دین و اعتقادات قبل از اسلام در ایران و جاهای دیگر

صفحه 1:
تنلن : دين و اعتقادات قبل از اسلام در ‎sal» vl!‏ 2 ‎wr a!)‏ آقاى دکتر هعتیوق ‎boy 2)‏ 93 اتدام اردیبهشت 89 

صفحه 2:
نه تاريخى تمدن در ايران به تمدنهايى در عيلام؛ او ویر سورسدد ولى شروع تاريت سیسو ایرانیان از آغاز حکومت پادشاهی ایران در زمان ماد است. ‎Juvet?uvg‏ 0 ل ‎van PIs Ie‏ ا ا 0 عنوان شروع تاریخ شاهنشاهی ایران درنظر گرفته می‌شود. 

صفحه 3:
دوران ايران باستان دوران تشكيل دولت ماد تا زمان انقراض ‎re‏ ا ‎(Cage ie hoe ree ake‏ بیش از مهاجرت آریانیان به فلات ایران. اقوامی با تمدن‌های ال ا از يك واحد جغرافيايى بنام فلات ايران استء اين واحد طبيعى با تنوع اقليمى و زيستى خود داراى ويزكيهاى بارزى است كه در ا ا ل 0 ا 00 00 بشرى مرهون نبوغ و خلاقيت مردمانى بودهداست كه ساليان دراز در-اين سرزمین زندگی کرده‌اندو در تعامل با جغر افیا و نظام طبيعى حاكم بر آن و در جريان روزكارء تاريخ فرهنكى وتمدن ‎ES‏ ل 

صفحه 4:
م 5 ~~ و۰۱۱۳ اولین رفتارهای فرهنگی انسان در ایران با ساخت گوناگون در دوران بارينه سدكى أغان شده دوران پازینه سنكى شامل سه يوره كهن» ميانى و نوين می‌شود» آثار بدببت آمده از ۱ ‎١‏ ‏بيشتر از دورة بارينه سنكى نوين است که از 7 كو دوازده هزار سال پیش ساکنان هنگی و تمدنی نوسنگی» را 

صفحه 5:
" آريايى هايى كه به سمت ايران آمدند «آريان» ناميده ميشدند كه آن هم از کلمه ی «آریا» گرفته ميشد یعنی «نجیب» " آنها يس از ساكن شدن در فلات ايران با ساكنان اصلى اين سرزمين مواجه شدند كه كويند از نزاد حبشى بودند. يس بنابر اين در ايران ساكن شده و با آن ها وارد جنگ شدند. " آفتاب»هواءخاك حاصلخيز ايران را در هيج كجاى دنيا نداشت.به همين علت هم ايرانى ها از فروغ آتش لذت زيادى ميبردند و آتش را بين عناصر ‎(Bes ESE UR‏ ا ا 00 

صفحه 6:
مذهب آريان ها Bee ‏ل ا ا‎ Dy 5 ‏ل ل‎ ‏و5‎ ‎3222000 ‏ا‎ ‏مثل:نيكوكارىءباران و...» و «نفس هاى بد مثل: دورغ‎ Deh er Wa Deere ent eae Yee orn) ‏آمدن زرتشت يكتابرست شدند و (اهو رامزدا) را برستش‎ ‏ميكردند.ظهور زرتشت در ايران ايرانيان را از همان‎ ‏ابتدا با خداى يكتا أشنا ساخت.‎ زرتشت بر ضد خيلى از خرفات قيام كرد مثل: مرده ا ‎irr] SPP pe RE Wea SDE ECVE‏ ‎IEIP LY 7) Wel PIECE Ye) p Tos‏ ۱۳ 

صفحه 7:
ایران در زمان هخامنشیان 

صفحه 8:
ايران در زمان ساسانيان 

صفحه 9:
2157 * شاهنشاهى ساسانى در سالهاى 5515 تا ‎54١‏ م. * ساسانیان خاندان شاهنشاهی ایرانی در سالهای ۲۲۴ تا ۶۵۱ میلادی بودند. کزان شش که ایکا از الک بارس برد بر ‎eC CeB as be SB Toe)‏ ۱ RYPPS IE cP ae RESpe ee we er Meme PEPE eon Ore TON meee ern Cre Cer WU OVO ia ‏ل‎ BREE Be Bye hte ee erect Ter Te.) ‏وا‎ Soe ee be teas ۳ Pere Nes ees 

صفحه 10:
" امبراتورى يهناور ساسانى كه از رود سند تا درياى سرخ وسعت داشت» در اثر مشکلات خارجی و داخلی ضعیف شد. آخرین پادشاه این سلسله یزدگرد سوم بود. در دوره او مسلمانان عرب به ایران ‎ere ie eee ae pr ree ee‏ مدائن» جلولاء و ‎Ree‏ ا د ل و ‎Lobe oe eC WoL A BOY‏ ۳ ‎CIs Ve Bec Ist‏ ا ‎mre eyo DY BEDS‏ 

صفحه 11:
زرتشت درباره دوران زندگي وي ‎SCS)‏ ا 0 , دانشمندان بر اساس و پایه يزوهشهاو برسيهاي انجام ا لزه 0 5 پیش از میلاد میدانند . (اگر امسال را 49898 خورشیدی در نظر بگیریم 005 زرتشت در 000 سالگی 

