاصلخيز در اختيار واحدهاي كشت و صنعت و شركتهاي سهامي زراعي قرار گيرد .Iranian Amzing Collection

اسلاید 89: شركتهاي سهامي زراعي در نتيجه اصلاحات ارضي و حذف مالك اراضي به طور وسيعي در بسياري از نقاط كشور قطعه قطعه شدند و كاربرد ماشينهاي كشاورزي در اراضي تقسيم شده با مشكل مواجه بود بر اين اساس و به منظور افزايش توليدات كشاورزي ايجاد شركتهاي سهامي زراعي با عضويت صاحبان نسقان مالكان اراضي و وزارت اصلاحات ارضي در 1347 به تصويب رسيد . زارعان در صورت تشكيل شركت سهامي در منطقه موظف هستند اراضي خود را در اختيار شركت قرار داده و سهامي را متناسب با ارزش اراضي دريافت كنند .تا شروع انقلاب اسلامي در ايران تعداد زيادي از اين شركتها بوجود آمد كه با شروع انقلاب تعدادي منحل و تعدادي نيز به كار خود ادامه دادند .Iranian Amzing Collection

اسلاید 90: نظام بهره برداري خرده مالكيخرده مالكي از قديم در روستاهاي ايران به دو صورت خرده مالك خودكار و خرده مالك رعيتي وجود داشته است در خرده مالكي خودكار ، زميني كه زارع بر روي آن كشاورزي مي كرده متعلق به خودش بوده در حالتي كه خرده مالكي رعيتي مالك به علل مختلف قادر به كار در روي زمين نبوده و كار زراعت بوسيله رعيت به صورت مزارعه انجام مي شده .خرده مالكي خودكار متداولترين نوع بهره برداري پس از اصلاحات گرديد . در اين نظام وسعت اراضي محدود و عامل توليد روزمزد مي باشد .Iranian Amzing Collection

اسلاید 91: نظام بهره برداري نصفه كاري(نيمه كاري) در بسياري ازمناطق كشور متداول ميباشد اين نظام وقتي شكل مي گيرد كه خرده مالك قادربه انجام كار زراعي دراراضي خود نباشد در توافقي كه با يك يا چند نفرازافراد ده بخصوص خوش نشينان به عمل مي آورد زمين ، آب و احتمالاً نيروي حيواني و بندر در اختيار فرد ثاني قرار مي دهد و فرد نيمه كار روي زمين كار مي كند وگاهي با نظارت صاحب زمين است . نتيجه توليد به صورت 50% بين صاحب زمين و نيمه كار تقسيم مي شود . نيمه كاري يكساله و قابل تمديد است .Iranian Amzing Collection

اسلاید 92: نظام بهره برداري اجاره ايدر روستاهاي ايران به دو صورت ومتداول بوده است : اول : اجاره روستا يا قسمتي از آن از بزرگ مالكان يا خرده مالكان . مالك به علل گوناگون منجمله عدم توانايي و يا احتراز از درگيري با روستاييان ملك خود را در قبال دريافت وجه مشخصي اجاره مي دهد. اجاره دار خود عامل توليد نبوده مانند مالك عمل كرده و جانشين مالك مي شود.اجاره دار بهره مالكانه را از روستاييان جمع آوري و مقدار تعيين شده را به مالك داده كه معمولا بهره مالكانه بيشتر از مالاجراره است بر اثر سيل ، خشكسالي ، آفات كشاورزي و غيره اجاره ضرر مي كند . دوم : اجاره داري خانگي است . خرده مالك خودكار به منظور بهره برداري بيشتر و بهتر تمام يا قسمتي از اراضي خود را به اجاره دهد . در اين شيوه عامل اصلي توليدكننده محصولات كشاورزي خانواده روستايي است كه مكمل اعضا خانواده روي زميني كه متعلق به ديگري است به توليد محصولات كشاورزي مي پردازد .Iranian Amzing Collection

اسلاید 93: محصول توليد شده بر اساس قرارداد بين مالك و اجاره دار تقسيم مي شود . علل پيدايش اين نظام : وسعت اراضي ، كاربربودن نوع محصول ، نياز به سرمايه گذاري ، مهاجرت مالك از روستا به شهر، از كار افتادگي(پيري) مالك و . . . .Iranian Amzing Collection

اسلاید 94: تلمبه كاريبرخلاف نظامهاي سنتي درگذشته هاي دورمتداول نبوده است،از زماني آغاز شدكه استفاده از موتورپمپها رواج يافت.قديمي ترين شكل آن دركناره هاي كارون شكل گرفته است . قوانين و صاحبان اراضي با نصب تلمبه هايي در كنار رودخانه اقدام به تهيه آب مي نمودند وحق استفاده از زمينهاي مزروعي آبخورخود را به روستاييان كه تلمبه كار ناميده مي شوند واگذار مي نمودند. مالك آب و زمين در اختيارتلمبه كار قرار مي داده وتهيه سايرعوامل به عهده تلمبه كار بوده است محصول توليد شده بر اساس قرارداد بين مالك و تلمبه كار تقسيم مي شده است .شيوه دوم تلمبه كاري استفاده از آبهاي زيرزميني و استحصال آب بوسيله حفر چاههاي عميق و نيمه عميق مي باشد . زمينهاي بير بر اساس قرار داد بوسيله مالك در اختيار تلمبه كار و او با سرمايه گذاري خود نسبت به حفر چاه و تهيه آب اقدام مي نمايد و سهم مشخصي از توليد را به مالك مي دهد در مناطقي ازكشور مثل مرودشت بندر عباس، ميناب و داراب متداول است .Iranian Amzing Collection

اسلاید 95: نظام بهره برداري مزارعهبرخي شكل گيري نظام مزارعه را به تسلط اعراب بر ايران و ايجاد حكومت اسلامي مربوط مي دانند .مزارعه قراردادي رسمي يا غير رسمي بين مالك و مزارع براي سهم بري از توليدات كشاورزي بر اساس ارزش داده ها است .عوامل پنجگانه توليد محصولات كشاورزي در روستاها عبارتند از: زمين ، آب ، ابزار و ادوات شخم و كاشت ، بذر و نيروي كار . در برخي مناطق به علت عدم نياز به آب يا نوع كشت(ديمكاري) عوامل فوق به 4تقليل مي يابد . بنابراين تقسيم محصول دقيقا از 5 عامل فوق تبعيت نمي كند . عوامل ديگري چون ، نوع محصول كشت شده ، رسوم محلي ، ويژگيهاي جغرافيايي و اجتماعي حاكم بر منطقه دخالت دارند . در مناطقي دو پنجم توليد ، در برخي مناطق دو ششم ، گاهي در كشت محصولات ديم سهم مالك يك پنجم كل توليد است .Iranian Amzing Collection

اسلاید 96: نظام غارس و مالكي اين شيوه در مناطق جنوب كشور ، بخصوص در مناطق رويش خرما متداول است . در اين نظام مقداري زمين با آب و نهال خرما در اختيار زارع يا غارس قرار مي گرد . زارع پس از غرس نهالها ، نگهداري و مراقبت از نهالها را به عهده دارد تا نهالها به ثمر برسند كه معمولا 7 سال طول مي كشد. نهالها براساس قراردادي كه در هنگام غرس نهالها منعقد شده بين مالك و زارع تقسيم مي شود، زمين متعلق به مالك است درعمل پس از تقسيم نخلها نگهداري نخلهاي مالك در مقابل سهم ناچيزي از محصول به غارس واگذار مي شود .Iranian Amzing Collection

اسلاید 97: نسق زراعيكلمه اي عربي به معني نظم وترتيب . اصطلاح نسق در روستاهاي ايران به مجموعه روشها و قرار و مدارهايي كه طي ساليان متمادي در روستاهاي كشور به منظور تقسيم عادلانه آب و زمين بوجود آمده است ، اين شيوه تقسيم گاهاً دهتاويز ناميده ميشود كه از منسجم ترين و پايدارترين قوانين غير مدون است كه بر اساس نيازهاي جامعه روستايي و حاكميت مالكين ، افزايش توليدات كشاورزي و عدالت اجتماعي شكل گرفته است . براي تقسيم زمين از واحد سطح يا اصطلاحات ديگركه واحد سطح را توجيه مي نمايند استفاده مي شود . مثلاً : جريب ، طناب ، دانگ ، جفت گاو ، نيم جفت شير ، پا ، خرد خردل ، حبه ، من ، خروار ، قفيز و غيره . اگر در روستا كمبود آب باشد نسق بر اساس واحدهاي تقسيم آب صورت مي گيرد ابتدا اصطلاح مدار گردش آب مطرح مي شود كه بر اساس تجربه نوع خاك و نوع محصول تعيين مي شود .Iranian Amzing Collection

اسلاید 98: مدار عبارت است يك دوره يا سيكل زماني كه محصول نياز به آبياري پيدا مي كند، مثلاً در روستايي نوعي محصول در 12 روز نياز به آبياري مجدد دارد مدار گردش آب در آن روستا بر 12 روز قرار مي دهند واحدهاي تقسيم آب : شبا نه روز ، طاق ، نيم طاق ، ساعت ، پياله ، تسوج ، فنجان ، تشت ، سرجه ، سلخ ، استخر ، اسيل و . . . . .واحدهاي مشابه در روستاهاي مختلف الزاماً نبايد زمين و زمان آب را به تساوي تقسيم كنند . زمينهاي زراعي در رابطه با نوع خاك ، دوري و نزديكي به ده و مرتفع يا آبگير بودن با يكديگر متفاوت مي باشند . بنابراين ابتدا اراضي روستا به زمينهاي هم ارز و همكلاس تقسيم ميشوند و سپس هر يك از كلاسها بين كليه صاحبان نسق تقسيم مي شود اگر تقسيم براي هميشه باشد و افراد در قرعه كشي زمين كسب كرده باشند در اين صورت زمينها را قره پشك مي نامند و اگر در فاصله زماني مشخص قرعه كشي تكرار شود تقسيم آق پشك مي نامند و پس از Iranian Amzing Collection

اسلاید 99: اصلاحات ارضي تقريباً منسوخ شد ، اين شيوه يك عيب عمده و اساسي دارد و آن تقسيم اراضي روستا به قطعات كوچك است درحال حاضر يكي از عمده ترين مشكلات روستاها قطعه قطعه بودن اراضي مي باشد كه براي نيل به توسعه كشاورزان وجلوگيري از اتلاف زمين ، آب و نيروي انساني و كارآيي ماشينهاي كشاورزي لازم است كه طرحهاي يكپارچه نمودن اراضي در روستاهاي كشور شكل گيرد .Iranian Amzing Collection

اسلاید 100: نظامهاي كاري گروهياز گذشته هاي دور بر اساس وجود ويژگيهاي اجتماعي هم گرا در روستاها بوجود آمده و در شكل گيري،تثبيت و دوام آن مالكان نقش مهمي به عهده داشته اند . با شروع اصلاحات ارضي متاسفانه اين سازمانهاي كار گروهي تضعيف شده در پاره اي از مناطق كشور به خاطر روابط خويشاوندي به صورت پراكنده اي دوام يافته است . نظامهاي كاري گروهي بر اساس كشت مشترك اراضي زارعان صاحب نسق به صورت مشاع بوجود مي آيد مثلاً يك روستا به دوازده سازمان كاري تقسيم مي شود كه براي مثال در هر سازمان ده نفر صاحب نسق مشاركت دارند . در مناطقي از كشور اين نظامها به صورت رسمي بوجود آمده تحت عناويني مثل بنه در تهران ، دشت قزوين ، صحرا در خراسان و جنوب فارس ، حراثه(هزاسه) در كرمان و فارس ، پنجال در بهبهان كهكيلويه ، طاق در اصفهان ، تيركار در جنوب خراسان ، جوق در كردستان و سمكار در خوزستان طي سالهاي طولاني Iranian Amzing Collection

اسلاید 101: شكل گرفته . اين نظامها را چون جنبه اجباري براي همه خانوارهاي نسقدار داشته نظام كار گروهي رسمي مي نامند همچنين داراي موجوديت رسمي نيز بوده اند در نهايت اين سازمانها داراي سلسله مراتب مشخص بوده اند زير نظرمديري كه توسط مالك تعيين مي شود تحت عناوين سربنه ، سالدر سردانك و غيره اداره مي شود .سازمانهاي كاري گروهي غيررسمي انجمني اختياري است داراي تشكيلات و سلسله مراتب نمي باشد در مناطقي كه شيوه توليد زراعي اهميت چنداني ندارد بوجود مي آيد مثل نواحي ايل نشين و شمال و غرب كشور كه كار جمعي براي تهيه آب نياز ندارد ، اين سازمانها در مناطق كهكيلويه كشت شراكتي در مازندران همباز شدن ناميده مي شود . نظامهاي كاري گروهي درمناطق خشك و نيمه خشك كه نياز به تهيه آب ومراقبت زياد از محصول به علت حساسيت محيطي دارند بيش از مناطق پر باران وجود دارد .Iranian Amzing Collection

اسلاید 102: خلاصه فصل سومنظامهاي بهره برداري قوانين و مقررات مدون و غيرمدون هستند كه بر اساس آن قوانين افراد تكاليف و حقوقي را در آن نظام بدست مي آورند اين نظامها در ايران متاثر از عوامل توليد بوده است .نظامهاي بهره برداري شناخته شده در ايران حدود ده نظام بوده كه چهار نظام بر اساس كشاورزي مكانيزه وجديد بوده كه عبارتند از : نظام بهره برداري سرمايه داري و مكانيزه ، نظام بهره برداري كشتماني ، نظام بهره برداري كشت و صنعت و شركتهاي سهامي زراعي . نظامهاي بهره برداري سنتي عبارتند از : نظام خرده مالكي ، نصفه كاري ، اجاره اي ، تلمبه كاري ، مزارعه ، غارس و مالكي . نسق قرار و مداري است بين روستاييان طي سالهاي متمادي به منظور تقسيم عادلانه آب و خاك .نظام هاي كاري گروهي در روستاهاي ايران بر اساس ويژگيهاي اجتماعي همگرا در روستاها شكل گرفته در گذشته مالكان در بوجود آمدن ، تثبيت و دوام آن نقش عمده اي داشتند .Iranian Amzing Collection

اسلاید 103: فصل چهارممنابع آبي روستاهاي ايرانIranian Amzing Collection

اسلاید 104: مقدمهقسمت اعظم خاک ايران با توجه به شرايط جغرافيايی در مناطق خشک و نيمه خشک جهان قرار دارد در چنين مناطقی زندگی در ارتباط با آب شکل گرفته و وجود منابع آب ،کميت و کيفيت و نيز دايمی و يا موقتی بودن آن همواره در تشکيل اجتماعات انسانی نقش بسزايی داشته است .معنی لغوی روستا که محل رويش يا رستنگاه ذکر شده حاکی از نقشی است که اين محل بر پايه اقتصاد کشاورزی دارد. يکی از مهمترين علل متروک شدن بسياری از روستاها در ايران ، خشک شدن و از بين رفتن منابع آب آنهاست .منابع آب روستا های مناطق خشک و نيمه خشک در گذشته به قناتها و رودخانه های فصلی يا دايمس محدود بوده در سالهای اخير با پيشرفت تکنيک و احداث چاههای عميق و نيمه عميق نيز در روستاهای ايران رايج شده که در حال حاضر مهمترين منابع آب روستاها را تشکيل می دهد .Iranian Amzing Collection

اسلاید 105: منابع آب روستاها منابع آبهاي زيرزميني منابع آبهاي سطحي قنات چاهIranian Amzing Collection

اسلاید 106: منابع آب زير زميني استفاده از آبهاي زيرزميني اكثراً در مناطق خشك و نيمه خشك كشور اتفاق مي افتد و روشهاي مختلفي به صورت سنتي و تكنيكي براي استحصال آب به كار گرفته مي شود .Iranian Amzing Collection

اسلاید 107: قناتقنات چون ابتکار ايرانيان بوده قاعدتاً معنی اين کلمه بايد ريشه ای فارسی داشته باشد. عده ای از محققين قنات را کلمه ای فارسی و مشتق از کندن می دانند .در شمال افريقا قنات به نام ” فقارا“ در اروپای مرکزی ” تونل آبی ” در آمريکای جنوبی و مرکزی ” گالريا فيلترانته ” ودر منطقه هوکار در دامنه کوههای اطلس” قنات کار ايرانی” خوانده می شود . قنات عبارت است از تعدادی چاههای عمودی که بوسيله کانالی زير زمينی به يکديگر متصل می شوند و آب در اين کانال با شيبی که ارتباط با طول قنات و اختلاف ارتفاع بين مزرعه و کف مادر چاه دارد جريان می يابد. قنوات معمولاً از لايه های آبدار زيرزمينی ، رودخانه ها و يا از نفوذ آبهای جمع آوری شده تغذيه می کنند آب اين منابع تحت تاثير نيروی جاذبه زمين در طول کانال زيرزمينی شيبدار ، جاری شده و پس از خروج از زمين ، مورد استفاده قرار مي گيرد.Iranian Amzing Collection

