درس هایی از خاور دور

درس هایی از خاور دور

اسلاید 1: فراگیری تکنولوژی در ایران : درس هائی از خاور دورعبداله صوفیدانشگاه ویسکانسین، پلاتویلsoofi@uwplatt.edu1

اسلاید 2: فهرست مطالبشرایط اقتصادی ایراندگرگونی ساختاری در ایران بعد از انقلابنقش دولت در هم آهنگی اقتصادیسیاست صنعتیسیاست صنعتی کُرهسیاست صنعتی چینسیاست علم و فناوری ایرانجمع بندی و نتیجه گیری2

اسلاید 3: رشد اقتصادی نازل ،حتی منفی نرخ بیکاری بالا تورم قیمت هاکم ارزش بودن پول ملی کسری بودجه دولتینرخ بهره بالا شرایط اقتصادی امروز ایران3

اسلاید 4: شرایط اقتصادی ایرانبنگاه های انحصاری زیان ور دولتی که رایانه از دولت دریافت میکنندعقب ماندگی فناوری فساد مالی، رانتخواری بی عدالتی در توزیع درآمدها منفی بودن تراز بازرگانی بین المللی بدون در آمد ارزی فروش نفت4

اسلاید 5: مشکلات ناشی از چیست؟ دگرگونی ساختاریمشکلات ناشی از دگرگونی ساختاری اجتماعی-اقتصادی در ایران بعد از پیروزی انقلاب و عدم مدیریت مرکزی، مقتدر اقتصادی است.دگرگونی ساختاری عبارت از تغیرات پایه ای در موسسات و فناوری در این تعریف موسسه بمعنی «یک سلسله از حقوق و تعهداتی است که در زندگی اقتصادی مردم اثر گذار است.»Structural transformationInstitution5

اسلاید 6: دگرگونی ساختاری از کجا سر چشمه میگیرد؟دگرگونی ساختاری ممکن است از تضاد ناشی از وابسته بهم بودن تولید کنندگان در استفاده از ابزار تولیدی و پراکندگی مالکیت ابزار تولیدی باشد.دگرگونی ساختاری بطور مدام در همه کشور های جهانی حتی در شرایط عادی توسعه آنها صورت میگیرد.دگرگونی ساختاری در کشور ها دیگر ماهیتأ متفاوتند از دگرگونی ساختاری در ایران است. 6

اسلاید 7: تمایز دگرگونی ساختاری در ایران و کشور های صنعتیدگرگونی ساختاری در کشور های صنعتی ناشی از نوآوری کالا و یا نوآوری فرایند تولید استدگر گونی ساختاری در ایران ناشی از تغییر صاحبان صنایع بود. (صاحبان صنایع رژیم ستم شاهی در تبعید قرار گرفتن و دولت وافراد دیگری در ایران صاحبان صنایع شدند) . حق مالکیت خصوصی در مواردی به چالش کشیده شد.قوانین و مقررات جدید بوجود آمد و بعضی از قوانین دوره سلطنت پهلوی ملغی گردید7

اسلاید 8: تمایز دگرگونی ساختاریسازمان های سیاسی بکلی تغییر پیدا کردروابط قدرت تعریف مجدد گردیدسرمایه در سطح وسیع در شروع و جریان انقلابی از کشور خارج گردید8

اسلاید 9: بهت صاحبان صنایع در جریان دگرگونی ساختاریدر جریانات دگرگونی ساختاری معمولی ناشی از نوآوری که شومپتر آنرا «مصرف مخرب» نامید ، صاحبان ابزار تولیدی بی اطلاع از شرایط نوین حاکم بوده و دارای بینش لازم برای هم آهنگ کردن فعالیت اقتصادی وابسطه بهم خود نیستند.این معضل در شرایط رشد تضاد ها اقتصادی-اجتماعی حاکم در اجتماع در جریان انقلاب باعث سردر گمی هر چه بیشتر صاحبان صنایع و مدیران بنگاه ها می شود. 9

اسلاید 10: نقش دولت بعنوان تنها مرکزیت مدیریتدر این شرایط که شک و تردید در تصمیم گیری های اقتصادی شدت مییابد احتیاج به یک مرکزیت تصمیم گیری برای همگون کردن فعالیت های اقتصادی هر چه بیشترمحسوس میشود. در چنین شرایطی دولت بعنوان تنها قدرت مرکزی که توان بازی کردن نقش مدیر اقتصادی برای همگون کردن فعالیت های اقتصادی و دست آوری نتایج مطلوب را دارا می باشد می تواند وارد میدان شود.10

اسلاید 11: هم آهنگی اقتصادیهم آهنگی اقتصادی عبارت است از تنظیم فعالیت های اقتصادی مطلوب. هم آهنکی پدیده ایست که ما خواهان انجام آن در فعل و انفعال مان با دیگران هستیم.11