صفحه 12:
ول ‎Te wh Te)‏ رت مر حکما و فلاسفه چون فیثاغورس,ارسطو,افلاطون و...بوده ‎oer EO en SEI EC)‏ اند . " در حكمت اشراق اهميت و اعتبار و ديدگاههاي وي زمینه ساز بسياري از ‎prey‏ ۳ ‎cut yj Adal‏ )5 3 را از جنبه هاي متفاوت خود برخوردار كرده است 

صفحه 13:
نماز و نیایش در آئین زرتشتی 8 در خصوص نيايش مطالب ‎aD)‏ ا ددن " [) . كتاب مقدس « خرده اوستا » .ثور ۰ روشنایی و آتش . روش خواندن نماز و نیایش . اشکال خواندن نماززهای گروهی .ماه »روز و گاه تچ ‎res enon‏ لك . ياكى تن و اشويى روان ‎ ‏۵ و 1 4 00 ‎ 

صفحه 14:
نور » روشنایی و آتش يك زرتشتى همواره به سوى روشنايى ايستاده و نماز خود را نسبت به اهورا مزدا برگزارمی کند » جنانكه براى خواندن نماز لزوماً به سمت آتش نمی ایستد بلکه رو به سمت روشنایی خورشید یا ماه نموده و از روشنایی آنها جهت پرستش سوی برای خواندن نماز و سپاس و ستايش اهورا مزدا استفاده ميكند و در صورت نبودن خورشيد به طرف نور و روشنايى آتش مى ايستد . 

صفحه 15:
ل 00 روز خور يا يازدهم ارديبهشت ماه (به نقل از متن يهلوى زادسيرم) ‎Lect nies)‏ ا 50 را ار ‎BE‏ ‏لكل 3 ee COC PS er PEL ‏دلالت بر مرگ توأم با خشونت‎ ‏زرتشت. در هنگام حمله ارجاسب‎ ‏به بلخ در اين شهر می‌کند.‎ 

صفحه 16:
آوستا Fer Cree D ene Nero mI Se ete ore pene ‏اس‎ crest ces ‏(کتاب) داشته و در شکل کنونی خود شامل پنج بخش است. بخش‌های‎ ‏اوستا عبارتند از : يّسنه كه سخنان زرتشت موسوم به كاهان» در آن‎ ‏گنجانده شده» يشت‌ها (سرودهای نیایشی)» وندیداد» ویسپرد و‎ ‏خرده‌اوستا.‎ ‎eas‏ ا ا ل تا ی اما از آن میان فقط بخشی از سرودها از آن خود زرتشت است. مدرجات اوملتا عبارتست آر ناي أهر را امردا و امشاسيندان و دذكر ايزدان و مظاهر طبيعت و تكاليف انسان در جهان بهشت و دوزخ و داستانهاى ملى. 

صفحه 17:
« خرده اوستا» خرده اوستا کتاب کوچک و مقدس زرتشتیان است که شامل قطعاتی چون دعاها ؛ نيايشها و نمازهايى از اوستای است که زرتشتی همواره دزن روزمره جهت, انجام تکالبف مذهبی به آن نیاز داشتند . این کتاب توسط ‎Sy jal‏ مهراسنيندان در زمان شاهتشاهی شاهپور دوم ‎oe‏ قسمتهای مختلف اوستا جهت انجام مراسم مذهبی مركم ازا جمله ‎Re‏ » گرامیداشت ان » برگزاری جشنها لين خرن نازر دای موز که ورد استفاده فرار میگرفت نهیه و استخراج شد. هر کدام از اين نیایشها به گونه ای ویژه توسط زرتشتیان در مراسم » چشن ها و پا نمازها و نبایشهای روزانه مورد استفاده فرار مى كيرد . 

صفحه 18:
پس از آنکه اسکندر مقدونی قصر سلطنتی:اپران را آتش ز3 اوستا را نیز سوزاند. بادش ‎LAL‏ فرمان داد تا ارسنای پراکنده را از شهرهای ایران جمع کنند.. پسرش . کار پدر را تعق نمود و در دهایت آذرا به همان شیره کهن به ببست و یک 

صفحه 19:
کتاب اوستایی که به امروز رسیده‌است از نظر زمانی به سه بخش متفاوت تقسیم می‌شود: - بخش یکم شامل «اوستای کهن» که مضامین آن از نظر زمانی متعلق به روزگار پیش از (پیش از حدود دو هزار و هشتصد سال پیش) است؛ اما نگارش آن متعلق به عصرهای پس از زرتشت ‎cil‏ - بخش دوم اوستا از نظر زمانی شامل «گاتها» است که سروده‌های مینوی شخص زرتشت به شمار می‌رود که هر چند از نظر مضمون پس از اوستای کهن سروده شده اسنت؛ اما از نگاه زبان و نگارش؛ کهن‌ترین بخش اوستای موجود است. - بخش سوم اوستا از, نظر زمانی شامل بسنا» بشت‌های ‎Way sade‏ وندیداد و خرده اوستا است که همگی جزو اوستای نو به حساب می‌آیند. 