اسلاید 108: عده زيادی از پژوهشگران داخلی و خارجی تعاريفی برای قنات ارايه داده اند ولی به نظر مي رسد : 1- قناتها هميشه از لايه های آبدار زير زمينی استفاده نمی کنند ، بسياری قنوات ايران از آب چشمه ها ، رودخانه ها حتی از نفوذ آبهای ذخيره شده در سدها بهره می برند. 2- قناتها هميشه در رسوبات بادبزنی حفر نمی گردند بلکه موقعيت قنات بستگی به شرايط توپوگرافی وزمين شناسی منطقه ای داردکه قرار است قنات در آنجا حفر شود. 3- محققين توجه چندانی به شيب نداسته اند عده زيادی مساله شيب را مطرح نکرده اند.گروه زيادی از پژوهشگران مقدار ثابتی را برای قنوات در نظر گرفته اند که در مورد کليه قناتهای ايران صادق نيست.Iranian Amzing Collection

اسلاید 109: در قنواتی که شيب تند دارند فرسايش آب بر بستر کانال شديد است به کمک روشهای مختلف از تخريب و شدت عمل فرسايش جلوگيری می شود از جمله با ايجاد آبشاری در مقطع خاص ، اثر شيب را در ساير طول کانال کاهش داد يا با سنگ چين کردن بستر جلوی تخريب را گرفت . با افزايش طول قنات مقدار شيب کاهش می يابد.Iranian Amzing Collection

اسلاید 110: انواع قناتها قنات جلگه اي يا قنات دشتي قنات موتوري چشمه قنات قنات سري منگل قنات دوطبقهIranian Amzing Collection

اسلاید 111: روش اندازه گيري شيب قناتIranian Amzing Collection

اسلاید 112: قنات جلگه اي يا قنات دشتي اين نوع قنات در ايران و دنيا شناخته شده است . در دامنه كم شيب كوهستانها و يا جلگه ها حفر مي شود.طول اين قنات اغلب زياد است و در ارتباط با عوامل توپوگرافي و فاصله لايه ها آبدار تا سطح زمين (عمق مادر چاهها) تغيير مي يابد .Iranian Amzing Collection

اسلاید 113: قنات موتوري اين اصطلاح در سالهاي اخير درروستاها عنوان شده به قنواتي اطلاق مي شود كه آب آن بر اساس خاصيت جاذبه زمين قادر نيست در سطح مزرعه مورد نظر آفتابي شود و استفاده شود ، گاهي به عادت اشتباه در محاسبه شيب زمين آب در منطقه مورد نظر بر روي زمين نمي آيد و با مزرعه اختلاف ارتفاع پيدا مي كند يا اينكه لايروبي وكف شكني برخي از قناتهاي متروك ، باعث پايين افتادن سطح آب و ايجاد اختلاف با مزرعه مي شود در چنين قناتهايي بوسيله موتور پمپ آب را به سطح زمين مي آورند . يكي از نمونه هاي آن ”قنات سرافرازيه ” در منطقه ”ابوزيدآباد“ كاشان است .Iranian Amzing Collection

اسلاید 114: چشمه قنات اين قناتها درمناطق كوهستاني حفر مي شوند، طول اين قناتها معمولاً كم و چاههاي عمودي آن بسيار محدود ،گاهي بدون چاه عمودي است. در اين نوع قنوات با حفر كانالي از لايه هاي غيرقابل نفوذ ، آب را به سطح زمين عبور مي دهند هزينه نگهداري اين قناتها معمولاً كم و آب آنها نسبت به مقدار نزولات جوي و ميزان برفگيري ارتفاعات تغيير مي كند .Iranian Amzing Collection

اسلاید 115: قنات سرياين قناتها در جنب سدهايي احداث ميشود كه به منظور تامين آب قنات در بستر يك سيل يا آبراهه بنا شده است درفصول بارندگي سيلابها وهرزآبها در پشت اين سدها جمع شده به تدريج در زمين نفوذ مي كند و قنات مجاور سد ازآبهاي نفوذي سد به زمين تغذيه مي كند.بهترين نمونه اين قناتها، قنات ”جندق“ است.Iranian Amzing Collection

اسلاید 116: منگل قناتي كه منبع تغذيه آن رودخانه دائمي است گاهي وجود ارتفاعات مانع رسيدن آب رودخانه به منطقه اي مشخص مي شود . با حفر يك منگل آب رودخانه كه در سطح زمين جاري است به زير زمين برده سپس با استفاده از شيب مناسب كه در منطقه مورد نظر ايجاد مي كنند به سطح زمين مي آورند.يكي از بهترين منگلها ”منظومه شمس آباد كرج“ است با تغذيه از ”كردان رود“ در زير جاده تهران - قزوين جاري است .Iranian Amzing Collection

اسلاید 117: قنات دوطبقهاين قناتها تعدادشان زياداست ولي شناخته شده نيستند درناحيه اي كه دوطبقه لايه آبدار بوسيله يك قشرغيرقابل نفوذ از يكديگرجدا شده اند حفرمي گردند . در بسياري از قناتها، قبل ازآفتابي شدن قنات، آب دو كانال روي همديگر ريخته وتشكيل يك قنات واحد را ميدهد بهترين نمونه در ” اردستان“ ديده مي شود قنات دو طبقه ”مون“ اردستان از دو كانال موازي كه بر روي هم قرار گرفته در چاه هاي عمودي مشتركند تشكيل شده است در محلي به نام محله سيدهاي اردستان به همديگر متصل مي شوند .Iranian Amzing Collection

اسلاید 118: مقاطع طولي ارتفاع انواع قناتIranian Amzing Collection

اسلاید 119: توزیع قناتها در ایرانپراکندگی قنات در ايران در ارتباط با عوامل مختلف جغرافيايي از ناحيه ای به ناحيه ديگر متفاوت است. نزولات جوی ، رودخانه های دايمی ، ناهمواريها و ويژگيهای اجتماعی مردم در اين پراکندگی نقش دارد . گيلان به علت برخورداری از نزولات جوی فراوان و عدم نياز به آب کمترين تعداد حدود 0.006% ، 33.3% کل قناتهای ايران تا سال 1362 متروک و غير قابل استفاده شده است.علل باير شدن قناتها متعدد است از جمله : پايين رفتن سطح ايستايی آبهای زيرزمينی ، اصلاحات ارضی سال 1342 ، بی توجه بودن مردم . دولت و ...Iranian Amzing Collection

اسلاید 120: Iranian Amzing Collection

اسلاید 121: چاه چاه عبارت است ازحفر گودالي عمودي كه معمولاً قطر آن متفاوت است وعمق آن تا جايي امتداد مي يابدكه از سطح آب زيرزميني عبور كرده و به لايه هاي آبدار زمين برسد . فرق اساسي و عمده چاه با قنات در اين است كه به منظور استفاده از آب چاه نياز به يك قوه محركه ، ضروري است و اين نيز بوسيله انسان ، حيوان ، يا موتور ممكن است ايجاد شود .Iranian Amzing Collection

اسلاید 122: انواع چاههاالف) چاههاي دستيب) چاههاي نيمه عميقج) چاههاي عميقد) چاههاي آرتزينه) چشمه هاچاههاي نيمه عميق مخزنيچاههاي نيمه عميق عموديچاههاي نيمه عميق قناتيIranian Amzing Collection

اسلاید 123: چاههای دستیاز گذشته به طور وسيعی در کليه منازل شهری و روستايی حفر می شوند. حفاری اين چاهها بدست مقنی انجام می شود عمق چاهها بستگی به لايه های آبدار دارد .آب اين چاهها عموما کم است بوسيله دلوورسيمان چرخ چاه ، تلمبه های چوبی يا فلزی ، منجنيق يا احياناً موتورهای شناور و بغل چاهی استخراج می شودگاهی از اين چاهها در مزارع برای آبياری اراضی در وسعت کم (صيفی کاری) استفاده مي شود . برای نمونه می توان ”بهار همدان“ را نام برد در حدود 15-20 سال قبل که جاههای عميق و نيمه عميق متداول نبوددر مزارع کشت هندوانه اين بخش از منجنيق ها برای آبياری استفاده می شد و هندوانه های کشت شده از نظر کيفيت در ايران معروف بود.گاهی برای استفاده ازآب چاههای دستی از نيروی باد استفاده می شود بهترين نمونه چاههای سازمان محيط زيست برای آبشخور وحش در مناطق بيابانی است در روستاهای ايران بر اساس آمار جهاد سازندگیIranian Amzing Collection

اسلاید 124: 82701 حلقه چاه دستی شمارش شده که در استان مازندران با 26687 حلقه بيشترين است سپس در استانهای فارس، اصفهان ، زنجان در حال حاضر در مناطق بيابانی از چاههای دستی بيشتر جهت سيراب کردن دامها استفاده می شود.Iranian Amzing Collection

اسلاید 125: چاههاي نيمه عميقاحتمالاً تکامل يافته چاههاي دستي هستند به منظور کشاورزي در مزارع حفرمي شده است به دليل استفاده از موتور جهت بالا آوردن آب اين چاهها در ايران قدمت زيادي ندارد بيشتر بعد از اصلاحات ارضي در ايران متداول شد زماني که حفر چاه در ايران رايج شد تشويق يا ممانعتي براي حفر آن از سوي دستگاههاي اجرايي وجود نداشته.چاههاي نيمه عميق متداول در ايران چاههايي مي باشد که موتور ديزلي يا الکتروموتور در کنار چاه نصب و موتور بوسيله يک لوله خرطومي آب را از مخزن که بيش از 6 متر با آن فاصله ندارد مکيده و تا حدودي که متجاوز معمولاً عمق زيادي ندارد از اولين لايه هاي آبدار استفاده ميکند.Iranian Amzing Collection

اسلاید 126: چاههاي نيمه عميق مخزنيگودالهايي به قطر 2 تا 10 مترتا جايي که به آب زير زميني برسد حفر مي شود آب لايه هاي آبدار ، اطراف گودال ، در مخزن ايجاد شده تراوش مي کند و آب در مخزن بالا مي آيد . اگر سطح آب بالا آمده در فاصله کمتر از 6 متري زمين باشد موتور و واترپمپ را در سطح زمين مستقر کرده و لوله خرطومي را به داخل مخزن وارد مي کنند اگر آب استخراج شده از چاه معادل يا کمتر از آب لايه هاي آبدار باشد در شبانه روز 24 ساعت مي توان آب از چاه استخراج کرد ولي در صورت کمبود آب لايه هاي آبدار بايد موتور را خاموش کرد به چاه فرصت داد تا پر شود.Iranian Amzing Collection

اسلاید 127: چاههاي نيمه عميق عموديدر مناطقي حفر ميشود که سطح آبهاي زيرزميني در فاصله نسبتاً زيادي از سطح زمين قرار دارد براي ايجاد اين چاهها ميله اي به قطر 5/1 متر يا کمتر براي ارتباط با لايه هاي آبدار حفر ميشود در محل برخورد با سفره هاي زير زميني سکويي جهت نصب موتور ساخته شده سپس چاه تا حدود 10 متر يا کمتر امتداد مي يابد اگر آب حاصل نشود نقبهايي به صورت شعاعي يا در جهت جريان آبهاي زير زميني .Iranian Amzing Collection

اسلاید 128: چاه هاي نيمه عميق قناتييك رشته قنات به شيوه متداول حفرقنات ، احداث وآب تا حد ممكن به سطح زمين نزديك مي شود ولي چون با سطح فاصله دارد بوسيله موتور ، آب از چاه استخراج ميشود اين روش گاهي به منظور استفاده از قناتهاي متروك يا در قسمتهايي كه زمين بالاتر از مظهر قنات است استفاده مي شود .Iranian Amzing Collection

اسلاید 129: چاههاي نيمه عميق در سالهاي اخير اغلب متروک يا به چاههاي عميق تبديل شده اند چون در اکثر نقاط کشور سطح آبهاي زير زميني پايين افتاده است. چاههاي نيمه عميق طبق آمار منتشر شده بوسيله جهاد سازندگي حدود82700 حلقه گزارش شده که بيشترين تعداد در استانهاي فارس ، آذربايجان شرقي ، مازندران و هرمزگان مي باشد . تسهيل در حفر چاههاي نيمه عميق و کم هزينه بودن آن اغلب موجب بروز خسارت براي زارعين مي شود و اکثر اين چاهها کم آب يا آب با کيفيت نا مطلوب دارد.Iranian Amzing Collection

اسلاید 130: چاههاي نيمه عميق مخزنيچاه نيمه عميق عموديIranian Amzing Collection

اسلاید 131: چاههاي عميقبا تکنيک پيشرفته حفر مي شود. شناخته شده ترين روش متداول استفاده از آبهاي زيرزميني است حفر بوسيله دستگاههاي حفاري انجام مي شود لازم است مطالعات هيدرولوژي و زمين شناسي و احداث چاه گمانه در حفر اين چاهها مورد توجه قرار گيرد روشهاي حفر اين چاهها نسبت به ساختمان زمين و تکنيک موجود فرق مي کند.ساختمان چاه عميق با چاه نيمه عميق کاملاً متفاوت است در اين چاهها موتور مولد نيرو عموماً در سطح زمين مستقر است.Iranian Amzing Collection

اسلاید 132: چاههاي آرتزيناين چاهها عموماً در ارتباط با ساختمان زمين حادث مي شود بدين معني که وقتي يک لايه آبدار بين دو لايه غير قابل نفوذ محصور شود بر اثر فشار آب در قسمتهاي بالا و بر اساس خاصيت ظروف مرتبط ، آب در قسمتهاي پايين تحت فشار ، فوران مي کند. اين چاهها گاهي بصورت چشمه و گاهي بصورت چاههاي آرتزين بار زياد در اثر چاه دستي و يا ميق حادث مي شود تعداد اين چاهها در ايران بسيار محدود است. در سالهاي اخير با حفر چاههاي عميق در انتهاي دلتاي حبله رودگرمسار در حاشيه کوير تعدادي از چاههاي عميق تبديل به چاه آرتزين شده اند. در آمار جهاد سازندگي 1443 چاه آرتزين گزارش شده که 50 % در استان مازندران است و استانهاي آذربايجان شرقي و غربي مقامهاي بعدي را دارند.Iranian Amzing Collection

اسلاید 133: چشمه هاظهور آبهاي تحت الارض در سطح زمين را چشمه مي نامند . وقتي بوجود مي آيد که لايه هاي آبدار زمين با سطح زمين برخورد کند يا با لايه هاي نفوذپذيري که به سطح زمين منتهي مي شد تماس داشته باشد . عوامل زمين شناسي و ژئومرفولوژيکي مختلفي ممکن است در ايجاد چشمه ها موثر باشد و در ايران بيشتر در مناطق کوهستاني ، در ميان دره ها در بستر رودخانه ها و در انتهاي دلتاهاي رودخانه ظاهر مي شود .آب برخي از چشمه ها دهها روستاها را مشروب مي کند مانند چشمه علي در دامغان ، چشمه فين در کاشان و چشمه شهميرزاد در سمنان و . . . چشمه ها به دو صورت دايمي و فصلي مي باشند در مجموع 77889 چشمه در ايران گزارش شده كه 58780 چشمه دايمي و 19109 چشمه فصلي است . Iranian Amzing Collection

اسلاید 134: استان زنجان با 229 چشمه دايمي بالاترين تعداد و استانهاي خراسان ، آذربايجان شرقي و کردستان رتبه هاي بعدي را دارا هستندچشمه ها کمترين هزينه را جهت بهره برداري دارند و مناسبترين منابع آبي در روستاهاي کشور هستند .Iranian Amzing Collection

اسلاید 135: آبهاي سطح الارضايران به جهت داشتن شرايط اقليمي خشک به خصوص در ايران مرکزي رودخانه هاي دايمي بسيار محدودي دارد .ولي رودخانه هاي فصلي زياد در نقاط کوهستاني وجود دارد که سرچشمه آنها ذوب برفهاي ارتفاعات است.رودخانه هاي ايران به 2 دسته تقسيم مي شود : 1- رودخانه هايي که بوسيله دولت اقدام به احداث سد انحرافي و يا شبکه آبرساني بر روي آنها شده است . از اين رودخانه ها روستاهاي ذينفع طبق حق آب گذشته بر اساس قوانين وزارت نيرو همچنان بهره مند مي شوند مثل حبله رود گرمسار ، جاجرود در ورامين و. . . 2- رودخانه هايي که به علت کم آب بودن هيچ اقدامي جهت مهار آب آنها به عمل نيامده است ، در مجموع تعداد 26298 روستا در سطح کشور از آب رودخانه هاي دايمي و فصلي استفاده مي کنند 17916 روستا از رودخانه هاي دايمي و 9382 روستا از رودخانه هاي فصلي بهره مي برند .Iranian Amzing Collection