اسلاید 12: نقش دولت در هم آهنگی اقتصادیدولت دارای سه نقش در هم آهنگ کردن اقتصادی میباشدنقش سرمایه گذار: دولت مجموعه ای از فعالیت ها آینده را میتواند در اختیار بنگاه های خصوصی قرار میدهد. نقش مجری :ایجاد موسسات و ارگانهائی که بتوانند اهداف در رهنمود های عملیاتی را اجراء نمایند. نقش ناظم :دولت میبایست کشمکش های ناشی از فعالیت های اقتصادی را مدیریت کند. 12

اسلاید 13: آیا دولت توان انجام نقش اقتصادی را داراست؟تجربه کشور های زیر نشان میدهد که که دولت میتواند نقش مدیریت اقتصادی را خوب بازی کندکشور های خاور دور(ژاپن، کره جنوبی، چین) و جزیره تایوانکشور های اروپائی (اسکاندیناوی و فرانسه)نکته:لازم است که ذکر شود که تمامی کشور های فوق صنعتی میباشند هر چند کشور های ژاپن و فرانسه از رکود اقتصادی دراز مدت رنج میبرند13

اسلاید 14: شرایط لازم برای توزیع مطلوب منابع اقتصادینظریه نقش اقتصادی دولت برای «هم آهنگی کارا*» معتقد است که دولت باید مقررات و روش عمل عقلائی** ارائه دهد. بر خلاف این نظریه مکتب «نیو کلاسیکال» انتخاب عقلائی*** را شرط لازم برای توزیع مطلوب منابع اقتصادی میداند.مجموعه مقررات عقلائی عبارت است از تشکیلات و قرار داد های نوینی که باعث میشوند که عامل اقتصادی بتواند از عهده شرایط نو بر آید.* Efficient coordination ** Rational rules and regulations*** Rational choice14

اسلاید 15: روند توسعه بنگاه های فراملی بنگاه های بزرگ صنعتی در آلمان و آمریکا در دهه های 1850 و 1860 ودر ژاپن در سه دهه اول قرن بیستم بوجود آمدند.این بنگاه ها توانائی مختص شرکت ها و صنایع را در امور تولید، توزیع و بازار یابی و نو آوری در کالا و فرایند تولید را با سرمایه گذاری در تحقیق و توسعه و بلاخره هنر مدیریت را با همگون کردن بخش های مختلف بنگاه با آزمون و اشتباه آموختند.فرایند بدست آوری این توانی ها را توسعه فناوری صنعتی یا آموزش فناوری مینامند.15

اسلاید 16: توانائی فناوری16بنگاه های دولتی و خصوصی در بسیاری از کشور های دنیای سوم هیچگاه نتوانستند توانائی فناوری را بطور کامل بدست آورند. توانائی فناوری دارای سه بعد است:توانائی تولیدی: مهارت های لازم برای تبدیل داده ها به ستانده هاتوانائی انجام پروژه ها: توانائی های لازم برای گشترش ظرفیت تولیدتوانائی های نوآوری: مهرات های لازم برای طراحی کالا و یا سیستم تولیدی نوین

اسلاید 17: مشکلات بنگاه ها در کشورهای در حال توسعهمشکلات بنگاه ها کشور های دیر رسیده عبارتند ازنداشتن مهارت در فناوری های پیچیده برای تولیداتطولانی بودن دوران و مخارج سنگین آموزش فرآینده های تولید ، بازار یابی و توزیع کالاعدم انگیزه برای سرمایه گذاری در تحقیق و توسعه بخاطر در دست داشتن بازار و رضایت از سود حاصل از تولید و فروش کالاها با فناوری موجود17

اسلاید 18: گفتمان تولید کنندگان کوچک چینی«اگر در توسعه و تحقیق سرمایه گذاری نکیم منتظر مرگ میمانیم و اگر در توسعه و تحقیق سرمایه گذاری کنیم به پیشواز مرگ میرویم.»18

اسلاید 19: نقش دولت در آموزش فناوریبا توجه به شرایط نا مطلوب برای آموزش فناوری در کشور های در حال توسعه نقش دولت در این آموزش تعیین کنده است.نگاهی اجمالی به تجربیات کشور های کره و چین در همگون کردن فعالیت های بنگاه ها برای آموزش فناوری میتواند برای برنامه ریزان فناوری در ایران آموزنده باشد.19

