روش های بودجه ريزی از گذشته تا حال

صفحه 1:
کنندگان دکتر ابراهیم عبانسی عضو هيات علمی دانشگاه الزهرا 

صفحه 2:
روشهاي بودجه‌ريزي از گذشته تا حال بودجه‌ريزي سنتي (ردیف - اقلام) 0.بودجه‌ريزي افزايشي (تفاضلی) بودجه‌ريزي برنامه‌اي <#.نظام طرح‌ريزي» برنامه‌ريزي و بودجه‌ريزي 0.بودجه‌ريزي بر مبناي صفر ‎(ZBB)‏ 

صفحه 3:
بودجه‌ريزي سنتي (ردیف - اقلام) در اوایل قرن 000 بر اساس ‎Gost‏ دولت بوروکراتيك و در راستاي واکنش به مسائل بي‌نظمي مالي دولت بودجه‌ريزي ردیف - اقلام توسعه یافت (37 :0 2005 8311 1/0110 ). تا قبل از قرن 0) بودجه‌ريزي در اغلب کشورها ضعیف بود و کنترل‌ها وفرآيندهاي مركزي کمی بر آن نظارت مي‌کرد بودجه‌ريزي ردیف اقلام خود نتیجه اصلاحاتي بود که در آن زمان اساسا کنترل‌هاي مركزي ضعیف بود. تولد بودجه‌ريزي ردیف - اقلام در اين زمان به افزایش كنترل‌هاي مركزي و جلوگيري از فساد اداري كمك کرد. 

صفحه 4:
به اين دليل از اوايل قرن (0© تأكيد نظام بودجه‌ريزي بر ياسخكويي در نحوه استفاده از منابع بود. كنترلهاي بودجداي در اين زمان محدود به حساب‌هاي بودجه‌اي» رعايت صرفدجويي و تا حدودي كارايي بود. و حسابداري نقدي به اين رويكرد كمك كرد ( 2002 ۱13۳700۴60 8 :0). در واقع صرفه‌جويي دستگاه‌هاي اجرايي در مخارج يك ارزش در بودجه‌ريزي تلقي مي‌شد. 

صفحه 5:
در اين نظام مخارج سال آینده بر حسب ردیف اقلام فهرست مي‌شد. این ردیف‌ها تفصيلي بود. برنامه‌ريزي مي‌شد که چقدر پول را کدام دستگاه اجرايي مجاز است صرف پرسنل کند» چقدر صرف حقوق و مزایا و يا خرید تجهیزات و غيره. تأکید روي سقف ردیف - اقلام در تخصیص بودجه بود. وزارت مالیه با طراحي رويه‌هاني جلوي مخارج زیاد را مي‌گرفت. نقاط قوت اين روش بودجه‌ريزي سادگي آن. فقدان ابهام» امکان کنترل مخارج با مقایسه بودجه سال‌هاي قبل و تفصيلي بودن منابع بود. لبن رو يكرد مناس ب براي تقاضاي يزرك شدن.انداز - 

صفحه 6:
تا سال 9050 بودجه کل کشور به صورت سنتي تهیه مي‌شد. صرفاً نام دستگاههاي اجرايي و مواد هزینه به تصویب مجلس مي سید و پس از تصویب کلیات آن در مجلس شوراي ملي هر دستگاه اجرايي بودجه تفصيلي خود را به تصویب کمیسیون بودجه مجلس مي‌رساند. تا قبل از شهریور ‎OPO‏ ظیفه تهیه بودجه‌هاي جاري به عهده وزارت دارايي و بودجه‌هاي زيربنايي و عمراني به عهده سازمان برنامه و بودجه بود. اما از اين تاریخ به بعد همه بودجه‌هاي جاري و .عمرآني توسط سازمان برنامه و بودجه تدوین گر 

صفحه 7:
تا سال 969 روش بودجه‌ريزي کشور سنتي بود. در این روش اعتبارات در قالب مواد هزینه و فصول براي هر دستگاه اجرايي به تصویب مي‌رسد. ارقام سال ما قبل آخر در ستون قطعي» ارقام اعتبارات سال جاري در ستون برآورد و ارقام پيشنهادي سال آینده در ستون پيش‌بيني منظور مي‌شود. توزیع اعتبارات منحصراً بر اساس ۰ "دستگاه و مواد هزینه" است. توجه اصلي اين روش به داده‌ها و منابع مالي است تا ستاده‌ها و نتایج کار. در اين روش تاكيد بر صرفه‌جويي و کنترل در مصرف اعتبارات است. اعتبارات براساس هزينه‌هاي قطعي سال ماقبل آخر و نیمه اول سال جاري .براورد ميشود 

صفحه 8:
اعتبارات بر آورد شده ارتباطي با حجم کار و عملیات دستگاه اجرايي» نوع برنامه‌ها و نتایج عملکردها ندارد. اعتبارات برحسب ,تنوع برنامه و عملیات طبقه‌بندي نمي‌شود در اين شيوه بودجه‌ها بر مبناي عملکرد گذشته دستگاههاي اجرايي ندوین مي‌شود و در برآورد اعتبارات تمرکز بر ارقام و اعتبارات گذشته دستگاههاي اجرايي است. روش سنتي بودجه‌ريزي گذشته‌نگر است تا آینده‌نگر + زیرا بودجه سالهاي گذشته مبناي تصویب اعتبارات قرار مي‌گيرد. در اين روش اعتبارات براساس .عرض و طول دستگاههاي اجرايي تخصیص مي‌یابد 

صفحه 9:
در نتیجه مدیران دولتي براي جذب اعتبارات بیشتر به دنبال بزرگ کردن دستگاه اجرايي و انجام وظایف غیرضرور. نا مربوط و ,فرعي هستند و براي جذب بوجه بیشتر به دولت فشار مي‌آورند در بودجه‌ريزي سنتي مجلس در بررسي بودجه فقط تاکید بر کنترل مخارج دولت و رعایت چارچوب اعتبارات مصوب دارد. به طوري که هیچ هزينه‌اي از اعتبارات مصوب تجاوز نکند و هر هزينه‌اي در محل و موضوع خود به مصرف برسد. در اين روش بودجه‌ريزي؛ قانونگذاري بر نظارت بر اعتبارات رجحان دارد. در نتیجه نظارت ,بر عملکرد بودجه نادیده گرفته مي‌شود 

صفحه 10:
يعني معلوم نیست دستگاه اجرايي تا چه حدي در اجراي برنامه‌هاي اصلي خود موفق بوده‌است. مشخص نیست که هر هزينه‌اي براي رسیدن به کدام اهداف یا اجراي کدام برنامه به مصرف مي‌رسد. معلوم نیست که اعتبارات تخصیص یافته چند درصد از برنامه‌ها را از نظر كيفي و کمي پیش برده‌است. بودجه ردیف - اقلام اطلاعاتی درباره پاسخگویی ازبخش فراهم نمی ,کند 

صفحه 11:
بودجه‌ريزي افزايشي (تفاضلي) در اين روش بودجه سالهاي گذشته هر دستگاه اجرايي مبنايي است که بودجه سال آینده بر اساس شاخصهاي تعدیل نامشخصء افزايش فعالیت‌هاء پرسنل جدید و بدون توجه به محصول تولید شده دستگاه اجرايي تدوین مي‌شود. بودجه افزايشي یا تفاضلي عبارتست از افزایش بودجه يك دستگاه اجرايي نسبت به سال قبل با درصدي خاص. در اين روش قدرت ني دستگاه .اجرايي اساس تصویب و تخصیص بودجه است 

صفحه 12:
در این روش اگر بودجه پيشنهادي دستگاه اجرايي با سقف تعیین شده مطابقت نداشته‌باشد درصدي از بودجه دستگاه کاهش مي‌یابد و بدین ترتیب اجراي همه فعاليت‌هاي دستگاه با مشکل مواجه مي‌شود. ضمناً امکان نظارت بر اجراي بوجه دستگاه اجرايي میسر نخواهد بود. بودجه مبنا به نرخ تورم سال آینده بستگي دارد. اگر تورم دلیل افزایش مخارج نباشد آن‌گاه مخارج جاري هر سازماني به عنوان بودجه مبنا در نظر گرفته مي‌شود. 12 

صفحه 13:
وقتي که هزینه کالاها و خدمات در سطح جاري به دلیل تورم یا به دلیل افزايش تعداد ذینفعان افزايش مي‌یابد آن‌گاه بودجه مبنا به عنوان هزینه آینده برنامه جاري کالاها و خدمات تعریف مي‌شود.يك دلیل براي مرگ بودجه‌ريزي سنتي به رشد اقتصادي که از پایان جنگ دوم جهاني شروع و تا نیمه دهه 87200 ادامه داشت برمي‌گردد. بودجه‌ريزي افزايشي به قول شيك (1982 56/0161 ) مبتني بر انتظار فراواني منابع به طور مستمر بود. اما از آن‌جايي که منابع اکنون کاهش يافته است از اين رو اندیشه افزایش گرايي در بودجه دیگر طرفداري ندارد. 

صفحه 14:
14 دلایل افزایش بودجه الف- نگه‌داشت سطح فعاليت‌هاي موجود: نگه‌داشت سطح فعالیتها در جهت افزايش یا کاهش قمیت‌ها و مزد عمل مي‌کند و حجم عملیات دستگاه اجرايي ثابت فرض مي‌شود. با توجه به افزايش سالانه حقوق و دستمزد کارکنان و با افزايش قیمت سوخت و ساير خدمات عام‌المنفعه اگر دستگاه اجرايي بخواهد وضع موجود خود را براي سال آینده ادامه دهد باید اعتباراتش افزايش یابد. 

صفحه 15:
به عنوان مثال اگر دستگاه اجرايي (16) دستگاه اتومبیل سواري دارد که هر يك در سال 000000000 کیلومتر کار مي‌کنند و بنزین هر ليتر در سال جاري (600 تومان باشد و بخواهیم اين اتومبیل‌ها با همان حجم فعالیت در سال آینده به فعالیت خود ادامه دهند. اگر فرض شود هر 10060 کیلومتر 60 لیتر بنزین مصرف شود و قیمت بنزین در سال آینده 660 تومان باشد آنگاه بودجه سوخت وسائط نقليه از رقم 0000000:©600-0200000000© به 0000(000(600-0602000000© ربال افزايش خواهد يافت. 

صفحه 16:
ب- تعدیلات: اگر تعدادي از نيروي انساني دستگاه اجرايي طي سال به مدارك تحصيلي بالاتري دست یابند و یا نيروي جديدي طي سال استخدام شود از آن‌جايي که این عوامل باعث افزایش هزینه حقوق دستگاه اجرايي مي‌شود لذا يك دليل براي افزايش بودجه دستگاه تعدیلات نيروي انساني و استخدامي است. 16 

صفحه 17:
ج- توسعه عملیات: توسعه عملیات يك دستگاه اجرايي مي‌تواند کمي باشد و پا كيفي. به عنوان مثال براي يك بیمارستان افزايش تعداد پزشکان عمومي و تعداد کارکنان و پرستاران يك توسعه کمّي است. اما اگر بخش‌هاي جراحي فوق تخصصي و يا پیوند کلیه راه‌اندازي شود يك توسعه كيفي است. در هر حال توسعه از نوع كمي یا كيفي مستلزم افزایش اعتبارات است. 

صفحه 18:
د- واگذاري کار و وظایف جدید: اگر طبق قانون وظایف جديدي به عهده يك دستگاه اجرايي واگذار شود يا بخشي از وظایف ‎Gh‏ دستگاه اجرايي به دستگاه ديگري واگذار شود بايستي اعتبار لازم براي انجام آن .وظایف به ردیف بودجه آن دستگاه اضافه شود 18 

صفحه 19:
19 بودجه‌ريزي برنامه‌اي دولت آمريكا در سال 0©©626 در زمان رياست جمهوري ترومن كميسيوني را بنام هوور مأمور تحقيق و بازنكري از عمليات اقتصادي دولت كرد. اين كميسيون در سال 000:6 به دولت فدرال ييشنهاد بودجه‌ريزي را داد که در آن وظايف» طرح‌ها و فعاليت‌هاي دولت مشخص شود و به آن بودجه‌ريزي برنامه‌اي نام نهادند که اولین بودجه ریزی منطقی در آمریکا محسوب می شود. در این بودجه‌ريزي دستگاه اجرايي براساس انواع برنامه‌هاي مورد نیاز و ضروري خود و براساس سياستهاي دولت ارقام درآمد و هزينه‌هاي خود را پيش‌بيني .ميكند 

صفحه 20:
در اين صورت اهداف» امور و عملیات اصلي دولت در قالب برنامه‌ها بوسیله دستگاه اجرايي عملي مي‌شود. وظایف اساسي دولت بین برنامه‌ها و .هر برنامه به چند فعالیت و طرح طبقه‌ندي مي‌شود بدین ترتیب براي برنامه‌ریزان» قانونگذار و دولت معلوم مي‌شود در سال اي اولاً جه اهداف و سياست‌هايي مورد نظر است. ثانیاً براي تحقق اين اهداف و سیاست‌ها چه برنامه‌ها. عملیات و فعاليت‌هايي انجام خواهد گرفت. ثالثاً هر يك از برنامه‌ها نياز به جه میزان اعتبارات دارند و این اعتبارات از کدام منابع مالي (بودجه عمومي یا اختصاصی) ‎ly‏ تامين .شود 

صفحه 21:
رابعاً هر برنامه‌اي توسط کدام يك از دستگاههاي اجرايي .بايد به اجرا درآيد 

صفحه 22:
بودجه‌ريزي بر مبناي صفر ‎(ZBB)‏ ‏8 با لین‌ف رض‌آغاز مود که هر يك‌از فعالهاي سازمان‌مستلزم صغر ریال لعبار اسب تابر اینلعبار اتف علي مبنا و دابليی رلیت صویباحبار ساللیندم نیستو هزينه‌هاي سالجارینقطه شروع و پایهلوی رلیت صویباعتبار انسال بعد نيسجدر لينبودجهريزيعملكرد سالك ذشته ناشياز مصرف‌نابم. مورد توجه قرار نمیگّیرد و برنامه‌ها و فعا لین مجدداً برلیلجرا در سالایندم مورد بررسي ارزيابيو توجیه قرار میگيرد. 

