دفاع همه جانبه

دفاع همه جانبه

اسلاید 1: راهبرد دفاع همه جانبه در اندیشه امام خمینی(ره)

اسلاید 2: فهرصت مطالب 1. پیدایش مفهوم دفاع همه جانبه2. تعاریف دفاع همه جانبه3. چیستی دفاع همه جانبه4. دفاع همه جانبه به مثابه رهنامه5. دفاع همه جانبه به مثابه راهرد دفاعی6. دفاع همه جانبه به مثابه اندیشه دفاعی نظامی7. دفاع همه جانبه به مثابه سیاست دفاعی8. ضرورت بکارگیری دفاع همه جانبه9. الزامات اجرایی دفاع همه جانبه10. کارکرد های دفاع همه جانبه11. نتیجه

اسلاید 3: پيدايش مفهوم دفاع همه جانبهوقوع انقلاب اسلاميمردمي‌سازي» كارها تأسيس بسيج براي مشاركت همگاني توده‌هاي مردمي تأسيس كميته انقلاب اسلامي» براي گسترش نظم و امنيت اجتماعي تأسيس «سپاه پاسداران انقلاب اسلامي» براي حفاظت از دستاوردهاي انقلاب،نقش بي‌بديل بنيانگذار ج.ا.ايران دفاع همه جانبه پيش از مطرح شدن، در نظام انديشگي حضرت امام(ره) وجود داشت

اسلاید 4: تعريف دفاع همه جانبهدفاع همه جانبه، مبحثي راهبردي و جامع است كه عرصه‌هاي گوناگوني را در بر مي‌گيرد. دفاع همه جانبه را مي‌توان كاربست تمامي ظرفيت‌ها و مقدورات موجود براي مواجهه با تهديدهاي فراروي نظام دانست«آماده‌سازي و به كارگيري همه سرمايه‌هاي انساني، امكانات مادي و معنوي به منظور پيشگيري و مقابله با هر نوع تهديد و تهاجم دشمنان خارجي و داخلي، دفاع همه جانبه مي‌باشد». (خاني، زمستان 1376: 149)دفاع همه جانبه، در اثر رابطه تعاملي پويا، انواع موانع و محدوديت‌هاي ساختاري كه مي‌توانست باعث توقف يا انسداد انقلاب و پيام‌هاي آن شود، را مرتفع كرد. (افتخاري، تابستان 1382: 83 ـ 59)

اسلاید 5: چيستي دفاع همه جانبهدفاع همه جانبه مفهومي با ظرفيت معنايي فراوان است. چنين ظرفيتي اجازه آن رامي‌دهد كه از زواياي گوناگون به اين مفهوم نگريست و صورت‌بندي‌هاي متفاوتي از آن ارائه كرد.

اسلاید 6: دفاع همه جانبه به مثابه رهنامهواژه رهنامه (دكترين) از ريشه لاتين Doctrina به معني اصول عقايد و يك چارچو برای هر سازمان برگرفته شده است. رهنامه داراي ويژگي‌هاي زير است:پوياست؛ريشه در واقعيت‌ها و توانايي‌هاي موجود دارد؛درس‌هاي جنگ‌هاي گذشته را مرور مي‌كند؛ماهيت جنگ‌هاي كنوني را منعكس مي‌نمايد؛توسعه انديشه و فناوري را براي پيروزي در حال و آينده به دنبال خواهد داشت.بر مبناي اين مطالب و مباحث بيان شده در تعريف دفاع همه جانبه، اين مفهوم، قابليت به كارگيري به عنوان رهنامه را دارد.

اسلاید 7: دفاع همه جانبه به مثابه راهبرد دفاعيتهديدهاي بيروني پس از ايجاد آسيب‌هاي دروني، فعال مي‌شوند راهبرد، پلي بين عرصه‌هاي سياستگذاري و قدرت نظامي است.به عقيده برخي، راهبرد بيش از آنكه نظريه باشد، يك رهيافت استراهبرد دفاعي، مبتني بر ارزش‌ها، تحليل روندها، شناخت اهداف و نقاط قوت خودي و ضعف‌هاي دشمن شكل مي‌گيرد.دفاع همه جانبه، مفهومي ارزش‌مدار (ارزش‌هاي اسلامي ـ انقلابي) است. از ديد امام(ره) به عنوان طراح اين ايده، مردم، عمق راهبردي نظام بوده و اصلي‌ترين نقطه قوت انقلاب به شمار مي‌آيند. نقطه ضعف دشمن، مقاومت خودي است. تهديدها يا آسيب‌پذيري‌ها در فضاي واگرايي اجزاي نظام سياسي (مردم ـ مردم و مردم ـ نظام سياسي) فعال مي‌شوند،دفاع همه جانبه كه مبتني بر يكپارچگي مردم و نظام سياسي است، بسترهاي شكل‌گيري آسيب‌ها را از بين مي‌برد و به مثابه راهبرد است.