اسلاید 20: تفاوت نوآوری و آموزش فناوریباید توجه داشت که فعالیت های همآهنگ کردن دولتی با سرمایه گذاری بنگاه ها رهبر* صنعتی برای نوآوری متفاوت است.مطابق تحقیقات نویسندگان فصل های مختلف در کتاب (علم و نوآوری در ایران ، صوفی و قاضی نوری، 2013 ) بغیر از چند مورد فناوری ها نوین ،سرمایه گذاری های دولت های ایران در علم و صنعت برای آموزش فناوری** بوده است.* Leader firm** Technological learning20

اسلاید 21: نقش دولت در اقتصاد: لیزه –فر(بی بند و بار) و برنامه ریزی21حداقل دخالت در بازار این نظریه تکیه بر انگیزه شخصی دارد ولی امیدوار است که بر این اساس بهبودی جمعی حاصل شود.برنامه ریزی اقتصادی مرکزی (نظام سوسیالیستی)در این نظام دولت مالک تقریبأ تمامی ابزار تولیدی بجز ابزار های تولید متعلق به شرکت های تعاونی می باشد.

اسلاید 22: نقش دولت در اقتصاد: مدیریت و تولیددر چنین نقشی دولت علاوه بر مدیریت اقتصادی بعنوان سرمایه دار اصلی بخش بزرگی از اقتصاد را بطور مستقیم صاحب بوده و مدیریت بنگاه های دولتی را بعهده دارد.22

اسلاید 23: نقش دولت در اقتصاد: سیاست صنعتیتعریف سیاست صنعتی*سیاستی که صنایع و بنگاه های خاصی را برای رسیدن به نتایج مورد نظر دولت که تصور میشود برای کل اقتصاد مفید است هدف قرار میدهد. بعضی از دولت ها از سیاست صنعتی برای ایفای نقش خود در فرایند مقابله با دگرگونی ساختاری اقتصاد استفاده مینمایند.کره ، چین، تایوان، فرانسه، سوئد، فنلاند، نوروژ*Industrial policy 23

اسلاید 24: نقش دولت در پیاده کردن سیاست صنعتی24مدیریت اختلافات ناشی از عملکرد بازارتعدیل نتایجی که از عمل کرد بازار بدست می آیدارائه رهنمود به بخش خصوصی (کنترل و راهنمائی بازار)

اسلاید 25: سیاست صنعتی : نمونه هائی در مدیریت نتایج عملکرد بازارنمونه هائی از این سیاست هاحمایت مالکیت خصوصی قانون گذاری و اجرای قوانین ددر حمایت از محیط زیستدریافت تعرفه گمرکی برای حمایت از تولیدات داخلیکمک به بنگا ه های خصوصی برای گذار از ورشکستگیوضع قانون و اجرای آن علیه انحصاراتوضع قانون در حمایت از مصرف کننده25

اسلاید 26: سیاست صنعتی: نمونه هائی از سیاست های تعدیل نتایج بازارنقش دوم دولت تعدیل نتایج عملکرد بازار استسیاست های مالی و پولی دولت میتواند نتایج عملکرد بازار را تعدیل نماید.مخارج دولتی و مالیات ها دارای اثر باز توزیع در آمد ها میباشند و سیاست نا درست باعث تشدید نتایج نا مطلوب بازار خواهد شد.26

اسلاید 27: نتیجه نا مطلوب عدم مدیریت اختلافات در جوامعی که دولت مکانیزم لازم را برای مدیریت اختلافات ناشی از عملکرد بازار بر پا نمیکند سرمایه گذاری در کار های تولیدی کم میشود و سرمایه ها به سوداگری در بازار های طلا و ارز خارجی کشیده میشوند.27

اسلاید 28: سیاست صنعتی: رهنمود دولت برای بخش خصوصیهدف اصلی دولت بعنوان کارگشا ،کنترل و راهنمائی بازار برای صنعتی شدن در زمان کوتاه و بدست آوری توانائی فناوری می باشد.28

اسلاید 29: شرایط مشترک کشور های با سیاست صنعتیممالکی که سیاست صنعتی را دنبال کرده اند یعنی ژاپن، تایوان ، فرانسه دولت با شکست از جنگ بیرون آمده و یا در مورد کُره جنوبی ، چین و تایوان با خطر حمله خارجی مواجه بودند.همه این دولت ها بجمع بندی رسیده بودند که صنعتی شدن شرط اول دفاع در مقابل حمله نظامی خارجی است.دیدگاه نخبه گان در این کشور ها و جزیره تایوان بر این بود که بدست آوری توانمندی فناوری شرط لازم تولید کالا ها با ارزش افزوده برای مصرف داخلی و صادرات ضروری می باشد.29

