حسابداری نفت و گاز

حسابداری نفت و گاز

اسلاید 1: استاد : آقای دکتر باغانی ارائه دهنده : غلامرضا زنگنه بسم اللّه الرحمن الرحیمحسابداری نفت و گاز

اسلاید 2: ا از دیدگاه نظری، حسابداری و گزارشگری مالی در صنعت نفت و گاز نمایانگر وضعیتی است که نشان می دهد : دو روش مطرح در حسابداری نفت و گاز عبارتند از: 1-بهای تمام شده کامل( full cost )2-کوششهای موفق(successful efforts ) مقدمهاطلاعات تهیه شده از طریق مدل بهای تمام شده تاریخی در مقایسه با ارزشهای جاری غالبا برای تصمیم گیرندگان از سودمندی کمتری برخوردار است.2

اسلاید 3: روش بهای تمام شده کامل: *تمامی مخارج اکتشاف صرفنظر از کشف یا عدم کشف ذخایر نفت و گاز سرمایه ای محسوب می گردد . * منطق زیر بنای این روش ماهیت احتمالی فعالیت های اکتشافی است. * تمامی مخارج فعالیت های اکتشاف را می توان در بهای تمام شده چاههای موفق منظور کرد.روش کوششهای موفق: *تنها مخارج اکتشافی که منتج به کشف چاههای قابل استخراج شده است سرمایه ای محسوب می شود .* سایر مخارج اکتشاف که منتج به نتیجه ای نشده است بلادرنگ به هزینه منظور می گردد .مقدمهتفاوت اصلی این دو روش نحوه ی برخورد با هزینه های اکتشافی است که منتج به کشف ذخایر نفت و گاز نمی شود.3

اسلاید 4: در مثالی می توان اثر بکارگیری این دو روش را بر صورتهای مالی شرکتهای جدیدالتاسیس نشان داد.شرکت آلفا سه سال قبل تاسیس شده و در هر سال چهار چاه اکتشافی حفر کرده که میزان موفقیت آن 25 درصد بوده است.هزینه استهلاک منابع طبیعی معادل 20 درصد مانده اول دوره اموال نفتی و هزینه استهلاک سایر داراییها به میزان 10 درصد مانده اول دوره آنها. هزینه تولید نیز مساوی 8 درصد درآمد فروش است. در سال جاری ،100000بشکه نفت از قرار هر بشکه 32 هزار ریال فروخته شده است. چهار چاه اکتشافی نیز با هزینه متوسط هر یک 525 میلیون ریال حفر شده که تنها حفر یک چاه با موفقیت همراه بوده است.برحسب بکارگیری هر دو روش ترازنامه اول سال،صورت سود و زیان و ترازنامه آخر سال ارائه شده است.بررسی اثر روشهای بهای تمام شده کامل و کوششهای موفق بر صورتهای مالی4

اسلاید 5: ترازنامه شرکت آلفا در اول سال کوششهای موفقبهای تمام شده کامل(ارقام به میلیوم ریال)(ارقام به میلیون ریال)داراییها800800داراییهای جاری12204880اموال نفتی10001000سایر داراییها30206680جمع داراییهابدهیها و حقوق صاحبان سهام600600بدهیهای جاری20002000بدهیهای بلندمدت20002000سهام عادی(1580)2080سود(زیان)انباشته302066805

اسلاید 6: *هزینه تولید =( 8% *3200 )*هزینه اس منابع طبیعی :روش ب.ت.کامل 976= ( 20%* 4880 ) ،روش کوششهای موفق 244= ( 20%*1220 )*هزینه اس سایر داراییها =( 10%* 1000 )*هزینه اکتشاف:درروش کوششهای موفق 3 چاه به نتیجه نرسیده اند =(3*525)*باتوجه به سود خالص: تفاوت در دو روش 843= 1025- 1868 ، 54%= 1868/ 1025صورت سود و زیان شرکت آلفا برای سال جاری کوششهای موفقبهای تمام شده کامل(ارقام به میلیون ریال)(ارقام به میلیون ریال)32003200درآمد فروش(100000بشکه از قرار هر بشکه 32هزار ریال)هزینه ها:256 256*هزینه های تولید244*976*هزینه استهلاک منابع طبیعی100100*هزینه استهلاک سایر داراییها1575*_هزینه های اکتشاف2175133210251868*سود خالص6

