رحلت پیامبر (ص) و واقعه سقیفه

رحلت پیامبر (ص) و واقعه سقیفه

اسلاید 1: موضوع تحقیق :رحلت پیامبر (ص) و واقعه سقیفهزیر نظر استاد محترم :جناب دکتر مجتبوی

اسلاید 2: واپسين حج پيغمبر (ص)

اسلاید 3: پيغمبر در سال دهم هجري عازم حج شد در اين سفر بود كه احكام حج را به مردم تعليم داد قريش پيشاز اسلام براي خود اختياراتي درست كرده بود از جمله در آداب زيارت نيز خود را جدا از ديگران مي‌دانست در اين سفر پيغمبر آنچه را قريش در زيارت خانه خدا براي خود امتيازي مي‌شمرد ازميان برد (از جمله: دادن لباس طواف كه به هر كس اين لباس داده نمي‌شد برهنه طواف مي‌كرد).

اسلاید 4: اولين سفر بود كه پيامبر به مردم گفت نمي‌دانم سال ديگر شما را خواهم ديد يا نه؟ در بازگشت ازسفر حج به سمت مدينه در منزل جحفه در موضعي كه بنام غدير خم معروف شده امر خدا به او رسيد كه بايد علي را به جانشيني خود نصب كني.به تعبير روشن‌تر بايد سرنوشت حكومت اسلامي پس از پيامبر معلوم گردد.رسول خدا در جمع مسلمانان كه شمار آنان را ميان 90 تا 100 هزار نفر نوشتند فرمود: من كنت مولاه فهذه عليُ مولاه

اسلاید 5: پس از بازگشت از حج در حالي كه قوت و شوكت اسلام روزافزون شده بود تندرستي پيامبر به خطر افتاد اما با وجود بيماري سپاهي به تلافي شكست مؤته به فرماندهي اسامه بن زيد آماده كرد ولي پيش از آنكه اين سپاه به ماموريت برود پيامبر به ديدار پروردگار خود رفت و وقتي عازم اين ديدار شد كه وحدت اسلامي را در سراسر شبهجزيره عربستان برقرار ساخت.و اسلام را در مدخل 2 امپراطوري ايران و روم آورد.براي بعضي از مسلمانان وتازه مسلمانان مرگ پيغمبر باور كردني نبود به چشم خود ديدند مردي بنام خدا برخاست. عربستان پراكنده ، پريشان، وحشت زده را مستعد ساخت، قبيله‌هاي گوناگون را جز كشتن، غارت كردن هنري نداشتند يكي كرد،حكومتي براي سالي دين پديد آورد، مردم را با هم مهربان و برادر نمود .

اسلاید 6: جنگ و جدال داخلي را آن سرزمين از ميان برد و خلاصه كارهايي كرد كه هيچ كس پيش از او نكرده بود پس چگونه ممكن بود مردمي با چنين كارهايي معجزه‌آسا هم چون ديگر مردمان زندگي كند و بميرد، نه چنان چيزي امكان ندارد او نمي‌ميرد و جاودان است. اين پندار گروهي از مردم هنگام شنيدن خبر مرگ محمد(ص) بود. از جمله تاريخ نويسان نوشته‌اند عمر همين كه خبر مرگ پيغمبر را شنيد گفت سخني دروغ است ليكن، ابوبكر خود را به او رسانيد و آيه قرآن را كه مي‌گويد: انك ميتُ و انهم ميتون را براي او خواند.

اسلاید 7: بزودي مسلمانان متوجه شدند با حقيقت تلخي روبرو شدند. پيغمبر نزد خدا رفته و ديگر در ميان آنان نيست. حال مسلمانان چه كنند؟ اين حكومت پهناور را چه كسي بايد اداره كند؟ مسلماً مردم از اين پس رهبر ديني يعني پيغمبر نخواهند داشت زيرا محمد گفته بود پس از من پيغمبري نيست. قرآن هم مسلمانان را خبر داده كه محمد خاتم پيغمبران است(سوره احزاب آيه 40) پس رهبري امت اسلامي را چه كسي بايد به عهده بگيرد.سقيفه اولين و مهمترين رويداد در خصوص جانشيني پيغمبر و سرپرستي امت اسلام بود.

اسلاید 8: رويداد سقيفه در تاريخ اسلام و مسلمين از اهميت نمادي بسياري برخوردار است در حالي كه علي‌ابن‌ابيطالب و بني هاشم سرگرم مراسم غسل پيغمبر بودند بعضي سران قوم بي‌توجه بدانكه در ماه پيش پيغمبر چه گفته است (واقعه غديرخم) به فكر افتادند كه بايد تكليف رئيس امت را تعيين كنند ســقيفهگروهي از مردم مكه(مهاجران) و مدينه(انصار) در جايي كه بنام سقيفه و بني ساعده معروف بود گرد آمدند.(سقيفه به معناي ايوانچه‌اي سقف دار(سايبان‌دار) است در اين محل ازشهر مدينه پس از رحلت پيامبر اسلام(ص) به مناقشات سياسي براي تعيين جانشين ايشان آغاز شد.سقيفه به انصار تعلق داشت، ولي اين امر مانع حضور گروهي از مهاجرين و گفتگو درباره آينده دولت اسلامي نبود. مهاجرين و انصار در سقيفه در مقابل هم قرار گرفتند بدون اينكه هيچ كدام از انسجام و وحدت كامل برخوردار باشند. آنها مي‌خواستند هر چه زودتر زمامداري براي مسلمانان انتخاب شود. اما چه كسي را براي اين كار برگزينند؟ گفتگو و جدال درگرفت.

