حسابداری زیست محیطی

صفحه 1:
‎oli‏ ا ‎ 

صفحه 2:
رت را دانشجو: حسین ابراهیصی 

صفحه 3:
LO a a nee ee ae ee ‏موضوعات اصلى هستند كه در سراسر جهان بر جكونكى رشد‎ ‏اقتصادی و رفاه اجتماعی به‌منظور فقر زدایی تاثیر می گذار ند‎ ‏همكام با زشد اقتصادى فشار بر سيستم هاى طبيعى و منابع كره‎ ‏زمين شدت می گیرد . واقعیت تاسف بار اين است كه اقتصاد به‎ ‏رشد خود ادامه می دهد اما محیط زیست که اقتصاد به آن و ابسته‎ penne en eee CTL eee eee ae ‏زیست محیطی هر روز منفی تر می شوند مثلاً جنگل ها کوچکتر‎ eis gots poet Sol os a) بببمععععععععممم- 

صفحه 4:
# در عصر حاضر با توجه به وجود برخی از محدودیت های زیست محیطی بویژه در تجارت جهانی و محدود شدن عرصه رقابت » همگان بر اين موضوع توافق دارند که ا ا ا ا ا ل ‎Fr ter ERE Pary ELCs‏ 0 ترا( ‎LESS ae ee eee ner eee eerie ib)‏ نظیر سهامداران » دولت » رسانه های گروهی ۰ مصرف كنندكان » سرمايه كذاران و ديكر رسانه ها اعمال مى شود . 

صفحه 5:
* شرکت ها برای کاهش تاثبرات زیست محیطی فعالیت های خود چاره ای به جز این ندارند که اطلاعات مربوط به هزینه های ‎SSE aoe ee a eer oc a eB)‏ 

صفحه 6:
fs ‎eres ae Seer)‏ = ل رسن مزع اذ ‎ep eee Ran ep meres) ete a)‏ ‎SS Pewee Eman eae)‏ ۳ ‎eed‏ لد لاس لا ره حسابداری زیست محیطی در دانشگاه ها نشان داد . ‏* در فاصله زمانی سال. هاى 60 ©©0©2©00-0 تاكيد ادبيات حسابداری از حسابداری مسئولیت اجتماعی به سوی حسابداری ‎et 4 7‏ 58 تا ‎6 

صفحه 7:
۳ Is) ‏گسترش یافته و علاقه حسایداران در دانشگاه ها و در حرفه‎ : ‏را به خود جلب كرده است . برخى از كشور ها از جمله‎ ‏دانمارک و هلند» شرکت ها را ملزم به ایجاد حسابداری سبز‎ 0 ‏ا ا‎ ‏شركت ها درخواست شده تا الزامات ايزو (06”00000 ايجاد‎ ‏شده در سال 600006 را رعایت نمایند هرچند که این‎ ۱ e eT ae) . ‏تبديله شده است . در آلمان نيز اين كونه است‎ 

صفحه 8:
8 اما در ایران » شرکت ها با مفاهیم حسابداری زیست ‎eee‏ آشنایی کافی نداشته و صرفا به وضع قوانین و مقررات ‎Gs‏ محیطی,پر داخته شده است . رجهسهد-سر.هوم 

صفحه 9:
دلایل سودمندی حسابداری زیست محیطی : هزينه ها و عملكرد زيست محيطى شركت به دلايل زير 'مورد توجه مديران فراركرفته است: ا ا ا ال ا ل ل ل 0 1 تصميمات تجارى بهتر وسرمايه كذارى در فن آورى هاى بهتراسازكار:با محيط زيست كاهش داده و يا حذف كرد زيرا اين هزينه ها ممكن است هيج ارزش افزوده اى برای سیستم یا محصول ایجاد نکند . Poe CS Pipe ee re ‏ا ال ا‎ reat yn) phen Ct bse ee ory noe Wer . ‏ار مغان. بیاورد‎ كث "ح"حثةثة"حح"ةحح"ح"ة ح"حح"حح"ح اححآحاح"ححاشحةح حح" ‏ سح سآس ۰ 

صفحه 10:
.. درك درست ان هزينه يست محيطى مى توائد بهايابى درست و صحیح و همچنین قیمت گذاری محصولات را لت بر توجه به فرایند ها و تولید محصولات منطبق با شرایط شا مزایای وقابتی بربای محصول 5 در میان مشتریان ایجاد می نماید . رب سبر سم 

صفحه 11:
اهمیت آلودگی محیط زیست # موضوع آلودكى محيط زيست در آمريكا از اهميت خاصى 00 ات ات ارات برط رركن حفاظت از محیط زیست (/1۳) ۰ این کشور ضایعات خطرناکی را تولید می کند که سهم سالانه هر نفر از تن » معلال یک تن ‎referee PsP‏ ا 2 0 5 الك ال 22 ا ‎nee cena wer ee‏ و محیط زیست نمی شود و در صورت وجود انگیزه کافی » می توان بسیاری از این ضایعات خطرناک را جهت ایجاد منابع انرژی ار » دفع زباله و ضايعات خطرناك در اين كشور بالغ بر 0000© ‎oe ae‏ دهد که گژارشگری زیست محیطی در شرکت ‎j‏ ‎Hen bane)‏ 7 7 و ی پا 

صفحه 12:
انواع مختلف حسابدارى محيط زيست " كاربرد هاى حسابدارى محيط زيست در © سطح اقتصاد ل ا ات ل ‎BEDS‏ ‏همانطور که در جدول شماره دیده می شود در سطح اقتصاد خرد حسابداری زیست محیطی به 6 قسمت " حسابداری مالی " و " حسابداری مدیریت " تقسیم می ‎COD ene oes EE‏ ۱ " مواجه می شویم . 2 

صفحه 13:
جدول شماره 0انواع مختلف حسابداری زیست محیطی 

صفحه 14:
ee ‏ل ا‎ tee * حسابداری مالی شرکت را قادر می سازد تا گزارش های مالی رابرای استفاده کنندگان ..برون سازمانی از قبیل : سرمایه ‎ToS sae BS‏ ۱ گزارشات مالی " اصول پذیرفته شده حسابداری " (2۵۵)) است . حسابداری مالی زیست محیطی الزاماتی را جهت افشای بدهی ها و هزینه های زیست محیطی مقرر کرده است . 