اسلاید 7: *با توجه به جمع کل داراییها: بالغ بر 4503= 3846- 8349 بین دو روش تفاوت وجود دارد. معادل 46%= 8349 / 3846 . *سود(زیان)انباشته: روش ب.ت.کامل 3948= 1868+ 2080 ، روش کوششهای موفق (555 ) = 1025+ (1580) *با توجه به ح/ص/س: 4503 =( 555 - 2000) - (2000 + 3948) ، 24%= 5948 / 1445 ترازنامه شرکت آلفا در آخر سال کوششهای موفقبهای تمام شده کامل(ارقام به میلیوم ریال)(ارقام به میلیون ریال)داراییها14451445داراییهای جاری15016004اموال نفتی900900سایر داراییها38468349*جمع داراییهابدهیها و حقوق صاحبان سهام600401بدهیهای جاری20002000بدهیهای بلندمدت20002000سهام عادی(555)3948*سود(زیان)انباشته384683497

اسلاید 8: تفاوت اصلی: اندازه مرکز هزینه ای است که برای تصمیم گیریهای مربوط به تلقی مخارج اکتشافی به عنوان دارایی یا به عنوان هزینه مورد استفاده قرار می گیرد. در بکارگیری روش بهای تمام شده کامل ،بزرگترین مرکز هزینه می تواند یک کشور و یا حتی یک قاره باشد. در روش کوششهای موفق ،کوچکترین مرکز هزینه ممکن می تواند یک ملک یا یک میدان نفتی باشد. بکارگیری هر دو روش در نهایت به نتایج حسابداری یکسانی منتج می شود، زیرا در هر دو حالت:تفاوت های مفهومی بین روش بهای تمام شده کامل و روش کوششهای موفقمخارج انجام شده = ذخایر کشف شده8

اسلاید 9: *در شرکت های بزرگ و با سابقه در صنعت نفت و گاز روش کوششهای موفق بکار گرفته می شود. *در شرکتهای کوچکتر و کم سابقه روش بهای تمام شده کامل مرجح محسوب می گردد. *زیرا در شرکت های بزرگ اثر هموار سازی سود در روش بهای تمام شده کامل ، در مقایسه با شرکت های کوچک ،قابل توجه نمی باشد. اظهار نظرFASB :«هیچیک از روشهای کوششهای موفق و بهای تمام شده کامل در زمان کشف منابع، معیارو نشانه موفقیت محسوب نمی شود . در هر دو روش موفقیت(شناخت درآمد)در زمان فروش شناسایی می گردد.بنابراین می توان گفت که بکار گیری هر دو روش گزارش موفقیت را به تاخیر می اندازد و یا مبهم می کند و این نتیجه حسابداری مبتنی بر بهای تمام شده تاریخی و پیروی از مفهوم تحقق درآمد می باشد» .تفاوت های مفهومی بین روش بهای تمام شده کامل و روش کوششهای موفق9