اسلاید 30: عملکرد دولت کُره در پیاده کردن سیاست صنعتیبرنامه ریزی 5 ساله اقتصادیدخالت ندادن کارگران در تصمیم گیری ها در سیاست صنعتیمشاوره نزدیک و مکرر با صاحبان صنایع بزرگتنبیه مدیران بنگاه های بزرک در صورت عدول آنها از سیاست های اتخاذ شدهاستفاده از قدرت فوق الاده اقتصادی دولت ناشی از بنگاه های دولتی، بانک های دولتی و کنترل منابع استراتژیک نظیر نفت ، فولاد، فلزات غیر آهنی30

اسلاید 31: راه کار های کلی در پیاده کردن سیاست صنعتینفوذ غیر مستقیم دولت در انجمن های صنایع مختلف و اتحادیه های کارگریشرکت در مدیریت بنگاه های خصوصی. این سیاست در سطح وسیع در کُره پیاده می شدبانک های دولتی موظف به پرداخت اعتبار با بهره یارانه ای به بنگاه مورد حمایت دولت بودنند.عفو مالیات برای سرمایه گذاری در طرح ها انتخاب شده دولتی31

اسلاید 32: راهکار های کلی در پیاده کردن سیاست صنعتیتعدیل قیمت های تعین شده بازار از طرف دولت برای حمایت از صنایع نوزادشرکت های نوزاد فقط تا 8 سال مورد حمایت دولت قرار می گرفتند.ایجاد شرایط دشوار برای مصرف خصوصیدر کره بانک ها دستور داشتند که اعتبار برای خرید اتوموبیل در اختیار متقاضیان گذاشته نشود.32

اسلاید 33: مقایسه مصرف و سرمایه گذاری در ایران، چین و کُرهدر اینجا مفید است که نمودار سری های زمانی مصرف خصوصی و سرمایه گذاری سه کشور را با هم مقایسه نمائیم.33

اسلاید 34: کُرهایرانمقایسه مصرف و سرمایه گذاری در ایران و کُره34

اسلاید 35: چینایرانمقایسه مصرف و سرمایه گذاری در ایران و چین35

اسلاید 36: کُرهچینمقایسه مصرف و سرمایه گذاری در کُره و چین36

اسلاید 37: شرایط موفقیت سیاست صنعتیبرای موفقیت سیاست صنعتی داشتن شرایط زیر الزامی است:بروکراسی سیاست صنعتی با کیفیت بالامکانزیم کنترل برای توزیع منابعوجود موسسه فی مابینی که بروکراسی مجری سیاست را با بنگاه های مورد نظر مربوط می کند.37

اسلاید 38: عملکرد سیاست صنعتی کُرهدر این بخش سیاست صنعتی کُره جنوبی را بطور دقیق مورد مطالعه قرار میدهم: مشخصات بروکراسی مجری موثر با کیفیت بالاافراد آگاه با اطلاعات عمومی بعوض کارشناسان اقتصادی باید در تشکیلات رهبری سیاست اقتصادی قرار گیرند.در کُره و ژاپن بیشتر مسئولین وکیل دادگستری بودنند و در تایوان بیشتر مهندس38

اسلاید 39: سیاست صنعتی کُره: مشخصات بیوروکراسیاین تشکیلات باید مستقل از جریانات سیاسی باشد.در جریان پیاده کردن سیاست ها بیوروکراسی مجری با تشویق و تنبیه سعی میکنند مدیران بنگا ه های دولتی و خصوصی را وارد فعالیت های اقتصادی نوینی بنماید که نه مورد علاقه آنها ست و نه در حیطه دانش آنها. این بمعنی آن است که سیاست صنعتی طرفدارانی بغیر از مجریان آن ندارد.39

اسلاید 40: سیاست صنعتی کُره: مشخصات بیوروکراسی40بنا بر این ، بیوروکراسی باید اختیارات و قدرت آنرا داشته باشد که بتواند برنامه های فرای منافع بخش خصوصی را اجرا کند. حمایت از صنایع نوزاد بدون نظام مدیریت و تادیب منجربه رانت خواری احتکاری و بی کفایتی می شود.

اسلاید 41: سیاست صنعتی کُره: اهمیت بیوروکراسی لایقتجربه کشور های خاور دور نشان میدهد که بیوروکراسی لایق شرط لازم موفقیت سیاست صنعتی می باشد.سیاست های تجارت بین المللی و صنعتی در حوزه اختیارات وزارتخانه ها و ادارات دولتی مختلف است. در غیاب یک بیوروکراسی مقتدر که در دیدگاه عموم از حقانیت بر خور دار است موفقیت سیاست امکان پذیر نیست.41

اسلاید 42: ساختار سازمان مجری سیاست صنعتی در کُرهانجمن برنامه ریزی اقتصادی در کُره مطابق قانون اختیار داشت که نظرات وزارتخانه ها و ادارات دولتی را در امور سیاست صنعتی رد کند.42