صفحه 20:
* ماتی» در سال م۲۱۶ در نزدیکی ‎Eeyore‏ 0 بود. * او از سوی برادران شاپور یکم حمایت شد و شايور به او اجازه تبليغ دينش را داد. اما مورد خشم موبدان زردشتج دربار ساسانى قرار كرفت و در نهايت در زمان بهرام دوم کشته شد. 

صفحه 21:
۱ ]مانی در(۲۱۶ - ۲۷۶ میلادی) به تبلیغ مذهب خود پرداخت. مانی د بس از سائرت يد مت ر آستتس باس اراق ملست سكل ماف مانوى خود را كه التقاطى از مذهب زردشتىء بودائي ‎cont?‏ ۳ ‎See‏ ار ل اكوا قار ناواو هنگام تاجگذاری شایو او و اج اخلاقی خود را بر پایه فلسفی مثتویت: راو نی و تاریک | که ازلی و ابدی هستند استوار نمود. در واقع این اصول) خوددارى از قتل نفس حتى در مورد حيوانات» نخوردن مىء دورى از زن و جمع تكردن مال (واكنش در مقابل زندكى ير تجمل و ير از لذت طبقات حاكم و عكس العمل منفى در برإير بحران اجتماعي يايان حكومت اشكاد و كال كو تا از 

صفحه 22:
شاپور و هرمزد نشر چنین مذهبی را تجويز كردند» زيرا با وجود مخالفت آن با شهوت يرستى و غارتكرى و سود جوئى طبقات حاكمء از جانبى مردم را به راه «معنويت» و «آشتىخواهى» سوق می‌داد و از جانب دیگر از قدرت مذهب زردشت مىكاست. ‎gl gfe eS‏ سرحت در بجداك. ‎ie tebe OO)‏ 0 ‏نیروئّی شد که با وجود جنبه منفی آن با هدف‌های شاهان و نجبا و پیشرفت ال ‎ ‎ 

صفحه 23:
او واعظ مذهبی و بنیان گذار آبینی شد که زمانی دراز در سرزمین‌هایی از چبن نا اروبا پیروان فراوالی داشث ولی بیش از ششصد سال است که منسوخ شده‌است. مانى رثبه شماره 87 در ليست موثرثرين اشبخاص تاريخ» رده ‎“By‏ ast شده توسط مایکل اچ هارت را دارد. مانی همچنین از کلب مقدسی چون پوران 3 : گرچه پیروان آیین مانی کمتر ‎Ce‏ باری امپرانوری پارسی» مانی دیگر نقاط جهان بفرسند, 

صفحه 24:
مبلغان و 17 او ار كتابهايش رل زبانهای 

صفحه 25:
ا ۱ هم دائما در نبرد بودند. متحد شدند ‎Te bY ee)‏ ا لا در( در جریان محاکمه او را محکوم و مقتول نمودند ( ۲۷۶ میلادی). از ‎lye ve ever ys)‏ ل مردم بسيارى را به نام زندك(زنديق) كشتند. * مانویان درد و جانب شرق و غربء در آسياى ميانه تا سرحد جين و در غرب تا روم براكنده ‎ad‏ 

صفحه 26:
در جنين اوضاعى [7]مزدك يسر بامدادان به تبليغ مذهب خود كه كويند موسسش زردشت خورك بابوندس بوده» يرداخت. عقايد مزدك بر دو تا ۳ روشنائى دانا و تاريكى نادان» به عبارت دیگر نیکی با عقل و بدی جاهل» اين دو نیرو با هم در 5 جون روشنائى داناست سرانئجام بيروز خواهد شد. ۳ esc erl ‏چیز است: یکی برابری و دیگری‎ دادگری, 

صفحه 27:
#* مزدک در زمان حکومت قباد دعوی پیامبری کرد. مزدک از روحانیون مانوی بود و بر پایة آموزه‌های مانی در باب کر ۱ ظلمت و رهایی نهایی نور معتقد بود و می‌گفت انسان باید از علایق دنیوی بپرهیزد تا هرچه بیشتر به رهایی نور از بند طلمت ماده یاری داده باشد. اما وی به خلاف مانی ازدواج را منع نمی‌کرد و داشتن يى همسر_را كافى مىدانست. 

صفحه 28:
وچ( ار 0 ‎cere‏ ل ل | جنين بر مىآيد كه مزدك ازدواج زنان با مردائى بيرون از طبقات روحانى و اشرافى را جايز دانسته و داشتن بيش از يك زن را ناروا مىشمرده جرا كه بنا بر كواهىهاى متعدد تاريخى در مورد شمار بسيار زياد زنان در شبستانها و حرم سراهاى ساسانى سخن مکرر آمده‌است. 

صفحه 29:
قد يك شاهنشاه ساسانی» نیز خود با اصلاحات اجتماعی موافق بود و از مزدك حمايت مىكرد. اما بعدها بر اثر وقايعى تغيير راى داد. در يايان شاهنشاهی قباد» يسرش خسرو اولء كه بعدها انوشيروان لقب كرفتء مجلس مناظرهاى ترتيب داد كه در آن روحانيان زرتشتى و مسيحى حريف مزدكيان بودند. مزدكيان مغلوب و قتل عام شدند. كفتهاند كه در يك روز دوازده هزار مزدكى كشته شد. كتابهاى ايشان را سوزاندند و اموالشان را مصادره كردند. 