صفحه 15:
حسابدارى مديريت زيست محيطى # حسابدارى مديريت فرآيند شناسايى » كرداورى و تجزيه و تحليل اطلاعات براى اهداف درون سازمانى مثل : بر رد سر رب بر در برده مئ شود . حسابدارى مديريت زئيست محيطى مى تواند بهای مواد و هزینه های زیست محیطی استفاده شده برای ار ‎Te eS Nee Seno.)‏ ا ‎Sew ie‏ 

صفحه 16:
تعریف حسابداری مدیریت زیست محیطی از دید " اتحاديه بين المللی حسایداری " : # حسابداری مدیریت زیست محیطی یک تعریف پذیرفته شده ۳ * " حسابداری مدیریت زیست محیطی ‏ به معنی مدیریت زیست دول( ال ا ل تا است شامل گزارشگری و حسایرسی در بعضی از شرکت ها ‎Cet On ney Pee yee tow Tosa repre rey eam y‏ پیی حر ‎EOE SS ey‏ برای مدیریت زیست محیطی می شود ". 

صفحه 17:
تعریف حسابداری مدیریت زیست محیطی از دید " سازمان ملل" : ۳3۸ به طور گستردم لویه شناسایی» اج ار 101 3 زیر برلیتصمیم گیر وداخلی‌می‌پردازد : .2 اطلاعات فيزيكى : جرياناتى مثل انرثى » آب » مواد (مثل ضايعات ) و 58 اطلاعات, پولی : بهای تمام شده . درآمد ها و ذخایر | 

صفحه 18:
3 ۱/۹ * برای ارزیابی بهای تمام شده صحیح ۰ یک سازمان ؛ نه تن ‎Pees re Cts ee Pe Ste PTET)‏ 1 با مواد مورد استفاده » ساعات اشخاص و دیگر محرک های هزینه را جمع آوری کند . es 

صفحه 19:
دلايل تاكيد حسابدارى مديريت زيست محيطى بر اطلاعات فيزيكى : استفاده از انرزى » آبرو«مواد اوليه باعث توليد ضايعات و مواد ل ا ل لك می گذارد . . هزینه های خرید مواد یک محرک هزینه اصلی در بسیاری ۳ 

صفحه 20:
0 " براى مديريت موثر و كاهش اثرات ضايعات بر محيط زيست يك سازمان مى بايست اطلاعات دقيقى از ميزان و مقصد تمام انرژی ها ء مواد و آب مورد استفاده داشته باشد . لازم ‎ee wre po 2 hg er gees eee‏ 3 و كدام به ضايعات تبديل مى شود . * این اطلاعات فیزیکی حسابداری» تمام داده های مورد تیا برای مدیریت موثر تمام اثرات زیست محیطی را اراثه نمی كند اما أظللاعات ضرورى استء كه حسابدارى مديريت مى 0 

صفحه 21:
اطلاعات پولی ۳۷۲۸ Byer aD STE ETO LS ie . ‏متفاوت بسته به قصد استفاده از اطلاعات تعریف می کنند‎ ‏توضیحات بیشتر اين عنوان در قسمتهاي بعدی به تفصیل > شرح‎ ل ۱ 

صفحه 22:
خدمات حسابدارى مديريت زيست محيطى د د < ‎Se‏ خدماتی که حسابداری مدیریت زیست محیطی به مدیران در جهت تصميمات داخلى شركت ارائه مى كند بشرح ذيل است: ‎thal Glas‏ رل سا طراحی فرآیند تولید ارزیایی عملکرد پا ‎Pees ee‏ 

صفحه 23:
ع 3 4 5 

صفحه 24:
۱ een IN em) يي فا ۳ ۱۳ rrte per em rERE rts Rear ras اسرمايه كذاري و خريد جالتينهاي 520000 کارایی ۳۳۳73 53011111111 ‏الي‎ ld ۳ eee ‏اه فرژی »مود لمات‎ ۳۹ كارا آب ارژی + مولد ۱[ در ای رهق موقعیت استراتزيك | eee ea ecient REE nena El ls bs ‎errr re‏ سس ‎Bese yaa‏ ‎ ‏برارردمزیه اي داد ‎ees‏ ‎ ‏كزلرشكرى برأي استفاء كاددكان نيتفع ان ‎ret‏ 02000 ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ 

صفحه 25:
3 Eee Tew re ۴ این نوع حسابداری زیست محیطی در سطح اقتصاد کلان مورد بررسی قرار می گیرد و اشاره به جمع آوری اطلاعاتی در مورد انذازه » كيفيت و ارزش منابع مصرف شده يك ملت يا یک قوم دارد,,( مثل توليد ناخالص ملى ). a 

صفحه 26:
نكات قابل توجه در حسابدارى درآمد ملى زيست محيطى : ‎eT‏ بعضی از کالاهای زیست محیطی اگرچه ایجاد کننده ارزش افزوده اقتصادى می باشند اما در بازار مورد داد و سند قرار نمی گیرند . هیزم جمع آوری شده از جنگل برای سوخت ۰ ماهی صید شده از طبیعت برای مصرف در گیاهان دار ویی مثال هایی از,این قبیل کالا ها هستند . ‎eae Tere Slee efor ee Ce Sy ene SS eT] gE 80 1 ‏وي سر‎ ‏سرت‎ ‏ا ا 9 تولید محصولات» در بهای تمام شده محصولات و خدمات تولیدی به درستی ‏ثمی شود . 0 

صفحه 27:
.شكل ‎١‏ مرورى بر حسابدارى هزبنههاى تحقق بافته محيط زيست اشناسابى مزيتدعاى تسققيافتة ‎he‏ ‎ep |‏ ترآ ‎Fao kee‏ در ود اج می‌شود تفر دورد یک هی ست ‏وی نیا ان بك تسیل تیا / ۱ ‏“موسي ‏۳ ‏موی ‎Coa) ‎ 

صفحه 28:
شکل ۲ موورى بر حسابدارى بدهيها و تعهدات محیط زیست. 