اسلاید 8: دفاع همه جانبه به مثابه انديشه دفاعي ـ نظاميانديشه دفاعي يا نظامي داراي سه عنصر «مباني نظري و عقيدتي»، «تفكرات و تجارب نظامي» و «تحولات سياسي و نظامي» مي‌باشد. براي مثال، جهان‌بيني و انسان‌نگري ايرانيان باستان، تحول در نيرو و تسليحات و پيدايش سلاح‌هاي جديدتر، به ويژه آنگاه كه سلاح‌هاي آهنين ساخته مي‌شوند، همراه با تجارب فرماندهي جنگي نوعي از انديشه‌هاي نظامي و راهبردي در ايران باستان را مي‌سازند.بر مبناي اين مطالب و مباحث بيان شده در تعريف دفاع همه جانبه، اين مفهوم، قابليت به كارگيري به عنوان رهنامه را دارد.

اسلاید 9: دفاع همه جانبه به مثابه سياست دفاعيبنا به يك نظر، سياست دفاعي، طرح‌ها، برنامه‌ها و اقدام‌هاي دولت براي ايجاد امنيت در برابر تهديدهاي نظامي خارجي در زمان صلح و جنگ و در مقابل شورش‌هاي داخلي مي‌باشد. سياست دفاعي، خط مشي‌هاي كلي (اعم از نظامي، اقتصادي، سياسي، فرهنگي و...) يك دولت به منظور دفع تهديدهاي امنيتي استدر دفاع همه جانبه نیز می تواند خط مشي‌هاي كلي (اعم از نظامي، اقتصادي، سياسي، فرهنگي و...) يك دولت به منظور دفع تهديدهاي را طرح ریزی نماید، پس می توان گفت که دفاع همه جانه می تواند به مثابه سیاست دفاعی یک کشور باشد.

اسلاید 10: ضرورت بکارگیری دفاع همه جانبهبه باور بسياري از انديشمندان، امروزه نگاه به مقوله دفاع و امنيت بايد چندسونگرانه باشد؛ چرا كه اگر براي مثال، فقط از بُعد نظامي به دفاع نگريسته شود، چالش‌هايي پيش خواهد آمد و يا به دليل اختصاص بيشتر منابع به اين بُعد، جامعه با مشکل دفاع در حوزه های دیگر مواجه خواهد شد. 1. وجود عدم قطعيت2. وجود تهديدهاي همه جانبهبرخي از مهم‌ترين ضرورت‌هاي پيگيري ايده دفاع همه جانبه :به باور انديشمنداني همچون «فيتزسيمونز» امروزه عدم قطعيت يكي از عناصر تعريف‌كننده محيط راهبردي به شمار مي‌آيد.3. كم‌هزينه بودنتهديدها، براساس شاخص‌هاي مختلفي از جمله منبع، سطح، موضوع، و ابزار و شيوه اعمال، دسته‌بندي شده است. نوع ديگر، طبقه‌بندي تهديدها، براساس «روش اعمال و پيامد تهديد» است. براساس اين شاخص تهديدها به تهديدهاي سخت، نيمه سخت و نرم تقسيم شده‌اند.ديگر ضرورت پرداختن به ايده دفاع همه جانبه، كم‌هزينه بودن دفاع است. اين مطلب ناشي از آن است كه همواره پيشگيري، آسان‌تر و ارزان‌تر است.