صفحه 23:
گروهي 288 را بودجه‌ريزي مجدد تمام فعاليت‌هاي سازمان مي‌دانند. 88 2به عبارت دیگر در. 288 برنامه‌ريزي از صفر آغاز می شود. در اين شرایط براي مدیران اين سنوال مطرح مي‌شود که دلیل كاري که انجام مي‌دهيم چیست؟ ‎UI‏ ‏نباید از منابع خود براي انجام کار ديگري استفاده کنیم. فرض 288 آن است که آنچه که در حال انجام است قابل توقف است و به جاي آن کار ديگري را می توان شروع کرد. تجزیه و تحلیل و ارزشيابي تمام برنامه‌ها و فعاليت‌هاي سازمان است. هرگاه در این ارزشيابي فعاليتي ب تشخیص داده شود کنار گذاشته مي‌شود. 

صفحه 24:
24 تمام فعاليت‌هاي گذشته کنار 288 اين بدان معني نيست كه در كذاشته شود و همه جيز از ابتدا شروع شود. بلكه فعاليتهاي كذشته ميتواند ادامه يابد و تنها تغييرات و اصلاحات لازم در آنها بعمل مي‌آید. گاهي برخي از فعالیت‌ها حذف مي‌شوند. بدین ترتیب همه فعاليت‌هاي سازمان همه ساله مورد ارزشيابي قرار مي‌گیرد و اگر فعاليتي در سال گذشته مفید بود لزوماً در سال آینده ادامه ,نخواهد یافت مگر آنکه تمربخشي آن در سال جدید نیز اثبات شود بودجه‌ريزي بر مبناي صفر نوعي بودجه‌ريزي است که به «چه .مي‌شود اگر» معروف است 

صفحه 25:
يعني چه مي‌شود اگر يك برنامه حذف شود ؟ چه مي‌شود اگر يك برنامه براي سال بعد نيز ادامه يابد ؟ در سطح ملي لازم است به اين سؤالات ياسخ داده شود كه جي ميشد اكر ما نيروي زميني يا نيروي هوايي نداشته باشيم ؟ جي ميشد اكر تأمين اجتماعي نداشته باشيم ؟ چي ميشد اكر وزارت دفاع فقط (90©)0 بودجه مصوب خود را امسال دریافت مي‌کرد ؟ بنابراین در بودجه‌ريزي سال بعد هر برنامه‌اي با این گونه سوالات درگیر است تا ,برنامه‌هايي که ضروري هستند براي آن‌ها بودجه‌ريزي شود 

صفحه 26:
مراحل اجرايي 788 شناختف عا لينهاي‌هی دستگام لجرليي-1 تجزیه و تحلیل‌هر فعالتدر قالبيكبرنامه -2 9- ارزشيابير اولويب‌ندیف عا لبط لنتخابو تدوینفعالیهایلثربخشو اولویتار -4 

صفحه 27:
27 شناخية عالبهاي‌هر دستگام اجرليي: 1 در زمان تخصیص منابع در هر دستگاه اجربايي عملکرد گذشته برنامه‌ها مورد بررسي و ارزيابي قرار مي‌گیرد. در اين مرحله فعاليت‌هاي هر برنامه شناسايي مي‌شود. فعاليت‌هاي هر برنامه ارزشيابي شده و فعاليت‌هاي مفید انتخاب مي‌شود. اگر سازماني داراي برنامه عملياتي تفصيلي باشد به پایین‌ترین سطح عملیات در هر برنامه فعالیت گفته مي‌شود. شناخت فعاليت‌هاي هر برنامه از مهمترین مراحل بودجه‌ريزي است. زیرا اگر فعالیت‌ها به درستي شناخته نشوند نمي‌توان نسبت 288 .به جرح و تعدیل و حذف و ادغام آنها تصميم‌گيري کرد 

صفحه 28:
تجزیه و تحلیل‌هر ف عالتدر - فعاليت‌هاي هر دستگاه اجرايي ان تصميم‌گيري تبدیل مي‌شود. در اين مرحله هر فعالیت در قالب يك برنامه تجزیه و تحلیل مي‌شود. اولاً رزش و اهمیت هر فعالیت در مقایسه با ساير فعاليتها و میزان ارتباط آنها با هر برنامه بررسي مي‌شود . ثانیاً هدف هر فعالیت» اجزاي هر فعالیت» نحوه اجراء آنء منافع و هزینه حاصل از اجراي آن» حجم عملیات لازم براي هر فعالیت و معيارهاي اندازه‌گيري عملکرد هر فعالیت در .اين مرحله شناسايي مي‌شود 

صفحه 29:
29 ارزشيابيو اولويش نديفعا ليها -3 درباره هر فعاليتي اينكه در سطح جاري (يعني سطحي كه قبلآً اجراء ميشد) اجرا شود يا اينكه در سطحي يايينتر يا بالاتر بايد به اجرا درآيد تصميمكيري ميشود. هزينه اجراء هر فعاليت در هر سطحي در اين مرحله تعيين ميشود. ضمنا مديران فقط در باره اجراء يا عدم اجراء يك فعاليت تصميمكير كنند بلكه ميتوانند درباره سطوح مختلف اجراء يك فعاليت نيز تصميم‌گيري کنند. در این مرحله پس از ارزشيابي» همه ,فعالیت‌ها اولويت‌بندي مي‌شوند 

صفحه 30:
ماهیت فعالیت و ضرورت انجام آنها ارتباط هر فعالیت با ماموریت اصلي هر دستگاه اجرايي و میزان آثربخشي هر فعالیت از معيار‌هاي تعیین اولویت هر .فعالیت است 

صفحه 31:
اولویتار تصميم‌گيري در اين مرحله در مورد هر فعالیت به يكي از نتایج زیر منجر مي‌شود: الف- حذف فعالیت: ممکن است فعاليتي پس از تجزیه و تحلیل و ارزشيابي توسط دستگاه اجرايي حذف شود. به عنوان متال صدور کارت بازرگاني از فعاليت‌هاي اطاق بازرگاني حذف و به وظایف سازمان بازرگاني افزوده مي‌شود و یا بالعکس یا فعالیت آموزش‌هاي بلندمدت مدیران از برنامه‌هاي سازمان برنامه‌ريزي استانها حذف مي‌شود. 31 

صفحه 32:
ب- تفلیل سطح فعالیت: اگر فعاليتي در گذشته در سطح وسيعي انجام مي‌شد ممکن است در اين مرحله در سطح و حجم كمتري انجام شود. به عنوان مثال آموزشهاي سازمان مدیریت و برنامه‌ريزي محدود به آموزشهاي کوتاه‌مدت و يا پودماني در برخي از .مراکز استانها و براي کارکنان محدودتري انجام گیرد 

صفحه 33:
ج- اجراي فعالیت: برخي از فعالیت‌ها ممکن است در سطح فعلي و مانند گذشته به اجراء درآیند. به عنوان مثال کارت بازرگاني توسط سازمان بازرگاني استانها مانند گذشته صادر شود. البته يكي از اهداف 8 کاهش هزینه‌هاست. مدیران باید تاش کنند با افزایش بهره‌وري و اثربخشي هر فعالیت از هزينه‌هاي اجراي آن کم کنند 33 

صفحه 34:
د- گسترش سطح فعالیت: ممکن است پس از تجزیه و تحلیل و ارزشيابي فعالیت‌ها تصمیم به گسترش حجم فعالیت گرفته شود. به عنوان مثال تصمیم گرفته شود آموزشهاي پودماني در سراسر استانها و شهرهاي بزرگ و براي همه سطوح کارکنان و مدیران در سال آینده به اجرا درآید. 

صفحه 35:
35 بودجه‌ريزي عملياتي بودجه عملياتي شبیه به يك قرارداد پيمانكاري است. يك پیمانکار ابتدا شرح عملیات و خدمات خود را ارایه مي‌دهد و براساس صورت وضعیت و شرح هزینه‌ها و نتایج کار خود. مبلغ قرارداد را دریافت مي‌کند. يعني در قبال عملیات انجام شده به پیمانکار وجه پرداخت مي‌شود. در بودجه‌ريزي عملياتي رابطه دولت با دستگاههاي اجرايي .شبيه به رابطه كارفرما با ييمانكار است. ‎١‏ 

صفحه 36:
اعتبارات در قبال عملیات و نتایج کار مورد انتظار به دستگاههاي اجراي تخصیص مي‌یابد. دستگاه اجرايي در قبال دریافت بودجه پاسخگو خواهد بود. بنابراین در بودجه عملياتي اعتبارات نه بر مبناي بزرگي و كوچكي دستگاه اجرايي بلکه برحسب بهاي تمام شده ‎aaa,‏ عملیات مورد انتظار تخصیص مويابد 

صفحه 37:
به عنوان مثال در تخصیص اعتبار براي وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشكي باید معلوم شود هدف از اعتبارات تخصيصي آموزش چه تعداد دانشجوي پزشكي عمومي و یا تخصصي است. در چه رشته‌ها» با چه كيفيتي و چه میزان مهارت و توانايي پزشكي و در راستاي اجراي کدام برنامه یا نیاز دولت و براي چه مدتي مورد نظر است. دانشگاههاي علوم پزشكي به عنوان پیمانکار و مجري برنامه‌هاي آموزشي پزرنكي پايستي بتوانند نتایج مورد انتظار را در قبال دریافت .اعتبارات به جامعه تحویل دهند 37 

صفحه 38:
38 تعریف و روش کار بودجه عملياتي بودجه‌ريزي عملياتي يك برنامه سالانه است که در آن رابطه بين منابع مالي تخصیص یافته و نتایج حاصل از اجراي هر برنامه با شاخص‌هاي کمیت‌پذیر نشان داده مي‌شود. از نظر فیلدینگ اسمیت بودجه عملياتي منابع را بر مبناي نیل به نتایج مشخص و قابل سنجش تخصیص مي‌دهد. 

صفحه 39:
کنفرانس مجالس ايالتي بودجه‌ريزي عملياتي را چنین تعریف مي‌کند: اتخصیص منابع براي نیل به اهداف خاصي و نتایح قابل انداز‌گيري هر برتامه" (2 :۴ 1994 15۱). کمیسیون هوور معتقد بود که بودجه‌هاي عملياتي باید توجه خود را روي ويژگي عملکرد نسبي كاري که باید انجام شود یا خدماتي که باید ارایه شود متمرکز کند نه روي چيزهايي که باید خريداري شود. زیرا اشیاء خريداري شده ابزارهاني براي نيل به يك نتيجه هستند نه خود ذ 

صفحه 40:
40 در بودجه‌ريزي عملياتي كارايي و اثربخشي مورد نظر است. در كارايي استفاده بهینه از منابع و امکانات مادي وانساني مورد توجه است. اما اژربخشي نشان مي‌دهد که تا چه حدي عملیات منجر به نتایج مورد انتظار شده‌است. يعني عملکرد حاصل از به كارگيري منابع چقدر است و چگونه حاصل شده‌است. در اين روش به هر دستگاهي بودجه‌اي متناسب با حجم عملياتي که انجام مي‌دهد تخصیص مي‌پابد. دستگاههاي مجرري بايد ياسخكوي اين سوال باشند كه با اعتباراتٍ تخصيصى جمكارييرا! انجام دادواند و آیانتایج,ر ذ حاصله حداقل معادل با هزينههاي انجام شده است يا 

صفحه 41:
بودجه عملياتي بین برنامه‌هاي راهبردي» اهداف بلندمدت و تخصیص منابع براي رسیدن به نتایج مورد نظر رابطه برقرار مي‌کند. بودجه از حاصل‌ضرب هزینه هر واحد خروجي در تعداد محصولات و خدمات مورد نیاز در سال آینده به دست مي‌آید. تأکید روي گستردگي و بزرگي بودجه و اندازه دولت نیست بلکه به اندازه‌گيري حجم کار دستگاه اجرايي توجه مي‌شود. بودجه‌ريزي عملیاتی فرآیند بودجه‌اي دولت گستر نبود بلکه أكيد روي انسجام اطلاعات فعالیت‌ها و بودجه‌ريزي است. 