صفحه 29:
آشکل ۳ طبانه‌بندی و افشای هزینه‌های محیط زیست در صورنحساب سود و زیان ‎Cy‏ قسمت مخارج آینده محیط زیست موبوط به عملیات متوقف شده ممکن الست در سود یا زان ‎[I‏ بدعنوان سود يا زيان واكنارى اموال مىأيد يا در گذشته زمانىكه داربى واكذار مى شود يا مبلغ ‎١‏ | ميلغ كلى دارابى حدق شده مى أيد خالص قابل بازيافت از ارزش دفترىاش ‎bale‏ |[] مستازم اين لست كه مبلغ هر حذفى از دارابى می‌شود هزیه میگرد. سرمایای انشا شود 

صفحه 30:
كابرد هاى مختلف حسایداری زیست محیطی: Fee ‏ا‎ ee ae IED ea ‏در‎ ا ا ار ال ةا 

صفحه 31:
کاریردهای حسایداری زیست محیطی در هزینه joy و2 لب مر مر 7 " هزينه يابى " صحيح أن است . در بيشتر موارد محصولات مختلف به شتكل فرايند هاى توليدى متفاوت توليد مى شوند.و هر فرايند توليدى هزينه زيست ع ا ا هزیته ها زیست محیطی را به نحو مطلوب تخصیطن داد» بین محصولات تولیدی نوعی " یارانه متقاطع ۲ ‎pean‏ ”5 <اممععععععععععمعم- 

صفحه 32:
* به عنوان مثال کارخانه ای با دو فرایند تولیدی الف و ب را در نظر بگیرید که تعداد نفرات و ساعات کار یکسانی را برای هر ‎See ene ee eee eee eee‏ شیمیایی زیان آور استفاده می کند » در حالی که در cD eS ee bree Severe ets) 

صفحه 33:
۱9 ‏ا‎ ‎a a 24) ‎ene ose ere ee ere ais‏ الات اطلاعات ایمبی مواد نیز می شود . ‎ee een Snes WAP:‏ 1۱ * جابجایی و انتقال مواد شیمیایی بازرسی « کرش ر دریاشک ‎AGE jp‏ ۶ انبارداری و مندم کردن مواد شیمیایی * آموزش کارکنان چهت حمل مواد و واکتش های اضطراری کار کنان 

صفحه 34:
‎ate +‏ هزينه هاى فوق ممكن است هزينه هاى نامشهودى را لي را رار ترا ري ين مي د كك د و ا بر يلاق اكاك رون حجم توليد به فرايند هاى توليدى الف و ب تخصيص يابند » مر ی اه ‏ند پارانه ‎eae eo:‏ توليدى مل می کنند. به عبارت دیگر می توان ‎1 ‏شرایط مناسب رقابتی قرار دهد . رجسبر-سرهد ‎ 

صفحه 35:
مر احل تسهیم هزیته های زیست محیطی تعيين مقياس و جهارجوب مناسب براى اين هزينه ها ‎we)‏ ا ا ‎ere Te‏ مشخص کردن مقدار اين هزینه ها تسهیم هزینه های زیست محیطی به فرایند ها و در ۱ cae - ne 

صفحه 36:
و تلا 7 ۳۹ موسو ‎Bins‏ " نموذان ث ی سوب هزینه های زیست محیطی را نشتان 

صفحه 37:


صفحه 38:
مراحل تسهیم 0 ارت یت ی 

صفحه 39:
کاربرد های حسابداری زیست محیطی در تصمیمات سرمايه كذارى : " از آنجا كه هزينه هاى زيست محيطى اغلب » بخش عمده اى از ا ا ا ل ۱ كيرد » لذا آن دسته از واحد هاى تجارى كه بتوانند اين هزينة ها را كاهش,يذهند از بازده مالى قابل ملاحظه اى برخوردارند . یکی از کاربردهای خاص حسابداری ‎Luger‏ براى تحلیل های سرمایه گذاری ۲ ‎Cent‏ ‏روش ارزیابی بوسیله سرمایه گذ 5 ‎ORE,‏ كذاران ۳-0 فک ار کر ۱ 

صفحه 40:
‎ee)‏ لي ل ‏است عبارتند از: ‏. ارائه صورت جامع ترى از هزينه ها كه شامل هزينه هاى غير مستقیم و نامشهود نیز می باشد . ‎Be re eee eres rary eyes ten ols eee SI A SS agli Sp ‏تسريم بس‎ . ‏شده یا اينکه اصلا تخصیص پیدا نکرده اند‎ ‏. ارزيابى يروزه هاى بلند مدت به منظور كسب منافع بيشتر از اشزمايه كذارى كه معمولاً بعد از طى يك دوره زمانى © الى © ساله قابل بازیافت می باشد ‎ee 0‏ سار که اش ایبول ان نمی ‏کته : ‎oe‏ پیز را براى تصميم كيرى در ‎ 

صفحه 41:
کاربرد حسابداری زیست محیطی در طراحی برنامه هاى راهبردى : * سود بالقوه به طور قابل ملاحضه ای می تواند از طریق هزیته های ‎Wer kee ete SE eee cae)‏ ۱ از اين رو » حسابدارى » محيط زيست را عنصر راهبردى موفقيت بلند مدت واحد تجارى قلمداد مى اكثئك . Pe re ‏ا ات ا‎ Se Keb RD) ie ‏عملکرد زیست محیطی نیز جزء جدایی ناپذیر اين الزامات محسوب‎ ‏ل لك‎ ae a SEE TEy ‏سودمند را در توليد كالاهاى " سبزى " يافته اند كه مشتريان كالاها‎ ‏معتقدند يطور قطع مى توانند كيفيت زيست محيطى كالاها را از‎ ۳ 