صفحه 30:
* اما افکار مزدک پساز او فرن‌ها همجنان بنهانی دوام داشت و انتشار مىيافت. نيم قرن يس از اوء يسر خاقان بزرك تركان غربى» به همراهى فقرا و محرومان اطرافء بخارا را متصرف شد و زمين ره ا را سرانجام سرکوب شد. در قرن هشتم میلادی نیز در خوارزم براساس عقاید مزدک عصیانی صورت گرفت که دیری نيائید و از هم يايد 

صفحه 31:
* تعالیم مزدک برای هميشه در اذهان نوده‌های ایرانی ماندگار شد و هر ازگاهی از جائی به‌شکلی سر برآورد. در تاریخ ايران جندين متفکر بزرگ تظاهر به مسلمانی می‌کردند» ولی تراوش فکرشان ‎Bye ey ee ee Ee eee een oe‏ (شیخ اشراق) و عین القضات همدانی از همه بارزترند. آن‌دسته از شعرای ایرانی که که ترویج فکر آزادی انسان و شادزیستی و دوری از اندوة و آزَاز انسان و مَوَجَوَدات زنده كرّدةاند تعاليم مزدك را بازتاب داده‌اند. 

صفحه 32:
" جمعيت «اخوان ‎a pS geal‏ رز ارم ترق در وحيره ترسط هفتتن از ايرانيان دوزبانه يا ‎ae eee ere‏ عقايدشان را در ‎2١‏ جزوه بهنام «رسائل إخوان الصفاء» منتشر كردند (و بمزودى جريانى بننام «باطنيان» از درون تعاليمشان بیرون 1۳1 از جهات بسيار زيادى بازتابدهندهُ تعاليم مزدك بودند. حتى در بيرون از ايران نيز آثار تعاليم مزدك را در ميان برخى از متفكزان ظاهرا مَسَلمَان می‌بينيم. مثلاء ابو العلاء مَعَرّی در سروده‌هایش یک مزدکی تمام‌عیار است.[۷] » 

صفحه 33:
تاريخ ايران بعد از اسلام - طاهريان طاهريان اولين سلسله ايران يس از اسلام است كه بر ايران حكم راندند. طاهر سردار مامون عباسى بود كه در خراسان حكومت مى كرد. ‎Wd SCI a)‏ ا ا ا ‎PERE? Ee‏ بود. طاهریان در زمان حکومت خود به قیام هایی نظیر: مازیار و بابک ۱ ا ل ل 0 لیث سر نگون شد. 

صفحه 34:
ویکی پدبا (دانشنامه آزا) تاریخ اجتماعی ابزان. مرتضي راوندی. تاریخ مان ترجمه کریم کشاورز تاريخ ايران باستان. دياكودوف» ميخائيل ميخائيلرويج. زوحی اریاب. و اللا سني ‎Tp + Hee‏ داندامایی ۳ مترجم کیخسرو ‎we‏ 9و زان از مهد ‎VA a lide‏ بيكولورسكلياء ترجمه كريم كشاورزه تاريخ تمدن جهان باستان : وبسایت تاریخ ما به قلم انی کاظطمی ‎lama ‏ا‎ ‎ ‎ ‎ ‎ 

صفحه 35:


عنوان : دین و اعتقادات قبل از اسالم در ایران و جاهای دیگر استاد :جناب آقاي دکتر مجتبوی تهيه كننده :رضا قوي اندام 1 اردیبهشت 89  پیشین ٔه تاریخی تمدن در ایران به تمدن‌هایی در عیالم، شهر سوخته ،جیرفت و ...می‌رسد ،ولی شروع تاریخ سیاسی ایرانیان از آغاز حکومت پادشاهی ایران در زمان ماد است. شاهنشاهی ماد ،نخسین شاهنشاهی ایران بوده‌است و لذا به عنوان شروع تاریخ شاهنشاهی ایران درنظر گرفته می‌شود، دوران ایران باستان دوران تشکیل دولت ماد تا زمان انقراض ساسانیان به دست اعراب است ۶..(.ق.م .تا ۶۵۲م) پیش از مهاجرت آریائیان به فالت ایران ،اقوامی با تمدن‌های متفاوت در ایران می‌زیستند .سرزمین کنونی ایران بخشی بزرگی از یک واحد جغرافیایی بنام فالت ایران است ،این واحد طبیعی با تنوع اقلیمی و زیستی خود دارای ویژگیهای بارزی است که در نتیجه آن وحدت فرهنگی ایران را سبب شده‌است ،بی شک تمدن بشری مرهون نبوغ و خالقیت مردمانی بوده‌است که سالیان دراز در این سرزمین زندگی کرده‌اند و در تعامل با جغرافیا و نظام طبیعی حاکم بر آن و در جریان روزگار ،تاریخ فرهنگی وتمدن خود را آفریده‌اند.  اولین رفتارهای فرهنگی انسان در ایران با ساخت گوناگون در دوران پارینه سنگی آغاز شد ،دوران پارینه سنگی شامل سه دوره کهن ،میانی و نوین می‌شود ،آثار بدست آمده از این دوران در ایران بیش‌تر از دور ٔه پارینه سنگی نوین است که از کاوشگاه‌هایی چون کشف رود خراسان ،لدیز سیستان ،هومیان کوهدشت و دره هلیالن در لرستان ،غارشکارچیان وغاردواشکف در کرمانشاه و ...بدست آمده‌اند .در این دوران آدمی افزون بر گردآوری خوراک و شکار بخشی از خوراک خود را ذخیره می‌کند ،با گذر از دوران پارینه سنگی و فرا پارینه سنگی و از حدود دوازده هزار سال پیش ساکنان خاور نزدیک از جمله ایران دوره فرهنگی و تمدنی نوسنگی ،را آغاز می‌کنند.  ‏ ‏ آریایی هایی که به سمت ایران آمدند «آریان» نامیده میشدند که آن هم از کلمه ی «آریا» گرفته میشد یعنی «نجیب» آنها پس از ساکن شدن در فالت ایران با ساکنان اصلی این سرزمین مواجه شدند که گویند از نژاد حبشی بودند .پس بنابر این در ایران ساکن شده و با آن ها وارد جنگ شدند. آفتاب،هوا،خاک حاصلخیز ایران را در هیچ کجای دنیا نداشت.به همین علت هم ایرانی ها از فروغ آتش لذت زیادی میبردند و آتش را بین عناصر چهارگانه(آب،باد،خاک،آتش) از همه برتر میدانستند. مذهب آریان ها آریان ها در ابتدا مذهبشان با هندی ها یکی بوده و برای هر چیزی الهه ای داشتند مثل الهه ی آب،آسمان و... آن ها معتقد بودند نفس ها به دو دسته«:نفس های خوب مثل:نیکوکاری،باران و »...و «نفس های بد مثل :دورغ و خشکسالی و »...تقسیم میشود .آریان ها بعد ها پس از آمدن زرتشت یکتاپرست شدند و (اهورامزدا) را پرستش میکردند.ظهور زرتشت در ایران ایرانیان را از همان ابتدا با خدای یکتا آشنا ساخت. زرتشت بر ضد خیلی از خرفات قیام کرد مثل :مرده پرستی که به مرده های خود بسیار احترام میگذاشتند. .میتوان گفت که آریان ها هیچ گاه بت پرست نبودند ایران در زمان هخامنشیان ایران در زمان ساسانیان ساسانیان ‏ ‏ ‏ شاهنشاهی ساسانی در سالهای ۲۲۴تا ۶۵۱م. ساسانیان خاندان شاهنشاهی ایرانی در سالهای ۲۲۴تا ۶۵۱میالدی بودند .شاهنشاهان ساسانی که اصلیتشان از استان پارس بود بر بخش بزرگی از غرب قار ٔه آسیا چیرگی یافتند .پایتخت ساسانیان شهر تیسفون در نزدیکی بغداد در عراق امروزی بود. سلسله اشکانی به دست اردشیر اول ساسانی منقرض گردید .وی سلسله ساسانیان را بنا نهاد که تا ۶۵۲میالدی در ایران ادامه یافت. دولت ساسانی حکومتی ملی و متکی به دین و تمدن ایرانی بود و قدرت بسیار زیادی کسب کرد .در این دوره نیز جنگ‌های ایران و روم ادامه یافت.  ‏ امپراتوری پهناور ساسانی که از رود سند تا دریای سرخ وسعت داشت ،در اثر مشکالت خارجی و داخلی ضعیف شد .آخرین پادشاه این سلسله یزدگرد سوم بود .