صفحه 42:
بودجه‌ريزي عملياتي چرايي انجام هزینه‌هاست. زیرا بر نتایج به دست آمده تمرکز دارد و نه بر پول خرج شده. يعني بر آنچه که با پول هزینه شده به دست آمده است تاکید دارد نه صرفاً به مقدار پولي که براي آن فعالیت هزینه شده است. به عنوان مثال مي‌توان بین مخارجي که صرف بهداشت عمومي مي‌شود با اهداف كلي دولت در برنامه‌هاي پيشگيري و مراقبت بهداشتي ارتباط برقرار کرد. به طوري كه اعتبارات به عملیات بي‌هدف بهداشت مي تخصیص داده نمي‌شود .بلکه به عملیات هدفمند و نتایج مورد توقع پرداخت مي‌شود 

صفحه 43:
خلاصه آنکه اساس نظام بودجه‌ريزي سنتي (یا هزينه‌اي) آن است که اعتبارات کجا و چگونه هزینه شده‌است. اما اساس نظام بودجه‌ريزي عملياتي آن است که اعتبارات براي چه اهداف و نتايجي هزینه خواهد شد. بنابراين در بودجه عملياتي اعتباريات به "نتيجه" "تخصیص داده مي‌شوند نه به "هزینه 

صفحه 44:
44 اهداف بودجه‌ريزي عملياتي با اجراي بودجه‌ريزي عملياتي دو هدف زیر تحقق مي‌یابد. الف- بهبود تصميم‌گيري مدیریت بخش عمومي ب- بهبود ارائه خدمات و محصولات هدف غايي از بودجه‌ريزي عملياتي كمك به تصمیم‌گیرندگان براي اتخاذ تصمیمات عقلايي جهت ,تخصیص بهینه منابع است 

صفحه 45:
از طرف دیگر نيروهاي اجرايي با رويكردهاي مدیریت کیفیت در سازمان مي‌توانند عملیات و خدمات را بهبود دهند. بنابراین انتظار مي‌رود اجراي بودجه‌ريزي عملياتي باعث اصلاح مدیریت بخش عمومي و افزایش اثربخشي مخارج دولت شود. شفافسازي» افزايش كارايي و افزایش اثربخشي بودجه از ويژگيهاي اساسي .بودجه‌ريزي عملياتي است 

صفحه 46:
46 مزاياي بودجه‌ريزي عملياتي بودجه ريزي عملياتي داراي منافع و دستاوردهاي زیر است: 6 افزايش پاسخگوئي عمومي درقبال استفاده از منابع و اعتبارات کشور ©- تاكيد مديران و دستكاه هاي اجرايي براي نيل به نتايج مورد نظر 9- مدیریت بر مبناي عملکرد بهتر(بودجه ريزي ستانده محور) 

صفحه 47:
‎-P‏ بهبود نحوه تخصیص منابع هدف گرا ‏©- نقویت پاسخگوني مدیران دستگاه ها به سازمان مدیریت و برنامه ريزي کشور طبق مفاد موافقت‌نامه‌هاي امضتاه شنده. ‏ایجاد يك فرآیند منطقي تصمیم گيري که مستقیماً با فرآیند برنامه ريزي» اجراءکنترل ارزيابي و گزارش عملکرد در ارتباط باشد. ‎ 

صفحه 48:
م بين برنامه ها و اهداف بلندمدت سازمان رابطه برقرار مي شود. © بهاي تمام شده هر واحد خدمات و فعالیت محاسبه مي شود. 0 نظارت براجراء و عملکرد بودجه توسط دستگاه هاي نظارتي و مجلس تسهیل مي شود. 48 

صفحه 49:
49 فرایند بودجه‌ريزي عملياتي فرآیند بودجه‌ريزي عملياتي از سه مرحله تشکیل شده‌است: الف- تعیین اهداف و نتایج مورد انتظار. ب- برآورد هزینه‌هاءاعتبارات برنامه‌ها و فعاليت‌هاي لازم براي تحقق اهداف . ج- تعیین شاخص‌هاي کمي براي بر آورد عملکرد هر ,برنامه یا فعالیت 

صفحه 50:
مهمترین عامل نظام بودجه‌ريزي عملياتي "برنامه" است. برنامه مجموعه‌اي از فعالیت‌ها يا پروژه‌هاي يك دستگاه اجرايي است که با استفاده از منابع موجود به نیل اهداف .عملياتي كمك مي‌کند 

صفحه 51:
سه مشخصه نظام بودجه‌ريزي الف- ساختار برنامه در يك چارچوب برنامه‌ريزي راهبردي تعریف شود. به عنوان مثال: هدف راهبردي: كمك به سازمان حمل و نقل جادهاي براي كاهش تصادفات و مرك و مير جادهاي هدف عملياتي: - اصلاح 90600 نقاط حادثهخيز جادهها تا سال ‎(OOD‏ ‏- تعریض 966060 از جاده‌هاي باريك تا سال 19900 هدف عملياتي سالانه: اصلاح نقاط حادثه‌خيزي که در سال بیش از 00 مورد تصادف بوجود مي‌آورد. 

صفحه 52:
ب- چارچوب بودجه بگونه‌اي باشد که امکان تصميم‌گيري و اولويت‌بندي را تسهیل کند. ج- ساختار نظام بودجه‌ريزي امکان پاسخگويي را تقويت ‎us,‏ 

صفحه 53:
ae ak a Sa eS كعيين «هداءف و يركامه هاي ‎Geass Gans‏ = موه مه مه ‎+ ‎= ‎+ ‎+ ‎SD tae Gael a aS ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ 

صفحه 54:
مفاهیمی در بودجه ریزی عملیاتی ماموریت:وظیفه اصلی و فلسفه وجودی یک سازمان »یک دستگاه اجرایی یا یک برنامه است. برنامه: عمليات سازمان يافته با اهداف اير يك دستكاه اجرايي است که داراي وظیفه» بودجه» پرسنل و هدف مشخصي است. فعالیت: اقدامات کمیت‌پذیر با هدف مشخص که براي تحقق اهداف هر برنامه اجرا مي‌شوند. يك فعالیت مجموعه وظايفي است که ورودي‌ها را به يك محصول یا خروجي تبدیل مي‌کند. 

صفحه 55:
55 عملکرد: اقدامات انجام شده توسط يك دستگاه اجرايي براي تبدیل داده (منابع) به ستاده (نتایج) از طریق فرآیند خاصي است. داده‌هاء فرآیند. ستاده‌ها و نتایج را مجموعاً زنجیره عملکرد گویند. اهداف عملکرد : میزان اهداف کمي مورد نظر است که مبنائي براي مقایسه با عملکرد واقعي است. اهداف بايد در هر برنامه و براي هن شاخص :و در زمان گزارش به صورت روشن بیان شود. بنابراین هدف ‎ga Shee‏ نتایج مورد انتظار کمي در چارچوب زمان و با هزینه اي معین است . به عنوان مثال 960 از مشتریان در سال آینده مورد تشویق مادي قرار مي گیرند در صورتي که مبلغ اين تشویق ها از > ربال افزایش نیابد. 

صفحه 56:
ارزشيابي عملکرد (برنامه) : يعني آزمون آماري و دقیق هر برنامه مبني بر اينکه آثار اجراي آن برنامه در کسب نتایج چگونه بوده است. شاخص‌هاي عملکرد: موضوع مورد اندازه‌گيري ابعاد مختلف عملکرد است. مانند تعداد ارباب رجوع ناراضي در .صدور گذرنامه 

صفحه 57:
5 7 رد ار گيري د ب بل ‎Sane‏ ‏فجي عملکرد ‎J‏ ‏۲ 0 a ۳ 5 1 نتي > 7 ‎ee‏ ۱ ا ون جود ‎van‏ ‏% ی بهرور ‎st‏ 

صفحه 58:
58 داده‌ها منابع مورد استفاده براي تولید محصول و يا ارائه خدمات است. منابع بکار رفته مي‌نواند به صورت مبلغ هزینه يا ساعات کارکرد باشد. 

صفحه 59:
و5 ستاده‌ها كالاي تولید شده یا خدمات ارائه شده توسط يك برنامه یا فعالیت :مي‌باشد. ستاده مطلوب دارای ویژگیهای زیراست ).کالاها و خدمات براي افراد و سازمانهاي خارج از دستگاه اجرايي تهیه و ارایه شوند. 0.کالاها و خدمات براي مصارف نهايي و در فرایند داخلي یا ستاده واسطه‌اي بکار نمي‌روند. 9.رسیدن به نتایج برنامه‌ريزي شده كمك مي‌کند. .تحت کنترل مستقیم و غیرمستقیم دستگاه اجراپي است. 

صفحه 60:
©.ستادهها حاوي اطلاعاتي درباره عملکرد» قیمت» کیفیت و کمیت هستند. 0.ستاده‌ها حاوي اطلاعاتي است که مي‌تواند مبناي مقایسه عملکرد در طول زمان یا ساير تولیدکنندگان بالقوه و واقعي 220 )34 ‎(Diamond 2006 P:‏ مثال: ستاده: ارایه خدمات مشاوره در خط مشي‌گذاري معیار عملکرد: قضاوت و اظهار نظرات کمیت: تعداد خدمات مشاوره‌اي کیفیت: رضایت رئیس دستگاه اجرايي و کارکنان 60 

صفحه 61:
61 نتیجه (پیامد) وضعيتي است که میزان نیل به اهداف برنامه یا فعالیت را نشان مي‌دهد. يك پیامد هر اثر ایجاد شده توسط سازمان است که بر روي اشخاصي که در آن سازمان کار نمي‌کنند تاثیر مي‌گذارد. نتایج بر حسب درصد تحقق هدف با مقدار رسیدن به هدف اندازه‌گيري مي‌شود. شاخص نتایج ابعاد مختلف خدمات و کالا مي‌تواند باشد مانند درجه کیفیت کالا و خدمات ارایه شده» میزان رضایت ارباب رجوع درصد محصولات سالم یا معیوب 

صفحه 62:


صفحه 63:
قصد رسیدن به آن وجود دارد و یا مورد انتظار است.اين نتایج رابطه مستقيمي با وظیفه دستگاه اجرايي دارد مانند جامعه فقرزدايي» محيط زیست سالم» بیماربان معالجه شده. فارغ التحصیلان شاغل» كسب مدال طلا در جام جهاني» درصد فروش و سود مورد نظر. 63 

صفحه 64:
© نتایج مياني: وضعیت ها ورفتارهايي است که حاصل کار دستگاه اجرايي بوده و انتظار مي‌رود به نتيجه نهايي منجر شود اما خود به تنهايي نتيجه نهايي ذ ايج مياني غالباً قبل از نتایج نهايي حاصل مي‌شود.به عنوان مثال وقتي که تیم ورزشي يك باشگاهي به دنبال تمرینات سخت و كافي نسبت به تیم باشگاه ديگري برنده مي‌شود به نتيجه مياني رسیده است .اما نتيجه نهايي آن است که در بازري هاي بين‌المللي یا جام جهاني بتواند برنده شود. دراین صورت این يك نتیجه نهايي است . 

صفحه 65:
همچنین برخورداري کالا و خدمات از کیفیت مورد نظر ورضایت مشتري از نتایج مياني هستند. زیرا نیل به اين دونتیجه مياني به افزايش سود و فروش شرکت کمك مي‌کند. 

صفحه 66:
66 کارایی به استفاده بهینه از منابع و امکانات مادي و انساني كارايي گويند.كارايي نشان مي‌دهد که از منابع تا چه حدي استفاده مفید و بيشتري بعمل آمده است.كارايي با بهره برداري صحیح از منابع مرتبط .است و جنبه کمي دارد :كارايي را به طرق مختلف مي توان اندازه‌گيري کرد نسبتستادم بسه داد 1 نسیندادم به ستادم-2 نسبتبازدم ولقعيیه بازدم لستاندارد (مورد لنتظار) -3 

صفحه 67:
67 تسبت ستاده مه داده اين نسبت نشان مي‌دهد که به ازاء هر واحد متابع بکار رفته چه مقدار ستاده حاصل شده است.منابع مي‌تواند تعداد كاركنان» ساعات کار نفر- ساعت» منابع مالي و زمان صرف شده باشد. مانند تعداد اتومبیل هاي تولید شده به ازاء هر نفر- ساعت کارکرد کارگران در سال. هر قدر اين نسیت افزایش یابد كارايي کارگران بالاتر مي رود. همچنین تعداد گذرنامه‌هاي صادره به ازاء هر نفرکارمند درسال هر قدر بالا باشد كارايي ,کارکنان اداره گذرنامه افزایش مي‌یابد 

صفحه 68:
68 تسبت داده به ستاده اين نسبت معکوس نسبت بالاست که به آن هزینه هر واحد نیز گویند. در این نسبت اگر داده ها را مجموع مخارج منظور کنیم آنگاه هزینه هر واحد ستاده به دست مي‌آید. به عنوان مثال اگر ده میلیون ریال هزینه بابت اياب و ذهاب (0© نفر كارمند يك اداره اي در ماه پرداخت شود آنگاه هزینه ایاب وذهاب هر نفر 200000 ربال در ماه خواهد بود. در مثال دیگر اگر در سال صد میلیون ربال صرف صدور ‎CO MOD‏ كذرنامه شود .هزینه صدور هر گذرنامه 660000 ریال خواهد بود 

صفحه 69:
همچنین هزینه تعمیرات اتومبیل يك سازمان به ازاء هر کیلومتر کارکرد در جاده کمتر باشد كارايي بالاست.تعداد روز‌هاي کارکرد هر مكانيك در تعمیرات و باز و بستن ,گیربکس کمتر باشد كارايي بالاست 

صفحه 70:
نسبت بازده واقعي به بازده استاندارد (مورد انتظار) این نسبت مقدار کار انجام شده را به مقدار كاري که باید انجام كيرد اندازه‌گيري مي کند که به آن راندمان نیز گویند. براي مثال اگر يك کارخانه قطعه سازي دريك شیفت كاري روزانه 190) قطعه تولید کند اما میزان تولید استاندارد آن بر اساس مطالعات فني» مهندسي» كارسنجي و زمان سنجي (196) قطعه باشد در اين صورت کارايي کارکنان اين کارخانه برابر است با » بر اساس این مفهوم از كارايي مي توان راندمان کارخانه را از نسبت ظرفیت فعلي (عملي ) به ظرفیت اسمي (استاندارد) به دست آورد. 