صفحه 42:
و صحيح در توليد محصولا ت سبز را تقويت مى كند كه اين امر مى تواند واحد تجاری را به طور راهبردی در موقعیتی قرار دهد که فرصت هاى سود آورى بازار را از دست رقيبان بربايد . ا ا را و ار | ‎ec)‏ سا« بخش جدایی ناپذیر توسعه و موفقیت آنها خواهد شد . 42 

صفحه 43:
" اين سيستم داده هاى مبتنى بر حسابدارى زيست محيطى را در جهت تدارك اطلاعات براى مديران به منظور درك بهتر اثرات ا ا 0 خر اس 2 مورد استفاده قرار گیرد . زبه‌سبر-سر مهم 

صفحه 44:
0 ‎Sloe. 5‏ کر کت زا سار بر سزسن پررسو برس ا كك م ‎oc Oe‏ ‎wb) se‏ مى دلت كلاب انيب داق رآرده بر سبط ز یسک ی 5 ‏۱ کر ‎z‏ سر ار أزمودن دقيق أسيب هايى افزايش يأبد كه ‎koa) aan a 2‏ | ‎ore ‎1 ‎Re ‎cet ‎0 ‎uf ‎1 ‎19 ‎0 

صفحه 45:
حسابرسی زیست محیطی درایالات متحده »اروپا وهندوستان * برای بیشتر شرکت های باهوش از نظر زیست ate aed) ۱ [ * این مفهزم ابتدا در ایلات متحده توسعه پید كرد . جايى كه شركت ها از طريق حسابرسى لي تطابق با قوانین زیست ‎es‏ ۷[ سريرستى وإنظارت بر زير مجموعه هايشان بودند از آن پس شرکت های چند ملیتی + سم رم م 

صفحه 46:
حسایرسی زیست محیطی در ایالات متحده ءاروپا وهندوستان * در اروپا تعهدات زیست محیطی کمتر جدی بود . و شركت ها ء حسایرسی زیست محیطی را به ل 1 ‎pen‏ 0 ‎ee oie ra‏ رم مسئولیت های زیست محیطی رت رت سرت کنند » می دیدند . 

صفحه 47:
حسایرسی زیست محیطی در ایالات متحده ءاروپا وهندوستان ور اكت هنوز محبوب نشذه » هر جند برخی شرکت ها در بخش ‎a by Of 0 peers‏ 60( تعداد كمى ديكر به 00 by ‏حسابرسى زيست محيطى را‎ . ‏اجرا كردند‎ 