در دوره او مسلمانان عرب به ایران حمله کردند و ایرانیان را در جنگ‌های قادسیه ،مدائن ،جلوالء و نهاوند شکست دادند و بدین ترتیب دولت ساسانی از میان رفت. در پایان سده پنجم و آغاز قرن ششم میالدی جنبش بزرگی جامعه ایران را تکان داد که به صورت قیامی واقعی سی سال دوام آورد و تأثیر شگرفی در تکامل جامعه آن روزایران بخشید. زرتشت دربارWه دورWان زندگي وي اگاهي درستي در Wدست نيست ,دانشمندان بر اساس و پايه پژوهشهاو برسيهاي انجام شده,زمان زندگي وي را از 1500تا 3000سال پيش از ميالد ميدانند ( .اگر امسال را 1384 خورشیدی در نظر بگیریم دقيقا"3743سال). زرتشت در 30سالگی  ‏ اموزشها وفلسفه وجهان بيني زرتشت از همان دورههاي كهن مورد توجه حكما و فالسفه چون فيثاغورس,ارسطو,افالطون و...بوده که از زرتشت و فلسفه وي ياد كرده اند . در حكمت اشراق اهميت و اعتبار و ديدگاههاي وي زمينه ساز بسياري از تحوالت در فلسفه و حكمت شد. فلسفه زرتشت ,از افالطون تا هگل را از جنبه هاي متفاوت خود برخوردار كرده است نمـاز و نیـایش در آئین زرتـشتـی در خصوص نیایش مطالب را باید به چند دسته تقسیم کرد : . 1 کتاب مقدس « خرده اوستـا » . 2 نـور ،روشنـایـی و آتـش . 3 روش خواندن نمـاز و نیـایش . 4 اشکال خواندن نمازهای گروهی . 5 مـاه ،روز و گـاه نیــایش . 6 کشتی و سدره ،لباس نیـایش . 7 پـاکـی تـن و اشـو یی روان نور ،روشنایی و آتـش یک زرتـشتـی همواره به سوی روشنایی ایستاده و نماز خود را نسبت به اهورا مزدا برگزارمی کند ،چنانکه برای خواندن نماز لزوما ً به سمت آتش نمی ایستد بلکه رو به سمت روشنایی خورشید یا مـاه نموده و از روشنایی آنها جهت پرستش سوی برای خواندن نماز و سپاس و ستایش اهورا مزدا استفاده میکند و در صورت نبودن خورشید به طرف نور و روشنایی آتش می ایستد . کشته شدن زWرتشت ‏ ‏ زرتشت در سن ۷۷سالگی در روز خور یا یازدهم اردیبهشت ماه (به نقل از متن پهلوی زادسپرم) در نیایشگاه بلخ بدست یک تورانی به نام توربراتور کشته شد ].[۵۹ فحوای کالم شاهنامه فردوسی داللت بر مرگ توأم با خشونت زرتشت ،در هنگام حمل ٔه ارجاسب به بلخ ،در این شهر می‌کند. عکس خیالی زرتشت اَ ِوستا نام کلی مجموع ٔه کهن‌ترین نوشتار و سروده‌های ایرانیان است ،که به در واقع دانشنام ٔه ایرانیان بوده و در روزگار باستان بیست و یک نسک (کتاب) داشته و در شکل کنونی خود شامل پنج بخش است .بخش‌های اوستا عبارتند از َ :یسنه که سخنان زرتشت موسوم به گاهان ،در آن گنجانده شده ،یشت‌ها (سرودهای نیایشی) ،وندیداد ،ویسپرد و خرده‌اوستا. بخش‌های اوستا در دوران مختلف توسط اشخاص متعدد تالیف شده‌است آن خود زرتشت است. اما از آن میان فقط بخشی از سرودها از ِ نیایش اهورا مزدا و امشاسپندان و دیگر مندرجات اوستا عبارتست از ِ ایزدان و مظاهر طبیعت و تکالیف انسان در جهان بهشت و دوزخ و داستان‌های ملی.  ‏ ‏ « خرده اوستـا » خرده اوستـا کتاب کوچک و مقدس زرتشتیان است که شامل قطعاتی چون دعاها ،نیایشها و نمازهایی از اوستـای است که زرتـشتـی همواره در زندگی روزمره جهت انجام تکالیف مذهبی به آن نیاز داشتند .این کتاب توسط آذرپاد مهراسپندان در زمان شاهنشاهی شاهپور دوم ساسانی از قسمتهای مختلف اوستا جهت انجام مراسم مذهبی عامه مردم از جمله سدره پوشی ،ازدواج ،گرامیداشت درگذشتگان ،برگزاری جشنها و همچنین خواندن نماز و نیایشهای روزانه که مورد استفاده قرار میگرفت تهیه و استخراج شد. هر کدام از این نیایشها به گونه ای ویژه توسط زرتـشتیـان در مراسم ،جشـن ها و یا نمـازها و نیـایشهای روزانـه مـورد استفاده قرار می گیرد .  ‏ ‏ ‏ پس از آنکه اسکندر مقدونی قصر سلطنتی ایران را آتش زد اوستا را نیز سوزاند .بالش اشکانی فرمان داد تا اوستای پراکنده را از شهرهای ایران جمع کنند ..پسرش شاپور اول کار پدر را تعقیب نمود و در نهایت آنرا به همان شیوه کهن به بیست و یک نسک بخش کردند .