صفحه 71:
اثر بخشي نشان مي‌دهد که تا چه حدي عملیات منجر به نتایج مورد انتظار شده است. به عبارت دیگر به میزان و درصد تحقق اهداف مورد نظر اثر بخشي گویند. اثر بخشي به عملکرد و تامین رضایت کارکنان و ارباب رجوع نیز مربوط مي شود و جنبه كيفي دارد.به عنوان مثال يك مدير کارخانه ممکن است با تولید محصول زیاد آمار ستاده (تولید) خود را بالا ببرد. حتي اين آمار زیاد را در سطح كارايي بالايي حفظ نماید اما اگر اين کار با تهدید و فشار بیش از حد به ,کارگران انجام شود در این صورت اثربخش نخواهد بود 

صفحه 72:
همچنین اگر تیم پزشكي يك بيمارستاني از تمام امکانات انساني و تجهيزاتي براي معالجه و جراحي بيماري استفاده نماید اما بیمار فوت کند در این صورت فعالیت تیم پزشكي این بیمارستان اگر جه كارايي داشته اما اثربخش نبوده است. زیرا به هدف که همانا بازیافت ,سلامتي بیمار و زنده ماندن اوست نرسیده است 

صفحه 73:
صرفه جويي تدابيري براي استفاده از منابع و داده ها به اندازه مورد نیاز و معقول (مناسب) که در فرآیند تولید ستاده مصرف مي‌شود و مانع از اتلاف و تضییع منابع شود. هدف از صرفه جويي کنترل هزینه ها و منابع مورد استفاده براي حصول نتیجه معین و مورد نظر است. صرفه‌جويي کم مصرف کردن نیست بلکه درست مصرف كردن است. يعني مصرف به موقع» به جا و مناسب و به اندازه نیاز, به عنوان مثال تولید لامپ هاي روشنايي کم مصرف در مقایسه با لامپ .هاي پر مصرف اقدامي براي صرفه جويي در مصرف برق است 

صفحه 74:
همچنین اتخاذ روشهاي فني در تولید اتومبیل هايي با سوخت کم نسبت به اتومبيلهايي با سوخت بالاتر اقدامي .برباي صرفه‌جويي در مصرف بنزین است 

صفحه 75:
بهره وري طبق تعريف آزانس بهره وري ارويا بهره وري درجه استفاده موثر از هريك از عوامل توليد است (ابطحى و كاظمى ‎AP-O G2 OOS‏ بنابراين بهره وري خارج قسمت بازده به يكي از عوامل توليد (زمين»سرمايه»كار و سازماندهي) است (ابطحى و كاظمى ©9©6]» ‎pile (P-O Ue‏ يك دستكاه اجرايي از بهره وري برخوردار است كه از هريك از عوامل توليدش به طور موثر استفاده نمايد. بنابراين يك »سازمان زماني از بهره وري برخوردار است كه كارايي .اثربخشي و صرفه جويي داشته باشد 75 

صفحه 76:
ثربخشی + صرفه جویی - کارایی+ اثرب بهروری < 

صفحه 77:
77 گروم سازمان‌ها بر اساس‌بودجم4 دیزی‌عملیاتی گروه اول: سازمانهايي هستند که ستاده‌ها و نتایج آنها قابل اندازه‌گيري و قابل مشاهده است. آنها را سازمانهاي توليدي گویند. گروه دوم: سازمانهايي هستند که ستاده‌هاي آنها قابل مشاهده و اندازه‌گيري است اما نتایج آنها قابل اندازه‌گيري و مشاهده نیست. آنها را سازمانهاي رويه‌اي گویند. گروه سوم: سازمانهايي هستند که ستاده‌هاي آنها بسهولت قابل مشاهده یا قابل اندازه‌گيري نیست اما نتایج آنها قابل اندازه‌گيري است. آنها را سازمانهاي هنري گویند. 

صفحه 78:
گروه چهارم: سازمانهايي هستند که نتایج و ستاده‌هاي آنها به سختي قابل مشاهده یا قابل اندازه‌گيري است .آنها را سازمانهاي کتيبه‌اي گویند 

صفحه 79:
قايل مشاهده يا قابل اتدازهكيري سازمان قاابل توليدي م شاهده يا ۲ قابل اند ازه گيري ستاده‌ها )2324( سازمان سازمان ‎dou‏ ‏کتیبه اي هنري مشاهده یا ds ‏اند ازه‌گيري‎ 

صفحه 80:
80 خروجي و نتایج نتایج بیانگر تأثیر خروجي است. بودجه‌ريزي عملياتي هم مبتني بر خروجي است و هم مبتني بر نتایج است. بسياري از نتایج را به سختي مي‌توان مستقیما اندازه‌گيري کرد به عنوان مثال امنیت اجتماعي بیشتر و یا اندازه‌گيري آن پیچیده است مانند ن کاهش فساد اداري. خروجي تحت کنترل دستگاه اجرايي است اما نتایج نهايي توسط عوامل خارجي غير قابل پيش‌بيني تعیین مي‌شود. نتایج مي‌تواند قابل تفسیر باشد. نتایج مي‌تواند ثرات جانبي داشته باشد که خواه مورد نظر دولت باشد و یا نباشد.(34 :8 2006 ‎OMB)s25: <2 w= 8 (Diamond‏ ( در آمریکا روي نتایج مورد نظر تأکید و تمرکز دارد. 

صفحه 81:
81 شاخص هاي عملياتي ويژگي شاخص‌هاي عملياتي: - شاخص ها بايد بين اهداف عملياتي» ماموریت و رسالت سازمان رابطه برقرار نماید. - شاخص ها باید جامعیت داشته باشند و بتوان براي انواع فعالیت هاي مشابه سازمانهاي مختلف استفاده کرد تا عملکرد سازمانها قابل مقایسه شود. - شاخص ها بايد گروههاي عمده هزينه‌اي يك سازمان را در برگيرند. 

صفحه 82:
- شاخص ها باید دستاوردهاي اصلي يك برنامه را آشکار کنند. شاخصه بايد برليتصميم كيرانو مديرلنوسيله لندازم گيري- معتبر و برلیقانون‌گذاران‌قابلارزيابيو ,پيگيري و براي عموم مردم قابل درك باشد - شاخص عملیات باید قابل شمارش و کمي باشد. - با گذشت زمان واحد اندازه گيري» مقدار و ارزش خود را از دست ندهد. 

صفحه 83:
- در انتخاب شاخص از واحد اندازه‌گيري حجم کار مرتبط با آن عملیات فني استفاده کرد. - شاخص عملیات بتواند حجم واقعي عملیات انجام شده را بیان کند. - بهاي تمام شده هر واحد حجم کار را بتوان محاسبه کرد . - شاخص باید اثرات سازمان را آشکار کند. -شاخص باید موفقیت سازمان را به نمایش بگذارد. - شاخص باید قادر به پاسخ به پرسشهاي قانونگذاران باشد. زیرا شاخص ملاك تصميم‌گيري آنها محسوب مي‌شود. 83 

صفحه 84:
- مناسب و روايي داشته باشد. آیا شاخص با توجه به اهداف دولت در انجام خدمات خاصي واقعاً نشان مي‌دهد که نیاز يا خواسته مشتریان تأمین شده است. - منحصر بفرد باشد: آیا شاخص مشخصات اثربخشي را که سایر شاخصها ندارند در بردارد. کاملیت: آیا فهرست همه شاخصها امکان سنجش همه اهداف را میسر مي‌سازند. - قابلیت فهم: آیا شاخص قابل درك است. 84 

صفحه 85:
- هزینه: آیا شاخص از نظر هزینه جمع‌آوري اطلاعات» معقول و مقرون به صرفه است. - به موقع بودن: آیا داده‌ها را مي‌توان سربع به دست آورد تا مدیران و کارشناسان بتوانند قبل از آنکه آنها قديمي و منسوخ شوند به کار گرفته شوند. 

صفحه 86:
شاخص‌ها مي‌توانند عناوین كلي و کمي داشته باشند. مثال‌هايي از شاخص‌هاي كلي و كمي و واحد سنجش آنها در مورد امور فرهنگي؛ تعدا مراسم يزركداشت مفاخو تعداد پژوهش‌های فرهنگی و هنری مورد. اجام فده ‎sis‏ طر‌های تحقای در حزه مورد علوم قراتى و دين اتجام شد تسبت تعداد عناوين كتايهاى منتشر عنوان/ صد هزار نقر شده به جمعيت كشور تعداد تمايشكاههاى فرهتكى بركزار 

صفحه 87:
انسبت تيز [شماركان) كتايهاى متتشر شده يه جمعيت ‎le‏ ‏کشور شسبت مساحت ‎ant‏ عمومى شعرى (مثر مريع به ‎ial gp i‏ جمیت شهری نبت ظرفيت] كايخاتدهاى عمومى شبيرى به چمیت ستل /صد نقر ‎ee‏ انسيت تناد كتايا. مجلات و ساير مابع موجود در ‎Biel ake‏ ‎GMS‏ عمومى كشور به جمعيت كل كشور ‎Be Ee aS‏ فلا ‎coe cleats JF a ee‏ ‏داد ماجمنبه کایخانه‌های عمومی ‎Bose‏ ‏عيزان افيش ظرفیت چایخان‌ای کشور سبت یه سال وق قل ‏یت تاد عون فا الى توليد شده يه فيلم / يك ميليون. ‏777 شب ماد و یهایس ود عنوان فيلم / يك ميليون نفو سيت تعداة شماركان فالم سيتمايى تكثير شدة يراق ‎pare‏ ‏شبکه یت به جميت كل كشور تناد فيلمهاى كوئه. مستتد و تجربى توليد شد عنوان قيلم ‎Biel gee Sass ‎ 

صفحه 88:
عناوین تماشاكران فيلمها به ظرفيت تمايش میاه درصد امور سيئمايى اقدامات اتجام شده در زميته استقاده از سرمايعهاى. 7 خارجى يراى توليد مشترك فيلم سينمابي و احداث. مجتمعهاى يزرك سينمابى وارتقاء تكتولوثى و 5 دفعات حضور فيلمهلى كوتاه و بلند درجشنواردهاى خارجی تاد جوایز کسب شده قیلمهای کوتاه و بلند مدت در ‎she‏ ‏مجامع جهانی تعدادمرکز عرضه محصولات سینمایی تمد 

صفحه 89:
انواع شاخص شاخص‌هايورودي- 1 شاخص‌هاي‌خروجي-2 شاخص‌هاینتایج -3 شاخص‌لثر بخشي-4 شاخص‌ایلثر بخشي‌هزینه -5 شاخص‌هایت وضيحي-6 

صفحه 90:
90 شاخص هاي ورودي اخص‌ها میزان منابعي که براي اجراي برنامه هاي سازمان ورسیدن به نتایج لازم است را نشان مي دهد.از این شاخص ها براي نشان دادن هزینه هاي کل» ترکیب منابع» میزان منابع تخصيصي در مقایسه با سایر برنامه ها به کار مي رود. مانند: - تعداد اساتید تمام وقت دانشگاه آزاد و دولتي. - تعداد ساعات کار انجام شده براي فعالیت معین. - هزینه هاي عملياتي مصرف شده. = میزان سوخت و برق مصرفي, - تعداد نفر - ساعت بکاررفته. 

صفحه 91:
91 شاخص هاي خروجي این شاخص ها بیانگر تعداد محصولات» خدمات و مقدار کار انجام شده است.اين شاخص ها نشان مي دهد که خروجي يك فرایند كاري چیست و تا چه حدي انجام شده است .این شاخص ها درباره اهداف» کیفیت خدمات و محصول»اثربخشي خدمات ومحصول اطلاعاتي را نشان نمي دهد.بامقایسه شاخص هاي خروجي سال جاري با سالهاي گذشته مي توان به میزان بهبود خروجي و یا عدم رشد عملکرد سازمان پي برد.مانند: - تعداد مجوزهاي صادرشده براي داروخانه‌ها: - تعداد کارت بازرگاني صادرشده. 

صفحه 92:
- تعداد کیلومترجاده هاي تعميرشده. - تعداد پزشکان فارغ التحصیل شده. - تعداد بازرسي هاي انجام شده. 

صفحه 93:
93 شاخص هاي نتايج اين شاخص ها میزان تحقق اهداف برنامه یا تأثیر اقدامات سازمان برمشتریان و مردم را نشان مي‌دهد.این شاخص ها تمرات واقعي برنامه هاي هستند مانند: - درصد افرادي که از هواي پاك استفاده مي کنند. - درصد کاهش تصادفات مرگبار در بزرگراه ها. - درصد کارآموزاني که به کار گمارده شده اند. - درصد کاهش بیمه بيكاري به دلیل اشتغال افراد بیکار. ,درصد کاهش‌تکدی‌گرودرخیابانها - 

صفحه 94:
94 شاخص اثر بخشي اين شاخصها ميزان كار انجام شده با استفاده از مقدار منابع مصرف شده را نشان مي‌دهد. غالبّبه صورت درصد اطلاعات درباره هزینه واحد بیان مي شود.اين شاخص ها بهره وري را اندازه‌گيري مي‌کنند مانند: - تعداد اتومبیل سواري تولید شده در هرساعت کاري. - تعداد مشترياني که هر کارمند به آنها خدمات ارایه مي دهد. - تعداد تن برداشت گندم از هر هکتار. - میانگین زمان انتظار هر بیمار براي جراحي در يك بیمارستان. 

صفحه 95:
- میانگین تعداد روز‌هاي رسيدگي به درخواست شکایات. تعداد بيمارلنيکه بعد از عمل‌جرلحي‌ساهتي‌خود - .بازیافتند 

صفحه 96:
96 ‎Li‏ > هاي اثر بخشي هزی این شاخص‌ها عناصر اثر بخش و نتیجه را بايك شاخص واحد مي سنجد و نشان مي‌دهد که هزینه هر واحد بهبودي در نتایج چقدر است. مانند: - هزینه هر دانش آموزي که فارغ التحصیل مي شود. - هزینه هر درصد کاهش درتصادفات جاده‌اي. - هزینه هر متر مربع از ساختمان به ازاء تقوبت ساختمان در برابر هر ريشتر افزايش زلزله. - هزينه مرمت هر مترمربع از بناها و آثار باستاني. هزین هر كيلومتر آسفالتخيابان- ‎ 

صفحه 97:
97 شاخص هاي توضيحي اين شاخص ها براي تامين اطلاعاتي بكار مي رود كه براي درك عملكرد سازمان به كاربران كمك مي كند.اين شاخص ها عناصري خارج از كنترل سازمان مي باشند. اين شاخص ها اطلاعات مورد نياز تصميم كيران را براي بررسي شاخص هاي ديكر فراهم مي كنند. مانند: - تعداد افراد بي بضاعت تحت يوشش كميته امداد امام خميني. - تعداد درخواست هاي استخدام كه توسط شركت نفت دريافت شده است. 

صفحه 98:
- تعداد مقالات رسیده به سمینار. - تعداد جمعیت مناطقي که در آنها حمل ونقل عمومي فراهم شده است . 

صفحه 99:
مفهوم و دلایل اندازه‌گيري عملکرد اندازه‌گيري عملکرد عبارت از: فرآیند ارزيابي پیشرفت برنامه‌ها در راستاي نیل به اهداف با توجه به كارايي استفاده از منابع در تهیه کالا و خدمات (ستاده‌ها)» کیفیت ستاده (نحوه تحویل به مشتریان و میزان رضایت آنها) و پیامدها (نتایج هر برنامه در مقایسه با هداف مورد انتظار). هدف از اندازه‌گيري عملکرد در دهه 19600 کمك به مدیران براي ارزيابي کار واحدهاي اجرايي براي تعیین هزینه هر واحد محصول و یا خروجي است. 