اسلاید 11: تهديدها، براساس شاخص‌هاي مختلفي از جمله منبع، سطح، موضوع، و ابزار و شيوه اعمال، دسته‌بندي شده است. نوع ديگر، طبقه‌بندي تهديدها، براساس «روش اعمال و پيامد تهديد» است. براساس اين شاخص تهديدها به تهديدهاي سخت، نيمه سخت و نرم تقسيم شده‌اند.تهديد سختتهديد سخت عبارت است از اعمال قدرت نظامي براي تحميل اراده و تأمين منافع. در اين نوع تهديد، هدف اشغال سرزمين است.تهديد نيمه سختتهديد نيمه سخت عبارت از اعمال قدرت از طريق نفوذ در نظام سياسي ـ امنيتي يك كشور براي تحميل اراده و تأمين منافع است. در اين نوع تهديد، هدف اشغال حكومت و نهادهاي حاكميت است. تهديدهاي نيمه سخت متكي به كاربرد نظام اطلاعاتي ـ امنيتي و نفوذ در دولت‌هاست كه روش‌هاي آن تركيبي از ابزارهاي سخت و نرم بنا به اقتضاست.تهديد نرمتمام اقدام‌هايي را كه موجب شود تا هدف‌ها، ارزش‌هاي حياتي و اصيل يك نظام سياسي و امنيت ملي كشور از لحاظ فرهنگي به خطر افتد يا موجب ايجاد تغيير و تحول اساسي در باور و ارزش‌هاي نظام (استحاله فرهنگي) شود، تهديد نرم مي‌گويند.

اسلاید 12: الزام‌هاي اجرايي دفاع همه جانبهبدون ترديد، ايده‌اي با چنين گستره و ظرفيتي، نيازمند الزام‌هايي براي اجرايي شدن است. بدون اين الزام‌ها پي‌ريزي ايده دفاع همه جانبه، در هاله‌اي از ابهام قرار خواهد گرفت. برخي از اين الزام‌ها عارتند از. 1. فرهنگ راهبردي مطلوب2. توان قدرت‌افكني نرم و سخت3. تفكر و عملكرد بسيجي4. انسجام ملياز جمله ضرورت‌هاي اجراي دفاع همه جانبه، وجود فرهنگ راهبردي مطلوب است. فرهنگ راهبردي از جمله مفاهيمي است كه در مورد آن اجماع نظري بين انديشمندان وجود ندارد. ديگر الزام پياده‌سازي ايده دفاع همه جانبه، برخورداري از توان قدرت‌افكني است. قدرت‌افكني از عناصر اصلي راهبرد امنيت ملي كشورها بوده و از شاخص‌هاي مهم تعريف سطح و جايگاه كشورها مي‌باشد. به عبارت ديگر، يكي از مهم‌ترين ابزارهاي ابرقدرت‌بودگي يك كشور، داشتن توان قدرت‌افكني واقعي آن دولت براي پاسخگويي به تعهدات گسترده خود در زمان جنگ و صلح مي‌باشد. از الزام‌هاي اصلي پي‌ريزي ايده دفاع همه جانبه، وجود تفكر و عملكرد بسيجي است. بسيج به عنوان يك شجره طيبه و نهاد برآمده از متن و بطن انقلاب، در هر زمينه كه كشور به نقش‌آفريني آن نياز داشته باشد، وارد عمل خواهد شد. در واقع بسيج به عنوان نهادي مكمل و گره‌گشا، در هر عرصه‌اي كه نظام اسلامي با مشكل و چالش مواجه شود، مي‌تواند به خدمت گرفته شود. انسجام ملي، از اركان دفاع همه جانبه تلقي مي‌گردد. انسجام ملي، هماهنگي و يكپارچگي اجزاي نظام سياسي ـ اجتماعي است. مردم، گروه‌هاي سياسي و دولت، عناصري هستند كه در شكل‌گيري انسجام ملي، سهم تعيين‌كننده‌اي دارند. انسجام ملي در گرو حركت اين عناصر در قالب گفتمان ملي است.