صفحه 48:
یل ره جناب آقاي دکتر حسن همتي و حسن قد دك ۱۳ ۰" "۳۳۳۳۳۰۳ سس 

به نام ایزد منان 1 حسابداری زیست محیطی استاد مربوطه :دكتر همتي دانشجو :حسين ابراهيمي جويباري 2  ‏ 3 مقدمه دو مقوله توسعه پایدار و حفاظت و بهسازی در محیط زیست موضوعات اصلی هستند که در سراسر جهان بر چگونگی رشد اقتصادی و رفاه اجتماعی به منظور فقر زدایی تاثیر می گذارند همگام با رشد اقتصادی فشار بر سیستم های طبیعی و منابع کره زمین شدت می گیرد .واقعیت تاسف بار این است که اقتصاد به رشد خود ادامه می دهد اما محیط زیست که اقتصاد به آن وابسته است ،رشد نمی کند .اگر چه نمایه های اقتصادی اساسی شرایط زیست محیطی هر روز منفی تر می شوند مثالً جنگل ها کوچکتر می شوند ،خاک ها فرسوده تر می شوند و دمای هوا افزایش می یابد .  4 در عصر حاضر با توجه به وجود برخی از محدودیت های زیست محیطی بویژه در تجارت جهانی و محدود شدن عرصه رقابت ،همگان بر این موضوع توافق دارند که واحد های تجاری تحت فشار فزاینده ای هستند مدیران که نه تنها باید هزینه های عملیاتی را کاهش دهند بلکه باید تاثیرات زیست محیطی حاصل از فعالیت های عملیاتی خود را نیز به حداقل برسانند این اعمال فشار از ط<رف گروه هایی نظیر سهامداران ،دولت ،رسانه های گروهی ،مصرف کنندگان ،سرمایه گذاران و دیگر رسانه ها اعمال می شود .  شرکت ها برای کاهش تاثیرات زیست محیطی فعالیت های خود چاره ای به جز این ندارند که اطالعات مربوط به هزینه های زیست محیطی را نیز در حساب ها و تصمیمات خود وارد کنند . 5 (حسابداری زیست محیطی – مجله حسابدار -شماره )186 تاریخچه : ‏ فاصله زمانی سال< های 1980-1971را زمان شروع اولیه طرح موضوع حسابداری محیط زیست در قالب حسابداری مسئولیت های اجتماعی می دانند .درآن زمان ،حسابداری مسئولیت های اجتماعی ،تمایالتی را نسبت به بررسی موضوع حسابداری زیست محیطی در دانشگاه ها نشان داد . ‏ در فاصله زمانی سال< های 1990-1981تاکید ادبیات حسابداری از حسابداری مسئولیت اجتماعی به سوی حسابداری زیست محیطی تغییر جهت داد . 6 از دهه 1990به بعد توجه به حسابداری زیست محیطی گسترش یافته و عالقه حسابداران در دانشگاه ها و در حرفه را به خود جلب کرده است .برخی از کشور ها از جمله : دانمارک و هلند ،شرکت ها را ملزم به ایجاد حسابداری سبز یا گزارش محیط زیست کرده اند .همچنین در انگلستان از شرکت ها درخواست شده تا الزامات ایزو 14000ایجاد شده در سال 2005را رعایت نمایند هرچند که این موضوع در انگلستان اجباری نمی باشد ولی به امری عادی تبدیل< شده است .در آلمان نیز این گونه است . 7  اما در ایران ،شرکت ها با مفاهیم حسابداری زیست محیطی، آشنایی کافی نداشته و صرفا به وضع قوانین و مقررات زیست محیطی پرداخته شده است 8 . (مجله حسابدار – شماره )185 دالیل سودمندی حسابداری زیست محیطی : ‏ .i .ii 9 هزینه ها و عملکرد زیست محیطی شرکت به دالیل زیر مورد توجه مدیران قرارگرفته است: بسیاری از هزینه های زیست محیطی را می توان با تصمیمات تجاری بهتر وسرمایه گذاری در فن آوری های بهتر سازگار با محیط زیست کاهش داده و یا حذف کرد زیرا این هزینه ها ممکن است هیچ ارزش افزوده ای برای سیستم یا محصول< ایجاد نکند . مدیریت بهتر هزینه های زیست محیطی می تواند کاهش آلودگی هوا و حفظ سالمت عمومی را برای جامعه به ارمغان< بیاورد . .iii .iv 10 درک درست از< هز<ینه ز<یست محیطی می تواند بهایابی درست و صحیح و همچنین قیمت گذار<ی محصوالت را بهبود بخشد . توجه به فرایند ها و تولید محصوالت منطبق با شرایط زیست محیطی ،مزایای ر<قابتی بر<ای محصوالت شرکت در< میان مشتریان ایجاد می نماید ( .مجله حسابدار -شماره )186 اهمیت آلودگی محیط زیست ‏ 11 موضوع آلودگ<<ی محی<<ط زیس<<ت در آمریک<<ا از اهمی<<ت خاصی برخوردار اس<ت .بر اس<اس اطالعات ارائ<ه شده توس<ط آژانس حفاظ<ت از محی<ط زیس<ت ( ، )EPAای<ن کشور ضایعات خطرناکی را تولی<د م<ی کن<د ک<ه س<هم س<االنه ه<ر نف<ر از آ<ن ،معادل ی<ک تن ضایعات اس<ت و ه<ر س<اله ب<ه مقادی<ر س<ال های گذشت<ه افزوده می شود .البت<ه بخ<ش اعظ<م ای<ن ضایعات ب<ه طور مس<تقیم وارد چرخه محی<ط زیس<ت نم<ی شود و در ص<ورت وجود انگیزه کاف<ی ،می توان بس<یاری از ای<ن ضایعات خطرناک را جه<ت ایجاد مناب<ع انرژی بازیاف<ت کرد .عالوه بر ای<ن ط<ی نی<م قرن گذشت<ه ،هزین<ه جمع آوری ،دف<ع زبال<ه و ضایعات خطرناک در ای<ن کشور بالغ بر 500 میلیون ت<ا ی<ک میلیارد دالر برآورد شده اس<ت و ای<ن ام<ر نشان می ده<د ک<ه گزارشگری زیس<ت محیط<ی در شرک<ت های آمریکایی از اهمی<ت زیادی برخوردار اس<ت و تمای<ل برای داشت<ن حسابداری زیست محیطی روز به روز بیشتر گردیده است ( .