اسلاید 10: *اولین مطالعه تحقیقات حسابداری در باره حسابداری نفت و گاز تحت عنوان ARS#11 ،درسال 1969 میلادی انتشار یافت. پیشنهاد کلی :بکارگیری روش کوششهای موفق به جای روش بهای تمام شده کامل. درسال 1972 میلادی، کمیسیون اوراق بهادار آمریکا اعلام کرد: شرکتهایی که روش کوششهای موفق را بکار نمی گیرند ملزم به افشای سود خالص در صورتهای مالی خود در صورت بکارگیری این روش.در سال 1977 ،تشکیلات FASB با انتشار استاندارد شماره 19،روش بهایتمام شده کامل را حذف و بکارگیری روش کوششهای موفق را الزامی کرد.در سال 1979 ، به موجب استاندارد شماره 25، FASB در مقابل فشارهای سیاسی، الزام به استفاده از روش کوششهای موفق را لغو کرد.تاریخچه تدوین استاندارد های مربوط به حسابداری نفت و گاز10

اسلاید 11: *تحقیقات انجام شده به در خواست FASB تحقیق اول:مصاحبه با تعدادی از اشخاصی که تصمیمات سرمایه گذاری و اعطای اعتبار را اتخاذ می کنند. نتیجه :که بکارگیری روشهای بهای تمام شده کامل و کوششهای موفق تاثیری بر تصمیم گیریهای آنان نداشته است.تحقیق دوم:توسط کارشناسان FASB انجام شد. ارزیابی همبستگی بکار گیری روش بهای تمام شده کامل و کوششهای موفق با دو روش تخصیص مالیاتی مربوط به اختلاف های زمان بندی. نتیجه :هیچگونه همبستگی بین دو دسته روش های مذکور را نشان نداد.تحقیقات مشاهده ای انجام شده درباره حسابداری نفت و گاز11

اسلاید 12: تحقیق سوم:ارزیابی تاثیر وادار کردن برخی از شرکت ها به جایگزینی روش بهای تمام شده کامل با روش کوششهای موفق بر توان آنان برای جذب سرمایه. نتیجه:نتایج این تحقیق،تفاوت با اهمیتی را بین دو روش مزبور نشان نداد . تحقیق چهارم:مصاحبه تلفنی با 27 نفر از مدیران ارشد شرکت های نفتی نسبتا کوچک و متوسط پیرامون دریافت نظر این مدیران درباره تاثیر بکارگیری روش کوششهای موفق بر توان جذب سرمایه شرکت. نتیجه: هیچیک از مدیران مصاحبه شونده ،تاثیر منفی بکارگیری روش کوششهای موفق را در جذب سرمایه باور نداشتند.تحقیقات مشاهده ای انجام شده درباره حسابداری نفت و گازبطور کلی زمینه برای حذف فراهم شد.SFAS#19روش بهای تمام شده کامل در 12

اسلاید 13: *سایر تحقیقات مشاهده ای انجام شده*در برخی از تحقیقات نشان داده شده است که حذف روش بهای تمام شده کامل تاثیری بر نتایج اقتصادی و یا قیمت و بازده سهام شرکت هایی که این روش را بکار گرفته اند نداشته است . *در برخی از تحقیقات دیگر ،تاثیر منفی حذف روش بهای تمام شده کامل بر قیمت سهام شرکت های مربوط مشاهده شده است.*در تحقیقات دیگری مشاهده شده است که شرکت هایی که اهرم مالی بالایی دارند روش بهای تمام شده کامل را ترجیح می دهند. تحقیقات مشاهده ای انجام شده درباره حسابداری نفت و گازدر کل انگیزه اصلی ترجیح روش بهای تمام شده کامل بر روش کوششهای موفق ،تاثیر بکارگیری روش اول بر افزایش سود است. 13

اسلاید 14: *ضابطه کلی مبانی نظری ، یعنی فایده در تصمیم گیری ، هدف اصلی از تدوین و انتشار SFAS#19*قابل مقایسه بودن اطلاعات مربوط به واحد های انتفاعی،می تواند برای تصمیم گیریهای استفاده کنندگان مفیدتر واقع شود.بدین ترتیب،به منظور افزایش فایده اطلاعات در تصمیم گیری ها،شرکتهای فعال در صنعت نفت و گاز باید روشهای یکسانی را بکارگیرند.*دو ویژگی کلی مطرح شده در بیانیه شماره دو مبانی نظری : قابلیت اعتماد مربوط بودنتاثیر عمده ای بر تدوین SFAS#19 داشته است. ارتباط SFAS#19با مبانی نظری 14