صفحه 100:
اما امروزه نه تنها ارزيابي كارايي در اجراي بوجه مطرح است بلکه مبنايي براي تهیه بودجه و واگذاري اختیارات و حسابرسي نیز به حساب مي‌آید. همچنین ارزيابي پیشرفت سازمان به سمت نتایج برنامه استراتژيك است. 

صفحه 101:
اهداف سازمانها و يا دستگاههاي اجرايي از سنجش عملکرد افزايش پاسخگويي: شاخص‌هاي عملکرد به تصمیم‌گیران و شهروندان اجازه مي‌دهند اثربخشي برنامه‌هاي سازمانها و دستگاههاي اجرايي را کاملاً اندازه‌گيري کنند. بهبود ارائه خدمات: اطلاعات عملکرد اطلاعاتي درباره اينکه آیا برنامه‌ها» طرح‌ها و سياستهاي عمومي كارايي دارند يا خیر ارائه مي‌د هد 10 1 

صفحه 102:
ارائه سطح فعالیت سازمان یا دستگاه اجرايي با توجه به بودجه دريافتي:شاخص‌هاي عملکرد. ارزيابي میزان کالاها و خدماتي را که میتوان با منابع تخصیص یافته ارائه داد مشخص مي‌کند. اطلاع‌رساني به شهروندان: شاخص‌هاي عملکرد براي عموم توضیح مي‌دهند که به عنوان مثال درآمدهاي مالياتي صرف چه كارهايي مي‌شوند. 

صفحه 103:
10 3 معایب شاخص‌هاي عملکرد الف- تاکید بیش از حد بر آن دسته از هدف‌هاي سازمان که قابل محاسبه و کمي شدن هستند» و غفلت از اهدافي که کمي کردن آنها دشوار است. ب- تاكيد بيش ان حد بر دستيابي به اهداف عملكردي کوتاه مدت. به بهاي بي‌توجهي به اهداف بلندمدت و سرمايه‌گذاري در سازمان. 

صفحه 104:
ج- گرفتار شدن در تله شاخص‌هاي عملكردي. اگر شاخص‌هاي ‎a Slee‏ نشان‌دهندة تمامي ابعاد اهداف مورد نظر سازمان نباشد. ممکن است مدیران تشویق به پيروي از استراتژيهايي شوند که صرفاً شاخص‌هاي مزبور را تحت تاثیر قرار مي‌دهد. نه دسترسي به اهداف و مقاصد. به عنوان مثال اگر عملکرد بازرسان كمرك توسط شاخص تعداد محموله‌هاي بازرسي شده در ماه» سنجیده شود آنها ممکن است کیفیت بازرسي‌هاي خود را فداي کمیت آن کنند. 

صفحه 105:
دستكاريذاه‌ها: هر مديري انگیزة آن را دارد که آمار و اطلاعات تحت کنترل خود را به گونه‌اي دستكاري نماید که عملکرد سازمان تحت امر خود را بهتر از آنچه واقعاً هست نشان دهد. ه - مدیران همواره انگیزه آن را دارند که در صورت امکان اهداف سهل‌الوصولي را براي سازمان خود تعریف کنند» تا رسیدن به آن اهداف براي ایشان بدون تلاش چنداني مقدور باشد. به علاوه مدیران معمولاً انگيزه‌اي براي دستيابي به سطح عملكردي بالاتر از اهداف تمیین شده نذارندء: زیر اين بطح .عملکرد موجب ترقي سطح .توقع مافوق شده و مبناي هدف‌گذاري براي سال بعد خواهد شد 10 

صفحه 106:
بسترهای پياده‌سازي بودجه‌ريزي عملیا **بسترسازي جهت مشارکت بخش خصوصي در انجام امور #*متناسب نمودن حجم و مقیاس دولت *#*ایجاد ارتباط منطقي و بهنگام بین بودجه و عملکرد فراهم سازي فضاي رقابت در انجام امور *#*متناسب نمودن نظام پرداخت با عملکرد کارکنان و حرکت به سمت سیستم كارمزدي به جاي سیستم وقت مزدي 10 8 

صفحه 107:
ایجاد تعامل و ارتباط منطقي بین مهارتها و مدارك تحصيلي با مشاغل مورد تصدي کارکنان *#*حذف روشها و رويه‌هاي منسوخ و سنتي در بودجه‌ريزي **شفافسازيء ساده نمودن و بازنويسي قوانین و مقررات مالي و استخدامي 

صفحه 108:
10 8 الزامات بودجه‌ريزي عملياتي پیش طرحها و زمینه های زیر بايستي تحفق یابد تا بودجه کشور را بتوان عملياتي تهیه و تدوین کرد: 0 تدوين برنامه هاي راهبردي کشور تدوین چارچوب راهبردي سه ساله که به اهداف سالانه منجر مي‌شود. اهداف عملكردي سالانه لازم است به شکل گزارش سالانه در اختیار عموم مردم قرار گیرد. 

صفحه 109:
9- تحلیل ورودي: براي هر هدف كمي سالانه لازم است منابع و داده‌هاي ورودي لازم بودجه‌ريزي‌شود. <- نظام کدگذاري ساختارمند: در اين نظام هزینه‌ها براي هر يك از اهداف سالانه رديابي و رتبه‌بندي مي‌شوند. 9- بررسي عملکرد براي تعیین میزان پیشرفت طي سال» عملکرد خروجي در پایان سال و اندازه‌گيري پیامدها در سال سوم به تدوین چارچوب راهبردي جديدي منجر مي‌شود. 

صفحه 110:
©- تعيين اهداف و سياستها به طور شفاف و كمي > تعیین برنامه ها و فعاليت‌هاي اعم از. مستقیم و غیرمستقیم 0 اولویت بندي برنامه ها و فعالیت ها © تجدید نظر دربرنامه ها و فعالیت ها 0 تعیین نتایج مورد انتظار از اجراي فعالیت ها و برنامه ها 0- طراحي منابع مالي جدید طرلحی‌ش اخص هاندازم گيري‌عملیاتبه طور نتایج قابل‌لندازم گیروی اشد 11 8 

صفحه 111:
6 امکان ارزيابي توانايي و عملکرد مدیران در نیل به نتایج و اهداف - استقرار سیستم اطلاعاتي مدیریت و سیستم اطلاعات حسابداري ‎CS‏ استقرار نظام حسايداري بهاي تمام شدهء و هزینه يابي بر - اصلاح قانون محاسبات عمومي, قانون برنامه و بودجه قانون:استخدامي:و اصلاح روشهاي حسابداري دولت گرایش به سمت حسابداري تعهدي ‎ 

صفحه 112:
2 آموزش نيروي انساني و نيروهاي بودجه ريزي در دستگاه هاي اجرايي 0- انعطاف پذيري عملیات مدیران و میزان اختیارات آنها باید افزایش یابد. 9- همسوئي بودجه سالانه بابرنامه هاي راهيردي کشور(از جمله سند چشم انداز 600 ساله و برنامه 0 ساله توسعه) (00- عزم جدي در مسئولین کشور و وفاق ملي و افزایش پاسخگوني مدیریت 0 کوچك سازي بدنه دولت همافنكييينقولوسه كانه -22 

صفحه 113:
9 تدوین نظام محاسبه بهاي تمام شده و هماهنگي و تناسب بین اين روشها ‎-O@‏ حذف مقررات متناقض مانند تناقض ماده 06 قانون برنامه چهارم با نحوه تخصیص و مصرف اعتبارات دانشگاه ها و موسسات آموزش عالي که به صورت كلي پرداخت مي شود. 0 تدوين قوانين و مقررات جدي و الزام آور که در آن تلاش پيگيري شود و مدیران ‏مديران براي بياده سازي بودجه عملیا موفق معرفي و تشویق شوند. ‎ ‎ 

صفحه 114:
0.طراحي نظام نظارتي: بودجه‌ريزي عملياتي مستلزم طراحي نظام نظارتي جديدي است تا بتواند اطلاعات را براي تصميم‌گيري در اختیار مسئولین سياسي کشور قرار دهد. 2- اصلاح و بازنگري نظام فني» اجرايي و پيمانكاري: قیمت تمام شده در شرایط قرارداد پيماني و اماني متفاوت است. قیمت تمام شده محاسبه شده در شرایط اماني را نمي‌توان به قرارداد پيمانكاري تحمیل کرد. 11 

صفحه 115:
0 اصلاح در رديف‌هاي متفرقه بودجه: وجود رديف‌هاي متفرقه مغایر با بودجه‌ريزي عملياتي است. زیرا نمي‌توان هزینه هر واحد کار را حساب کرد. به عنوان مثال يكي از موارد مصرف رديف‌هاي متفرقه پرداخت وام براي ازدواج جوانان است که فقط به صورت يك رقم كلي در بودجه منظور مي‌شود و بودجه اين نوع پرداخت‌ها عملياتي نشده است. 

صفحه 116:
‎GO‏ اصلاح طبقه‌بندي منابع و درآمدهاي دولت: به عنوان مثال فروش و صادرات نفت و گاز وقتي که مستقیماً به خزانه واریز مي‌شود واگذاري دارايي سرمايه‌اي تلقي مي‌شود. اما اگر این عایدات به حساب ذخیره ارزي واریز شود و سپس از آن برداشت شود واگذاري دارايي‌هاي مالي محسوب مي‌شود. اگر از عایدات نفتي؛ مالیات گرفته شود درآمد مالياتي به حساب مي‌آید. بازنگري در اینگونه منابع دولت به شفاف شدن منابع و دريافتهاي بودجه كمك مي‌کند. ‎ 

صفحه 117:
‎-OD‏ اصلاح قانون اساسي مبني بر اينکه همه مسئولین استاني و محلي در قبال مجلس شوراي اسلامي نسبت به عملکرد مدیریت و دستگاه اجرايي پاسخگو. هستند. در حالي که طبق قانون اساسي فقط وزیر در برابر مجلس پاسخگو است. ‏برقراریرلبطه بینف عا لها كدستگام لجرلییی | مجموعه -31 وظایفآنها. لازم لستولبطه بین‌وظایفو برنامه‌هیدستگاه لجرليي تعريفشود. سهم هر وظیفه در لنجام ی ك ف عا لتمشخص‌شود. زیرا انجام برخیف ع الط همزمان‌در لنجام چند وظیفه موثر هستند. بنابرلین‌لازم. لستاعتبارلت‌هر وظیفه‌لی رلساس‌سهم آن‌وظیفه در بانجام سك سا اتب ود اختنسود ‎ ‎ 

صفحه 118:
چالش‌هاي عمده در پياده‌سازي بودجه‌ريزي عملياتي پياده‌سازي بودجه عملياتي به دلیل فراهم نبودن بسترهاي لازم با محدودیت‌ها و موانع زیر مواجه است: ظام پرداخت وقت‌مزدي به جاي نظام كارمزدي 0- حاکمیت نظام‌هاي پرداخت متفاوت در نظام اداري 3- عدم اجراي صحیح نظام 65۳5 در طبقه‌بندي اقتصادي هزینه‌ها و برنامه‌ها ‎-P‏ عدم انطباق چارچوب حسابداري متعارف (روش نقدي تعدیل شده) با نظام حسابداري (روش تعهدي) که لازمه بودجه عملياتي است. ‎ 

صفحه 119:
تالیرپذیريلجرایبودجه از تصمیمات‌خارج از فرلیند بودجهريزي- 5 .عملياتي توجیه نبودنمدیران‌ستادیو کارشناسان با نحوم لجرلي-6 .بودجه‌ريزي‌عملياتي 6 فقدان تمهیدات لازم از سوي سازمان مدیریت و برنامه‌ريزي کشور و وزارت امور اقتصادي و دارايي براي فراهم نمودن بسترهاي مناسب براي پياده‌سازي بودجه عملياتي © فقدان امکانات نرم افزاي و سخت‌افزاري» توام با نيروي انساني متخصص در بخشهاي بودجه و امور مالي 

صفحه 120:
0- فقدان وحدت رویه در نحوه و فرايندهاي مربوط به تهیه بودجه پيشنهادي در دستگاههاي اجرايي کشور (00)- متناسب با تغيير سطح عمومي قیمتها و دستمزدها هزینه هر واحد کار بايد بطور مستمر بازنگري و محاسبه شود. 0 اصلاح ساختار اداري بدلیل وجود برنامه‌ها و فعاليتهاي موازي در چند اجرايي و همچنین افزایش یا کاهش ماموریتها و وظایف. 6 ارائه چارچوبي براي گزارش عملکرد و ارزيابي پیامدها و نتایج عملكردي دستگاه اجرايي. 

صفحه 121:
ایرادات وارد به بودجه عملياتي مسائل زیر در. بودجه‌ريزي عملياتي مشاهده مي‌شود که لازم است با رهنمودهايي این مشکلات رفع شوند : قابل دستكاري بودن شاخص‌ها 7- وجود اهداف بسیار زیاد و يا بسیار کم 0 نادیده گرفتن پيچيدگي‌هاي خدمات بخش عمومي <- نیاز به انطباق داشتن با خواسته‌هاي استفاده‌کنندگان 6 مسائل برقراري ارتباط بین منابع و مصارف ناهماهنكييينبودجه با تصميمكيريها -6 

صفحه 122:
پيشنهادها براي رفع مشکلات بودجه ریزی عملیاتی رگیر کردن مدیران در امور حسابرسي و نظارتها و ي امور ©- دركير كردن مديران در طراحيها 9- انطباق‌پذيري بصورت تدريجي و آهسته تاثيرگذاري روي نیازها و خواسته‌هاي استفاده‌کنندگان 0 یکپارچه کردن برنامه‌ريزي و بودجه‌ريزي 

صفحه 123:
انواع بودجه‌ريزي عملياتي بر حسب اين‌که چگونه از اطلاعات عملكردي در فرآیند بودجه‌ريزي عملياتي استفاده مي‌شود بودجه‌ريزي عملياني را مي‌توان به چهار نوع زیر تقسیم کرد: »بودجه‌ريزي مبتني بر گزارش عملکرد: در اين روش اطلاعات عملكردي به صورت جزيي از سند بودجه معرفي مي‌شود اما فعالان بودجه از این اطلاعات براي تخصیص منابع استفاده نمي‌کنند. 0بودجه‌ريزي مبتني بر اطلاع از عملکرد: در فرآیند بودجه‌ريزي عملکرد برنامه منعکس مي‌شود اما از اطلاعات فقط به صورت جزئي در تصميم‌گيري استفاده مي‌شود. 