حسابداری زیست محیطی -مرتضی دلخوش) انواع مختلف حسابداری محیط زیست ‏ 12 کاربرد های حسابداری محیط زیست در 2سطح اقتصاد خرد و اقتصاد کالن مورد بررسی قرار می گیرد : همانطور که در جدول شماره 1دیده می شود در سطح اقتصاد خرد حسابداری زیست محیطی به 2قسمت " حسابداری مالی " و " حسابداری مدیریت " تقسیم می شود و در سطح اقتصاد کالن ما با " حسابداری درآمد ملی " مواجه می شویم . جدول شماره 1انواع مختلف حسابداری زیست محیطی انواع حسابداری سطوح زیست محیطی کاربران موضوع مورد توجه برون سازمانی شرکت درون سازمانی شرکت-بخش-محصول -خط تولید حسابداری مدیریت 13برون سازمانی یک ملت یا یک قوم حسابداری درآمد ملی حسابداری مالی اقتصاد خرد اقتصاد کالن حسابداری مالی زیست محیطی : ‏ 14 حسابداری مالی شرکت را قادر می سازد تا گزارش های مالی را برای استفاده کنندگان برون سازمانی از قبیل :سرمایه گذاران ،اعتبار دهندگان و .....تهیه نمایند .مبنای تهیه این گزارشات مالی " اصول پذیرفته شده حسابداری " ()GAAP است .حسابداری مالی زیست محیطی الزاماتی را جهت افشای بدهی ها و هزینه های زیست محیطی مقرر کرده است . حسابداری مدیریت زیست محیطی ‏ 15 حسابداری مدیریت فرآیند شناسایی ،گردآور<ی و تجز<یه و تحلیل اطالعات برای اهداف درون سازمانی مثل : بر<نامه ر<یزی ،ار<زیابی عملکرد و مقاصد کنترلی به کار برده می شود .حسابدار<ی مدیر<یت ز<یست محیطی می تواند بهای مواد و هزینه های زیست محیطی استفاده شده برای انجام عملیات ر<ا اندازه گیری کند و مدیریت را جهت بر<نامه ر<یزی ،ار<زیابی و تصمیمات بهتر یاری رساند . تعریف حسابداری مدیریت زیست محیطی از دید " اتحادیه بین المللی حسابداری " : ‏ حسابداری مدیریت زیست محیطی یک تعریف پذیرفته شده جهانی ندارد . ‏ " حسابداری مدیریت زیست محیطی ،به معنی مدیریت زیست محیطی و عملکرد اقتصادی از طریق اجرا و توسعه سیستم ها و روش های مناسب مربوط به زیست محیط است که ممکن است شامل گزارشگری و حسابرسی در بعضی از شرکت ها شود .حسابداری مدیریت زیست محیطی معموالً شامل :هزینه یابی چرخه عمر ،ارزیابی سود ها و برنامه های راهبردی برای مدیریت زیست محیطی می شود ". 16 تعریف حسابداری مدیریت زیست محیطی از دید " سازمان ملل" : ‏ .i .ii 17 EMAب<<<ه< طور گ<<<سترده< ا<یب<<<ه< ش<<ناسایی ،جمع< آوری ،ت<<<جز<یه< ت<<<حلیلو ا<ستفاده< از هر دو ن<<وع ا<طالعات زیر ب<<<را<یت<<<صمیم< گ<<<یریدا<خلیمیپ<<<ردازد : اطالعات فیزیکی :جریاناتی مثل انرژ<ی ،آب ،مواد (مثل ضایعات ) و اطالعات پولی :بهای تمام شده ،درآمد ها و ذخایر مرتبط با محیط زیست . اطالعات فیزیکی : EMA ‏ برای ارزیابی بهای تمام شده صحیح ،یک سازمان ،نه تنها اطالعات پولی بلکه می بایست اطالعات غیر< پولی در ار<تباط با مواد مورد استفاده ،ساعات اشخاص و دیگر محر<ک های هز<ینه را جمع آوری کند . 18 دالیل تاکید حسابداری مدیریت زیست محیطی بر اطالعات فیزیکی : .i .ii 19 استفاده از انرژی ،آب و مواد اولیه باعث تولید ضایعات و مواد دفعی می شود که مستقیما ً اثرات زیادی بر محیط زیست می گذارد . هزینه های خرید مواد یک محرک هزینه اصلی در بسیاری از سازمان ها می باشد . اطالعات فیزیکی EMA ‏ برای مدیریت موثر و کاهش اثرات ضایعات بر محیط زیست یک سازمان< می بایست اطالعات دقیقی از میزان و مقصد تمام انرژی ها ،مواد و آب مورد استفاده داشته باشد .الزم است بدانیم کدام و چقدر مصرف شده است .کدام به محصول و کدام به ضایعات تبدیل می شود . ‏ این اطالعات فیزیکی حسابداری ،تمام داده های مورد نیاز برای مدیریت موثر تمام اثرات زیست محیطی را ارائه نمی کند اما اطالعات ضروری است ،که حسابداری مدیریت می تواند بر آن تکیه کند . 20 اطالعات پولی EMA ‏ سازمان ها هزینه های مرتبط با زیست محیط را به طور متفاوت بسته به قصد استفاده از اطالعات تعریف می کنند . توضیحات بیشتر این عنوان در قسمتهاي بعدی به تفصیل ،شرح داده شده است . 21 ()IFAC, 2005 خدمات حسابداری م<دیریت زیست محیطی ‏ .1 .i .ii .iii .iv .v .vi 22 خدماتی که حسابداری مدیریت زیست محیطی به مدیران در جهت تصمیمات داخلی شرکت ارائه می کند بشرح ذیل است: خدمات اصلی : طراحی محصول طراحی فرآیند تولید ارزیابی عملکرد سرمایه گذاری در دارایی های ثابت کنترل هزینه ها مدیریت ضایعات  .i .ii .iii .iv .v .vi .vii .viii .ix .x .xi .xii 23 سایر خدمات شامل : مکان یابی تاسیسات خرید هزینه یابی مدیریت ریسک و بدهی طراحی برنامه های راهبردی انتخاب عرضه کنندگان توصیه برنامه زیست محیطی انجام سرمایه گذاری تخصیص هزینه ها ترکیب محصول قیمت گذا<ری محصول گسترش کارخانه استفاده ومزاياي حسابداری مدیریت زیست محیطی ‏Compliance EMAحفاظتزیستمحیطیرا ازطريقت<<<طابقك<<ارا<يي هزينه< ب<<<ا مقررا<تحسابداریو ا<عما<<لخط مشيهايزیست محیطی پ<<<ش<<تيبانيميك<<ند مثال ها : سرمايه گذاري طراحي و اجراي كنترل آلودگي سرمايه گذاري و خريد جانشينهاي كارامد هزينه براي مواد سمي گزارشگری ضايعات زیست محیطی ومواد دفعى براى مقامات قانونى (August 2005 ‏International Guidance Document 24 ‏Environmental Management )Accounting کارایی EMAازكاهشهمزمانهزينه< ها واثراتزیست محیطیرا ازطريقا<ستفاده< ك<<ارا<تر ازآب ،ا<نرژیها و مواد در عملياتدا<خليو محصوالتن <ه<اييپش<<تيباني ميك<<ند مثال ها : رديابي دقيق تر جريان آب ،انرژی ،مواد وضايعات