اسلاید 43: شیوه های مشخص در اجرای سیاست صنعتی در کُره سیاست صنعتی در کُره در سطح بنگاه ها و سطح کلان اقتصادیاین شیوه ها عبارتند از:کنترل قاطع واردات ماشین آلات صنعتی با توجه به حمایت از صنعت ماشین آلات سازی داخلیبانک ها به واردکنندگان ماشین آلات صنعتی که قصد وارد کردن ماشین آلاتی که در کره ساخته میشد داشتند وام پرداخت نمی کردند.یارانه مساوی 90 در صد قیمت ماشینآلات ساخت داخل بخریداران آن تعلق می گرفت 43

اسلاید 44: شیوه های مشخص در اجرای سیاست صنعتی در کُرهتوسعه فناوری و سرمایه گذاری مستقیم تحت کنترل مستقیم دولت بود.در کره جنوبی دولت از سرمایه گذاری های مستقیم خارجی جلوگیری میکرد. واردات فناوری دقیقأ تحت کنترل دولت بودشرکت ها تشویق میشدند که شبکه جهانی با شرکت های خارجی برای بدست آوری فناوری تشکیل دهند.44

اسلاید 45: شیوه های مشخص در اجرای سیاست صنعتی در کُرهدستورعمل به بنگاه های خصوصی برای تولید کالا های جدید. برای مثال سازمان مجری به شرکت «هوندایی» دستور داد که وارد صنعت کشتیرانی شود.در صورتی که بنگاه خصوصی دستور سازمان مجری را نمی پذیرفت یک بنگاه دولتی موظف به اجرای آن وظیفه میشد.تحت تاثیر قرار دادن عملکرد بنگاه های خصوصی با در اختیار گذاشتن منابع مالی بانک های دولتی در اختیار بنگاه های دولتی بعوض در اختیار قرار دادن اعتبارات به سرکت های خصوصی. 45

اسلاید 46: شیوه های مشخص در اجرای سیاست صنعتی در کُرهکنترل قیمت ها یا ایجاد سقفی برای قیمت هاالزام دریافت مجوز از سازمان مجری برای تغییر قیمت بسیاری از کالاها و خدمات.محدودیت ورود به صنایع تحت حمایت و جریمه ، حتی زندانی کردن متخلفینمحدودیت افزایش تولیدی کارخانه جات تحت حمایت و جریمه، حتی زندانی کردن متخلفینمحدودیت انتخاب فناوری برای تمامی صنایع بزرگتعین تعداد بنگاه ها در صنایع مهم از طریق ادغام شرکت هاممانعت افراد به مسافرت های خارجی . این محدودیت در سال 1980 ملغی شد. 46

اسلاید 47: شیوه های مشخص در اجرای سیاست صنعتی در کُرهجلوگیری از خرید اتوموبیل از طریق دریافت مالیات زیاد و جلوگیری از پرداخت وام برای خرید اتوموبیلتشویق تبانی بین شرکت ها ی «امیدوار کننده» برای سرمایه گذاری در توسعه و تحقیق. کنترل سرمایه گذاری مستقیم و محدودیت سرمایه گذاری مستقیم در بعضی از صنایع.بغیر از چند مورد غیر قانونی کردن مالکیت اکثریت خارجی در خارج از محدوده های تجارت آزاد47

اسلاید 48: شیوه های مشخص در اجرای سیاست صنعتی در کُرهارائه اعتبار و ارز یارانه ای و حمایت از بنگاه های منتخب در رقابت خارجی، و ممنونیت ورود شرکت های رغیب در صنعت در ازای مدیریت خورد دولت برای انتخاب فناوری، شیوه تولید، افزایش ظرفیت تولید و تعین قیمت کالا. 48

اسلاید 49: توسعه صنعتی در چینشرایط آموزش فناوری و انباشت سرمایه با پیروزی انقلاب در ماه اکتبر 1949 در چین بوجود آمد و اولین برنامه 5 ساله اقتصادی آن کشور (1957-1953) در سال 1952 تنظیم گردید .بدلیل کمبود مواد غذائی، کالاهای مصرفی و سرمایه ای در سال های اول بعد از انقلاب در چین معضل اصلی برنامه ریزان اقتصادی در آن کشور توزیع منابع بطور مطلوب بین سه بخش کشاورزی، صنایع سبک و صنایع سنگین بود.49

اسلاید 50: توسعه صنعتی در چینبا توجه به کمبود و احتیاج مبرم به مواد غذائی برای 450 ملیون چینی و درآمد ملی ناچیزآن کشور، برنامه ریزان اقتصادی، پس انداز مکفی را از تولید ملی را برای سرمایه گذاری در صنایع سبک و سنگین غیر ممکن می دیدند.با توجه به رفتار خصمانه کشور های غربی علیه چین ، چینی ها به اتحاد جماهیر شوروی سابق و سایر کشور های سوسیالیستی اروپای مرکزی برای کمک به سرمایه گذاری و صنعتی شدن چین رجوع کردند.50