اسلاید 15: نکته اصلی روش حسابداری ارزش اکتشاف :*نفت و گاز هنگام کشف شدن بر مبنای ارزش برآوردی آن ثبت شود .*ارزش اکتشاف به عنوان درآمد حاصل از فعالیت های اکتشافی و همچنین به عنوان موجودی برای فعالیت های تولیدی آتی ثبت می گردد.*هنگامی که ذخایر به فروش می رسد ،موجودی به حساب سود و زیان منظور می شود. FASBدلیل عدم پذیرش روش حسابداری ارزش اکتشاف توسط ارتباط SFAS#19 با مبانی نظری فقدان قابلیت اعتماد در فرایند اندازه گیری15

اسلاید 16: *فرایند اندازه گیری شامل برآورد: مقدار ذخایر مبلغ و زمانبندی مخارج توسعه ذخایر زمانبندی تولید ذخایر مخارج تولید مالیات بر درآمد قیمت های فروش فاکتور تنزیل بنابراین انتخاب محدود به دو روش بهای تمام شده کامل و کوششهای موفق گردید. در این انتخاب نیز روش کوششهای موفق که منتج به ارائه اطلاعات مربوط تر می شودپذیرفته شده است..ارتباط SFAS#19 با مبانی نظری 16

اسلاید 17: *دیدگاه بسیاری از عوامل دولتی در کشور آمریکا:پذیرفتن روش کوششهای موفق و حذف روش بهای تمام شده کامل برخلاف سیاست های کلی دولت و موجب کاهش توان رقابت شرکت های نفتی و کم شدن فعالیت های اکتشافی و توسعه ذخایر نفت و گاز می شود. :FASB *دیدگاه اعضایمنافع ملی در صورت محدود کردن تنوع روشهای پذیرفته شده و تدوین استاندارد هایی که شفافیت واقعیتهای اقتصادی را مخدوش نسازد بهتر حفظ خواهد شد. استاندارد شماره 25 که بکارگیری الزامی روش کوششهای موفق را لغو کرد نمونه ای از تاثیر عوامل سیاسی بر تدوین استانداردهای حسابداری در آمریکاست. عوامل سیاسی 17

اسلاید 18: *سه دلیل اصلی کمیسیون اوراق بهادار آمریکا برای توصیه روش حسابداری شناخت ذخایر:1.حسابداری مبتنی بر بهای تمام شده تاریخی نمی تواند اطلاعات کافی را درباره وضعیت مالی و نتایج عملیات تولید کنندگان نفت و گاز فراهم و ارائه کند .2.در کنار صورت های مالی اساسی لازم است اطلاعات اضافی ارائه شود تا بتوان وضعیت مالی و نتایج عملیات یک شرکت فعال در صنعت نفت و گاز را ارزیابی و با سایر شرکت های این صنعت مقایسه کرد.3.برای امکان پذیر ساختن ارائه اطلاعت مفید برای تصمیم گیری ها روش حسابداری مبتنی بر ارزشیابی ذخایر نفت و گاز مورد نیاز است.حسابداری شناخت ذخایر18

اسلاید 19: *روش ارزشیابی مورد نظر کمیسیون اوراق بهادارآمریکا:1. برآورد زمان بندی تولید آتی ذخایر اثبات شده بر اساس وضعیت اقتصادی جاری.2. بر آورد درآمد فروش آتی با استفاده از بر آورد بند یک بالا و قیمت های جاری نفت وگاز که تنها برای افزایش قیمت های قراردادی تعدیل شود.3. برآورد سود خالص با استفاده از برآورد بند 2 بالاو کسر مخارج توسعه و تولید ذخایر اثبات شده بر اساس میزان مخارج جاری.4. تعیین ارزش فعلی سود خالص سالهای آینده با تنزیل برآورد بند سه بالا بر مبنای نرخ 10% .حسابداری شناخت ذخایر19