صفحه 124:
ae بودجه‌ريزي مبتني بر عملکرد: در اين روش اطلاعات عملكردي نقش مهمي را به همراه سایر عوامل در تخصیص منابع بازي مي‌کند اما الزاما تعیین کننده ۴بودجه‌ريزي مبتني برتعیین عملکرد: در اين روش تخصیص منابع به طور مستقیم و آشکارا با واحدهاي عملكردي ارتباط دارد. 

صفحه 125:
تجربه اصلاحات در بودجه‌ریزی ‎wy‏ از کشورها کشورهای منت استليا بودجهريزى ميتتى براطلاع از خملكرد (قوى) بودجهریزی تایح و جارجوب كزارش دهى در يودجه سال ۹ جرا شده است. ‎Sas ships‏ ااصالاحات بودجدريزى ميتتى ير ستذمها اجرا شده لست أمريكا بودجفريزى مبتتى بر كزارش عملكرد ‎gc 2 She ol bal‏ مصوب 0558 كشورهاى در حال توسعه ل لواخر دهه 196 مجموعداى از مقررات رسمى اجراء شده ست و بوليوى بودجه‌ریزی ردیف 7 افلام [ تثیر کمی روی عملیات مدیریت عمیمی و بودجهریزی داشته است. اصلاحات عملكردى تلاش مىكند تا روابط سياسى فراكير هر محيط و كاستيهاى مديريتى را در حوزه مدبريت مطلى كأهش دهد .بودجهريزى متت براطلاع از عمکرد اين كور در 1558 يودجهريزى بر اساس شاخصغاى عملكردى را أغاز كرد. از سال 1497 ارزيابي عملكرد توسط دفتر يودجه و همه دستكامهاى اجرليى كه موظف ب ارليه كزارش صالانه مديريت جامع. بودند اجام كرفت كتكره ساز و كارى را در نظر كرفته نا عتبارات براساس عملكرد برنامهها از أغاز سال ١--؟‏ تخصيص ذاده شود لم هنوز بيسن عملكرد و تخصيص اعتبار رابطه تزديكى وجود تنارد. شاخس‌های عملکردی در شمایم سندبودجه به کنگره گزارش می‌شود. 

صفحه 126:
۳ بودجه‌ریزی ردیف - اقلام دولت به اجرا درآمد. دولت تصمیم به پیگیری انجام اصلاحات جامع تا ۲۰۰۲ نگرفته بود وزیر مالیه ‎tied‏ سر سر و مس ی دولت مركزى درسال ‎"٠0‏ بخشسنامه كرده است. از این سال ‎te‏ عملکردی و ارزیابی برای اولین بار ‎1 ‎ ‎sine‏ مبتنى بر أطلاج از عملكرد نظام بودجمريزى در سال 159 تدوين شد. بودجهريزى رديف - اقلام بودجمريزى مبتنى بر كزارش ‎١‏ كتترلهاى رديف - اقلام لعمال مىشود. در ضمايم سند يودجه أقريقاى جنوس عملكرد [ضعيق). املاعات عملكردى ضعيفى كزارش مى شود تعنادى از سازمانها يراساس عملكرد مورد نظارت قرار مىكيرند. اما استفاده از االاعات کرد حر يودجفوييي مسحدود لتم ‏مالزى ‏بودجدريزى رديف - اقلام بودجمريزى مبتتى بر اطلاع از ‎١‏ يودجدريزى عملكرد به تدريج از 15946 معرفى شد طبق قانون ‎(ins) alee‏ ماليه عمومى ‎1٠١١‏ بودجهريزى عملياتى يك الزام قانون شناختهشده است. براماس آموزش‌هایی سال‌های ‎٩‏ - 1۹0۸ راهنماى بودجهيزى عملكردى تبيه شده استء يودجدريزى علياتى هنوز در مرحلدى رشد قار دارد حدود +6 بوج‌ی كشور به طور اثربخش هر معرض بودجدريزى عمليائى قراردارد اما تظارت بر بودجهريزى عملاتى و كزارش دهى أن خيلى ضعيف 23 ید .بودجدريزى رديف - اقلام بودجدريزى مبتتى بر گزارش نظام بودجمريزى اجرا شده لى سالهاى ‎٠+‏ - 1849 شكسنت ‎(sins) alee‏ خورد. بودجهريزى عملاتى استراتزيك در سال ‎٠:١‏ معرفى شد. بدجهسال ۲۰۰۴ بر میتی ماه محور تیه شد. ین بودجه هم مبتنى ب تتايج عملكردى و هم به شكل رديف - اقلام تنظيم شد .بود.دقتر بودجه نسيت يه کاهش کترل‌های میتی بر داد ‎ ‏بىميل ست ‎ 

صفحه 127:
استراتژی جر اهداف قابل ,4 ‎ae‏ برنمه عملیاتی.م ارزقيابي 3 یازتگریرم کزارش‌دهی و پایش ‎nes‏ 4 شاخسیایم باکر 

صفحه 128:
ابزار برآورد اعتبارات در بودجه ريزي نظام حسابداريقيمتقمام شده -1 لندازم گیری‌حجم کار با فعالت2 نورم-3 لستاندارد-4 

صفحه 129:
نظام حسابداري قیمت تمام شده در دستگاه هاي اجرايي دولتي بايستي بهاي تمام شده هر يك از خدمات دولتي محاسبه شود.منابع و عوامل مادي وانساني که در ارایه خدمات و فعالیت هاي دولتي (مانند صدور کارت بازرگاني» گذرنامه»شناسنامه»خدمات آموزشي و خدمات بهداشتي و درماني) به کار گرفته مي شوندشناسايي و اندازه‌گيري شوند. در بخش اداري و دولتي ایران از آنجايي که استهلاك دارايي‌هاي ثابت محاسبه نمي‌شود لذا محاسبه بهاي تمام .شده خدمات نیاز به دقت بيشتري دارد 

صفحه 130:
البته دربخش تجاري دولتي مانند شرکت هاي دولتي استهلاك محاسبه شده و يا بهاي تمام شده کالا و محصولات محاسبه مي‌شود. براي محاسبه بهاي تمام شده خدمات باید از واحد اندازه گيري مناسبي استفاده شود.واحد اندازه‌گيري عملیات مي‌تواند کیلومتر (براي جاده سازي)مترمربع (براي ساختمان)نفر (براي آموزش)» تیر برق (براي نصب چراغ برق) صفحه(براي نامه هاي تایپ شده)و غیره باشد. 

صفحه 131:
هدف ازتعیین شاخص اندازه‌گيري فعالیت آن است که بهاي تمام‌شده هرفعالیت برحسب واحد اندازه‌گيري به دست آید. به عنوان مثال هزینه هرکیلومتر. جاده سازي» هزینه هر مترمربع ساخت بناء هزینه هر نفرآموزش دانشجو یا دانش‌آموز» هزینه نصب هر تیربرق و هزینه تایپ هر ورق ۸4 چقدر است. شاخص اندازه گيري عملیات باید کمیت پذیر و قابل شمارش باشد» همچنین قابل اجراء بوده و با گذشت زمان ارزش خود را حفظ کند.هرواحد اندازه گيري معرف تولید مقدار معيني محصول و پابپانگر مقدار معبني اراپه خدمات باشد. 

صفحه 132:
براي محاسبه قیمت تمام شده باید کلیه هزینه هاي مستقیم و غير مستفیم(سربار) و هزينه‌هاي عملياتي و غیر عملياتي را شناسايي کرده و ازتقسیم کل هزینه ها بر تعداد خدمات ومحصولات. بهاي تمام شده هر واحد خدمت یا محصول بدست مي آید. به عنوان مثال براي آموزش (1600) نفر دانشجوي پزشكي عمومي تمام هزینه هاي مستقیم و غيرمستقيم را بايد شناسايي کرد و از تقسیم کل هزینه ها بر 20000 نفردانشجو بهاي تمام شده آموزش هر نفر دانشجو به دست مي آيد. 

صفحه 133:
قیمت تمام شده در واحدهاي توليدي بودجه‌ريزي عملياتي با استفاده از روش قیمت تمام شده نیاز به استقرار. نظام کامل حسابداري قیمت تمام شده در کنار نظام حسابداري مالي و بودجه‌اي در سازمانهاي دولتي است. براي اين منظور در واحدهاي توليدي لازم است: 

صفحه 134:
الف- طبقه‌بندي عملیات سازمان: عملیات دستگاه اجرايي باید با توجه به اصول طبقه‌بندي عملیات مشخص شود. عملیات هر دستگاه به چند برنامه و هر برنامه به چندین فعالیت و طرح تقسیم مي‌شود. در صورت نیاز» هر يك از فعالیتها و طرحها را مي توان به اجزاي فرعي‌تري تقسیم کرد. هدف از این کار سهولت در تعیین واحد اندازه‌گيري مناسب براي حجم کار است. 

صفحه 135:
ب- انتخاب واحد اندازه‌گيري حجم کار: عملیات دستگاه اجرايي را مي‌توان به دو گروه "قابل سنجش" و "غير قابل سنجش" تقسیم کرد.گروه اول عملياتي هستند که واحد اندازه‌گيري براي آنها بسهولت انتخاب مي‌شود مانند عملیات جاده‌سازي و ساختماني که واحد مناسب آن متر مربع یا کیلومتر است. گروه دوم عملياتي است که نمي‌توان بسهولت واحد اندازه‌گيري مناسب و معقولي را انتخاب کرد. مانند فعاليتهاي پژوهشي که نتیجه قابل پيش‌بيني . . ندارد. در این حالت برآورد هزینه‌ها در قالب مواد هزینه و براساس کارکنان ثابت اداري (مانند کارکنان مالي فني» آموزشي و پژوهشي و غيره) انجام ميكيرد. 13 

صفحه 136:
ج- برآورد هزینه هر واحد کار: پس از انتخاب واحد اندازه‌گيري مناسب لازم است برآورد دقيقي از کل هزينه‌هاي انجام يك فعالیت داشت. به عنوان مثال در ساخت جاده هزینه مطالعات اولیه» نقشه‌كشي» مواد» مصالح مورد نیاز» دستمزد کارگران و سرپرستان و استهلاك دارايي‌هاي ثابت. هزینه حمل و نقل و هزينه‌هاي سربار را محاسبه کرد. 

صفحه 137:
اين فرآيند به ترتيب زیر است: ‎Ady ja]‏ انواع مواد و مصالح به کاررفته بر. حسب هر کیلومتر جاده .-هزینه مطالعات فني و اولیه در ساخت جاده بر. حسب هر کیلومتر جاده .هزينه‌هاي تسطیح و زيرسازي جاده بررحسب کیلومتر <-هزينه‌هاي جنبي مانند حمل و نقل» سوخت انرژي» آب و برق و انبارداري و نگهداربي مواد و مصالح به ازاء هر كيلومتر 13 

صفحه 138:
برآورد هزينه‌هاي سربار مانند هزينه‌هاي حقوق سرپرستان و سرکارگران و هزینه استهلاك ماشین‌آلات و تجهیزات» هزینه لوازم و قطعات فرعيء هزينه‌هاي بیمه و رفاهي کارگران. 9متوسط زمان استاندارد لازم براي انجام هر واحد کار ج»سمتوسط نرخ دستمزد قانوني هر کارگر برحسب زمان هزيته ساخت هر كيلومتر جاده - هزیته‌مطالعات اولیه قني +هزينه زيرسازي و تسطيح جاده + هزيتهمواد و مصالح + هرّيتههاي سريار + هريته دستمزد + ساير هريتههاي جاتبي 

صفحه 139:
پس از محاسبه هزینه هر واحد کار لازم است حجم کار در سال بودجه‌اي پيش‌بيني شود. این پيش‌بيني براساس تجارب سالهاي گذشته یا طرحهاي مشابه و ويژگيهاي طرح در زمان و مکان مورد نظر صورت مي‌گیرد. به عنوان مثال ممکن است پيش‌بيني شود 10000 کیلومتر. جاده ساخته شود ويا © نفر دانشجو در رشته برق در مقطع دكتري گزینش شود. 13 

صفحه 140:
در این مرحله هزینه هر واحد کار در حجم عملیات قابل سنجش ضرب شده تا معادل ريالي هزینه عملیات قابل سنجش بدست آید. با فزودن هزینه عملیات قابل سنجش کل هاي عملیات بدست می آید کل هزینه عملیات-هزینه عملیات سنجش پذیر+هزینه عملیات سنجش ناپذیر هزینه عملیات هر واحد کار كل هزينه عمليات تعداد واحد کار 

صفحه 141:
قیمت تمام شده در مشاغل خدماتي ترکیب بهاي تمام شده فعالیتها در واحدهاي توليدي و ياخدماتي (اداري) یکسان نیست. در واحدهاي خدماتي و اداري غالبا هزینه نيروي کار و در نتیجه ساعات کار» حقوق و دستمزد کارکنان سهم بيشتري از بهاي تمام شده را در بر مي‌گیرد و ممکن است هزينه‌هاي مواد. مصالح» تجهیزات و لوازم سهم كمتري را داشته باشد. بنابراین توصیه مي‌شود در بخش خدماتي و اداري از روش كارسنجي استفاده شود. واحدهايي مانند .. . ,نگهباني» دبیرخانه» كارگزيني» واحدهاي صرفاً خدماتي هستند 

صفحه 142:
اما واحدهايي مانند جاب و تكثير» تایپ» رستوران واحدهايي هستند که باید بهاي تمام شده هر واحد محصول محاسبه شود. در روش کارسنجي مقدار زمان صرف شده براي تکمیل و انجام يك واحد کار خاص محاسبه مي‌شود. در این روش رابطه معقولي بین حجم کار و زمان لازم براي انجام آن برقرار مي‌شود. زمان .لازم از طریق استاندارد و يا نورم بدست مي‌آید 

صفحه 143:
براي اندازه‌گيري حجم کار ان دو روش استفاده مي‌شود: الف- بررسيهاي زماني: عبارت است از. محاسبه دقیق مدت زمان لازیم براي انجام دادن يك فعالیت معين از طریق بررسي ‎als =‏ ابزار و وسایل و روشهاي خاصي که در انجام دادن آن عمل بکار مي‌رود. اين مقدار زمان برحسب ساعت - نفر که براي تکمیل يك واحدکار مصرف مي‌شود تعیین مي‌گردد و آن را استاندارد زماني مي‌نامند. 