شكل شماره 2 موقعیت استراتزيك EMAازبراورد و ا<جرا<يك<<ارا<مديهزينه< و ب<<<رنامه< هايحساسزیستمحیطی ب<<<را<يا طميناناز وضعيت ا<سترا<تزيك ب<<<لند مدتس<<ازمانپش<<تيبانيميك<<ند. مثال ها : كار كردن با ارايه دهندگان ملزومات جهت طراحي محصوالت وخدمات طراحي و اجراي برنامه هاى كاراى آب ،انرژی ،مواد براورد بازده كل ساالنه سرمايه گذاري در فعاليتهاى Eco-Efficiency براورد هزينه هاي داخلي مقررات احتمالى گزارشگری براي استفاده كنندگان ذينفع از قبيل مشتريان ،سرمايه گذاران وجوامع محلي حسابداری درآمد ملی زیست محیطی : ‏ این نوع حسابداری زیست محیطی در سطح اقتصاد کالن مورد بررسی قرار می گیرد و اشاره به جمع آوری اطالعاتی در مورد اندازه ،کیفیت و ارزش منابع مصرف شده یک ملت یا یک قوم دارد (.مثل تولید ناخالص ملی ). 25  .I .II .III 26 نکات قابل توجه در حسابداری درآمد ملی زیست محیطی : بعضی از کاالهای زیست محیطی اگرچه ایجاد کننده ارزش افزوده اقتصادی می باشند اما در بازار مورد داد و ستد قرار نمی گیرند .هیزم جمع آوری شده از جنگل برای سوخت ،ماهی صید شده از طبیعت برای مصرف در گیاهان دارویی مثال هایی از این قبیل کاال ها هستند . ارزش آب مورد استفاده برای نوشیدن و یا آبیاری زمین های کشاورزی منعکس کننده بهای تمام شده زیر ساخت های انتقال و توزیع آب می باشد نه ارزش خود آب . ارزش واقعی منابع طبیعی از قبیل هوا ،زمین ،آب و ...مورد استفاده در تولید محصوالت ،در بهای تمام شده محصوالت و خدمات تولیدی به درستی منعکس نمی شود ( .مجله حسابدار – شماره ) 186-185 27 28 29 کابرد های مختلف حسابداری زیست محیطی: ‏ حسابداری زیست محیطی می تواند کاربرد های گوناگونی در "هزینه یابی " و " تصمیمات سرمایه گذاری " و " طراحی برنامه های راهبردی " داشته باشد . 30 کاربردهای حسابداری زیست محیطی در هزینه یابی : مهمترین عامل مورد بررسی در هزینه یابی محصول ، " هزینه یابی " صحیح آن است .در بیشتر موارد محصوالت مختلف به شکل فرایند های تولیدی متفاوت تولید می شوند و هر فرایند تولیدی هزینه زیست محیطی مربوط به خود را دارد .در شرایطی که نتوان هزینه های زیست محیطی را به نحو مطلوب تخصیص داد ،بین محصوالت تولیدی نوعی " یارانه متقاطع " حادث خواهد شد . 31  به عنوان مثال کارخانه ای با دو فرایند تولیدی الف و ب را در نظر بگیرید که تعداد نفرات و ساعات کار یکسانی را برای هر گروه محصول به کار می برد .اما فرایند تولید الف مواد شیمیایی زیان آور استفاده می کند ،در حالی که در فرایند تولیدی ب چنین شرایطی وجود ندارد . 32  ‏ ‏ ‏ ‏ ‏ ‏ 33 در حالت بکارگیری فرایند تولیدی الف کارخانه به طرق ذیل متحمل هزینه های زیست محیطی ناشی از کاربرد مواد شیمیایی زیان آور می گردد : شناسایی و خرید مواد شیمیایی که شامل ارزیابی برگه های مختلف اطالعات ایمنی مواد نیز می شود . طراحی فرایندی جهت به حداقل رساندن تماس کارگران با مواد شیمیایی جابجایی و انتقال مواد شیمیایی بازرسی ،گزارش و دریافت مجوز طبق قوانین انبارداری و منهدم کردن مواد شیمیایی آموزش کارکنان جهت حمل مواد و واکنش های اضطراری کارکنان  34 عالوه بر هزینه های فوق ممکن است هزینه های نامشهودی چون تیرگی چهر<ه واحد تجاری نزد افکار عمومی و ناتوانی در انجام الزامات کیفی نیز وجود داشته باشد .اگر تمام این هزینه ها به عنوان هزینه های سربار تلقی و بر مبنای ساعات کار و یا حجم تولید به فرآیند های تولیدی الف و ب تخصیص یابند ، محصوالتی که بوسیله فر<آیندهای تولیدی ب تولید شده اند ، همانند یارانه ای برای محصوالت تولید شده بوسیله فرآیند تولیدی الف< عمل می کنند .به عبارت دیگر< می توان گفت که سیستم سنتی هزینه یابی ،فرایند تولیدی ب را پرهزینه تر و فرایند تولیدی الف را کم هزینه تر از واقعیت نشان می دهد . استفاده از< سیستم سنتی هز<ینه یابی باعث هزینه یابی نادر<ست و قیمت گذار<ی نامناسب و در نتیجه شرایط نامساعد رقابتی می گردد و از طرف دیگر هزینه یابی دقیق می تواند موسسه را در شر<ایط مناسب رقابتی قرار دهد ( .مجله حسابدار – شماره )185 مراحل< تسهیم هزینه های زیست محیطی .i .ii .iii .iv 35 تعیین مقیاس و چهارچوب مناسب بر<ای این هزینه ها مشخص کردن هزینه های زیست محیطی مشخص کردن مقدار این هزینه ها تسهیم هزینه های زیست محیطی به فرایند ها و محصوالت محرک هزینه های مزبور (مجله حسابدار -شماره )186  نمودار شمار<ه 3تسهيم نادرست هزینه های زیست م<حیطی را نشان مي دهد. ‏ نمودار شمار<ه 4تسه<يم صحيح هزینه های زیست م<حیطی را نشان مي دهد. 36 مراحل تسهيم هزینه های زیست محیطی ازطريق سيستم سنتى نمودار شماره3 ضايعات سمى اجاره مواد ب دستمزد ب منابع انسانى حقوق سربار دايره ب 37 دستمزد الف مواد الف دايره الف مراحل تسهيم هزینه های زیست محیطی ازطريق سيستم صنعتي نمودار شماره4 ضايعات سمى اجاره مواد ب دستمزد ب منابع انسانى حقوق سربار دايره ب 38 دستمزد الف مواد الف دايره الف کاربرد های حسابداری زیست محیطی در تصمیمات سرمایه گذاری : ‏ 39 از آنجا که هزینه های زیست محیطی اغلب ،بخش عمده ای از هزینه های عملیاتی و سرمایه ای واحد تجاری را در بر می گیرد ،لذا آن دسته از واحد های تجاری که بتوانند این هزینه ها را کاهش دهند از بازده مالی قابل مالحظه ای برخوردارند . یکى از کاربردهای خاص حسابداری زیست محیطی برای تحلیل های سرمایه گذاری " ارزیابی هزینه کل " است .