اسلاید 20: *انتقاد وارده بر این روش:مربوط بودن چنین اطلاعاتی توسط دست اندرکاران صنعت نفت و گاز مورد سوال قرار گرفت زیرا : 1.ارزش متعارف اموال نفت و گاز شرکت های مربوط را در بر نمی گرفت. 2. به جای کل ذخایر تنها ذخایر اثبات شده مد نظر قرار می گیرد که موجب لحاظ نشدن مقادیر معتنابهی از ذخایر می شود. 3. تغییرات آتی قیمت های نفت و گاز و مخارج توسعه و تولید مد نظر قرار نمی گرفت. 4. تنزیل نرخ 10% کاملا اختیاری بود. *در تحقیقات متعدد درباره این روش: افزایش نسبی مربوط بودن اطلاعات در مقابل از دست رفتن ویژگی قابلیت اعتماد اطلاعات به شکلی قابل ملاحظه توجیه پذیر نیست .در نتیجه،کمیسیون اوراق بهادار آمریکا تصمیم گرفت که ارائه چنین اطلاعاتی را در صورت های مالی اساسی الزامی نکند.حسابداری شناخت ذخایر20

اسلاید 21: سرانجام در سال 1982 اقدام به انتشار استاندارد شماره 69 FASBتحت عنوان «افشا درباره فعالیتهای تولید نفت و گاز» کرد. دلایل اهمیت استاندارد شماره 69 :اولا ، این استاندارد در مورد شرکت هایی که سهام آنها در بورس معامله نمی شود و یافعالیت های تولید نفت وگاز آنان قابل توجه نیست لازم الاجرا نمی باشد. (فزونی مخارج تهیه اطلاعات بر منافع) ثانیا ، استاندارد مورد بحث معرف توسعه ای دیگر در مفهوم گزارشگری مالی می باشد. زیرا اطلاعات مالی را اضافه بر صورت های مالی اساسی و یادداشت های همراه الزامی می کند.وضعیت جاری در حسابداری نفت و گاز21

اسلاید 22: موارد افشای خواسته شده در استاندارد شماره 69:1. مقادیر ذخایر اثبات شده نفت و گاز.2. مخارجی که در ارتباط با فعالیت های تولید نفت و گازسرمایه ای محسوب شده اند.3. مخارج انجام شده برای تحصیل اموال نفت و گاز،اکتشاف و فعالیت های توسعه.4. نتایج عملیات برای فعالیت های تولید نفت و گاز.5. معیار گردش وجوه نقد آتی تنزیل شده مرتبط با ذخایر اثبات شده نفت و گاز با احتساب نرخ تنزیل 10 درصد.وضعیت جاری در حسابداری نفت و گاز22

اسلاید 23: نحوه محاسبه معیارگردش وجوه نقد آتی تنزیل شده :برآورد جریان وجوه نقد آتی از محل ذخایر اثبات شده بر مبنای ارزشهای جاری کسر می شود: -برآوردمخارج آتی توسعه و تولید برمبنای ارزشهای جاری -مالیات بر درآمد مرتبط با جریان ورود وجه نقد بر مبنای نرخ های جاریتنزیل مبلغ بدست آمده بالا بر اساس نرخ 10 درصد. سرانجام در سال 1986 مجددا کمیسیون بورس اوراق بهادارآمریکا حذف روش بهای تمام شده کامل را توصیه کرد .دلایل ارائه شده SFAS#19 مربوط به یکنواختی روشها و تکرار مطالب بود. اما دلیل اصلی این تغییر موضع،عوامل سیاسی بوده است.وضعیت جاری در حسابداری نفت و گاز23