اسلاید 51: توسعه صنعتی در چینطی 5 سال برنامه اقتصادی اول در چین 166 طرح بزرگ بکمک اتحاد جماهیر شوروی سابق در چین پیاده شد که پایه و اساس توسعه صنعتی را در آن کشور فراهم کرد.پایه گذاری صنایع سنگین در چین با ساختن کارخانه جات «آهن و فولاد آشن»، «معدن ذغال سنگ فوشین»، «ماشین آلات سنگین تای پون» و «ماشین آلات پارچه بافی تای پون» صورت گرفت.51

اسلاید 52: رشد بالای تولیدات صنعتی در چیننتیجه برنامه ریزی اقتصادی و مهار کامل بازار در دوران 5 ساله برنامه اول در چین باعث شد که : تولیدات صنعتی سنگین 25.5 در صد، تولیدات صنایع سبک 12.9 در صد و محصولات کشاورزی 4.5 در صد رشد کرد.52

اسلاید 53: مشکلات اقتصادی ناشی از برنامه ریزی مرکزیعلاوه بر رشد بالای انباشت سرمایه و صنعتی شدن در چین در دو دهه بعد از انقلاب برنامه ریزی اقتصادی در آن کشور مشکلات زیر را به همراه داشت:توزیع نامطلوب منابع برای مصرف و سرمایه گذاریعدم توازن بودجه دولتیتولید زیاد کالاهائی که باندازه کافی بین مصرف کنندگان محبوبیت نداشت53

اسلاید 54: مشکلات اقتصادی ناشی از برنامه ریزی مرکزیتولید ناکافی کالا های پر مصرفهدر دادن سرمایهتوزیع نا مطلوب منابع بر اساس تصمیم های اقتصادی دولت بعوض تصمیم گیری بر اساس تجزیه و تحلیل اقتصادیتولید کالا ها با کیفیت پا ئینهدر دادن نیروی کار انسانیکاهش خدمات54

اسلاید 55: دلایل شکست برنامه ریزی مرکزیسه دلیل مهم باعث شکست اقتصاد های تمام دولتی در چین و سایر کشور های سوسیالیستی جهان گردید:مخارج بالای بدست آوردن اطلاعاتقیمت ها تعین شده در بازار اطلاعات رایگان در اختیار تولید کنندگان و مصرف کنندگان قرار میدهند. فقدان بازار باعث میشود که این اطلاعات پخش نشود.55

اسلاید 56: دلایل شکست برنامه ریزی مرکزیفقدان نوآوری درون زابدلیل عدم رقابت که ناشی از جلوگیری دولت در آزمون قرار گرفتن شرکت های دولتی در فرایند تکاملی انتخاب طبیعی* میباشد فناوری و نوآوری در سیستم های برنامه ریزی مرکزی شده بصورت درون زا تغییر نمیکنند. عدم رابطه دو جانبهنظام برنامه ریزی رابطه دو جانبه بین تولید کنندگان و مصرف کنندگان ایجاد نمی کند.*Evolutionary natural selection56

اسلاید 57: عقب افتادگی فناوری چین در دهه 1980نقل قول های زیر از یکی از برنامه ریزان سطح بالای چین در دهه 1950 میباشد.«طی بیست سال گذشته ، شرکت های دولتی بظرفیت تولید خود افزودهاند، که تولیدات را افزایش دهند. اما این بنگاه ها سعی ناچیزی در جهت یپشرفت فناوری، افزایش تنوع وکیفیت کالا ها داشته اند و در نتیجه تغییرات مهمی در کیفیت فناوری آنها بوجود نیامده است.»«بررسی ماشین آلات کارخانجات در سال های آخر دهه 1970 و اوایل دهه 1980 نشان میدهد که ...35 در صد آنها بسیار کهنه و بدون بهره وری بوده وبزحمت توان تولید کالا هائی با معیار هائی که قرار بود تولید کنند دارا می باشند.»Ma Hong Chinese Economists on Economic Reforms-Collected Works of Ma Hong, London: Routledge, 201457

اسلاید 58: عقب افتادگی فناوری چین در دهه 1980بر آورد شده بود که فاصله زمانی میانگین توانائی فناوری بنگاه های دولتی چین با شرکت های شبیه بین المللی ، بین 20 الی 30 سال در اواسط دهه 1990 بود.همینطور برآورد شده بود که در اواسط دهه 90 فقط 10 الی 15 در صد بنگاه های دولتی چینی از فناوری که شرکت های خارجی در 10 سال پیش استفاد میکردنند بهره مند بودند.(Hassard, J. et al. China’s States Enterprises Reform : From Marx to the market, London: Routledge, 2010, p. 107)58