اسلاید 136: لازم است براي جبران کمبود اب ، به کنترل اين منابع عظيم آبي در سطح کشور پرداخت که در اين صورت مساله بي آبي يا کم آبي در فلات مرکزي ايران به شکل کنوني خود نمايي نخواهد کرد.Iranian Amzing Collection

اسلاید 137: خلاصه فصل چهارمقسمت اعظم خاک ايران را مناطق خشک تشکيل مي دهد در اين مناطق رودخانه هاي دايمي وجود ندارد تعداد زيادي از روستاهاي ايران در مناطق خشک مستقر شده اند که دوام و بقا آنها به وجودآب بستگي دارد به همين منظور حدود چهار هزار سال قبل قنات را بوجود آوردند منابع آب روستايي در ايران به سه صورت ديده مي شود : باران و نزولات جوي ، آبهاي زيرزميني و آبهاي سطحي. استفاده از آبهاي زيرزميني مهمترين منابع آبي روستاها را تشکيل مي دهد . قنات قديمي ترين پديده استحصال آب در ايران مي باشد قنات انواع مختلف دارد که به جز قنات دشتي بقيه کمتر شناخته شده اند. چاههاي عميق در سالهاي اخير قسمت اعظمي از نيازهاي آبي روستاها را تامين مي نمايند. آبهاي سطحي در ايران به دو گروه عمده تقسيم مي شوند گروه اول آبهاي سطحي دايمي .گروه دوم رودخانه هاي موقتي و فصلي .Iranian Amzing Collection

اسلاید 138: فصل پنجماصلاحات ارضي و دگرگونيهاي بنيادي در روستاهاي كشورIranian Amzing Collection

اسلاید 139: مقدمهاصلاحات ارضي به معني توزيع مجدد زمين ياحق استفاده و بهره برداري از زمين به نفع دهقانان كوچك و كارگران زراعي مي باشد .برنامه اصلاحات ارضي جامع مي تواند روابط توليدي را تغيير بدهد و در ساخت طبقاتي جامعه روستايي .Iranian Amzing Collection

اسلاید 140: سابقه تاريخي اصلاحات ارضيدر نهضت ميرزا كوچك خان املاك وسيعي توسط انقلابيون به تصرف درآمده ميان رعايا تقسيم شد .نخستين بار اصلاحات ارضي در ايران در سالهاي 16-1311 در سيستان اجرا شد ولي به نتيجه اي نرسيد در دوره نخست وزيري دكتر مصدق فرماني صادر شد كه مي بايست مالكان از 20% سهم خود صرفنظر كنند . از سالهاي 1331-1329 با فرمان شاه تقسيم اراضي املاك سلطنتي آغاز و دوهزار روستا و مزرعه بين كشاورزان تقسيم شد، درسال 1337 اراضي دولتي آغاز شد .بالاخره لايحه اصلاحات ارضي 1339، در سال 1340 توسط دولت وقت اصلاح و بعد توسط مجلس تصويب شد .Iranian Amzing Collection

اسلاید 141: مراحل اجرايي قانون اصلاحات ارضي الف) مرحله اول اصلاحات ارضي (1343-1341)ب) مرحله دوم اصلاحات ارضي (1347-1343)ج) مرحله سوم اصلاحات ارضي (1351-1347)Iranian Amzing Collection

اسلاید 142: مرحله اول اصلاحات ارضيطبق قانون اوليه مرحله اول اصلاحات ارضي كه از سال 1341 اجرا شد ميزان مالكيت براي هر فرد در ايران بر يك ده ششدانگ محدود گرديد ومالكين مجبور بودند مازاد آنرا به دولت بفروشند اين زمينها به صورت دسته جمعي به زارعان به ميزان نسبت نسق آنها واگذار گرديد تا سال 1343 مواد ديگري به اين قانون الحاق شد به طوري كه به هر يك از زن و فرزندان مالك هم اجازه داشتن يك ده ششدانگ را مي داد . همچنين مالك مي توانست تا 500 هكتار از اراضي خود را در صورت شخم زدن با تراكتور و استفاده از كارگر روزمزد از اين قانون معاف كند مرحله اول رسماً در مهر 1343 به پايان رسيد .1600ده كه 5/19% كل اراضي قابل كشت كشور بود ازمالكان خريداري به 750 هزار رعيت واگذار شد .Iranian Amzing Collection

اسلاید 143: نتايج و عملكرد مرحله اول اصلاحات ارضي1-كل دهات خريداري شده اعم از املاك شمول،داوطلب،خالصه و بنياد پهلوي 16300 روستا الف)ششدانگي كامل 5400 ب)دانگي و چنددانگي 109002- مزارع خريداري شده اعم از دانگي و ششدانگي 1001 مزرعه .3- خانوار زراعي كه با اجراي اين مرحله صاحب آب و زمين شده اند 771829 خانوار .4- بهاي املاك خريداري شده 735/989/414/989 .5- پول پرداختي به مالكان 155/601/539/156/3 .6- براي املاك خالصه 062/260/345/1 .7- مستثنيات : مكانيزه1200قطعه- دهاتي كه كلاً باغ هستند2600 ده واحدهايي كه مالك دهقاني است 760500 قطعه.تعداد مالكان 804455 نفر .Iranian Amzing Collection

اسلاید 144: مرحله دوم اصلاحات ارضي اين مرحله از بهمن 1343 به اجرا درآمد به مالكاني كه دهات خود را از مرحله اول مستثني كرده بودند انتخاب يكي از راههاي زير را پيشنهاد كرد :اجاره دادن دهات به رعايا : اجاره نقدي بر اساس متوسط عوايد سه سال قبل از اجراي قانون . مدت اجاره 30 سال هر 5 سال قابل تجديد نظر بود .فروش اراضي به رعايا : زمين بر اساس توافق مالك و رعايا در مورد قيمت آن .تقسيم زمين به نسبت بهره مالكانه : زمين بر طبق عرفي كه در تقسيم محصول معمول بوده ميان ارباب و رعايا تقسيم مي گرديد .Iranian Amzing Collection

اسلاید 145: تشكيل واحدهاي سهامي زراعي : به مالك و رعايا واحد توليدي مشتركي مي دادند و سهم هر يك از دو طرف از محصول بر اساس ميزان دارايي آنان در اين واحد تعيين مي گرديد .خريد حق ريشه زارع : مالكاني كه زمين زير كشت آنان از حداكثري كه قانون معين كرده بود تجاوز نمي كرد مي توانستند حق ريشه رعاياي خود را خريداري كنند . از راه حلهاي فوق عملاً بيش از 80% مالكان راه حل اول را پذيرفتند .Iranian Amzing Collection

اسلاید 146: مرحله سوم اصلاحات ارضي بروز نارضايتي در بين زارعان طي سالهاي 49-1347 مرحله سوم اصلاحات ارضي به اجرا درآمد ، سال 1348 راه حلهاي مرحله دوم اعتبار خود را از دست داد تنها انتخاب يكي از دو راه به مالكان پيشنهاد شد :1- زمين زراعي بين مالك و اجاره داران به نسبت بهره مالكان متداول تقسيم گردد .2- زمين زراعي به زارعان فروخته شود ، قيمت زمين معادل دوازده برابر اجاره ساليانه اي كه زارع مي پرداخت . تا پايان اجراي مراحل سه گانه اصلاحات ارضي در سال 1351 مجموعاً 33% خانوارهاي روستايي صاحب زمين شدند از پيش هم 25% خرده مالك بودند بعد از اصلاحات 58% خرده مالك وجود داشت .Iranian Amzing Collection

اسلاید 147: هنوز 9 ميليون هكتار يعني 40% زمينهاي زراعي كشور در اختيارمالكين باقي ماند ، بيشتر اين املاك دردشت گرگان ، سمنان ، خراسان و خوزستان تمركز يافته بود .Iranian Amzing Collection

اسلاید 148: اهداف اصلاحات ارضي1- هدف سياسي خلع سلاح مخالفان : از نظر سياسي يك حربه تبليغاتي كه به نظر رژيم در اختيار نيروهاي چپ گرا بوده خنثي مي شود . تسلط بيشتر بر خانها و مالكين بزرگ .2- اهداف اقتصادي : - بالابردن قدرت خريد زارعان به ويژه تقويت طبقه متوسط مرفه روستا - پيداكردن بازار براي توليدات صنايع شهري - افزايش محصولات كشاورزي - استفاده از نيروي اضافي روستايياندر صنايع شهري - راه رشد سريع سرمايه داري از طريق درهم شكستن مناسبات كهنه ارضي - گسترش سطح زير كشتIranian Amzing Collection

اسلاید 149: - استفاده كامل از تمام نيروي كار موجود از طريق پيدايش يا گسترش رشته هاي تازه توليد . 3- اهداف اجتماعي : - از ميان بردن مالكان بزرگ به صورت يك طبقه نيرو ضد سياسي - ايجاد طبقه دهقان ثروتمند صاحب زمين و گسترش طبقه كارگر روستايي از طريق انتقال زمين از مالكان به دهقانان و تمركز زمين هر چه بيشتر در دست دهقانان ثروتمند - تامين ” عدالت اجتماعي ” از طريق القاء مناسبات ارباب رعيتي - استقرار نظام دموكراتيك از طريق بيرون كشيدن دهقانان از زير نفوذ ملاكانIranian Amzing Collection

اسلاید 150: اقدام براي يكپارچه كردن اراضياز پيامدهاي نامطلوب اصلاحات ارضي در ايران تقسيم اراضي به قطعات كوچك بود كه هنوز با گذشت متجاوز 30 سال اين مشكل در روستاها حل نشده تا زماني كه اراضي به قطعات بزرگ در نيايند مشكل عدم بهره برداري باقي خواهد ماند، بايد در اين زمينه از سياستهاي جهاني سود جست .سياست يكپارچه كردن اراضي در دنيا به 4 روش صورت گرفته است : الف) اقدامات خود روستاييان ب) اصلاحات ارضي ج) اقدامات دولت د) ايجاد تعاونيهاي توليد كشاورزIranian Amzing Collection

اسلاید 151: اقدامات خود روستاييانخود روستاييان به اين نتيجه رسيده اند كه پراكندگي اراضي موجب زيان اقتصادي و درآمد ناكافي خواهد بود بنابراين اقدام به يكپارچگي اراضي نمودند كه در ايران به صورت نظامهاي كار زراعي (بنه،صحرا و. . . ) شكل گرفته است .Iranian Amzing Collection

اسلاید 152: اصلاحات ارضيتعريف اصلاحات ارضي از لوكوز : مجموعه عملياتي است كه هدفش تغيير ساختار اراضي يك كشور يا چند ناحيه از طريق اصلاح روابط اجتماعي به منظور تامين شرايط لازم جهت استفاده از تكنيكهاي زراعي و افزايش توليدات كشاورزي است .اصلاحات ارضي از نظر ايديولوژي حاكم بر كشورها به 2 دسته تقسيم مي شود : 1- سوسياليستي 2- غيرسوسياليستيIranian Amzing Collection

اسلاید 153: اصلاحات ارضي در كشورهاي سوسياليستي ”نمونه شوروي سابق“بعد از انقلاب 1917 زمينهاي بزرگ مالكان،اشراف، بورژواها و كليساها بين دهقانان تقسيم شد و در2 مرحله زماني به كلخوزها تبديل شد براي جلوگيري از كوچك شدن قطعات زراعي زمين پس از فوت زارع به دولت برگردانده ميشود اگر زارع سالخورده باشد زمين را در ازاي مستمري و بازنشستگي به دوات واگذار مي كنند اين اقدام تاسال 1985 ادامه داشت بعد از آن با ادغام چند شركت تعاوني كمونها را تشكيل دادند .Iranian Amzing Collection

اسلاید 154: در كشورهاي غيرسوسياليستي (ميان كشورهاي صنعتي و جهان سوم تفاوت هست) در كشورهاي جهان سوم هدف اصلاحات ارضي تقسيم اراضي بين زارعان بدون انجام عمليات زير بنايي در حاليكه در كشورهاي صنعتي تقسيم اراضي با اتمام عمليات زيربنايي همراه مي باشد .Iranian Amzing Collection

اسلاید 155: اقدامات دولتدر برخي كشورها دولتها بعد از اصلاحات متوجه معايب چند پارچگي اراضي شدند و در صدد رفع اين معايب برآمدند مثلاً در ايران قبل از انقلاب اسلامي ، دولت موجب بوجود آمدن سازمانهاي سهامي زراعي و تعاونيهاي توليد كشاورزي شد . در فرانسه بعد از جنگ جهاني دوم دولت موسسه سافر را تشكيل داد .Iranian Amzing Collection

اسلاید 156: تشكيل تعاوني هاي توليد كشاورزيبراي يكپارچگي اراضي جهت اقتصادي كردن زراعت 2 شيوه وجود دارد : - معاوضه و مبادله يا خريد زمينها به جهت گسترش اراضي - تشكيل تعاونيهاي توليد : تعاونيها يا به صورت مشاركت دهقانان در امر فروش و بازار يابي محصولات است يا به صورت مشاركت درتوليد محصولات زراعي كه 2 گونه است : - مشاركت در كشت و تهيه و تدارك نهاده هاي زراعي است كه بهره داري، وبرداشت خصوصي است زارع مستقل است - به صورت يك كاسه كردن امر كاشت ،داشت وبرداشت است كه در اين نوع استقلال بهره برداري كه در مورد اول وجود داشت حذف شده زارع بر مبناي سهم زمين ونيروي كار قسمتي از درآمد را به خود اختصاص مي دهد .Iranian Amzing Collection

اسلاید 157: تعاونيهاي توليد مشاعاصلاحات ارضي در ايران برخلاف عملكرد جهاني آن كه منجر به يكپارچه شدن اراضي مي شده موجب قطعه قطعه شدن اراضي گرديد اقداماتي همانند تشكيل شركتهاي سهامي زراعي كه قبل از انقلاب در حال اجرا بود با پيروزي انقلاب متوقف شد و تعدادي از آنها نيز مختل شد . دولت انقلابي به3 نكته توجه داشته ، اول بهره برداري از اراضي باير ، دوم ايجاد اشتغال بخصوص در بخش كشاورزي سوم بهره برداري در اراضي يكپارچه.در اين راستا تعاونيهاي توليدي مشاع در ايران بعد از انقلاب اسلامي بوجود آمد اهداف و شيوه اجرايي آن به شرح زير مي باشد : مشاع : يك اصطلاح حقوقي در مقابل مغروز است به معناي مالكيت توام و تفكيك نشده به كار مي رود اين اصطلاح حقوقي از فقه شيعه وارد قانون مدني شده است. شركت تعاوني مشاع عبارت است از واحد بهره برداري كه حداقل بين5 نفر افرادي كه از طريق هيئتهاي 7 نفره زمين معادل عرف محل دريافت كرده اند تشكيل مي شود هيچ يك از اعضا حق واگذاري و تعويض زمين را ندارند . Iranian Amzing Collection

اسلاید 158: هدف از تشكيل تعاونيهاي مشاع1- جلوگيري از قطعه قطعه شدن اراضي مزروعي و اتلاف منابع آب و خاك كشور .2- سهولت در امكان خدمات رساني به مشاعها براي دولت و نهادهاي مربوط به آن .3- استفاده بهتر و اقتصادي از ابزار آلات كشاورزي .4- ساده تر شدن امر سرمايه گذاري براي توليد كشاورزي .Iranian Amzing Collection

اسلاید 159: سرمايه وامكانات تعاوني توليدي مشاعيك تعاوني كامل داراي امكانات زير است :زمين در يك يا دوقطعه ميزان آن متشكل از جمع زميني است كه براي تك تك افراد در نظرگرفته شده است براي هر فرد 4 تا 15 هكتار آبي .منبع تامين آب اگر مربوط به تنها يك مشاع آبي باشد بايستي هزينه هاي احداث وتعمير و نگهداري آن را تمام اعضاي تعاوني متحمل گردند . ماشين آلات وادوات كشاورزي (تراكتور ، كمباين و ساير ادوات كشاورزي )تمامي ابزار فوق در اختيار تعاوني مشاع است .Iranian Amzing Collection