اسلاید 9: البته بني‌هاشم غايبان بزرگ جامعه اسلامي در رويداد موسوم به سقيفه بودند.بديهي است در صورت حضور آنان و در راس ايشان حضرت علي(ع) داماد و برادر زاده پيامبر(ص)، روال استدلالات و گفتگوها سمت و سويي قضاوت با آنچه در آن زمان به خود گرفته پيدا مي‌كرد. پيغمبر هنگامي كه زنده بود با مهاجرين و انصار آناني كه در روزهاي نخستين دعوت اسلام مسلمان شده بودند و با او به مدينه آمدند (مهاجر) و با مردمي كه او را از مكه به مدينه خواندند (انصار) در كارهاي بزرگ مشورت مي‌كرد. انصار و مهاجرين از لحاظ گروه بندي اجتماعي، دو گروه اصلي تشكيل دهنده امت اسلامي بودند كه بالطبع حكومت پيامبر(ص) نيز بر آنان اتكا داشت و بديهي بود كه پس از رحلت آن حضرت دعاوي حكومتي بر همين دو گروه متمركز باشد.

اسلاید 10: پس اين دو دسته از مسلمانان مي توانند سرنوشت حكومت را معيين كنند و خليفه بايد از اين دو گروه انتخاب شود. اين پندار حاضران در سقيفه بود. كه هر يك از 2 دسته مهاجر و انصار خود را لايق‌تر از ديگري مي‌پنداشت. مهاجرين يعني مردم مكه دعاوي خاص خويش را دانستند:1-نزديكي به پيامبر(ص) (ما خويشاوندان او هستيم) 2-تقدم در پذيرش اسلام(چون گفتند ما پيش از شما اين دين را پذيرفته‌ايم)3-دست شستن از موطن و سرزمين خود مكه4-در نهايت تعلق داشتن به قريش. پس زمامدار مسلمانان بايد از مهاجران باشد.

اسلاید 11: تصور عمومي انصار بر اين بود كه آنان پناه دهندگان پيامبر(ص) هستند، مي‌گفتند مكه دعوت محمد(ص) را نپذيرفت با او به مقابله و دشمني بر حالت، چندانكه توانست او را آزار داد تا وي ناگزير مكه ترك گفت و نزد ما به يثرب آمد، اين ما بوديم كه او را ياري كرديم و اسلام را رونق داديم. انصار به تلاش برخي از مهاجرين در امر قدرت و حكومت با نظر مثبت نمي‌نگريستند. كوتاهي در اعزام سپاه اسلام به دلايلي چند به هنگام بيماري منجر به رحلت پيامبر، سبب ايجاد سوءظن در ميان انصار شده بود. از اين رو آنان براي تثبيت اوضاع به سود خود در سقيفه تجمع كردند. و عقيده داشتند كه زمامدار مسلمانان بايد از انصار برگزيده شود.

اسلاید 12: سعدبن عباده فرد شاخص انصار در اجتماع سقيفه بود و از مهاجرين هم ابوبكر به همراه 5 تن ديگر از مسلمين به نامهاي 1- عمربن خطاب 2- ابوعبيده جراح 3-اسيدبن حضير 4- بشيربن سعد 5-وسالم موسي ابن حذيفه، به محاجه با انصار برخاستند محاجه (دليل آوردن، حجت آوردن) ابوبكر در مقابل دعوي حكومتي انصار به روايتي از پيامبر كه بر اساس آن امام بايد قريشي باشد.(المائمه من قريش) متوسل شد و اضافه كرد كه انصار مي‌توانند به داشتن وزارت مطمئن باشند، روايت مورد استناد ابوبكر با توجه به دعاوي عمومي انصار، كارساز شد و انصار

اسلاید 13: در حالي كه از دعوي قبلي خود گامي به عقب نهاده بودند، خواهان تشكيل حكومتي متشكل از امير، يكي از مهاجرين و ديگري از انصار شدند(منا اميرٌ و مبكم امير). (از ما اميري و از مهاجرين اميري). بار ديگر ابوبكر به روايتي ديگر ازپيامبر(ص) استناد كرد كه در آن بر تقدم و برتري قريش تصريح شده بود(قدموا قريشاً و لما تقدموها) و در نهايت انصار به پذيرش حكومت صحابه مهاجر، تن دردادند. ابوبكر با اشاره به عمر و ابوعبيده از حاضران خواست يكي از آن دو را به خلافت برگزينند، ولي هر دو ازپذيرش اين درخواست امتناع كردند و متقابلاً ابوبكر را نامزد خلافت خواستند)

اسلاید 14: عمر در شايستگي ابوبكر براي تصدي چنين مقامي سعي بليغ كرد، از اين رو كار بر ابوبكر راست شد. از نكاتي كه عمر در ارجح دانستن ابوبكر اقامه دليل كرد: 1-سبقت ابوبكر در اسلام2-یار غار پيامبر (ص) در سفر حضرت به مدينه3-پيش نمازي ابوبكر به هنگام بيماري پيامبر(ص) بود.