اسلاید 59: رفرم های اقتصادی در چین در چنین شرایطی رهبران حزب کومونیست چین در سومین پلونیوم حزب در دسامبر 1978 رفرم های اقتصادی ،که فقط در محدوده ارائه مدیریت از مرکز به مدیران خود بنگاه ها ی دولتی قرار داشت، دنبال نمود. رفرم های اقتصادی بدون تغییر مالکیت از دهات شروع گردید و فقط از سال 1984 رفرم بنگاه های دولتی بزرگ به شهر ها کشیده شد.59

اسلاید 60: سیاست صنعتی چینبا توجه به مشکلات عدیده برنامه ریزی اقتصادی مرکزی، مدیران اقتصادی چین در پیروی از موفقیت های سیاست صنعتی ژاپن بر اساس الگوی ژاپنی، سیاست صنعتی برای چین در سال 1989 اتخاذ کردند. ا ما بخاطر کشمکش های اداری و وزارتخانه ها در چین در برنامه های سیاست صنعتی تاخیر در پیاده کردن سیاست تا اواسط سال 2000 طول کشید. 60

اسلاید 61: اهداف سیاست صنعتی چینسیاست صنعتی چین دو هدف داشتمدرنیزه کردن و تغییرات ساختاری صنایع موجودکه عبارت بودنند از ماشین آلات، کشتی سازی، خودرو، آهن و فولاد، فلزات غیر آهنی، مسالح ساختمان، پیترو شیمی، صنایع سبک و پارچه بافی.ایجاد و توسعه صنایع با فناوری بالا نظیر حفاظت انرژی و محیط زیست، فناوری اطلاعات نوین، انرژی اتمی و تجدید شدنی، مواد جدید ، بیو تکنولوژی و ماشین آلات با فناوری های پیشرفته61

اسلاید 62: سرمایه گذاری خارجی و دسترسی به فناوری پیشرفته در سالهای اولیه رفرم های اقتصادی، برنامه ریزان اقتصادی در چین با راهبرد تکیه به سرمایه گذاری مستقیم خارجی قصد داشتند که از آن سرمایه گذاران فناوری بیاموزند.در عمل با وارد کردن قطعات با فناوری پیشرفته، کالا ها با نیروی کار ارزان در چین تولید و صادر میگردید و تولید کنندگان چینی بدون دسترسی به فناوری پیشرفته که در تولیدات خود مصرف میکردنند به منفعت نا چیز از صادرات بسنده می کردند . 62

اسلاید 63: سرمایه گذاری خارجی و دسترسی به فناوری پیشرفته یکی از محققین فناوری در چین در رابطه با واردات قطعات برای تولید تلوزیون در چین چنین مینویسد:«برای سالیان دراز، کشور های غربی صدور فناوری پیشرفته به چین را بلوکه کرده و سطح فناوری (سمای کانداکتر) که مجاز به صدور به چین بودند دو نسل کهنه تر از سمای کانداکتر پیشرفته در سطح جهانی بودند.» (Wang, C. (2013). Upgrading Chinas Information and Communication Technology Industry. Singapore: World Scientific.)63

اسلاید 64: هم آهنگی راهبردی دولت-بنگاه با توجه باین شرایط ، دولت مرکزی چین در اوایل دهه 1990تعدادی از بنگاه های بزرگ را که در مدیریت مستقیم خود داشت برای اجرای اهداف زیر انتخاب نمود:ایجاد ظرفیت تولیدی مطلوب Economies of scaleایجاد شرایط تولیدی دامنه دار Economies of scope تخصص در تولیدایجاد هم آهنگی بین بنگاه ها64

اسلاید 65: هم آهنگی راهبردی دولت-بنگاه تا آخر دهه 1990 تعداد بنگاه های انتخاب شده در صنایع زیر به 120 عدد رسید. صنایع منتخب و تعداد گروه های در هر صنعتIndustryNumber of GroupsMetallurgy8Energy11Chemical7Automobile6Machinery14Electronics10Pharmaceutical5Construction3Foreign Trade865

اسلاید 66: سایر فعالیت هم آهنگی سیاست صنعتی چین سرمایه گذاری دولت در ایجاد مراکز توسعه و تحقیق و پارک های صنعتیعفو شرکت های با فناوری پیشرفته از پرداخت مالیاتبازگرداندن مالیات ارزش افزوده به شرکت های نوآورعفو افراد مخترع از پرداخت مالیات بر درآمدایجاد منابع مالی برای شرکت های کوچک و متوسطادغام شرکت های موجودپرداخت تسهیلات بانکی از طریق بانک های دولتی66