اسلاید 160: نحوه كار ومديريت در تعاونيهاي توليدي مشاع كار : در تعاوني توليدي مشاع كار دو قسم است : 1- عمومي 2- فردي كارهاي عمومي : براي كليه اعضاي تعاوني به طور يكسان بدون هيچگونه تفاوت و تمايزي انجام ميگيرد فرضاً تراكتور زمين همه را شخم مي زند . كارهاي فردي : از كارهاي عمومي متمايز مي شود و شخص خود به انجام آن مي پردازديا در انجام آن از نيروي خانواده و...استفاده ميكند مثل آبياري .مديريت يا نحوه اداره تعاوني توليدي مشاع كه به شيوهاي كاملاً مردمي صورت ميگيرد و پس از تشكيل تعاوني بدون دخالت دولت و با انتخاب 3 نفر از اعضا به عنوان شوراي تعاوني كه داراي وظايف متعددي است عمده ترين آنها: هماهنگي و همفكري لازم با اعضاي تعاوني و هيئت واگذاري زمين،تهيه و نگهداري وسايل مربوط به تعاوني .نظارت بر امور مالي مشترك تعاوني : اتحاديه تعاونيهاي توليدي مشاع نيز واحدي هستند از مجموع تعاونيهاي يك منطقه كه با جمع آوري تعاونيهاي موجود در حوزه عمل خود با سرمايه گذاريهاي مشترك آنها سعي دارند كه نيازهاي آنها را از هر نوع وسايل مانند ماشين آلات و. . . برطرف كنند .Iranian Amzing Collection

اسلاید 161: شركتهاي تعاوني روستايي و عملكرد آنهاتعاون در جامعه روستايي ايران تاريخي ديرينه دارد كه آميخته با خلقيات مردم بوده است . نظام تعاون جديد در دهه هاي اخير مبتني بر فرهنگ جديد و معيار و الگوي مغرب زمين در روستاهاي ايران پديدار شده پس از اصلاحات ارضي نيز سريع گسترش يافته است . تعاونيها در فضاي روستايي كشور با مسائل و مشكلات اجرايي گوناگون روبرو مي باشند .Iranian Amzing Collection

اسلاید 162: انگيزه پيدايش شركتهاي تعاوني روستاييالف) پركردن خلايي كه با كوتاه شدن دست مالك در روستاها بوجود آمد . ب) كوتاه كردن دست سلف خران و پيشه وران در روستاهاIranian Amzing Collection

اسلاید 163: پركردن خلايي كه با كوتاه شدن دست مالك بوجود آمد حذف مالك دگرگوني در روستاهاي ايران پديد آورده بود بسياري از روستاييان آن سطح فكر وتوانايي را نداشتندكه در زندگي خود تحول ايجاد كنند كشاورزان ايراني تحت تاثير حكومتها ومالكان بزرگ طي ساليان دراز هيچ رشد فكري و روحي نداشته و اساساً مقلد و فرمانبردار زندگي كرده و باعث سلب قوه ابتكار كشاورز روستايي شده است . روستايي معمولاً محتاج به دريافت دستورو راهنمايي و دريافت كمكهاي مالي مالك بوده است .مالك شهري بوده با موسسات و سازمانهاي دولتي و مراجع اداري ارتباط داشته به پيچ و خم روابط اداري و حقوقي آشنا بوده است زارع وابستگي شديدي به مالك داشته در اين شرايط حذف مالك باعث خلايي در زندگي رعايا مي شده است .Iranian Amzing Collection

اسلاید 164: كوتاه كردن دست سلف خران و پيشه وران در روستاها يكي از بزرگترين مشكلات كشاورزان ايراني نداشتن قدرت مالي جهت تهيه و تدارك لوازم كشاورزي و عوامل توليد و نيز مايحتاج زندگي بوده است و به ناچار به رباخواران وپيشه وران روي آوردند .سلف خر در زمان احتياج شديد كشاورز به پول ، محصول را به نصف قيمت اصلي پيش خريد مي كرد كه اين مسائل باعث مي شد كشاورزان هميشه بدهكار باشند . براي مقابله با اين شرايط ، شركتهاي تعاوني توليد شد .Iranian Amzing Collection

اسلاید 165: تعريف شركتهاي تعاونيبه موجب ماده اول قانون شركتهاي تعاوني مصوب 1334 شركتي است كه براي مدت نامحدود به منظور رفع احتياجات مشترك اعضا و بهبود وضع مالي و اجتماعي آنها تشكيل مي شود سرمايه اين شركتها بصورت سهام است .Iranian Amzing Collection

اسلاید 166: اصول تعاون مورد عمل در تعاونيهاي روستايي ايراناولين مساله مبتلا به شركتهاي تعاوني قانونگذاري است . وجه تمايز شركتهاي تعاوني و مؤسسات غير تعاوني اصولي است كه با توجه به شرايط خاص جامعه و تطبيق اين اصول با شرايط مذكور مي بايد رعايت گردد . اصول اين شركتها اولين بار توسط ” پيشروان راچه يل“ تهيه گرديده است .Iranian Amzing Collection

اسلاید 167: نحوه تشكيل شركتهاي تعاونيوصول درخواست عده اي از زارعين يك قريه و سپس اقدام سرپرست حوزه براي تشكيل جلسات تعليمي جهت آماده و آگاه كردن افراد خواهان عضويت در شركت . براي اطلاع وحضور اعضا شركت در جلسه مجمع همگاني آگهي دعوت حداقل براي 8 روز بعد منتشر ميشود. مسن ترين عضو حاضر در جلسه به عنوان رييس سني جلسه را افتتاح مي نمايد و براي انتخاب رييس و منشي راي گيري بعمل مي آيد .پرونده ثبتي شركت كه حاوي مدارك ثبت شركت مي باشد را هيئت مديره طي نامه اي به سازمان تعاون روستايي شهرستان مي فرستد .Iranian Amzing Collection

اسلاید 168: اركان اداري شركتهاي تعاوني روستايي مجمع عمومي - هيئت مديره - مدير عامل و بازرسان مجمع عمومي : مجمع عمومي در راس اركان تصميم گيري قرار دارد .هيئت مديره : اداره شركتهاي تعاوني را بر عهده دارد .مدير عامل : توسط هيئت مديره با حدود اختيارات معين انتخاب مي شود.بازرسان : اختيار نظارت در اعمال هيئت مديره و حق هر گونه اظهار نظر در امور جاري و مالي شركت را دارد .Iranian Amzing Collection

اسلاید 169: اهداف و سير فعاليت شركتهاي تعاوني1- قبول پس انداز به نمايندگي بانك كشاورزي ايران .2- خريد وتهيه مواد مورد احتياج مصرف شخصي و خانوادگي يا حرفه اي اعضا .3- انجام عمليات جمع آوري ، نگهداري و فروش مازاد توليدات كشاورزي و غير زراعي اعضا .4- انجام خدمات به منظور بهبود امور حرفه اي يا زندگي اعضا .5- بهره برداري جمعي و مشترك از اراضي ملكي يا استيجاري .6- تامين اعتبارات و وامهاي مورد نياز اعضا .Iranian Amzing Collection

اسلاید 170: عملكرد شركتهاي تعاوني روستايي در اوضاع اقتصادي و اجتماعي روستاهافلسفه وجودي اين شركتها جانشيني نظام تعاوني به جاي نظام پيله وري بود .با توجه به بررسيهاي انجام شده بوسيله سازمان برنامه و بودجه ملاحظه مي گرددكه نه تنها در جهت اهداف اين شركتها پيشرفتي حاصل نشده حتي طرح با شكست بينابين مواجه بوده است .Iranian Amzing Collection

اسلاید 171: خلاصه فصل پنجماصلاحات ارضي مجموعه عملياتي است كه هدفش تغيير ساختار اراضي كشاورزي است سابقه اصلاحات ارضي در ايران به نهضت ميرزا كوچك خان ميرسد . اولين قدم در امر اصلاحات ارضي در سيستان وبه دنبال آن املاك سلطنتي برداشته شد. در سال 1341 اصلاحات ارضي در ايران در سه مرحله انجام شد. مهمترين ويژگي مراحل سه گانه اقدام خزنده در اجراي اين قانون به حساب مي آيد . عملاً اصلاحات در سال 1351 خاتمه يافته اعلام شد حدود 58% خانوارهاي روستايي در زمره خرده مالكين قرار گرفتند. اهم اهداف اصلاحات ارضي عبارت بودند از اهداف سياسي ، اقتصادي و اجتماعي كه از پيامد هاي آن قطعه قطعه شدن اراضي مي باشد كه براي رهايي از اين معضل شركتهاي سهامي زراعي تشكيل شد .Iranian Amzing Collection

اسلاید 172: فصل ششمجمعيت روستايي ايرانIranian Amzing Collection

اسلاید 173: مقدمهروستا يكي از سكونتگاههاي اوليه انسانهاست كه جايگاه مهمي در جغرافيا داشته است . زندگي ابتدايي و سيستمهاي اجتماعي ، اقتصادي ، فرهنگي و ارتباطي بسيار ساده باعث چهره متفاوت روستا و تمايز آن از شهر شده است .با اين حال تاثيرپذيري روستاييان از امكانات شهري در دهه هاي اخير موجب مهاجرت شديد به شهرها و تبديل برخي روستاها به شهر شده كه باعث ايجاد آشفتگي در سيماي جمعيتي كشور شده است .Iranian Amzing Collection

اسلاید 174: تحولات تاريخي جمعيت روستايي ايرانهنگام ورود آرياييان به ايران تنها جاي كشور كه داراي تمدن درخشان بود دامنه جنوب غربي زاگرس و خوزستان شمالي بود كه قلمرو عيلاميها بود. اكثريت مردم در آباديها پراكنده بودند و فقط معدودي شهر كوچك وجود داشت.در دوره مادها ، هخامنشيان، اشكانيان و ساسانيان شهرها ومراكز بزرگي بوجود آمد.”آرتوركريستين سن“ در كتاب ”ايران در زمان ساسانيان“ مي نويسد كه دوره ساساني پر رونق ترين زمان تمدن ايراني بود. تنها در اين زمان جمعيت شهري ايران فزوني شديدي گرفت واوج دوران شهر نشيني بود.در زمان اردشير بابكان طبق يك سرشماري تعداد شهرها به 554 و روستا به 6000 بالغ گرديد.ورود اعراب به ايران دو پيامد داشت اول اينكه چون اسلام ديني بود كه از شهر برخاسته بود توجه زيادي به شهرها شد دوم اينكه شهرها با وجود اين اهميت بين المللي خودرا از دست دادند چون قدرت درسرزمينهاي اعراب متمركز شده بود .Iranian Amzing Collection

اسلاید 175: در قرون دهم تا دوازدهم سير شهرنشيني شدت گرفت نقاط عظيمي چون ري و نيشابور بوجود آمدند .حمله مغولان و تركان به ايران در قرن سيزدهم تا پانزدهم ،اسفبارترين ضايعه ملي به شمار مي رود ولي درتوسعه روستاها نقش عمدهاي داشت .اوج مجدد شهر نشيني در دوره صفوي با حمله افاغنه وتركتازي نادر پايان يافت .با روي كار آمدن قاجارها ، كاهش قلمرو ايران و بروز جنگهاي خونين از جمعيت ايران به شدت كاسته شد .انقلاب مشروطيت باعث قيام ملي گرديد بدنبال آن قدرت خانها مجدداً توسعه يافت هر واحد روستايي بصورت يك سرزمين مجزا اداره مي شد باوجود مشكلات مالكي براي زارعين اما اوج رشدكشاورزي و شكوفايي روستاها در اين زمان بوده است .Iranian Amzing Collection

اسلاید 176: اطلاعات جمعيتي روستاهاي ايرانسرشماري عمومي به طور علمي در سال 1749 در سوئد انجام شد . در مشرق زمين از دير باز به دلايل متعدد از جمله اخذ ماليات و جمع آوري سپاه ، آمارگيريها حتي پيش از ميلاد مسيح صورت مي گرفته است.در ايران كهن در ربع دوم قرن سوم ميلادي در دوره ساساني (اردشير بابكان) طي يك سرشماري جمعيت كشور حدود 80 ميليون نفر برآورد گرديده است اما از حدود جمعيت روستايي اطلاعي در دست نيست. شايد براي اولين بار در ايران سال 1252 شمسي برآوردي از حدود جمعيت روستايي بوسيله صنيع الدوله به عمل مي آيد بر اين اساس جمعيت ايران 5/11 ميليون نفر بوده كه 5/43% آن در روستا زندگي مي كرده اند .ژنرال شيندلر در تاريخ 1263 جمعيت ايران را حدود 6/7 ميليون نفر كه حدود 50% ساكن روستا ، 25% عشاير و 25% شهرنشين ذكركرده است از اين تاريخ تا سال 1335 متاسفانه اطلاعات دقيق در دست نيست .Iranian Amzing Collection

اسلاید 177: ملاك تشخيص روستا از ديدگاه جمعيتي مركز آمار ايرانبر طبق قوانين كشوري نقاط بالاي جمعيت 5 هزار نفر شهر قلمداد مي شوند طي مصوبه جديد اين رقم به 10 هزار نفر افزايش يافته است در سال 1365 ، 84 شهر(9/16%) جمعيت كمتر از 5هزار نفر و 194 روستا جمعيت بيش از 5 هزار نفر داشته اند.ملاك اعطاي لقب شهر در ايران ملاحظات سياسي ، اداري يا اقتصادي در يك ناحيه است.طبق نشريات مركز آمار ، روستا ها نيز ملاكهايي در دسته بنديهاي آماري دارند.1- ده : به آن دسته از آباديها كه : الف) از مجموعه اماكن مسكوني و كارگاهها ، زمينهاي زراعي و باغها تشكيل شده باشند . ب) محدوده ثبتي يا عرفي مستقل داشته باشند چنانچه استثناً چند ده در يك محدوده ثبتي قرار گرفته باشند ولي هر يك، يك محدوده عرفي مستقل داشته باشند هر يك از آنها يك ده مستقل هستند .Iranian Amzing Collection

اسلاید 178: 2و3- مزرعه مستقل و مزرعه تابع : آباديهايي كه ده نبوده و خارج از محدوده ثبتي يا عرفي آباديهاي ديگر قرار گرفته و محل انجام فعاليتهاي كشاورزي باشند اگر از لحاظ نظامات اداري تابع دهي نبوده مزرعه مستقل ودر غير اينصورت مزرعه تابع به حساب مي آيند .4و5 – مكان مستقل و مكان تابع : آبا ديهايي كه ده نبوده و خارج از محدوده ثبتي يا عرفي آباديهاي ديگر قرار گرفته و عمل انجام فعاليتهاي غيركشاورزي باشند (معدن ،ايستگاه راه آهن و...) اگر از لحاظ نظامات اداري تابع دهي نباشند مكان مستقل در غير اين صورت مكان تابع به حساب مي آيند .6- خالي از سكنه : نقاطي كه در سر شماري قبلي داراي جمعيت بوده ولي در سرشماري كنوني خالي از سكنه مي باشند در اين بخش چون ملاك تشخيص شهر از روستا اطلاعات آماري سال 1365 سازمان آمار كشور مي باشد روستا نقاطي است كه داراي جمعيت كمتر از 5000 نفر باشد .Iranian Amzing Collection

اسلاید 179: تعداد و توزيع جمعيت روستاييIranian Amzing Collection

اسلاید 180: تعداد و تحول جمعيت روستايي بر اساس آمار جمعيت روستايي كشور طي دهه هاي گذشته نسبت به كل جمعيت از رشد كمتري برخوردار بوده در نتيجه روستانشيني سير نزولي داشته است طوري كه از3/2 جمعيت كشور درسال 1335به 5/2 در سال 1365 رسيده است .رشد جمعيت شهري ايران در سالهاي 45-55 ، 45- 35 و 65-55 به ترتيب 2/2، 5/4 و 1/2 نسبت به جمعيت روستايي افزايش داشته است رشد طبيعي كشور بين 7/2 تا 5/3 بوده كه اين مشخص كننده مهاجرپذير بودن شهرها مي باشد روند مهاجرتي در دهه 55-45 پس از اصلاحات ارضي شدت گرفت.البته تبديل روستاهاي پرجمعيت به شهر تاثير زيادي در كاهش رشد جمعيت روستاها داشته است.Iranian Amzing Collection

اسلاید 181: دهه 65-55 افزايش رشد جمعيت روستا مي باشد كه بخشي از آن مربوط به مهاجرت افاغنه به روستاهاي شرقي و قسمت زيادي نيز مربوط به شهركهاي بزرگي بوده كه در اطراف شهرها شكل گرفته وتوسعه يافته اند .هم چنين جنگ ايران و عراق به عنوان عامل منفي در تخليه روستاهاي غربي ايران بايد مورد توجه قرار گيرد.Iranian Amzing Collection

اسلاید 182: جدول 1 - جمعيت شهري و روستايي كشور در دهه هاي سرشماري جدول 2 - رشد جمعيت روستايي و شهري ايرانIranian Amzing Collection