اسلاید 15: (به نظر مي‌آيد كه عوامل ذيل در تمكين انصار از دلايل و مواضع به مهاجر كه ابوبكر از آنان بود اهميت بسياري دانسته است 1-اول آنكه ابوبكر توانست در اثبات برتري و تقدم صحابه مهاجر نسبت به انصار به احاديثي از پيامبر اشاره كند در حاليكه انصار فقط به دعاوي عمومي در منزلت خود و ياري رساندن به اسلام و مسلمين متكي بودند 2-دليل دوم تمكين انصار از صحابه مهاجر تشتت آراء در ميان خود انصار بود البته در ميان صحابه مهاجر هم يكدستي آراء وجود نداشت ولي دست كم در ميان جمع كوچكي كه در سقيفه جمع شده بودند هماهنگي در مواضع چشمگير بود)

اسلاید 16: (برخي از صحابه همچون بني‌هاشم در قضيه حضور نداشتند در صورتي كه با حضور اين افراد به استدلالت عمومي در برتري قريش آسيب وارد نمي‌شد. بلكه احتمالاً مصداق حكومتگر تغيير مي‌كرد يعني حكومت به علي(ع) مي‌رسيد و سرانجام 3-سومين دليل برتري موضع صحابه مهاجرتست به انصار، شخصيت‌هاي برجسته مهاجرين حاضر در سقيفه بود

اسلاید 17: حضور ابوبكر (عمر) سابقه اسلامشان، جايگاهي كه در ميان قريش داشتند و هم چنين رابطه خويشاوندي آنها با پيامبر همگي در ايجاد تمايل عمومي حاضران در سقيفه به نفع مهاجرين و شخص ابوبكر مؤثر بود. نظريه اهل «حل و عقد» در انعقاد خلافت و پذيرش خليفه را شايد بتوان بزرگترين دستاورد نظري ماجراي سقيفه دانست چرا كه هم ابوبكر به اين شيوه به خلافت رسيد و هم اين نظريه آغاز انديشه‌پردازي سياسي در دنياي اسلام بود.

اسلاید 18: در مورد ويژگي‌هاي اهل «حل و عقد» تعداد آنان و ديگر شرايط لازم ميان اهل فن گفتگوي بسياري صورت گرفته است. براي مثال برخي اين تعداد را حداقل 5 نفر و برخي 6 نفر و حتي برخي از متفكران مسلمان مانند غزالي وجود يك فرد بيعت كننده را براي انعقاد خلافت كافي تلقي كرده‌اند. البته به شرط اينكه اين فرد از شوكت لازم برخوردار باشد. با بيعت مردم با ابوبكر كار تعيين زمامدار هم به ظاهر پايان يافت امّا اين طرز انتخاب عواقبي را به دنبال داشت كه در سال‌هاي نخستين پس از مرگ پيامبر چندان آشكار نبود و هر چه مردم از آن سالها دورتر شدند آثار نامطلوب آن بيشتر پديدار شد. درست است به ظاهر اختلاف مهاجر و انصار بر سر مسئله زمامداري در سقيفه پايان يافت امّا بارقه‌اي از اين شيوه خلاف در دل دسته‌اي باقي ماند و پس از گذشت يك قرن به شعله‌اي مبدل گشت و جهان اسلام را فراگرفت.

اسلاید 19: و امّا مهمترين انحراف در جريان سقيفه كه بعدها منجر به بروز خيانت‌ها و اختلاف‌هاي بيشتري شد و دنياي اسلام را به مشكلات زيادي مواجه كرد. در نظر نگرفتن توصيه پيغمبر در غدير خم مبني بر جانشيني علي(ع) به جاي خود بود، چرا كه علي(ع) شايسته‌ترين فرد براي جانشيني بوده و در صورت در اختيار گرفتن خلافت مي‌توانست راه پيغمبر را به نحو احسن ادامه داده و جهان اسلام را از مواجه شدن با فرقه‌گرايي، جدا شدن مسلمانان از يكديگر و انحرافات بعدي نجات دهد، مسلماً يكي از علل اوج‌گيري مخالفت‌ها سكوت علي(ع) بود.

اسلاید 20: منابع :اندیشه های سیاسی در ایران و اسلام (دکتر حاتم قادری)تاریخ تحلیلی اسلام(سید جعفر شهیدی)فروغ ابدیت(جعفر سنجانی)منابع اینترنتی :www.movood.comwww.hoeseh.netwww.irb.ir