صفحه 144:
ب- تجزیه و تحلیل آماري: در این روش براساس بررسي تجربي مقدار کار انجام شده براي تکمیل و مدت زماني که براي آن کارمورد نیاز است برآورد هزینه مي‌شود. در یاز و مربوط به کار معین جمع‌آوري و تجزیه و تحلیل شود تا واحد اندازه‌گيري مناسب سپس مدت زمان لازم براي اجراي آن براساس واقعیات موجود محاسبه شود. مدت زماني که براي تکمیل يك واحد کار به اين روش محاسبه مي‌شود نورم گویند. بنابراین نورم (هنجار) براساس بررسي‌ها و تجزیه و تحليل‌هاي آماري زمان واقعي انجام دادن يك کار در عمل و هزینه آن را به طور تجربي تعیین ن روش لازم است اطلاعات مورد خاب و 

صفحه 145:
اندازه گيري حجم کار يا فعالیت براي اندازه گيري حجم عملیات و فعالیت هاي باید از روشهاي کار سنجي»زمان سنجي وحرکت سنجي استفاده کرد.به عنوان مثال اگر مطالعات آماري و نمونه گيري تصادفي نشان مي دهد که ثبت يك نامه وارده و یا صادره و ارجاع و طبقه بندي آن ‎ID‏ دقيقه وقت نيروي کار را مي كيرد در صورتي که ساعات کار مفید روزانه کارمند 0 ساعت یا ‎DOO‏ دقیقه باشد و اين سازمان روزانه 0060 نامه وارده و صادره داشته باشد در این صورت تعداد کارمند لازم در دبیرخانه از رابطه زیر :به دست مي آيد )66/660( «© = Ot 

صفحه 146:
14 نورم نورم يك معیار سنجش عملکرد است که بر اساس تجربیات گذشته به دست مي آید و يا ريشه در عرف دارد.به عنوان مثال يك کشاورز به طور سنتي و براساس تجربه خود در سال دور بار كود مي‌دهد و 9 بار به زمین خود آب مي‌دهد. همچنین براساس تجربه مكانيك اتومبیل ها معنقدند روغن موتور از نوع خاصي را بايستي به ازاء هر *هزارکیلومتر تعویض کرد. بنابراین تعویض روغن موتور در هر ۴هزارکیلومتر نورم ,است 

صفحه 147:
حال اگر يك دستگاه دولتي 460 اتومبیل سواري داشته باشد که هريك درسال “6©هزاركيلومتركاركند و هزينه هر بار تعويض روغن با دستمزد (00(:00000) تومان باشد آنكاه هزينه تعويض :روغن اتومبيل هاي اين دستكاه اجرايي درسال عبارتست از © بار تعويض روغن در سال 0000-6 +00000ه تومان هزينه سالانه تعويض روغن ده دستكاه اتومبيل 9*00 0۵۵00000 

صفحه 148:
استاندارد استاندارد نیز يك معیار سنجش عملکرد است که براساس تحقیقات علمي و روشهاي نمونه گيري آماري به دست مي آید. به طوري که با اطمینان بالايي مي توان نمونه گیریها را به کل جامعه تعمیم داد.استاندارد مبناي دقیق تر و مطمئن ‎(GH‏ ‏براي محاسبه حجم عملیات است.به عنوان مثال تحقیقات علمي كشاورزي نشان مي دهد که براي برداشت بیشتر محصول خاص و بهره وري بالا بايستي در سال 0 بار با فواصل © ماه .یکبار به میزان معيني آب داد و سالي يك بار به زمین کود داد 

صفحه 149:
همچنین ممکن است استاندارد موسسه تحقیقات صنعتي و سازنده روغن موتور خاصي نشان دهد که روغن موتور مزبور درشرایط آب وهوايي متفاوت کشور و در اتومبیل هاي سواري متفاوت به طور متوسط قابلیت کارکرد 0 هزار کیلومتر را دارد.در این صورت هزینه تعویض روغن اتومبیل هاي آن دستگاه دولتي در سال عبارتست از: بار تعویض روغن در سال 6000-6+ 60000 تومان هزینه سالانه تعویض روغن ده دستگاه اتومبیل 6۷۱2۵ 

صفحه 150:
بنابراین ملاحظه مي شود که استفاده از نورم و یا استاندارد درمحاسبه هزینه نگهداري و تعویض روغن موتور اتومبیل متفاوت است ,در نتیجه بودجه تعویض روغن اتومبیل ها را مي توان متفاوت برآورد .كرد 

صفحه 151:
استانداردها برباي قضاوت درباره کیفیت منابع و محصولات بكار مي رود.از آنجايي که براي عملیات زيادي استانداردهايي تدوين نشده است لذا دو راه كارديكر به جاي استاندارد وجود دارد: الف: برآورد شاخص عملكرد بر اساس عملكرد كذشته ب- روش مبناي مقايسه (محك) 

صفحه 152:
الف: برآورد شاخص عملکرد بر اساس عملکرد گذشته: يعني از متوسط عملیات گذشته مي‌توان انتظارات از عملکرد آینده را تحت شرایط خاصي تعریف کرد. با استفاده از سريهاي زماني و روندهاي گذشته مي‌توان عملکرد بهتري از روند گذشته براي عملیات آینده دستگاه مجري انتظار داشت. 2 

صفحه 153:
ب- روش مبناي مقایسه (محک): در اين روش عملکرد برنامه‌هاي مشابه يا دستگاههاي اجرايي همانند» به عنوان سطح عملکرد رقبا و یا از متوسط صنعت مي‌توان به جاي استاندارد استفاده کرد. از این روش در بخش خصوصي استفاده مي‌شود. اما از تجربه دستگاههاي اجرايي موفق یا برنامه‌هاي اجراء شده در داخل یا خارج کشور در بخش دولتي نیز مي‌توان به عنوان مبناي مقایسه به کار گرفت. در استفاده از مبناي مقایسه به جاي استاندارد باید به تفاوت‌هاي . اقتصادي» اجتماعي و شرایط محيطي نیز توجه کرد 

صفحه 154:
Se 2 اصول بودجهريزي عملياتي تدوین‌چارچوبولهبردي(ب رنامه‌ریزیاسترلتژی) -1 تدوينكزارشعملكرد سا لاه -2 تخصيص بودجه بر مبناوعملكرد -3 :آزمونهايعملكرد؛ “نوع -4 الف-آزمون شناخت ورودی ب.-آزمون خروجی ها ج-آزمون کارایی منابع د-آزمون نتایج(پیامدها) 

صفحه 155:
0- تدوین چارچوب راهبردي (برنامه‌ريزي استراتژيك) بودجه‌ريزي عملياتي بدون داشتن يك چارچوب راهبردي هدفمند بي‌فایده است. زیرا تخصیص منابع بدون عملکرد مورد نظر منجر به اتلاف منابع خواهد شد. 2 تدوین گزارش عملکرد سالانه: این گزارش اهداف برنامه راهبردي و نتایج (پیامدها) حاصل از عملکرد را نشان مي‌دهد. در اين گزارش عملکرد برحسب پیامدها و نتایج (اثرات اجتماعي عمومي) و خروجي هر سازمان تعیین مي‌شود. حالت ایده‌آل در بودجه‌ريزي عملياتي آن است که رابطه علت و معلولي بین خروجي‌هاي هر سازمان و آثار اجتماعي اين خروجي‌ها برقرار شود. up 

صفحه 156:
3 تخصیص بودجه بر مبناي عملکرد: تخصیص بودجه براساس عملکرد سازمانها منوط به آزمونهاي عملکرد دستگاههاي اجرايي است. آزمون واقعي چالش میان تخصیص منابع و اهداف آتي برنامه‌هاست. برنامه را مي‌توان از عملکرد فعلي میزان تحقق اهداف آتي دستگاههاي اجرايي تشخیص داد. 

صفحه 157:
هئ <- آزمونهاي عملکرد: در بودجه‌ريزي عملياتي چهار نوع آزمون عملکرد به شرح زیر ضروري است: الف- آزمون شناخت ورودي‌ها: براي هر هدف. فعاليتهايي باید انجام شود. اين فعالیتها اقدامات و عملياتي هستند که لازمه رسیدن به آن هدف مي‌باشند. انجام هر فعالیت مستلزم منایع يا ورودي‌هاست. ورودي‌ها منابع قابل اندازه‌گيري هستند که براي اجراي يك فعالیت لازم است. 

صفحه 158:
در آزمون ورودي‌ها باید محاسبه و استانداردسازي شود که چقدر ورودي يعني منابع براي تولید محصول يا ارایه خدمات معین مورد نياز است و بايد تخصيص يابد و اين ورودي‌ها چه باشند و چه زماني تخصیص یا آیا میزان تخصیص اعتبارات با بودجه مصوب انطباق دارد؟ خلاصه اینکه این آزمون و سوالات مربوط به آن لازم است تجزیه و تحلیل واریانس شود. يعني میزان انحرافات تعیین شود. به عنوان مثال در تانزانیا آزمون ورودي» شامل تجزیه و تحلیل واریانس منابع سازماتهانسشا: . آیا همه اعتبارات به سازمان تخصیص داده 

صفحه 159:
ب- آزمون خروجي‌ها: آزمون خروجي براي شناخت اينکه آیا اهداف سالانه کمیت‌پذیر تحقق يافته است يا خير انجام مي‌شود. خروجي مي‌تواند تعداد واكسن‌هاي زده شده توسط يك درمانگاه» تعداد بیماران ویزیت شده» تعداد دانشجویان فار غالتحصیل ۰ کیلومتر جاده ساخته شده یا تعمیر شده, تعداد متر مربع مسکن ساخته شده و غیره باشد. خروجي‌ها دستاوردهاي خاص هر سازمان است که از نظر علي قابل رديابي و کمیت‌پذیر هستند. دراین آزمون اطلاعات عملکرد دستگاه اجرايي استخراج مي‌شود. در تجزیه و تحلیل عملکرد بودجه اين سوالات مطرح است که آیا بودجه آنگونه که برنامه‌ريزي شده, هزینه شده است؟ or 

صفحه 160:
ج- آزمون كارايي منابع: در اين مرحله باید اندازه‌گيري شود که منابع به صورت کارآمد به مصرف رسیده‌است؟ آزمون كارايي برحسب هزینه هر واحد محاسبه مي‌شود. آيا با مصرف مخارج به خروجي‌هاي مورد نظر دست یافته‌آیم؟ اين سوال به اهداف کمي سالانه مربوط مي‌شود و با پروژه یا خدمات معيني ارتباط پیدا مي‌کند. آیا مي‌توان خروجي‌ها را بر حسب هزینه واحد کار اندازه‌گيري کرد. به عنوان مثال هزینه آموزش هر تفر دانشجو در سال چقدر است. هزینه ساخت و نگهداري هر کیلومتر جاده چقدر است. 

صفحه 161:
د- آزمون نتایج (پیامدها): پیامدها نتایج مورد انتظار از اثرات اجتماعي خروجي‌هايي هر برنامه اجراء شده است. لازم است پيامدهاي هر برنامه اندازه‌گيري و تجزیه و تحلیل شود. به عنوان مثال ساخت جاده نوعي خروجي برنامه ساخت و نگهداري بزرگراههاست. اما پيامدهاي مورد نظر آن ممکن است کاهش تصادفات مرگبار؛ کاهش ترافيك شهري» سرعت دسترسي به ساير معابر شهريء کاهش آلودگي و کاهش مصرف سوخت باشد. همچنین توزیع کالا برگ مي‌تواند خروجي وزارت بازرگاني و ستاد بسیج اقتصادي باشد اما ممکن است باعث کاهش فقر .و کاهش فاصله طبقاني نشود 

صفحه 162:
پرداخت تسهیلات تكليفي توسط بانکها يا وامهاي خود اشتغالي توسط وزارت کار يك خروجي است اما ممکن است منجر به افزایش نرخ اشتغال یا افزایش ظرفیت توليدي کشور یا منطقه نشود. فار غ‌التحصیلان هنرستانهاي فني و صنعتي خروجي محسوب مي‌شوند اما این خروجي ممکن است از مهارتهاي كافي براي اشتغال به كارهاي فني مانند برقكاري» سیم پيچي و غیره برخوردار نباشند. بنابراین درآزمون نتایج اين سوال مطرح است که آیا خروجي‌ها از دیدگاه توسعه پایدار پيامدهاي اجتماعي را به دنبال داشته است؟ 

صفحه 163:
ويژگي نتایج مطلوب براي آزمون اثربخشي بودجه‌ريزي عملياتي باید نتایج اندازه‌گيري شوند. اندازه‌گيري نتایج کار پيچيده‌اي است. زیرا تعدادي عوامل خارج از کنترل دستگاه اجرايي در تولید نتایج موثرند. اندازه‌گيري نقش مستفیم دستگاه اجرايي و نقش غير مستقیم سایر دستگاههاي اجرايي در تولید نتایج مسأله‌اي است که اندازه‌گيري دقیق نتایج عملکرد را دشوار ساخته‌است. در هر حال نتایج مطلوب داراي ويژگيهاي زیر است: 0-اهداف و اولويت‌هاي دولت را به وضوح منعکس نماید. 