اسلاید 183: تغيرا ت جمعيت شهري وروستايي طي 3 دوره سرشماري بر اساس سرشماري 1365 حدود 16/54% جمعيت شهر نشين و84/45% جمعيت ساكن روستا بوده اند در ايران طي صدها سال جمعيت روستايي بر جمعيت شهري فزوني داشته ولي روند تغييرات جمعيت شهري و روستايي در سي سال اخير بتدريج اين نظم را بر هم زده است طي سالهاي 58-59 جمعيت روستايي بر شهري فزوني گرفته است اين تغييرات در جدول شماره 3 نمايان است.براي بدست آوردن جمعيت در آينده از فرمول آينده نگري به شرح زير استفاده مي شود : Pt= سال پيش بيني شده P0=سال پايه(مبدا سر شماري) r= رشد جمعيت به درصد t= دوره يا سالهاي پيش بيني شده از سال مبدا Pt=P0(1+ r ) ^ t Iranian Amzing Collection

اسلاید 184: جمعيت شهري وروستايي در سال 59 برابر شده است ولي در سال 60 جمعيت شهري بر روستايي فزوني گرفته است علت عمده اين فزوني 2 عامل عمده مي باشد : 1- تبديل تعداد زيادي از روستاها به شهرها 2- مهاجرت روستاييان به شهرهاIranian Amzing Collection

اسلاید 185: جدول 3 - جمعيت مناطق شهري و روستايي طي دوره هاي سرشماريIranian Amzing Collection

اسلاید 186: توزيع جمعيت در روستاهاي ايرانتوزيع جمعيت در روستاهاي ايران به هيچ وجه يكسان نيست عوامل متعدد جغرافيايي چون توپوگرافي، اقليم نوع خاك ، ميزان آب ، نوع معيشت ، فرهنگي . . . در پراكندگي آن موثر است .روستا هاي غرب ايران پر جمعيت تراز روستاهاي شرقي مي باشند . هم چنين هر چه از شمال به جنوب حركت كنيم از تعداد جمعيت روستاها كاسته مي شود و هر چه از مناطق معتدل و مرطوب به مناطق گرم و خشك و بياباني برويم فاصله آباديها بيشتر و ميزان جمعيت آنها كاهش مي يابد.ميانگين جمعيت روستا هاي ايران در سال 35 بيش از 260 نفر بوده بدليل عواقب اصلاحات ارضي در سال 45 به 230 نفر كاهش يافته است در سال 1370 به حدود 390 نفر بالغ گرديده است .Iranian Amzing Collection

اسلاید 187: سير تحولات اندازه جمعيتي روستاها ، گرايش روستاهاي كوچك به سوي تبديل شدن به روستاهاي پر جمعيت و شهرك ها را در بر داشته است بتدريج توازن به نفع روستاهاي بزرگ گرايش مي يابد بويژه اينكه اين امر در راستاي برنامه هاي دولت بوده وامكان اعطاي تسهيلات رفاهي به روستاها را افزايش مي بخشد .طي هر دهه تعداد زيادي روستاها در كشور متروك شده در عوض تعدادي مناطق روستايي و شهرك هاي جديد بوجود آمده است ، وقوع جنگ موجب تخليه تعداد زيادي روستا گرديده است .Iranian Amzing Collection

اسلاید 188: نمودار 1 - تغييرات جمعيت شهري و روستايي طي دوره هاي سرشماريIranian Amzing Collection

اسلاید 189: نمودار2 - طبقات مختلف روستايي ايرانIranian Amzing Collection

اسلاید 190: توزيع جمعيت روستا بر اساس طبقه بندي جمعيت آنهاIranian Amzing Collection

اسلاید 191: توزيع جمعيت شهري و روستايي در استانهاي كشوردر ميان استانهاي كشور ، بيشترين جمعيت شهري به استان تهران و كمترين جمعيت شهري به استان كهكيلويه و بويراحمد تعلق دارد بعد از تهران بيشترين جمعيتهاي شهري به ترتيب در استانهاي خراسان ، اصفهان ، آذربايجان شرقي و فارس قرار دارند شهر تهران مهمترين نقش جمعيتي در بين شهرهاي كشور دارد .استان تهران از حداكثر جمعيت بر خوردار نيست چون جمعيت زياد تهران بدليل شهر تهران مي باشد.بيشترين جمعيت روستايي در استان خراسان وكمترين جمعيت روستايي در استان ايلام قرار دارند.Iranian Amzing Collection

اسلاید 192: استانهاي خراسان ،آذربايجان شرقي ، مازندران و تهران مقامهاي اول تا چهارم را در جمعيت روستايي دارند واستانهاي چهار محال بختياري ، كهكيلويه و بويرآحمد ، بوشهر و ايلام در مقامهاي 21 الي 24 قرار دارند.جمعيت غير ساكن كشور عموماً در استانهاي جنوبي به ترتيب ، فارس ، كرمان، سيستان و بلوچستان وخوزستان قرار دارند .Iranian Amzing Collection

اسلاید 193: نسبت شهر نشيني و روستا نشيني در ايران بر حسب استانهاي كشوراز كل جمعيت ايران 5/99% جمعيت ساكن و 5/0% جمعيت غير ساكن مي باشند بيشترين ميزان شهرنشيني 4/86% متعلق به استان تهران وكمترين ميزان روستانشيني متعلق به استان تهران است. استان كهكيلويه وبوير احمد بيشترين ميزان روستانشيني 5/71% وكمترين ميزان شهر نشيني را دارد . هفت استان كشور اكثريت جمعيت خود را در مناطق شهري و هفده استان اكثريت جمعيت خود را در مناطق روستايي جاي داده اند .بيشترين درصد جمعيت غير ساكن در استانهاي ايلام، سيستان وبلوچستان، كرمان وفارس قرار دارند .Iranian Amzing Collection

اسلاید 194: Iranian Amzing Collection

اسلاید 195: تركيب جمعيت روستاييساختمان جمعيت روستايي از مباحث مهم جغرافيايي روستايي است . براي بررسي دقيق تركيب جمعيت روستايي آن را در دو بخش مطالعه مي كنيم : 1- تركيب جنسي 2 – تركيب سنيIranian Amzing Collection

اسلاید 196: تركيب جنسيدر ايران بر خلاف ممالك اروپايي و كشورهاي سوسياليستي ، مرد و زن از لحاظ اقتصادي ارزش يكساني ندارند اين امر بدليل ارج نهادن به مقام زن در جامعه اسلامي جهت تربيت فرزندان صالح و ايجاد محيط مناسب كانون خانوادگي است .آنچه از نظر جمعيت شناسي اهميت دارد مطالعه نسبتهاي جنسي بين زن و مرد در ايران و تعيين آن در شهر و روستا براي پي بردن به ميزان فعاليت اقتصادي است .Iranian Amzing Collection

اسلاید 197: جدول 4- تركيب جنسي متولدين ثبت شده(نسبت پسرها در هر صد دختر) نمودار4 - نسبت جنسي و تغييرات آن در ايرانIranian Amzing Collection

اسلاید 198: جدول 5 - درصد مردان و نسبت جنسي (مرد به هر زن) در ايرانIranian Amzing Collection

اسلاید 199: جدول 6 - نسبت جنسي گروههاي سني در شهر و روستا(مرد به هر صد زن)Iranian Amzing Collection

اسلاید 200: تركيب سني ساختمان سني از جهت تجزيه وتحليل اقتصادي ، آينده نگري جمعيت و استفاده در برنامه ريزيهاي دراز مدت اهميت دارد . به طور كلي براي دريافت چگونگي جمعيت روستايي مي توان جمعيت را در سه گروه 14-0 ساله و 59-15 ساله و 60 به بالا مطالعه كرد .روستاها كودكان وسالخوردگان بيشتري نسبت به شهرها دارند و ميانسالان كمتر.درصد زياد كودكان در روستاها بدليل تعداد زياد مواليد روستايي است . درصد زياد جوانان شهري بدليل مهاجرت شديد جوانان از روستا به شهرهاست. در بزرگسالان تفاوت چنداني بين روستا وشهر ديده نمي شود .مهاجرت عامل اصلي شكل دهنده شاخصهاي سني در مناطق روستايي است كه پيامدهاي آن از لحاظ فرهنگي ، اقتصادي و اجتماعي حائز اهميت است تمركز نيروي جوان و فعال در شهرها و باقي ماندن كودكان ،سالخوردگان و زنان غير فعال در روستاها مي تواند باعث ركود اقتصاد روستا شود .Iranian Amzing Collection

اسلاید 201: نمودار 5 - دياگرام سه گوش شهر و روستا 13550 20 40 60 80 100100 80 60 40 20 0100 80 60 40 20 0روستاييشهريIranian Amzing Collection

اسلاید 202: حركات جمعيت روستايي ميزانهاي حياتي مهاجرتIranian Amzing Collection

اسلاید 203: ميزانهاي حياتيالف) ولادتب) مرگ وميرج) باروريIranian Amzing Collection

اسلاید 204: ميزانهاي حياتيرشد جمعيت به طور طبيعي نتيجه حركات زايشي جمعيت مي باشد . خصوصيات جمعيتي ايران همانند ساير مسايل متأثر از سيماي جهان سومي و توسعه نيافتگي آن مي باشد .Iranian Amzing Collection

اسلاید 205: ولادتميزان ولادت در ايران در فاصله سالهاي 45 - 35 حدود 44 در هزار برآورد شده است در سال 52 به 9/42 كاهش پيدا نمود ، سال 65 مجدداً به 44 در هزار رسيد ، ميزان زاد وولد در شهر و روستا با هم كاملاً متفاوت بوده زيرا روستاها از باروري بالاتري برخوردار هستند .Iranian Amzing Collection

اسلاید 206: مرگ وميرميزان متوفيات سالانه در ايران در سال 35، 1/20 در هزار بود اين رقم بدليل بهبود بهداشت و افزايش طول عمر وساير عوامل اقتصادي و اجتماعي در دهه هاي بعد كاهش يافت البته آمار ثبت واقعه فوت در ايران شايد از دقت مناسبي برخوردار نباشد ميزان مرگ ومير در نواحي روستايي بين 5/1 تا 2 برابر جوامع شهري است كه به خاطر فقر بهداشت وعدم تغذيه مناسب و مرگ بالاي كودكان در روستاها است .مرگ ومير كودكان در روستاها به خاطر شرايط نابهنجار اقتصادي و اجتماعي ، سوء تغذيه ، بيماريهاي واگيردار عدم رعايت بهداشت و. . . در سطح بالايي است و در ميان دختران بيش از پسران است .بنابراين تفاوت فاحش شهر وروستا در اين فاكتور بيش از هر عاملي نمايان است .Iranian Amzing Collection

اسلاید 207: باروريميزان باروري زنان در ايران طبق برآورد هاي مختلف بين 178 تا 190 در هزار گزارش شده است كه نرخ باروري كلي 6 تا 3/6 فرزند براي هر زن ايراني را ارايه مي دهد در حاليكه اين رقم در ممالك اروپايي تنها 2 فرزند براي هر زن است جالب اينجاست كه در شهرها باروري به 4 فرزند و در روستاها تا 8 فرزند مي رسد.مناطق روستايي از باروري و رشد طبيعي بالاتري نسبت به شهرها برخورداررند با اين حال آمارگيريها حاكي از افزايش سريع جمعيت شهري و كم رشدي فاحش روستاها مي باشد كه عامل اين روند چيزي نبود جز مهاجرت .Iranian Amzing Collection

اسلاید 208: جدول 8 - شاخص هاي حياتي جمعيت ايران ، اوايل دهه 50Iranian Amzing Collection

اسلاید 209: مهاجرتهنگامي كه شخص يا گروهي از موطن اصلي خود به طور موقت يا دايم به منطقه ديگري سفر كند با پديده مهاجرت روبرو مي گردد.تقسيم بندي مهاجرت از نظر انگيزه : 1- اعتقادي : مانند حج 2- سياسي : مانند تبعيد و پناهندگي 3- اقتصادي : مانند يافتن كار 4- استعماري : براي تسلط بر نواحي ديگر 5- تحميلي : مانند مهاجرتهاي ناشي از جنگ، سيل ، زلزله و...از لحاظ مكاني مهاجرت داخلي ( درون مرزهاي سياسي كشور)ويا خارجي به مقصد خارج از كشور مي باشد.موضوع مورد بحث در اينجا مهاجرت داخلي مي باشد.Iranian Amzing Collection

اسلاید 210: الف) از روستا به شهر : بيشتر توسط جوانان جهت يافتن كار يا توسط خانوارهاي مرفه روستايي براي اسكان دايم در شهر انجام مي شود .ب) از روستا به روستا: در نقاطي كه روستا هاي بزرگ ،جمعيت اضافي آباديهاي اطراف را جذب مي كند .ج) از شهر به شهر : توسط جوانان شهر هاي كوچك براي كاريابي تا تحصيل به مقصد شهرهاي بزرگ يا توسط خانوارهاي شهري به خاطر تغييرات شغلي صورت مي پذيرد .د) از شهر به روستا : در سنين بالاي از كار افتادگي . مهاجرت ماموريتي كارگزاران دولت به روستاها مانند اعزام معلمين و . . . شامل تبعيد مجرمين سياسي و جنايي به روستاها نيز مي شود . انواع مهاجرتIranian Amzing Collection

اسلاید 211: آنچه در بحث مهاجرت روستايي مساله ساز است مهاجرت از روستا به شهر و ركود جمعيتي روستاها است اين نوع تغيير مكان دو نوع است : - قطعي : به قصد سكونت دايمي در شهر - فصلي : جهت انجام كار در شهروپس انداز پول براي تامين خانواده در روستا در مواقع خاصي از سال Iranian Amzing Collection

اسلاید 212: جدول 9 - درصد متولدين كشور در زادگاه خود يا خارج از آنIranian Amzing Collection

اسلاید 213: مهاجرت در دوره هاي مختلف تاريخي ايرانالف) قبل از اصلاحات ارضيب) پس از اصلاحات ارضي تا اواخر دهه 40ج) اوايل دهه 50 تا انقلاب اسلاميد) پس از انقلاب اسلامي تا آتش بس جنگ تحميليه) پس از خاتمه جنگIranian Amzing Collection

اسلاید 214: قبل از اصلاحات ارضي مهاجرت به كندي انجام مي شد ، اين نوع مهاجرت در جوامع فئودالي و يا جوامع داراي اقتصاد كشاورزي سنتي به چشم مي خورد نظام فيوداليته مانع مهاجرت روستاييان مي شد .Iranian Amzing Collection

اسلاید 215: پس از اصلاحات ارضي تا اواخر دهه 40با انجام اصلاحات دگرگونيهاي شديدي در نظام سنتي روستاييان روي داد ، اربابان و مالكين بزرگ در شهرها سرمايه گذاري نمودند روستاييان خرده مالك كه امكان بهره گيري كامل از زمين خود را نداشته با ترك كشاورزي همراه با خوش نشينان بي زمين به شهرها هجوم بردند جايي كه با استقرار و توسعه صنايع و ترويج خدمات كاذب آماده براي جذب كارگران بود .Iranian Amzing Collection

اسلاید 216: اوايل دهه 50 تا انقلاب اسلامي اين دوره انگيزه مهاجرت بدليل شكوفايي اقتصاد شهري و ركود كشاورزي بود . مهاجرت از نوع روستا به شهر مي باشد .Iranian Amzing Collection

اسلاید 217: پس از انقلاب اسلامي تا آتش بس جنگ تحميلي با دوروند مهاجرتي روبرو هستيم يكي مهاجرت شديد روستاييان به شهر بويژه در سالهاي 62-58 به دليل اقدامات دولت در اعطاي زمين و مسكن و . . . .بزرگترين محور مهاجرتي كشور در اين زمان شهركهاي اقماري كرج و ري بود دومين نوع مهاجرت كوچ ساكنين نواحي مرزي غرب بدليل جنگ تحميلي از 1359 بود به مقصد شهرهاي بزرگ. در اين روند بيش از دو ميليون نفر آواره به نواحي ديگر روي آوردند.از طرف ديگر وقوع نزاع در افغانستان همزمان با پيروزي انقلاب باعث مهاجرت بيش از دو ميليون افغاني كه اكثر شامل مردان جوان بودند گرديد كه محور اصلي مهاجرت آنان خراسان و بلوچستان بود .Iranian Amzing Collection

اسلاید 218: پس از خاتمه جنگبا پايان يافتن جنگ هشت ساله بين ايران و عراق يك دوره آرامش نسبي در كشور برقرار شده است .Iranian Amzing Collection

اسلاید 219: ويژگيهاي كلي مهاجرتهاي روستايي درايرانمهاجرت روستايي ناشي از علل اقتصادي و بيكاري بوده است .مهاجرين فصلي و موقت به مراتب بيش از مهاجرين دايمي هستند كوتاه بودن فصل كشت و كار در ايران ، مشوق اصلي اين امر است .مهاجرت دايمي به صورت خانوادگي صورت مي پذيرد .اكثريت مهاجرين روستايي را افراد جوان و تحصيل كرده روستايي تشكيل مي دهند .Iranian Amzing Collection