این روش ارزیابی بوسیله سرمایه گذاران بویژه سرمایه گذاران محیط زیست جهت ارزیابی دقیق تر سود آوری بالقوه سرمایه گذاری های انجام شده مورد استفاده قرار می گیرد .  40 4عنصر اساسی روش " ارزیابی هزینه کل " ک<ه باعث ارائه اطالعات مفیدتری نسبت به دیگر مدل های متداول ارزیابی ارائه شده است عبارتند از: .iارائه صورت جامع تری از هزینه ها که شام<ل هزینه های غیر مستقیم و نام<شهود نیز می باشد . .iiتخصیص مطلوب هزینه هایی که م<عموالً به حساب های سربار تسهیم م<ی شوند یا بر مبنای محرک هزینه نامناسب تخصیص داده شده یا اینکه اصالً تخصیص پیدا نکرده اند . .iiiارزیابی پروژه های بلند م<دت به منظور کسب منافع بیشتر از سرمایه گذاری که معموالً بعد از طی یک دوره زمانی 2الی 3 ساله قابل بازیافت می باشد . .ivشاخص های سودآوری که ارزش زمانی پول را در نظر می گیرند . نکته :این م<دل ،سودآوری پروژه را حتمی نم<ی کند بلکه شفافیت ، وضوح و دقت بیشتری را برای تصمیم گیری در انجام سرمایه گذاری ها ایجاد م<ی کند کاربرد حسابداری زیست محیطی در طراحی برنامه های راهبردی : ‏ سود بالقوه به طور قابل م<الحضه ای می تواند از طریق هزینه های زیست محیطی و چگونگی مدیریت این هزینه ها تحت تاثیر قرار گیرد . از این رو ،حسابداری ،محیط زیست را عنصر راهبردی موفقیت بلند مدت واحد تجاری قلمداد می ک<نند . ‏ بسیاری از مشتریان بطور فزاینده ای خواهان الزامات کیفی بوده و عملکرد زیست محیطی نیز جزء جدایی ناپذیر این الزامات محسوب می شود .شرکت های تولید کننده محصوالت معدنی ،بازارهای سودمند را در تولید کاالهای " سبزی " یافته اند که مشتریان کاالها معتقدند بطور قطع می توانند کیفیت زیست محیطی کاالها را از طریق تصمیمات خود تحت تاثیر قراردهند . 41  بکارگیری مفاهیم حسابداری زیست محیطی ،سرمایه گذاری مالی صحیح در تولید محصوال ت سبز را تقویت می کند که این امر می تواند واحد تجاری را به طور راهبردی در موقعیتی قرار دهد که فرصت های سود آوری بازار را از دست رقیبان برباید . ‏ به همان اندازه که موسسات خود را جهت تقویت ساختار سیستم های خود سازماندهی می کنند ،حسابداری زیست محیطی، بخش جدایی ناپذیر توسعه و موفقیت آنها خواهد شد . 42  این سیستم داده های مبتنی بر حسابداری زیست محیطی را در جهت تدارک اطالعات برای مدیران به منظور درک بهتر اثرات تصمیمات خود هماهنگ میسازد .این اطالعات می توانند به طور راهبردی جهت تحریک عملکرد زیست محیطی پیشرفته مورد استفاده قرار گیرد . 43 ( مجله حسابدار – شماره )185 حسابرسی زیست محیطی ()EA ‏ ‏ صورت های مالی شرکت ها همواره در معرض بررسی حسابرس مستقل هستند .تعدادی از شرکت ها در گزارش ها و حساب های خود اطالعاتی را ارائه می دهند که به آسیب های وارده در محیط زیست بر اثر فعالیت های آنها مربوط می شود .این اطالعات غالبا ً جزئیاتی درباره انتشار آلودگی در هوا ،آلودگی آب یا جزئیاتی از سوخت و مواد مورد استفاده توسط آنها می باشد .برخی از گزارش ها تفصیلی تر بوده و ممکن است تشریحی یا شامل داده های کمی ایجاد شده توسط شاخص های عملکرد زیست محیطی واحد تجاری نیز باشند . عالیق عمومی در حمایت از محیط زیست موجب شده که فشار وارده برموسسات جهت بازرسی و آزمودن دقیق آسیب هایی افزایش یابد که فعالیت های تجاری آنها بر محیط زیست وارد می سازد و این امر موجب اجرای حسابرسی فعالیت های زیست محیطی شده است . (حسابداری زیست محیطی – مجله حسابدار -شماره )185 44 حسابرسی زیست محیطی دراياالت متحده ،اروپا وهندوستان ‏ ‏ 45 برای بیشتر شرکت های باهوش از نظر زیست محیطی یک حسابرسی زیست محیطی بسیار مهم است . این مفهوم ابتدا در ایالت متحده توسعه پیدا کرد .جایی که شرکت ها از طریق حسابرسی زیست محیطی ،جهت تطابق با قوانین زیست محیطی استفاده کردند .این شرکت ها نگران سرپرستی و نظارت بر زیر مجموعه هایشان بودند از آن پس شرکت های چند ملیتی ، حسابرسی خارجی خود را شروع کردند . حسابرسی زیست محیطی دراياالت متحده ،اروپا وهندوستان ‏ 46 در اروپا تعهدات زیست م<حیطی کم<تر جدی بود .و شرکت ها ، حسابرسی زیست محیطی را به عنوان یک روش اینکه چطور ، آنها م<ی توانند عملکرد زیست محیطی شان را توسعه دهند تا مسئولیت های زیست م<حیطی شان را به جهان بیرونی تشریح ک<نند ،می دیدند . حسابرسی زیست محیطی دراياالت متحده ،اروپا وهندوستان ‏ 47 در هندوستان ،این عملیات هنوز محبوب نشده ،هر چند برخی شرکت ها در بخش خصوصی مانند TISCO, ITCو تعداد کمی دیگر به صورت دوره ای ، حسابرسی زیست محیطی را اجرا کردند . با سپاس بيكران از استاد گرامي: جناب آقاي دكتر حسن همتي و حسن توجه دوستان عزيز (( بهار ))88 48