اسلاید 13: در فرهنگ توصيفي مديريت، كارآمدي به درجه و مقداري كه يك اقدام يا فعاليت به هدف پيش‌بيني شده نائل مي‌شود، تعريف شده است. در مجموع مي‌توان گفت: «كارآمدي»، به معناي پاسخ گفتن نظام سياسي به نيازهاي جاري مردم و كسب رضايت آنهاست و دربردارنده دو وجه است:تأمين نيازمندي‌هامديريت مشكلاتشهروندان يك جامعه اگر براساس قراردادي اجتماعي، بيشتر حقوق اجتماعي خود را به دولت واگذار نمایند، توقعاتي نيز دارند. به عبارت ديگر، يكي از مسئوليت‌هاي اساسي دولت‌ها، تأمين نيازمندي‌هاي شهروندان مي‌باشد. ويژگي‌هاي ذاتي انسان‌ها (همچون خودخواهي، منفعت‌طلبي و...) در كنار دشواري‌هاي رفتار و زندگي اجتماعي، مشكلات متعددي را توليد مي‌نمايد كه رفع اين دشواري‌ها و برقراري نظم اجتماعي مستلزم نقش‌آفريني دولت‌هاست.وحدت از منظر امام(ره)، عامل هم‌افزاكننده ظرفيت‌هاي موجود و موجب ارتقاي سطح توانمندي‌ها به شمار مي‌آمد. از ديدگاه امام(ره)، يگانگي در فكر و عمل نيروهاي مسلح كشور، شرط لازم براي نيل به پيروزي مي‌باشد.

اسلاید 14: كاركرد دفاع همه جانبه1. فلج‌سازي راهبردي2. مديريت بحران‌هاي دفاعياجراي موفق دفاع همه جانبه، موجب فلج‌سازي مخالفان داخلي و دشمنان خارجي مي‌گردد. حضور يكپارچه مردم در عرصه داخلي و آمادگي آنها براي دفاع از كشور در كنار نيروهاي مسلح كارآمد، زمينه هرگونه ناامني داخلي و تهديد خارجي را از بين مي‌برد. فلج‌سازي راهبردي به مثابه نتيجه دفاع همه جانبه، متضمن بازدارندگي همه جانبه خواهد بود.ديگر كاركرد مهم همه جانبه، مديريت بحران‌هاي دفاعي است. مديريت بحران‌هاي دفاعي مقوله پر اهميتي است كه نقش بي‌بديلي در افزايش ضريب امنيتي كشورها ايفا مي‌نمايد. بحران‌هاي دفاعي، بحران‌هايي هستند كه مؤلفه‌هاي نظام دفاعي كشور را با تهديد مواجه مي‌كنند.

اسلاید 15: نتيجه‌گيريهدف تبيين ايده دفاع همه جانبه از جنبه چيستي، ماهيت و الزام‌هاي آن است. يافته‌ها نشان مي‌دهد دفاع همه جانبه منظومه‌اي دفاعي است كه مي‌تواند به منزله رهنامه، راهبرد، سياست و يا انديشه دفاعي مورد نظر قرار گيرد. بر مبناي مطالب ارائه شده، مي‌توان گفت كه دفاع همه جانبه ايده‌اي كارساز براي شرايط كنوني و آينده است.دفاع همه جانبه، ظرفيت فراواني دارد كه مي‌تواند سنگ بناي تمامي نرم‌افزارهاي دفاعي كشور قرار گيرد. اين ايده، قابليت تأمين امنيت و ثبات همه جانبه نظام را دارد. ديگر يافته كليدي اين نوشتار آن است كه اگرچه اجراي ايده دفاع همه جانبه در گرو قدرت‌سازي و قدرت‌افكني است، ولي دفاع همه جانبه، خود، قدرت‌آفرين است؛ همچنين اگر الزام اجراي دفاع همه جانبه، انسجام ملي است، خود اين ايده، انسجام‌آفرين مي‌باشد.با توجه به آنچه گفته شد، بايد اذعان داشت كه دفاع همه جانبه، ايده پيروزي‌بخش انقلاب اسلامي بود؛ افزون بر اين، در دوران دفاع مقدس، اگرچه اين ايده به طور رسمي بيان نشده بود، ولي مبناي مديريت جنگ از سوي حضرت امام(ره) بود.«مردمي شدن دفاع» در واقع تجلي كاربست اين ايده بود. به عبارت ديگر، موفقيت‌هاي كشور در نبردهاي جنگ تحميلي، گوياي كارايي اين ايده است. با اتكاي به اين تجربه گران‌سنگ مي‌توان و بايد دفاع همه جانبه را سنگ بنا و راهنماي عمل قرار داد.فعليت يافتن اين ظرفيت‌ها، نيازمند تبيين علمي و جامع اين ايده از سوي انديشمندان است. به نظر مي‌رسد تلاش براي ايجاد توانمندي‌ها و امكانات لازم جهت اجراي ايده دفاع همه جانبه، مي‌تواند هدفي بسيار ارزنده و اساسي به شمار آيد.

اسلاید 16: پایان