اسلاید 220: عوامل مهاجرتالف) عوامل طبيعي : سيل ، قحطي ، زلزله ب) عوامل اجتماعي : غير قابل تحمل بودن نظام سنتي اجتماعي روستا بويژه براي جوانان ج) عوامل جمعيتي : رشد سريع جمعيت روستايي غير متناسب با شرايط اشتغال و امكانات زراعي د) عوامل فرهنگي : ارتباط خويشاوندي ساكنين شهر و روستا و جاذبه هاي فرهنگي و فكري در شهر ه) عوامل ارتباطي : جاذبه رسانه هاي گروهي ، سيستم حمل ونقل و مراكز فرهنگي شهري و) عوامل سياسي : برنامه هاي دولتي ، جنگ و . . . Iranian Amzing Collection

اسلاید 221: اثرات نامطلوب مهاجرتهاي روستاييبه هم ريختگي نظام اجتماعي شهرها كمبود مسكن وشكل گيري حاشيه نشيني و زاغه نشيني و رشد جرايم ناشي از آنكمبود كار در شهرها وايجاد مشاغل كاذب خدماتيغربت در فضاي شهري و سهولت جذب به سوي ناهنجاريهاي اجتماعينارسايي در ادامه خدمات شهري و رفاهي مانند آب ، برق ، تلفن و . . . .ركود توليدات كشاورزي در روستاها وكمبود نيروي كار در اين بخشاثرات ديگري نيز بر جاي مي ماند اما مطلوب اصلي همان جذب نيروهاي جوان به شهرها بوده است 5/2 مهاجرين در سن 15 تا 34 سال قرار داشته اند كمترين تعداد مهاجرين مربوط به كودكان مي باشد كه نشانگر پايين تر بودن نسبت مهاجرتهاي خانوادگي است بيشترين ميزان مهاجرت در ايران مربوط به سال 1355 بوده است .Iranian Amzing Collection

اسلاید 222: جدول 10 - مهاجرت در گروه هاي سني در ايرانIranian Amzing Collection

اسلاید 223: خلاصه فصل ششماولين برآوردي كه از جمعيت ايران به عمل آمده در سال 1252 شمسي بود كه جمعيت ايران معادل 5/11 ميليون نفر برآورد گرديده است كه 5/43% آن در روستاها ساكن بوده اند برآورد ديگر جمعيت ايران در سال 1262 جمعيت روستايي را 50% عنوان كرده است.در طول تاريخ ايران پيوسته جمعيت روستايي بر شهري فزوني داشته تا اينكه بدليل توسعه شهرنشيني كه در اثر مسايل اقتصادي و اجتماعي بوده در سال 1359 جمعيت شهري و روستايي معادل مي شود و از سال 60 جمعيت شهري بر روستايي فزوني مي يابد. از دلايل عمده افزايش جمعيت شهري ، مهاجرت روستاييان به شهرها و تبديل مناطق روستايي به شهر است.جواني جمعيت در ايران بخصوص در مناطق روستايي از نكات عمده بحث جمعيت روستايي است زيرا كه درجه و ميزان مواليد در روستاها بالاتر از شهرها مي باشد ولي در سنين 59-15 يعني گروه بزرگسالان شهري بيش از روستايي است .Iranian Amzing Collection

اسلاید 224: فصل هفتمفعاليتهاي اقتصادي روستاهاي ايرانIranian Amzing Collection

اسلاید 225: مقدمهاقتصاد روستايي يكي از شاخه هاي عمده جغرافيايي اقتصادي محسوب مي گردد . جغرافياي اقتصادي به مباني در علم جغرافيا و اقتصاد متكي است در نتيجه توليد ، توزيع و مصرف را در محيط جغرافيايي توجيه مي نمايد .اقتصاد روستايي از يك سو به روستا تكيه داشته ، از سويي ديگر مسايل اقتصادي حادث بر محيط روستا را شامل مي گردد .Iranian Amzing Collection

اسلاید 226: تعريف اقتصاد روستايييك سلسله فعاليتهاي اقتصادي است كه در محيط ده انجام مي شود. چون اغلب روستاها از دير باز محل توليد محصولات كشاورزي بوده اند درصد بالايي از معيشت روستاييان در رابطه با بهره كشي از زمين است بدليل وجوه اشتراك اقتصاد روستايي و اقتصاد كشاورزي گاهي اين دو واژه به جاي هم به كار برده مي شود در حالي كه دو مفهوم متمايز هستند. اقتصاد كشاورزي صرفاً شامل كليه فعاليتهاي اقتصادي وابسته به بخش كشاورزي در سطح ملي است . اقتصاد روستايي كليه فعاليتهايي كه در محيط روستا اعم از كشاورزي يا غير كشاورزي جهت تامين معاش روستاييان صورت مي گيرد .اصطلاح خانوار روستايي به كليه ساكنان ده اطلاق مي شود نه خانوارهايي كه فعاليت كشاورزي دارند . Iranian Amzing Collection

اسلاید 227: شالوده های اقتصاد روستایی اقتصاد روستايي جنبه هاي مادي ساکنان روستا را دربرميگيرد شامل کليه فعاليتهاي اقتصادي است که نيازهاي مادي روستاييان را بر طرف مي کند . فعاليتهاي اقتصادي در کليه روستاها يکسان نمي باشد واغلب از روستايي به روستاي ديگرتفاوت دارد. به طورکلي فعاليتهاي اقتصادي روستاها در سه محوراصلي کشاورزي ، صنعت و خدمات دارد.1-کشاورزي1-1- زراعت2-1-باغداري 3-1-بهره برداري ازجنگل و علفزار4-1- دامداري5-1-صيد و شکار2- صنايع1-2- صنايع روستايي2-2- صنايع دستي 3-2- خدماتIranian Amzing Collection

اسلاید 228: زراعتزراعت بخش مهمي از فعاليتهاي اقتصادي کشاورزي را به خود اختصاص مي دهد .کليه فعاليتهايي است که به منظوربهره برداري از کاشت گياهان يکساله انجام مي شود.درايران اصطلاح زراعت مترادف با غله کاري است .کشت غلات در ايران عموماً به زمين ،آب وشيوه آبياري ، نيروي انساني ،نيروي حيواني يا ماشين ،بذر واحتمالاً علم زراعت نياز دارد که اين عوامل در سه مرحله کاشت ،داشت و برداشت دخالت نموده تا محصول مورد نظر توليد شود .Iranian Amzing Collection

اسلاید 229: زمين زمين فضاي ازسطح روستاست که پوشش نسبتاً نازکي به نام خاک که دربين دوقشرسنگ کره واتمسفرقرار دارد آن را پوشانده است که اين قشراغلب توان حاصلخيزي دارد.شايد ازشرايط عمده پيدايش تمدن مادي روي کره زمين خاک بوده است .بنا به اظهار برخي صاحب نظران حدود 9000سال پيش درکوههاي زاگرس وخوزستان وقسمتي ازعراق امروزي بين رودخانه دجله وفرات وکارون کشاورزي صورت گرفته، درواقع اولين انقلاب کشاورزي از ايران آغازشده است.آخرين تعريف خاک توسط اداره خاکشناسي آمريکا درسال 1960ارايه شده «خاک مجموعه اي از ذرات و اجسام طبيعي است که پوسته خارجي زمين راپوشانده که گياهاني يا درآن وجود دارند يا قادرند درآن برويند.» زمينهاي روستايي درايران درگذشته محدود به قلمروثبتي يا محدوده سياسي بوده است بعد ازاصلاحات ارضي وملي شدن اراضي تقريباً ارزش اين حدودها ازبين رفت.Iranian Amzing Collection

اسلاید 230: اشكال اراضي روستايي از نظر كاربري زمين- اراضي ساخته شده- اراضي زير كشت محصولات يكساله- اراضي زير كشت محصولات دايمي - مراتع- اراضي غير قابل بهره برداريIranian Amzing Collection

اسلاید 231: اراضي ساخته شدهآن گروه از زمينهايي هستند كه در آنها انسان بنايي ايجاد كرده و احتمالاً دخل تصرفي كرده است كه موجب تغيير شكل در ماهيت اراضي گرديده . مهمترين اشكال آن عبارتند از مساكن روستايي ، اماكن عمومي و ميادين راههاي ارتباطي و حريم آنها ، انهار و مسير قنوات و غيره .Iranian Amzing Collection

اسلاید 232: اراضي زيرکشت محصولات يکساله کليه زمينهايي که چه به صورت آيش چه زير کشت بودن در تصرف زراعت باشد . آيش قطعه زميني است که براي کسب توان و افزايش قدرت حاصلخيزي خاک بدون کشت رها شده در صورت نياز به زير کشت مي رود . در بسياري مناطق روستايي اراضي به سه قسمت تقسيم مي شود يک قسمت زير کشت ، يک قسمت آماده کشت که دربهار به منظور استفاده در پاييز شخم مي شود ، قسمت سوم آيش که اين نوع آيشکاري را دو سال به خواب مي نامند يعني هر قطعه زمين دو سال استراحت مي نمايد .Iranian Amzing Collection

اسلاید 233: اراضي زير كشت محصولات دايمياين نوع محصولات را پايا مي نامند قلمرو گياهان چند ساله را شامل مي شود در روستاهاي ايران تحت عنوان باغات ميوه ، نخلستانها و بيشه زارها و . . . مي باشد سطح زير كشت محصولات دايمي در تمام استانهاي كشور 63700 هكتار است .Iranian Amzing Collection

اسلاید 234: مراتعمناطقي از فضاي روستاهاست به عللي امكان كشاورزي در آنها وجود ندارد يا مقرون به صرفه نيست از پوشش گياهي مناسبي براي چراي دامهاي روستا برخوردار است .سطح مراتع كشور حدود 90 ميليون هكتار برآورد مي گردد كه 14 ميليون هكتار آن مرتع خوب و متوسط و بقيه فقير مي باشند .Iranian Amzing Collection

اسلاید 235: اراضي غيرقابل بهره برداريفضايي از قلمرو روستا كه به علل مختلف قابليت بهره برداري ندارد مثل كويرها ، تپه هاي ماسه اي ، بيابانها ، باتلاقها و زمينهاي گسسته و . . . .Iranian Amzing Collection

اسلاید 236: اگر بر اساس اطلاعات ،نقشه اي بزرگ مقياس که نشانگر مشخصات اراضي وموقعيت آنها درمحيط روستاست تهيه مي نماييم در اينصورت نقشه Land use تعيين شده است .اصطلاح لنديوز گاهي به معناي بسيار وسيع به کار مي رود که ازآن معناي طرح ريزي کالبدي مستفاد مي گردد . نقشه هاي لنديوز اغلب به همراه نقشه هاي ارزيابي خاک و نقشه هاي خاکشناسي گاهي به همراه نقشه هاي ثبت املاکي ارايه مي گردند .اين چهار گروه نقشه است که در روستاها مي توانند مبناي مطالعه و بررسي به منظور توسعه روستا قرار مي گيرند .در ايران متاسفانه تهيه اين نقشه ها متداول نشده .وسعت اراضي روستاهاي کشور متاسفانه مشخص نيست .Iranian Amzing Collection

اسلاید 237: تقسيمات اراضي كشور بر حسب نوع خاك واحد : ميليون هكتارIranian Amzing Collection

اسلاید 238: آبيارياضافه نمودن آب به اراضي زير كشت به منظور ايجاد رطوبت لازم در منطقه ريشه گياهي براي رشد گياه تحت عنوان آبياري تعريف مي شود . اين آب ممكن است از منابع مختلف از قبيل باران ، آبهاي موجود در جوبه غير از باران و آبهاي زيرزميني و يا آبياري باشد .Iranian Amzing Collection

اسلاید 239: توزيع سطح زير كشت محصولات ساليانه به تفكيك آبي و ديم در سال 1361 به هزار هكتارIranian Amzing Collection

اسلاید 240: باران اگرباران بتواند نيازآبي گياه راتأمين نمايد مطلقاً نيازي به آبياري نيست . دربسياري ازمناطق که ميزان باران جهت رشد گياه کافي نمي باشد اگر بارانهاي اندک با تناوب مناسب در دوره رشد گياه ريزش نمايد نياز به آبياري را کاهش، درافزايش محصول موثرمي باشد .فصل ريزش باران ،مقدارباران ساليانه وتغييرپذيري ساليانه باران در منطقه مورد مطالعه عوامل بسيارمهمي هستند که مي توان توسط آنها نيازآبي محصولات کشاورزي درمنطقه را مشخص نمود . کشاورزي موفق بدون آبياري حداقل به 240ميليمترباران ساليانه نيازمند است البته تغييرپذيري ساليانه باران از %37 کمترباشد .کشاورزي ديم بخصوص غلات به باران 200 تا 300 ميليمتردرسال نياز دارد.Iranian Amzing Collection

اسلاید 241: آبهاي جوي به غير از باران شرايط اتمسفري که معمولاً عامل بوجود آمدن اين منابع آبي مي گردند عبارتند ازشبنم قابل ملاحظه ،مد ورطوبت زياد است که باعث نياز کمتر گياه به آب مي شود چون دراين شرايط فشار تعرق برگياه کاهش مي يابد. اقليم زراعي يکي ازمهمترين موارد دربحث آبياري وجغرافياي کشاورزي است .يکي از نکات مهمي که ازشاخصهاي پراکندگي استنباط مي گردد تغييرپذيري باران از سالي به سال ديگرمي باشد . درمناطق خشک تغيير باران ازسالي به سال ديگربيشترازمناطق مرطوب ويا باران زياد مي باشد که باعث بروزمشکل درامربرنامه ريزي مي شود. Iranian Amzing Collection

اسلاید 242: آبهاي زيرزمينيحركت عمودي آبهاي زيرزميني دراثرعمل لوله هاي مويين ازسفره هاي زيرزميني به منطقه ريشه گياه در مناطثي كه سفره زيرزميني نزديك است مي توان يكي از منابع آب براي رشد گياه باشد .Iranian Amzing Collection

اسلاید 243: شيوه متداول آبياري درايرانروشهاي علمي آبياري با توجه به توپوگرافي منطقه ، ويژگيهاي خاک ، تکنيک ، نوع محصول ، ميزان آب موجود ويا تهيه شده وسنت و رسوم از ناحيه اي به ناحيه ديگرفرق مي کند. به طورکلي سه روش آبياري ، سطحي زيرزميني و باراني روشهاي اساسي آبياري هستند .در مناطق خشک ايران عموماً آبياري سطحي متداول است که به علت تداوم اين روش در فلات ايران به مدت طولاني يک روش سنتي تلقي مي شود.Iranian Amzing Collection

اسلاید 244: مهمترين روشهاي آبياري سطحي آبياري كرتي آبياري نشتي آبياري حوضچه ايIranian Amzing Collection

اسلاید 245: آبياري کرتي درسطح وسيعي مورد استفاده قرارميگيرد دراين روش زمين بامرزهاي موازي شبکه مانند تقسيم مي شود وقطعه زمين محصوربين چهارمرزرا کرت مي گويند.عرض کرتها 2تا 3 متروطول آنها از5 تا 20 مترتجاوز نمي نمايد طول مرزها مي بايست مسطح ونسبتاً کم شيب باشد. شيب کرتها از 2-4 درهزارتجاوزنمي نمايد. ارتفاع مرزها نيزحدود 30- 20 سانتيمتر مي باشد.مقدارآبي که داخل يک کرت مي رود بانوع خاک ، اندازه کرت و نوع طبيعت محصول در رابطه است.Iranian Amzing Collection

اسلاید 246: آبياري حوضچه اياين روش جهت آبياري درختان ميوه (انار)وانجيروبرخي محصولات بهاره استفاده ميشود دراين روش مزرعه با مرزهاي نسبتاً محکم محصور مي شود تقريباً به صورت حوضچه درمي آيند مساحت حوضچه دررابطه با ميزان و شدت آب موجود تعيين مي شود شکل حوضچه مربع يا مربع مستطيل است . نفوذ پذيري خاک وميزان شدت جريان آب درانتخاب اندازه حوضچه ها موثراست طول وعرض حوضچه از 5*10 تجاوز نمي کند . اين سيستم آبياري درصورت وجود آب زمين مي تواند براي آبياري مفيد باشد .Iranian Amzing Collection

اسلاید 247: آبياري نشتي يا شياري معمولاً براي گياهاني که حساسند وآب نبايد ساقه آنها را بپوشاند استفاده مي شود . رطوبت ازداخل شيار وارد منطقه ريشه گياه مي گردد . در اين سيستم آب معمولاً 2/1 تا 3/1 ازسطح خاک را مي پوشاند 3/1 تا 4/3 بقيه خشک باقي مي ماند بدين جهت اين روش را کوژوپشته نيزمي نامند . در اين سيستم آبياري آب درامتداد شيب درشيارهاي u و يا V مانند به آرامي جريان مي يابد که اين شيار را بانه مي گويند.عمق شيارها به نوع محصول بستگي دارد براي خيار، وخربزه و هندوانه 50-30 سانتيمتر براي مو80-100 سانتيمتر است .چند شيارمجاور به يک جوي متصل مي باشند جوي هم به نهر اصلي آب اتصال مي يابد اين مجموعه را يک تخته مي نامند .روش ديگر آبياري نشستي سيستم غلام گردشي است . دراين روش انتهاي هرشيار به ابتداي شيار مجاور متصل مي گردد و به صورت مارپيچ مي باشد اين سيستم در اراضي نسبتاً مسطح يا اينکه زمين را بدين منظور کاملاً تسطيح نمايند مورد استفاده قرارمي گيرد.Iranian Amzing Collection