اسلاید 67: سایر فعالیت هم آهنگی سیاست صنعتی چین بارائه تضمین بانکی از طرف شرکت های دولتی و دولت های محلی به شرکت های منتخبارائه قرض یارانه مشروط به سرمایه گذاری شرکت در طرح تعیین شده دولتتشویق تولید کنندکان خارجی در چین برای خرید قطعات شاخته شده چینیخرید شرکت های خارجیاستخدام دانشمندان، مهندسین و سایر متخصصین خارجیایجاد شرکت های مدیریت اموال دولتی خرید کالاهای تولید داخلی با فناوری با لا از طرف دولت67

اسلاید 68: سازمان مجری سیاست صنعتی درچینوزارت علم و فناوری(1) مجری سیاست های علمی و فناوری که بوسیله کمیته علم، صنعت، آموزش و سلامت(2) کنگره ملی مردم اتخاذ می شود می باشد.اما با تمایز دادن بین سیاست علم و فناوری با سیاست صنعتی لازم است بیان شود که کمسیون ملی توسعه و رفرم (3)مسئولیت پیاده کردن سیاست صنعتی در چین را دارا می باشد.Ministry of Science and Technology (MOST)The Committee on Science, Technology, Education and HealthThe National Development and Reform Commission (NDRC)68

اسلاید 69: سیاست های توسعه علم و صنعت در ایران پیروزی انقلاب اسلامی تحول اساسی در ساختار علم و فناوری در ایران بوجود آورد:طی 30 سال گذشته ایران از کشوری که فقط به واردات ماشین ألات بسنده میکرد و تولیدات صنعتی آن منحصر به سرهم کردن قطعات وارداتی بود به کشوری که در جاده آموزش فناوری قرار گرفته و خواهان تبدیل خود به کشوری با نوآوری های چشم گیردر فناوری های نوین میباشد تبدیل گردید.69

اسلاید 70: سیاست های توسعه علم و صنعت در ایرانطی سی سال اخیر سیاست های آموزش فناوری در کشور عبارتند ازایجاد پارک های صنعتی/موسسات حمایت از بنگاه های نو زادincubatorsایجاد منابع مالی برای حمایت از بنگاه ها برنامه ریزی ملی برای توسعه فناوری پیشرفته ایجاد مراکز دانشگاهی-تجاری ایجاد سازمانهای حامی توسعه و تحقیقایجاد شورای نانو تکنالجیارائه کلاسهای درسی برای مدیریت فناوری اطلاعات و سیاست علم و فناوریایجاد مراکز توسعه فناوری در صنعت نظامی کشور 70

اسلاید 71: جمع بندی و نتیجه گیری عمل کرد کشور ها برای توسعه اقتصادی که همان گذار از دارا بودن سرمایه کالاهای اولیه به در دست داشتن سرمایه دانش بنیان است چه از طریق بازار و چه با برنامه ریزی مرکزی اقتصاد موفق نبوده است.براین اساس راه سومی که مخلوطی از بازار و برنامه ریزی یعنی سیاست صنعتی میباشد لازم است. تجربیات کشور های کره جنوبی و چین نشان میدهد که میتوان صنایع عقب افتاده کشوری را ظرف چند دهه بمقامی رساند که بتواند با فناوری پیشرفته شرکت های چند ملیتی جهان رقابت کند.71

اسلاید 72: جمع بندی و نتیجه گیریایران در مراحل اولیه آموزش فناوری قرار دارد. هر چند دست آورد های بزرگی در فرا گیری علم و دانش در نظام جمهوری اسلامی صورت گرفته است ولی حلقه اصلی که علم را به ثروت تبدیل میکند در ایران شناسائی نشده است.بنظر میرسد عامل اصلی پیشرفت های اقتصادی در کشورها نقش دولت میباشد.متاسفانه، در کل نظام جمهوری اسلامی نه دولت و نه هیچ مرکزیت مقتدراقتصادی دیگری وجود نداشته که خواست و توان کنترل و هدایت بازار را داشته باشد و نقش اساسی را در رشد و توسعه اقتصادی کشور بازی کند.72

اسلاید 73: جمع بندی و نتیجه گیریبرای ایجاد اقتصاد دانش بنیان لازم است که حلقه گم شده تبدیل علم را به ثروت که همان سیاست صنعتی یعنی راهکار همآهنگی دولت-بنگاه میباشد استفاده کرد.سازمان مجری این سیاست صنعتی باید تشکیلات مرکزی مقتدر با اختیارات فرای وزارتخانه ها و ادارات دولتی و مقاوم علیه فشارهای سیاسی باشد. 73