نسک‌های بیست و یک گانه اوستا به سه بهر بخش می‌شده‌است: نسکهای گاسانیک در دانش و کار مینوی. نسکهای داتیک در دانش و کار جهانی. جهان خاکی میان نسکهای هاتک مانسریک در آگاهی از کردارهای ِ ِ  ‏ ‏ ‏ کتاب اوستایی که به امروز رسیده‌است ،از نظر زمانی به سه بخش متفاوت تقسیم می‌شود: بخش یکم شامل «اوستای کهن» که مضامین آن از نظر زمانیمتعلق به روزگار پیش از زرتشت (پیش از حدود دو هزار و هشتصد سال پیش) است؛ اما نگارش آن متعلق به عصرهای پس از زرتشت است. دوم اوستا از نظر زمانی شامل «گاتها» است که سروده‌های بخش ِمینوی شخص زرتشت به شمار می‌رود که هر چند از نظر مضمون پس از اوستای کهن سروده شده است؛ اما از نگاه زبان و نگارش، کهن‌ترین بخش اوستای موجود است. بخش سوم اوستا از نظر زمانی شامل یسنا ،یشت‌های جدید ،ویسپرد،وندیداد و خرده اوستا است که همگی جزو اوستای نو به حساب می‌آیند.  ‏ مانی ،در سال م ۲۱۶در نزدیکی تیسفون به دنیا آمد و پیام‌آور آیین مانی بود. او از سوی برادران شاپور یکم حمایت شد و شاپور به او اجازه تبلیغ دینش را داد .اما مورد خشم موبدان زردشتی دربار ساسانی قرار گرفت و در نهایت در زمان بهرام دوم کشته شد. ][۱مانی در( ۲۷۶ - ۲۱۶میالدی) به تبلیغ مذهب خود پرداخت .مانی پس از مسافرت به هند و آشنائی با مذهب بودائی سیستم جهان مذهبی مانوی خود را که التقاطی از مذهب زردشتی ،بودائی و مسیحی و اسطوره بود با دقت تنظیم کرد و در کتاب «شاهپورگان» اصول آن‌ها را بیان و هنگام تاجگذاری شاپوراول به شاه هدیه کرد .مانی اصول اخالقی خود را بر پایه فلسفی مثنویت :روشنائی و تاریکی که ازلی و ابدی هستند استوار نمود .در واقع این اصول) خودداری از قتل نفس حتی در مورد حیوانات ،نخوردن می، دوری از زن و جمع نکردن مال (واکنش در مقابل زندگی پر تجمل و پر از لذت طبقات حاکم و عکس العمل منفی در برابر بحران اجتماعی پایان حکومت اشکانی و آغاز حکومت ساسانی است. شاپور و هرمزد ،نشر چنین مذهبی را تجویز کردند ،زیرا با وجود مخالفت آن با شهوت پرستی و غارتگری و سود جوئی طبقات حاکم ،از جانبی مردم را به راه «معنویت» و «آشتی‌خواهی» سوق می‌داد و از جانب دیگر از قدرت مذهب زردشت می‌کاست. جنبش معنوی مانی به سرعت در جهان آن روز گسترش یافت و تبدیل به نیروئی شد که با وجود جنبه منفی آن با هدف‌های شاهان و نجبا و پیشرفت جامعه آن روزی وفق نمی‌داد.  ‏ ‏ ‏ او واعظ مذهبی و بنیان گذار آیینی شد که زمانی دراز در سرزمین‌هایی از چین تا اروپا پیروان فراوانی داشت ولی بیش از ششصد سال است که منسوخ شده‌است. مانی رتبه شماره ۸۳در لیست موثرترین اشخاص تاریخ ،رده بندی شده توسط مایکل اچ هارت را دارد. مانی همچنین از کتب مقدسی چون پوران و کورال نیز پیروی کرد. گرچه پیروان آیین مانی کمتر اززرتشتیان بودند ،برای نمونه ،مانی گرایان از حمایت اشخاص عالی رتبه سیاسی برخوردارشدند و به یاری امپراتوری پارسی ،مانی می‌توانست فرستادگان متعددی به دیگر نقاط جهان بفرستد.  زبان‌های مادری مانی پارسی میانه و سریانی بود .او شش کتاب خود را به زبان سریانی ,زبان اصلی رایج در بین النهرین (غرب عراق ,لبنان و سوریه کنونی پیش از ) به رشته تحریر درآورد. مبلغان و پیروان او از ترکستان چین تا روم و مصر فعال بودند و کتابهایش را به زبانهای ایرانی پهلوی (فارسی میانه ساسانی), پهلوانیگ (پهلوی اشکانی = پارتی) و سغدی و زبانهای مجاور ایران همچون چینی ,ترکی اویغوری ,قبطی و یونانی ترجمه می‌کردند .آنان این دین را از طریق ترجمه کتابهای مانی به زبان مردم همان مناطق تبلیغ می‌کردند و این امر را مزیتی برای دین خود می‌دانستند.  ‏ پیشوایان زردتشتی و عیسوی که با هم دائما در نبرد بودند ،متحد شدند و در دوران شاهی بهرام اول که شاهی تن آسا و شهوت پرست بود در جریان محاکمه او را محکوم و مقتول نمودند ( ۲۷۶میالدی) .از آن پس مانی کشی آغاز شد و مغان مردم بسیاری را به نام زندک(زندیق) کشتند. مانویان درد و جانب شرق و غرب ،در آسیای میانه تا سرحد چین و در غرب تا روم پراکنده شدند. در چنین اوضاعی ][۲مزدک پسر بامدادان به تبلیغ مذهب خود که گویند موسسش زردشت خورک بابوندس بوده ،پرداخت .