اسلاید 248: بارندگي موثرمقدار آبي كه براي تامين نياز آبي محصولات كشاورزي لازمست عبارتست از بارندگي موثر در زميني كه آبياري مي شود و مقدار آبي كه بوسيله آبياري اضافه مي گردد .Iranian Amzing Collection

اسلاید 249: اتلاف آب کشاورزي آب به اشکال مختلف در روستاهاي کشورتلف مي شود اشکالي که آب در روستاها مصرف يا احياناً هدر مي رود به شرح زير است : 1- مصرف شهري (خانگي) 2-مصرف دامداري 3-نفوذ نهرها و جويهاي آبرساني و استخرها 4-تبخير در مسير انتقال آب از منبع به مزرعه يا استخرهاي محل ذخيره آب 5- هدر رفتن آب به طور تصادفي آب در روستاها به منظور مصارف شهري (خانگي وروستايي)و آبياري تهيه مي گرديده است بهترين دليل آن احداث مساکن روستايي در اطراف مظهر قنوات يا در مسير آنها مي باشد مصارف خانگي ناچيز است در روستاها از آب قنات بدليل نزديکي به محل زندگي و گواراتربودن بيش از آب چاهها استفاده مي نمايند براحتي مي توان بوسيله ساختن کانالهاي سيماني و سرپوشيده کردن مسيرهاي آبرساني از هدررفتن آب جلوگيري به عمل آورد .Iranian Amzing Collection

اسلاید 250: موقع آبياري وميزان آبموقع آبياري محصول در روستاها که از آب قناتها و چاههاي همگاني استفاده مي نمايند به مدار گردش آب و وجود آب کافي براي کشاورزي بستگي دارد مثلاً در شرق کاشان تعداد دفعاتي که يونجه آبياري مي شود 14 مرتبه غلات 7 مرتبه پنبه و درختان 10 مرتبه و . . .ميزان آبي که جهت آبياري به مزارع مي رسد کلاً به مصرف رشد گياه نمي رسد زيرا موارد زيادي ديده مي شود که آب هدر مي رود به همين منظور لازم مي آيد که آب بيشتري به زراعت داده شود .Hansen در کتاب اصول و کاربرد آبياري تاييد نموده که در آبياري باراني %70 و در آبياري سطحي فقط حدود %50 از ميزان آب براي محصول مفيد واقع مي شود.Iranian Amzing Collection

اسلاید 251: باغداريکشت درختان ميوه و بهره برداري از ثمرآنها يکي ديگر ازارکان اقتصاد روستاها را تشکيل مي دهد . در ايران روستاهايي وجود دارند که کليه درآمد و معيشت روستاييان به توليدات درختان ميوه متکي است درمقابل روستاهايي وجود دارند که حتي يک درخت به منظوراستفاده از سايه آن وجود ندارد در ميان اين دوگروه روستاهايي هستند که بخشي از اقتصاد روستا به باغ بستگي دارد . باغداري بر خلاف زراعت نشانه اي ازتملک زارعين بوده وحق ريشه در اين زمينه به کار رفته است . دشتها کمتر و مناطق پاي کوهي بيشتر زمينه ساز باغ هستند وجود آب و اقليم مناسب ، خاک مناسب وتخصص وتجربه زارعين از عوامل عمده بوجود آورنده باغات مي باشند در سالهاي اخير بعد از اصلاحات ارضي و بعد از انقلاب اسلامي به علت محرز شدن مالکيت روستاييان در اکثرمناطق کشور با رشد سريع جميعت ايجاد بازارهاي نسبتاً خوب براي فروش احداث باغات رواج بيشتري يافته است .Iranian Amzing Collection

اسلاید 252: مازاد محصولات باغات بصورت تازه و يا خشکبار روانه بازارهاي داخلي يا خارجي مي شود . در سالهاي اخير احداث باغات مکانيزه اغلب درخارج از فضاي روستاها رونق فراوان گرفته است مي توان باغات مرکبات شمال ، باغات انار نواحي مرکزي ، باغات با ارزش پسته استان کرمان و باغات انگور و سيب آذربايجان غربي و . . . را نام برد.Iranian Amzing Collection

اسلاید 253: بهره برداري از جنگل ازکل مساحت کشور حدود %5/7 به عبارت ديگر 5/12 ميليون هکتار اراضي زير پوشش انواع جنگل قرار دارد . جنگلهاي ايران متاسفانه بدليل تنک بودن مکان استقرار انسانها گرديده موجب پيدايش روستاهايي شده که در داخل جنگل شکل گرفته اند که معيشتي مبتني بر بهره برداري از جنگل دارند . ساکنان اين روستاها به صورت قانوني يا غير قانوني از درختان جنگلي استفاده مي نمايند .جنگلهاي ايران از نظر امکان بهره برداري شامل جنگل هاي تجارتي و جنگلهاي غيرتجارتي مي گردند . در ايران تنها از جنگلهاي شمال استفاده تجارتي مي گردد که مساحت آن حدود 38/1ميليون هکتار مي باشد.Iranian Amzing Collection

اسلاید 254: منطقهكيفيت بهره برداريشمال كشورساير مناطقجمعتجاريغيرتجاري155/385/1580/454-000/550/10155/385/1580/005/11جمع735/839/1000/550/10735/390/12 مساحت و كيفيت بهره برداري از جنگلهاي كشور واحد : هكتارIranian Amzing Collection

اسلاید 255: دامداريدامداري يکي ازارکان مهم اقتصاد روستايي است در برخي نقاط کشور صد در صد درآمد روستاييان از دامداري تامين مي شود . دامداري در اکثر مناطق روستايي ولو بسيارکم و اندک وجود دارد و دو اصطلاح دامپروري و دامداري در مطالعات روستايي گاهي به جاي يکديگر به کاربرده مي شوند ، دامداري نگهداري تعداد مشخصي دام است براي يک مدت طولاني که هرساله از محصولات دامي آنها اعم از شير، پشم ومو،گوشت و. . . استفاده مي شود ولي دامپروري نگهداري و پرورش دام براي مدتي کوتاه به منظور افزايش گوشت دام مي باشد که در اصطلاح پرواربندي گفته مي شد نوع دامهاي متداول در روستاها عبارتند از گاو ، گاوميش ، شتر ، اسب ، الاغ ، قاطر،گوسفند ، بز. Iranian Amzing Collection

اسلاید 256: انواع دامداري سنتي دامداري دهقاني دامداري خودگراني پرواربندي چوبداري شترداري روش چكانه اي دامداري چوپانيIranian Amzing Collection

اسلاید 257: دامداري دهقانيدر اين روش دامداري معيشت روستايي تماماً به دام بستگي ندارد روستايي ضمن داشتن زراعت و باغداري و احتمالاً صنايع دستي و. . . تعدادي دام نيز دارد . دامها بقاياي گياهان و غلات را در مزارع دهقانان مي جوند در مواقعي هم به چرا در مراتع مي پردازند در فصول سرد در آغل يا طويله تعليف مي شوند .تعداد و نوع دامها به اوضاع طبيعي و اجتماعي روستا بستگي دارد.در شيوه دامداري دهقاني به منظور نگهداري و چرانيدن دامها دو روش متداول است .Iranian Amzing Collection

اسلاید 258: روش چکانه ايدر اين روش تعداد دامهاي روستانشينان زياد نيست چنانکه خودش بخواهد در تمام سال چرا دادن تعداد محدودي دام را به عهده داشته باشد . در اينصورت براي دهقان اقتصادي نخواهد بود بنابراين هرکس تعدادي دام را در يک گله شرکت مي دهد بر اساس تسهيم به نسبت چرانيدن دامها بر عهده صاحبان دام در يک مجمع همکاري دامداري تقسيم مي شود مثلاً اگر قرار بر اين است که به ازا هر ده راس دام يک روزصاحبان دام عهده دار مسئوليت چوپاني دامها را تقبل نمايند کسي که صد راس دام دارد ده روز مسئوليت چوپاني دارد بديهي است که در اين روش دستمزدي پرداخت نمي شود . Iranian Amzing Collection

اسلاید 259: دامداري چوپانيدامدارها با توافق يكديگر كسي را به عنوان چوپاني براي يكسال يا بيشتر استخدام مي نمايند به ازا هر راس دام مبلغ مشخصي بابت چرا دادن دام به چوپان پرداخت مي شود .Iranian Amzing Collection

اسلاید 260: دامداري خودگرداني روستايي تعداد زيادي دام در اختيار دارد اين دامها به تنهايي مي توانند يك گله را تشكيل دهند . دامدار خود يا فرد ديگري كه دامدار به استخدام درمي آورد مسئوليت چرانيدن دامها را عهده دار مي شود،كه اين شغل در اصطلاح چوپان خوانده مي شود.كليه دستمزد و ساير هزينه هاي چوپان به عهده دامدار مي باشد كه در اينصورت چوپان اختصاصي ناميده مي شود .Iranian Amzing Collection

اسلاید 261: پرواربنديدامدار د رتمام طول سال دام ندارد اين قبيل دامپروران را پرواربند مي نامند . پرواربندان دامهاي ضعيف ولاغر را با قيمتهاي مناسب از روستا خريداري مي نمايند پس ازچند ماه حداکثر 4 تا 5 ماه مراقبت و تعليف زياد با علوفه هاي مغزي ، جو،گاودانه ،کنجاله و. . . وچاق شدن دامها به بازار مصرف گوشت ارايه مي دهند در بعضي روستاها پرواربندي شغل عده به خصوصي از افراد است در پاره اي از روستاها ، روستاييان صاحب نسق درفصول پاييز و زمستان پس ازفراغت ازکارکشت و زرع اقدام به دامپروري مي کنند. Iranian Amzing Collection

اسلاید 262: چوبدارينوعي اشتغال به امور دام است ، چوبدارها در كار خريد و فروش دام هستند به ندرت اقدام به نگهداري دام براي مدت طولاني يا پرواربندي مي كنند .Iranian Amzing Collection

اسلاید 263: شترداريشتر يکي از دامهاي بزرگ و پر سود براي تعدادي از روستاييان کشور مي باشد قلمرو نگهداري شتر در مناطق خشک و نيمه خشک است شتر از لحاظ شکل ظاهري فيزيولوژي ، قابليتهاي حمل بار ، توليد شير وگوشت و تواناييهاي ويژه اي براي تحمل سختيها دارد از ديگر دامها متمايز است . از امتيازات بسيار عمده شتر تغذيه آن است . شترکه نياز به تعليف ندارد قادر است درمسافتهاي طولاني(حدود80 کيلو متر در روز) به منظورچرا طي کند تا علوفه مورد نياز خود را تامين نمايد . شتر سربار ساير دامها درمراتع نيست .شتر در پرواربندي تواناييهاي قابل ملاحظه اي دارد اگر يک شترخوب تغذيه شود تا حدود 5/1 کيلوگرم مي تواند روزانه افزايش وزن داشته باشد .شترداري درايران به سه روش متداول است :Iranian Amzing Collection

اسلاید 264: الف) شترداري قديمي يا چارواداري : به منظور حمل بار در گذشته که در شرايط کنوني منسوخ شده است . ب)شترداري مخلوط با ساير دامها :در ميان دامداران عشايرفارس و مغان و نواحي مرکزي ايران ديده مي شود . ج)نگهداري گله هاي مادي : بيشتر در روستاهاي حاشيه کويري بخصوص استان سمنان در استان يزد و جنوب خراسان رواج دارد . شترهاي کشتاري و فروشي را جدا مي نمايند و جوانها را داغ ميکنند.Iranian Amzing Collection

اسلاید 265: دامداري صنعتياين شيوه با سرمايه گذاريهاي نسبتاً کلان د رمحيط هاي مستعد که عموماً خارج از محيط و فضاي روستا مي باشند صورت مي گيرد سرمايه گذاريها متعلق به دولت يا بخش خصوصي بوده مثل زياران،مغان و . . . در اين شيوه نژادهاي اصلاح شده دامي را در شرايط مطلوب اعم از تغذيه ، بهداشت و زمينه هاي توليد نگهداري مي نمايند . قطعاً بازده اقتصادي سرانه دامداريهاي صنعتي به مراتب بالاتر از دامداريهاي سنتي است. سرمايه گذاري و هزينه سرانه در دامداري صنعتي نيز زياد است .Iranian Amzing Collection

اسلاید 266: صيد و شکاراستحصال آبزيان به عنوان يکي از ارکان اساسي فعاليتهاي کشاورزي مي باشد که اگر در محيط روستا صورت گيرد عوايد آن جز اقتصاد روستايي محسوب مي گردد . صيد فعاليت ويژه اي است که تنها هزينه هاي مرحله برداشت آن در بعد سرمايه گذاري مطرح است ساير هزينه ها را طبيعت مي پردازد . اقتصادي ترين شيوه توليد پروتيين است ايران بدليل دسترسي به درياي خزر ، درياي عمان ،خليج فارس و تعدادي از درياچه ها و رودهاي داخلي امکان صيد ماهي زيادي را در اختيار دارد . جزيره آشورا در شمال کشور معيشت مبتني بر صيد دارد که به علت آبگرفتگي کارآيي سابق خود را از دست داده در سواحل خليج فارس و درياي عمان روستاهايي مثل پسابندر،بريس و. . . يا در سيستان روستاهايي در سواحل ها موتها معيشت مبتني برصيد و شکار دارند.Iranian Amzing Collection

اسلاید 267: صنايع روستاييصنايع در مجموع زمينه ساز توسعه اقتصادي هر كشور است به هر شكلي كه باشد . اين تاثير زماني زياد مي شود كه صنعت مراحل تعالي را پيموده به توليد برسد . صنايع روستايي به دوگروه صنايع كوچك و صنايع دستي تقسيم مي شود .Iranian Amzing Collection

اسلاید 268: صنايع كوچك روستايياز جمله صنايعي هستند كه شكل كارگاهي داشته در محيط هاي روستايي استقرار يافته اند . قسمتي ازكار توليد توسط ماشين و قسمتهاي ديگر توسط نيروي انساني انجام مي شود صنايع روستايي به منظور تبديل مواد اوليه توليد شده در روستاها شكل مي گيرد كه اگر بدين منظور بوجود آيند نقش موثري در توسعه روستا دارند .Iranian Amzing Collection

اسلاید 269: صنايع دستيمتکي برتکنيکهاي بومي وسنتي است هم در محيط روستا شکل مي گيرد قسمت اعظم مواد اوليه آن از محيط روستا يا فضاهاي جنبي روستا توليد مي شده مصرف اين کالا نيز اکثراً در محيط روستا بوده است . به طور کلي از صنايع دستي شناخته شده در روستاهاي ايران مي توان قالي بافي ،گليم بافي ، زيلوبافي ،گيوه بافي ، حصيربافي ،پوستين دوزي ، چپق بافي ،نمد مالي ، سفالکاري ، سنگتراشي و. . . را نام برد . درگذشته جنبه خود مصرفي داشتند ولي اکنون ضمن تامين نيازهاي روستاييان به بازار فروش ارايه مي شوند .گروه ديگر از صنايع دستي روستا در رابطه با نيازهاي غذايي روستاييان قرار مي گيرد مازاد اين نيازها به بازار فروش ارايه مي گردد مانند : توليدات لبني ، روغن کشي ، برنجکوبي ، چاي خشک کني و. . .نوع صنايع دستي تابع محيط طبيعي است .صنايع دستي قطعاً قسمتي از اقتصاد روستاييان را تشکيل مي دهد.Iranian Amzing Collection

اسلاید 270: خدمات (درآمدهاي متفرقه)در سالهاي اخير به علت توسعه خدمات در روستاها منابع متعدد درآمدي در روستاها و نواحي روستايي بوجود آمده که روستاييان از اين درآمدها برخوردارمي گردند . منابعي که روستاييان از آنها بهره مند مي شوند و بخشي از اقتصاد روستا به آن وابسته است درگروه خدمات ، و بهره برداري ازمعادن مي توانند قرارگيرند.خوش نشينان گروه اصلي برخوردار از درآمد خدمات ، و بهره برداري از معادن مي باشند صاحب نسقان هم سهمي از اين درآمدها دارند .Iranian Amzing Collection

اسلاید 271: ميزان درآمد و هزينه روستاييانمسايل اقتصادي درهرجامعه در رابطه با زمان و سياستهاي کلي جهاني وجامعه درحال تغيير و تحول مي باشد اقتصاد روستايي نيز نمي تواند از اين دگرگونيها بر کنار بماند . تنگناهاي اقتصادي در روستاها عامل اصلي مهاجرت روستاييان به شهرها مي باشد با تشديد اين مهاجرتها شکاف بين درآمد روستاييان وشهرنشينان عميق ترمي شود مهاجرت موجب کاهش نسبت اشتغال در بخش کشاورزي مي شود جمعيت فعال در بخش کشاورزي از %5/63 در سال 1355 به %7/56 در سال 65 کاهش يافته است .متوسط درآمد سالانه خانوارهاي روستايي و سهم مشاغل آزاد وکشاورزي از کل درآمد اعضا شاغل خانوار نشان دهنده عدم هماهنگي بين هزينه ها و درآمدهاي خانوار روستايي و بيانگرسهم اندک درآمد کشاورزي درکل درآمد مي باشد . هزينه هاي سالانه روستانشينان به طور متوسط در10 سال اخير بيش از درآمد آنها بوده است .Iranian Amzing Collection

اسلاید 272: بالابودن ميزان هزينهاي خانوارهاي شهري به روستايي نشان دهنده برخورداري بيشتر و بالا بودن سطح زندگي و دستيابي به رفاه بيشتر در محيط شهري مي باشد .درآمد يک خانوارشهري در سال 65 نزديک به دو برابر درآمد يک خانوار روستايي مي باشد . درآمدکشاورزي حدود %42 از درآمد روستاييان را شامل مي شود %58 درآمد خالص روستاييان از ساير درآمدها مي باشد .Iranian Amzing Collection

اسلاید 273: ميزان هزينه ها و نسبت هزينه هاي خانوارهاي شهري و روستايي در سال 1365 ميزان درآمد و نسبتهاي مشاغل خانوارهاي روستايي و خانوار شهري در سال 1365 Iranian Amzing Collection

اسلاید 274: خلاصه فصل هفتمکليه فعاليتهاي اقتصادي که در محيط روستا بوسيله روستاييان صورت مي گيرد اقتصاد روستايي ناميده مي شود اقتصاد روستايي بر سه رکن اصلي کشاورزي ، صنايع روستايي و خدمات استوار است .کشاورزي که شامل کليه فعاليتهاي اقتصادي مبتني بر بهره برداري بيولوژيکي از زمين مي باشد . فعاليتهاي عمده روستاييان کشور را شامل مي گردد ، زراعت ، باغداري ، دامداري ، بهره برداري از جنگل ، صيد وصيادي بخشهاي مختلفي از کشاورزي مي باشد . زراعت کشت محصولات يکساله است . شناخت ويژگيهاي زمين و روشهاي آبياري از عمده مباحث در امر زراعت است . باغداري به عنوان رکني غالب در اقتصاد روستايي برخي از روستاهاي کشور است . دامداري در روستاهاي ايران از جايگاه ويژه اي در معيشت روستاييان برخوردار است .Iranian Amzing Collection

اسلاید 275: فصل هشتمشكل گيري نهادهاي انقلابي بعد از پيروزي انقلاب اسلامي در روستاهاIranian Amzing Collection

اسلاید 276: شكل گيري نهادهاي انقلابي بعد از پيروزي انقلاب اسلامي در روستاهابعد از پيروزي انقلاب اهداف انقلابي ايجاب مي كرد نهادهايي انقلابي براي سامان بخشيدن به وضعيت آشفته روستاها بوجود آيد .Iranian Amzing Collection

اسلاید 277: نهادهاي انقلابي پس از پيروزي انقلاب اسلامي در روستاهاشوراي عالي كشاورزيجهاد سازندگيمراكز خدمات كشاورزي ، روستايي و عشايرهيئتهاي هفت نفري واگذاري زمينواحدهاي توليد گروهي- تعاونيهاي توليد مشاع شوراي اسلامي دهطرح شهيد رجاييIranian Amzing Collection

اسلاید 278: شوراي عالي كشاورزي اولين نهادي كه پس از پيروزي انقلاب جهت سياستگذاري يا برنامه ريزي و هماهنگي در امور روستاها تشكيل شد .Iranian Amzing Collection

اسلاید 279: جهاد سازندگيپس از پيروزي انقلاب برآورد نيازهاي قشر محروم روستا مورد توجه دولتمردان قرار گرفت . بدين منظور سال 1358 جهادسازندگي فعاليتهاي عمراني و اقتصادي خود را در روستاها شروع نمود در سال 1362 با تصويب مجلس به وزارت جهاد تبديل شد . هدف از تشكيل وزارت جهاد در ماده واحد و سه تبصره به شرح زير است :Iranian Amzing Collection

اسلاید 280: ماده 1- وزارت جهاد سازندگي با اهداف ذيل تشكيل مي گردد : الف) حركت به سوي استقلال و خودكفايي كشور و تلاش در جهت بهبود وضع اقتصادي و اجتماعي روستاها و مناطق عشايري با همكاري دستگاههاي اجرايي مربوطه و مردم . ب) ايجاد زمينه جهت رشد شخصيت انساني روستاييان . ج) بسيج اقشار مردم جهت سازندگي روستاها .Iranian Amzing Collection

اسلاید 281: مراكز خدمات كشاورزي ، روستايي و عشايردر تاريخ 14/3/59 از طريق وزارت كشاورزي اين طرح پيشنهاد شد ، در تيرماه 60 در ماده واحد و 6 تبصره به تصويب شوراي انقلاب رسيد .هدف اصلي طرح،پياده كردن يك الگوي همگن در اموركشاورزي ، روستايي و عشايري بوده است كه با ويژگيهاي اجتماعي ، فرهنگي ، سياسي ، اقتصادي روستاها و عشاير منطبق باشد .براي نيل به اهداف مراكز مذكور بر اساس تبصره 5 قانون در جلسه مورخه 3/4/1360 هيئت وزيران آيين نامه اجرايي اين مراكز را در 11 فصل و 88 ماده و 37 تبصره تصويب كرد كه بر اساس اين مصوبه مراكز خدمات مي بايد در محدوده دهستان به ارايه خدمات بپردازند .Iranian Amzing Collection

اسلاید 282: سطوح بالاتر مراكز خدمات و سلسله مراتب به شرح زير است : در سطح شهرستان : مديريت و هماهنگي اجرايي و تداركاتي براي مراكز خدمات دهستانهاي تابعه . در سطح استان : نقش هماهنگي در برنامه ريزي منطقه اي منطبق بر برنامه هاي پيشنهادي با نيازهاي مالي و پيگيري براي تامين و تخصيص بودجه و اعتبارات لازم . در سطح مركز- وزارت : سياستگذاري ، تهيه برنامه ها و هماهنگي و نظارت بر اجراي طرحهاي بين استانها .طرح و اجراي برنامه هاي ارزشيابي ، ارايه آموزشهاي تخصصي ، ايجاد هماهنگي هاي لازم براي تغيير ضوابط و مقررات و توجيه برنامه هاي عمراني و بودجه و اعتبارات لازم .Iranian Amzing Collection

اسلاید 283: وظايف و مسئوليتهاي مراكز خدماتكمك به شوراهاي اسلامي دهستانشناخت منابع و امكانات و تطبيق آن با نيازهابررسي نيازها و احتياجات ارايه شده و گزارش به شهرستانهمكاري مستمر با مراكز تحقيقاتتهيه و تنظيم برنامه كشاورزي،روستايي،عشايري بر اساس نيازها و اولويتهاارايه خدمات فني عمومي،آموزشي،تحقيقي،ترويجي،رفاهي،اعتباري و ارايه خدمات و تسهيلات بازرگاني تهيه آمار و اطلاعات مورد نيازتنظيم شناسنامه تك تك روستاهاتهيه و نظارت بر خدماتي كه توسط واحدهاي سيار عرضه مي شودIranian Amzing Collection

اسلاید 284: مطالعه وضع مالكيت و نظامهاي بهره برداري از اراضي ، منابع آب ، روشهاي دامداري وسايل اراضي كمك به حفظ و بهره برداري صحيح از منابعIranian Amzing Collection

اسلاید 285: هيئتهاي هفت نفري واگذاري زمينپس از پيروزي انقلاب اسلامي ، شوراي انقلاب در تاريخ 26/1/59 لايحه قانوني واگذاري و احيا اراضي را تصويب نمود ،بر اساس آن تشكيلاتي تحت عنوان ستاد مركزي هيئتهاي هفت نفري واگذاري زمين ايجاد شد .Iranian Amzing Collection

اسلاید 286: تشكيلات و اعضاالف ) اعضا ستاد مركزيب) اعضا هيئت هفت نفره ج) تركيب اعضاي گروه تحقيقIranian Amzing Collection

اسلاید 287: اعضا ستاد مركزينماينده تام الاختيار حاكم شرع و ولي امرنماينده تام الاختيار جهادسازندگينماينده تام الاختيار وزارت كشاورزينماينده تام الاختيار وزارت كشورنماينده تام الاختيار وزارت دادگستريIranian Amzing Collection

اسلاید 288: اعضا هيئت هفت نفره دو نفر نماينده وزارت كشوريك نفر نماينده وزارت كشاورزييك نفر نماينده وزارت جهاد سازندگييك نفر نماينده حاكم شرع و ولي امردو نفر عضو كه نمايندگان مورد اعتماد اهالي محل باشند و با نظارت نماينده وزارت كشور و استانداري محل از طريق مردم انتخاب بعد از تاييد نماينده حاكم شرع معرفي گردد .Iranian Amzing Collection

اسلاید 289: تركيب اعضاي گروه تحقيق از اعضاي ستاد مركزي و هفت نفر عضوهاي هيئت هاي هفت نفره تشكيل و افراد بومي به منظور كادر تحقيق در اين تركيب مي باشند .Iranian Amzing Collection

اسلاید 290: وظايف ستاد مركزيالف ) تشكيل هيئت هاي هفت نفرهب ) مشخص نمودن حوزه فعاليت براي هر استانج ) تهيه و ابلاغ مقررات و دستورالعملهاي مقرر در قانوند ) نظارت دقيق بر كارهاي هيئت هاي هفت نفره در سراسر كشوره ) انحلال هيئت هاي استان و شهرستان و عزل و نصب اعضاو ) رسيدگي به شكايات و اعزام ماموريني بدين منظور ز ) سياستگذاري و تهيه برنامه ها و هماهنگيIranian Amzing Collection

اسلاید 291: وظايف هيئتهاي هفت نفرهالف ) واگذاري زمين با توجه به موارد لايحه ب ) تعيين عرف محل و اولويتها ج ) تشخيص صلاحيت و ميزان استحقاق وام گيرندگان و امكانات كشاورزي در طول اجرايي در قانون د ) كنترل ، نظارت انواع كشت اراضي واگذار شده ه ) حل و فصل قضاياي مورد نزاع مربوطه به اجراي اين قانون و ) تهيه نقشه هايي از حوزه فعاليت خود ز ) تهيه ليست اسامي متقاضيان همراه با مشخصات كامل آنها،بررسي و درجه بندي افراد متقاضي ح ) انجام تسهيلات لازم درباره اراضي مورد واگذاريIranian Amzing Collection

اسلاید 292: ويژگيهاي هيئت هاي هفت نفرهمديريت شوراييمشاركت مردمعدم عضويت زمينداران بزرگاستفاده از افراد بوميانعطاف پذير بودن تشكيلات هيئتهاغيرمتمركز بودن و استقلال داشتن هيئتهاIranian Amzing Collection

اسلاید 293: واحدهاي توليد گروهي – تعاونيهاي توليدي مشاعتشكيل اين واحدها به عهده هيئتهاي هفت نفره مي باشد .تعاونيهاي توليدي مشاع عبارتند از : جمعي بين 5 - 15 نفر كه روي قطعه زميني از دولت عمليات عمومي آن توسط امكانات موجود تعاوني بصورت مشاع انجام مي گيرد .Iranian Amzing Collection

اسلاید 294: شوراي اسلامي دههيئتهاي هفت نفره تا ديماه 1359 در 8/153 روستا شوراهاي اسلامي تشكيل دادند در تاريخ 28/2/60 با مسئوليت جهاد مركز هماهنگي شوراي اسلامي روستا شكل گرفت كه نمايندگاني از جهاد و هيئتهاي هفت نفره و وزارت كشور حضور داشتند تا پايان سال 65 از تعداد 55134 روستاي كل كشور حدود 33443 روستا داراي شورا شدند در مدت 7 سال 61% از نعمت مديريت برخوردار شدند .Iranian Amzing Collection

اسلاید 295: نمودار تشكيلاتي ستاد مركزيستاد روستاييسازمان كشاورزي روستاييمديريت مراكز خدماتكشاورزي روستاييعشايري شهرستانمركز خدمات دهستانشوراي اسلامي خدماتشهرستان يا مجمع عموميشهرستانشوراي اسلامي خدمات روستاهاشوراي اسلامي خدماتيا مجمع عمومي دهستانروستا روستا روستاIranian Amzing Collection

اسلاید 296: نمودار تشكيلاتي هيئت هاي هفت نفرهستاد مركزي هيئت هاي هفت نفرههيئت هاي هفت نفرهگروه هاي تحقيقسرگروه هايكشت موقتسر مشاعهاتعاونيهاي مشاعگروه هاي كشت موقتIranian Amzing Collection

اسلاید 297: وظايف شوراهاالف) نظارت و همكاري با مسئولين اجرايي و نهادهاي انقلابيب) مراقبت در اجراي مقررات بهداشتيج) كوشش در جهت احيا و لايروبي قنوات و نهرهاي داير و متروكه د) همكاري و هماهنگي در امور مربوط به جلوگيري از فرسايش خاك و عمران مزارع ، باغها ، جنگلها ، . . . . . ه) تشويق اهالي به نگهداري اماكن عمومي ز) كمك به امر آموزش روستاييان ح) نظارت و پيگيري در جهت اجراي پروژه هاي اختصاصي مساجدط) همكاري و هماهنگي با وزارت كشاورزيIranian Amzing Collection

اسلاید 298: طرح شهيد رجاييبه دليل عدم حضور سازمانهايي نظير تامين اجتماعي ، بيمه ، سازمان بازنشستگي و . . . . سالمندان روستايي فاقد تمكن مالي با مشكلات عديده اي روبرو هستند جهت تامين زندگي سالمندان روستايي تهيدست از سال 1360 طرحي به اجرا گذاشته شد كه به موجب آن روستايياني كه به سن 60 سالگي رسيده و درآمد كافي ندارند مساعدتهاي مالي دريافت مي دارند .Iranian Amzing Collection

اسلاید 299: لايحه قانوني واگذاري و احيا اراضي در حكومت جمهوري اسلامي ايراندر آبان 1360 توسط وزارت كشاورزي و عمران روستايي تدوين شده است : ماده 1 - اراضي مورد نظر اين قانون چهار قسم اند : الف) اراضي موات و مراتع ب) اراضي داير و بايري كه به طور نامشروع تصرف شده دادگاهاي صالح حكم به استرداد آنها داده است ج) اراضي باير د) اراضيIranian Amzing Collection

اسلاید 300: مالكيت در روستاهاي ايران بعد از انقلاب اسلامينخستين مرحله برپايي مساله اراضي در ماههاي نخست پيروزي انقلاب اسلامي ، با مصادره اراضي بزرگ آغاز شد كه اين مصادره از دو جا نشأت گرفت : اول : مصادره اراضي وابستگان رژيم سابق بود كه با پيروزي انقلاب اسلامي اموال خود را رها كرده و گريخته بودند . دوم : حركتهاي مردمي در نقاط مختلف كشور با حمايت انقلابيون مسلمان و در بعضي نقاط نيروهاي چپ كه با اقدامات مسلحانه و تبليغي خود به اين حركت شتاب بخشيدند .در اين راستا جهت نيل به اهداف مورد نظر لوايح و بندها و تبصره هايي تصويب شدند .Iranian Amzing Collection

اسلاید 301: خلاصه فصل هشتمبعد از پيروزي انقلاب به منظور رسيدگي به امور روستاها و ايجاد توسعه و عمران ، نهادهاي انقلابي در روستاها بوجود آمد .هدف از تشكيل آنها سرسامان دادن به اوضاع اجتماعي و اقتصادي روستا بود.با تشكيل شوراي عالي كشاورزي اولين قدم در اين راستا برداشته شد و متعاقب آن جهادسازندگي،مركز خدمات كشاورزي،روستايي و عشايري ،هيئتهاي هفت نفره ، تعاونيهاي توليدي مشاع ،شوراي اسلامي ده و طرح شهيد رجايي تشكيل شد .پاره از مشكلات ارضي در برخي مناطق كشور با تصويب لايحه قانوني واگذاري و احيا اراضي در آبان 1360 حل گرديد .Iranian Amzing Collection

اسلاید 302: پايانIranian Amzing Collectio