عقاید مزدک بر دو گانگی مانوی استوار است: روشنائی دانا و تاریکی نادان ،به عبارت دیگر نیکی با عقل و بدی جاهل ،این دو نیرو با هم در نبردند و چون روشنائی داناست سرانجام پیروز خواهد شد. اساس تعلیمات اجتماعی مزدک دو چیز است :یکی برابری و دیگری دادگری.  ‏ مزدک در زمان حکومت قباد دعوی پیامبری کرد. مزدک از روحانیون مانوی بود و بر پای ٔه آموزه‌های مانی در باب آفرینش و جهان دیگر معتقداتی ویژه داشت .وی به دو اصل نور و ظلمت و رهایی نهایی نور معتقد بود و می‌گفت انسان باید از عالیق دنیوی بپرهیزد تا هرچه بیشتر به رهایی نور از بند ظلمت ماده یاری داده باشد .اما وی به خالف مانی ازدواج را منع نمی‌کرد و داشتن یک همسر را کافی می‌دانست.  مزدکیان همچینین گیاهخوار بودند و باور داشتند که با کردار نیک و بدون انجام امور ظاهری دینی می‌توانند رستگار شود. چنین بر می‌آید که مزدک ازدواج زنان با مردانی بیرون از طبقات روحانی و اشرافی را جایز دانسته و داشتن بیش از یک زن را ناروا می‌شمرده چرا که بنا بر گواهی‌های متعدد تاریخی در مورد شمار بسیار زیاد زنان در شبستان‌ها و حرم سراهای ساسانی سخن مکرر آمده‌است. قباد یکم ،شاهنشاه ساسانی ،نیز خود با اصالحات اجتماعی موافق بود و از مزدک حمایت می‌کرد .اما بعدها بر اثر وقایعی تغییر رای داد. در پایان شاهنشاهی قباد ،پسرش خسرو اول ،که بعدها انوشیروان لقب گرفت ،مجلس مناظره‌ای ترتیب داد که در آن روحانیان زرتشتی و مسیحی حریف مزدکیان بودند .مزدکیان مغلوب و قتل عام شدند .گفته‌اند که در یک روز دوازده هزار مزدکی کشته شد. کتاب‌های ایشان را سوزاندند و اموالشان را مصادره کردند.  اما افکار مزدک پس از او قرن‌ها همچنان پنهانی دوام داشت و انتشار می‌یافت .نیم قرن پس از او ،پسر خاقان بزرگ ترکان غربی، به همراهی فقرا و محرومان اطراف ،بخارا را متصرف شد و زمین داران و بازرگانان بزرگ را مجبور به فرار کرد اما خود نیز سرانجام سرکوب شد .در قرن هشتم میالدی نیز در خوارزم براساس عقاید مزدک عصیانی صورت گرفت که دیری نپائید و از هم پاشید.  تعالیم مزدک برای همیشه در اذهان توده‌های ایرانی ماندگار شد و هر ازگاهی از جائی به‌شکلی سر برآورد .در تاریخ ایران چندین متفکر بزرگ تظاهر به مسلمانی می‌کردند ،ولی تراوش فکرشان همان است که مزدک گفته بود .در میان اینها َخیّام و سهروردی (شیخ اشراق) و عین القضات همدانی از همه بارزترند .آن‌دسته از ی انسان و شادزیستی و دوری شعرای ایرانی که که ترویج فکر آزاد ِ از اندوه و آزار انسان و موجودات زنده کرده‌اند تعالیم مزدک را بازتاب داده‌اند.  جمعیت «اخوان الصفا» که در سد ٔه چهارم هجری در بصره توسط فروع ایرانیان دوزبانه پایه‌گذاری شد و اصول و هفت‌تن از ِ ِ عقایدشان را در ۵۱جزوه­به‌نام «رسائل إخوان الصفاء»­ منتشر کردند (و به‌زودی جریانی به‌نام «باطنیان» از درون تعالیمشان بیرون آمد) ،از جهات بسیار زیادی بازتاب‌دهند ٔه تعالیم مزدک بودند. حتی در بیرون از ایران نیز آثار تعالیم مزدک را در میان برخی از متفکران ظاهراً مسلمان می‌بینیم .مثال ،ابوال َعالء َم َعرّ ی در سروده‌هایش یک مزدکی تمام‌عیار است» ]۷[. تاریخ ایران بعد از اسالم -طاهریان ‏ ‏ ‏ ‏ طاهریان اولین سلسله ایران پس از اسالم است که بر ایران حکم راندند. طاهر سردار مامون عباسی بود که در خراسان حکومت می کرد. او علم استقالل کرد و مستقل شد اما حکومت او وابسته به خلیفه بود. طاهریان در زمان حکومت خود به قیام هایی نظیر :مازیار و بابک گرفتار شدند و سال ها درگیر آن ها بودند. سر انجام در زمان محمد بن طاهر ،حکومت طاهریان توسط یعقوب لیث سر نگون شد.  منابع ‏ ‏ ‏ ‏ ‏ ‏ ویکی پدیا (دانشنامه آزاد) تاریخ اجتماعی ایران .مرتضی راوندی .تاریخ ماد .ترجمه کریم کشاورز تاریخ ایران باستان .دیاکونوف ،میخائیل میخائیلوویچ .روحی ارباب. تاریخ ایران از زمان باستان تا امروز ،ا .آ .گرانتوسکی -م .آ .داندامایو، مترجم ،کیخسرو کشاورزی، تاریخ ایران از عهد باستان تا قرن ،۱۸پیگولووسکایا ،ترجمه کریم کشاورز، تاریخ تمدن جهان باستان :وبسایت تاریخ ما به قلم انی کاظمی رضا قوی اندام اردیبهشت89