صفحه 164:
0میزان تأثیر آن بر جامعه قابل اندازه‌گيري باشد هاز استراتژيهاي دستگاه اجرايي متفاوت باشد. <6-كروههاي هدف براي هر يك از نتايج» قابل شناسايي و تفكيك باشد. ©-در جارجوب زماني معين قابل دستيابي باشد. برلينظارتو ارزيابيييشرفتكار مناسبباشد-6 

صفحه 165:
‎eee‏ با ستاده دستگاه اجرايي رابطه علي داشته باشد. ‏0قابل تعریف باشد به طوري که امکان گزارش‌دهي برون سازماني را داشته باشد. ‏مثا ج: اطمینان از اينکه جوانان فاقد مسکن دسترسي به منزل مناسب را داشته باشند. ‏هدف عملكردي: (9,5©0 از جوانان فاقد مسكن منزل مناسب در طول شبانه روز داشته باشند. ‏عملياتي کردن مفاهیم: شناسايي گروه هدف و تعریف مسکن مناسب در ایجاد رابطه علي بین عملیات دستگاه اجرايي مانند کمك کردن از طریق یارانه‌ها ‎ ‎ 

صفحه 166:
انواع شكست‌هاي عملياتي 0- عدم كارايي فني: بدان معني است که منابع به بهترین روش فني جهت تولید کالا و خدمات بکار گرفته نمي‌شوند. زماني مي‌توان به كارايي فني رسید که بتوان بدون کاهش در ستاده‌ها و خروجي‌ها میزان داده‌ها و منابع را کاهش داد. مسأله ناتواني در حداكثر كردن ستاده‌ها با منابع معین توسط لیبنستین تحت عنوان عدم كارايي « مطرح شده است. عدم كارايي فني از طریق بهبود سازماني و اصلاحات در وظایف سازمانها و واحدهاي تابعه آنها باید برطرف شود. 

صفحه 167:
2 عدم كارايي اقتصادي: بدان معني است که منابع به بهترین روش اقتصادي جهت تولید کالا و خدمات بکار گرفته نمي‌شود. زماني مي‌توان به كارايي اقتصادي رسید که بتوان بازده بالاتري (کالا و خدمات بهتر) بدست آورد بدون آنکه هزينه‌هاي منابع را افزایش داد. از دیدگاه كارايي اقتصادي جانشيني يكي از منابع به جاي منابع دیگر بدون افزایش هزينه‌هاي کل ستاده معین غیر ممکن است. 

صفحه 168:
عدم اثربخشي فني: اين بدان معني است که مخارج دولت آثربخش نیستند. يعني اگر چه ممکن است منابع از لحاظ فني و اقتصادي به طور کارا تخصیص داده شوند تا ستاده معيني تولید شود اما این ستاده به تنهايي اهداف مورد نظر را تامین نمي‌کنند. <- عدم اتربخشي اقتصادي: مخارج دولت مي تواند كارايي (يعني تخصیص منابع با حداقل هزینه براي نیل به حداکثر ستاده) و اثربخشي (يعني ستاده‌هايي با نتایج مورد نظر) داشته باشند اما زماني اثربخشي كلي در استفاده از منابع افزايش مي‌یابد که برخي از مخارج غیر ضرور حذف شده و منابع تخصیص مجدد یابند.. 

صفحه 169:
تکامل روشها و نظام‌هاي بودجه‌ريزي در مسیر تكاملي نظام‌هاي بودجه‌ريزي هر روش بودجه‌اي پاسخگوي برخي از نيازهاي زیر در اداره امور کشور بوده‌است. بنابراین در ارزيابي نظام‌ها و روشهاي بودجه‌ريزي باید دید هر روش کداميك از نيازهاي زیر را پاسخگو خواهد بود. الف- کنترل و نظارت بر اموال عمومي و وصول ماليات‌ها ب- مدیریت بهینه منابع مالي و کاهش هزينه‌هاي دولت (صرفه‌جويي) 

صفحه 170:
ج- ایجاد ضمانت اجرايي براي برنامه‌هاي توسعه 6 ساله کشور د- افزايش كارايي و اثربخشي مدیریت بخش عمومي ه- اولويت‌بندي برنامه‌ها براي کسب بازدهي و ارزش افزوده اقتصادي و- مدیریت عملکرد فعالیت‌ها و خدمات بخش عمومي 

صفحه 171:
سه روش بودجه‌ريزي در مسیر تكاملي روشهاي بودجه‌ريزي 0- بودجه‌ريزي مبتني بر کنترل داده‌ها (منایع) بودجهريزيببتنویر کنترلف رآیند -2 9- بودجه‌ريزيي مبتني بر کنترل ستاده‌ها (نتایج) 

صفحه 172:
بودجه‌ريزي مبتني بر کنترل داده‌ها (منابع) *#*نقش بودجه در اين روش عبارتند از: #*وظیفه اصلي بودجه‌ريزي نقش کنترل كنندگي بودجه است. #در سند بودجه سالانه تعیین مي‌شود که اعتبارات در چه محل‌هايي و به چه ميزاني هزینه شود. *#*محور کنترل آن است که میزان اعتبارات هزینه شده از اعتبارات مصوب تجاوز نکند و هر اعتباري در محل و موضوع مصوب خودش هزینه شود. 

صفحه 173:
*#دولت از دستگاه اجرايي سوال مي‌کند چقدر پول مي‌خواهید. #*نظام بودجه‌ريزي بر طبقه‌بندي اقلام هزینه (اعم از مواد هزینه اصلي و فرعي) متمرکز است. **در اين نظام بودجه دولت سندي است که در آن نام دستگاه دولتي اصلي و دستكاههاي فرعي وابسته به آن و ریز هر يك از هزينههاي آن دستكاهها برحسب انواع مواد هزينه ذكر ميشود. 

صفحه 174:
*# هدف دستگاههاي اجرايي آن است که با بزرگ کردن وظایف و اهمیت سازمان خود و بیان مشکلات و کمبودها؛ اعتبارات خود را افزایش دهند. هدف سازمان مدیریت و برنامه‌ريزي كشورء دولت و مجلس آن ‎Gul‏ که با چانه‌زني و يا روشهاي دستوري اعتبارات دستگاه اجرايي را کاهش دهد. 

صفحه 175:
*# دستگاههاي نظارتي (ذیحسابيها» دیوان محاسبات و سازمان مدیریت و برنامه‌ريزي و سازمان بازرسي کل کشور) بر روي مواد هزينه در قالب سقف اعتبار مصوب رسيدگي مي‌کند و مجوزهاي هزینه كرد و وصول درآمدها را بررسي ميكنند. در اين نظام رسيدكي به ميزان تحقق اهداف و مأموريتهاي دستكاه اجرايي و كيفيت خدمات و زيمان هزينه كرد ويا وصول درآمد و كم و كيف نظر از وظايف دستكاههاي نظارتي نيست. 

صفحه 176:
*#*مبناي تخصیص اعتبارات پرداخت درصدي از اقلام هزينه‌اي در فواصل زماني معین است. #*در اين نظام متولي تخصیص بودجه وزارت اقتصاد و دارايي و خزانه‌داري است. *#در اين روش تاکید بر صرفه‌جويي در مصرف اعتبارات و نظارت بر حفظ اموال دولتي است. *#طبقه‌بندي هزینه‌ها براي تسهیل در نظام حسابداري دولتي است. اين طبقه‌بندي نشان نمي‌دهد اثرات هزينه‌هاي دولتي بر سياستهاي كلي کشور چقدر است. 

صفحه 177:
بودجه‌ريزي مبتني بر کنترل فرایند نقش بودجه در این روش عبارتست از: *** بودجه وسيله‌اي براي بهبود مدیریت سازمانهاست. #* دولت از دستگاه اجرايي مي‌پرسد پول را براي اجراي کدام برنامه‌ها مي‌خواهید. با افزایش وظایف دولت و دخالت دولت‌ها در اقتصاد نحوه انجام فعالیت‌ها و فرآيندهاي كاري مورد توجه دولت‌ها قرار مي‌گيرد. ۴ افزايش ماموریت دولت باعث مي‌شود به جاي تاکید بر مواد هزينه به برنامه‌هاي دستگاههاي اجرايي و میزان خروجي فرآیندها توجه شود. 

صفحه 178:
وظیفه بودجه در اين نظام نحوه تجهیز منابع مالي براي اجراي برنامه‌ها و فرآيندهاي كاري است تا وظایف و ماموریت دولت به اجرا درآید. ‎pa‏ اين نظام با اندازمكيري كارايي فرآيند و نحوه استفاده از منایع تاش مي‌شود مدیریت و سازمان بهبود یابد. ‏سازمان متولي تخصیص اعتبارات زیر نظر رئيس جمهور عمل مي‌کند. (سازمان مدیریت و برنامه‌ريزي کشور). ‎(line‏ تخصیص بودجه درصدي از اقلام هزینه در هر برنامه در فواصل زماني معين است. ‎ 

صفحه 179:
بودجه‌ريزي مبتني بر کنترل ستاده‌ها ‎(ql)‏ #*نقش بودجه در اين روش عبارتست از: بودجه وسيله‌اي براي برنامه‌ريزي اقتصادي و اجراي برنامه‌ها و اندازه‌گيري عملکرد دولت است. ‎al a‏ از تخصیص اعتبارات به دستگاههاي اجرايي مي‌پرسد مصرف این بودجه چه نتايجي را عاید کشور مي‌کند. ‏**در اين نظام بین خروجي فعالیت‌ها و ماموریت‌ها و وظایف دولت رابطه روشني وجود دارد. ‎ ‎ ‎ 

صفحه 180:
*#*پیامد فعالیت‌ها و خدمات دولت و اثرات آن بر اقتصاد عمومي قابل محاسبه و اندازه‌گيري است. خروجي هر فرآیند در قالب شاخص‌هاي اندازه‌گيري و ارزيابي کیفیت کالاها و خدمات با بخش خصوصي قابل مقایسه است. 4 ** بودجدريزي مبتني بر شاخصهاي كمي و نظام ارزيابي عملكرد است. #*مدیران بخش عمومي در قبال ماموریت و عملکرد خود پاسخگو هستند 

صفحه 181:
*# هر يك از خروجي‌هاي سازمان داراي هدف کمي است. قیمت تمام شده استفاده مي‌شود. **مديريت فرآيندهاي كاري به مديران واكذار ميشود و با افزايش اختيارات ياسخكويي و مسئوليت مديران نيز در قبال كم و كيف خروجيها افزيش مي‌یابد. *#وظیفه دستگاههاي نظارتي به جاي رسيدگي به داده‌ها» منابع و فرآیندها (بررسي اقلام هزینه) به اندازه‌گيري خروجي‌هاء پیامدها و نتایج معطوف است. 

صفحه 182:
معيارهاي تخصیص منابع در بوجه‌ريزي مبتني بر کنترل ستاده تخصیص منابع در نظام بودجه‌ريزي مبتني بر کنترل ستاده و نتایج مي‌تواند مبتني بر سه شکل زیر باشد: 0- بودجه نمايشي: در ‎USE Gy‏ اگر چه شاخصهاي عملکرد سازمان در بودجه منظور مي‌شود اما این شاخص‌ها و اطلاعات عملكردي در عمل مبناي تخصیص بودجه قرار نمي‌گیرد. 

صفحه 183:
9- بودجه غیرمستقیم: در اين شكل در كنار شاخصهاي ‎(go Slee‏ سازمان معيارهاي ديكري مانند سياستهاي مالي و يوليء اولويتهاي دولت» تعامل قدرتها و ملاحظات يا مصحلتهاي سياسي كروههاي ذينفوذ ميتواند مبناي تخصيص بودجه قرار كيرد. در اغلب كشورها از اين شيوه تخصيص منابع استفاده ميكنند. 

صفحه 184:
9- بودجه مستقیم: در اين شكل شاخصهاي عملكردي تنها معیار تخصیص بودجه است. در این روش اعتبارات تخصيصي رابطه مستقيمي با کمیت و کیفیت خروجي‌هاي سازمان دارد. اگرچه این شیوه تخصیص منابع در بخش‌هايي مانند آموزش و يرورشء آموزش عالي و بهداشت و درمان از قابلیت اجرايي بيشتري برخوردار است اما ممکن است در همه بخش‌ها به .سهولت اجرايي نباشد 

صفحه 185:
Hees Hee رابطه بين سه نظام بودجه‌ريزي سیک مدیویت بودچه | سل يودجه ريؤى ميتتى ير كتترل متايع: رت یر ورودی‌ها و متايع يد جاى خروجرها وا ‎Ut tad Soe at‏ ادها مین يسنت -ت#خصيص متايع براساص مقروات و استائدارهط رهايت حدائل مصرف متايع بودجه ریزی میتتی پر کتترل فرایتد: ‎AEE‏ پر رایظه ورودی‌ها و خروجرها القارت ير خروجرها ا ورودىيها. «قصصص ‎arte‏ پراسامی محصولات و خدنات. ‎ere ‎ ‎ ‎ ‏کید بر يامدها و تایج عسلکردی 1 ‏-تقظارت بر خروجی‌ها تا ورودى ها ‏یر اتریکشی خروجی‌های هر سازملن تعصیصی مایع پراساس تتایج عمیات سازمان ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ak ee ‏در بودچهربزی مسیعی‎ ‎ ‏خروجی‌ها ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ 

صفحه 186:
مقایسه بودجه‌ريزي داده‌اي و بودجه‌ريزي ستاده‌اي سند بودجه مي‌تواند روي داده‌ها و منابع يعني درآمدهاء پرسنل و تجهیزات تأکید داشته باشد و یا روي ستاده‌ها يعني محصولات و خدمات قابل ارائه و يا نتایج مورد نظر مانند کاهش فقر توجه کند. اما سند بودجه به ندرت هم‌زیمان روي هر دو بعد نظر دارد. مقایسه زیر دلایل این پدیده را نشان مي‌دهد: 

صفحه 187:
- رعایت طبقه‌ندی هر یک از اقلام مخارج 1۳1 آسان و قبل درک ‎os‏ كترل مالى تگرانی جقدر منابع براى اين كار معين لازم اسلفچذیری در مصرف لام مخارج مستازم كُزارشردهى دفيق و تجزيه و تحليل صاسيت امت عملکرد مدید از لا کمیت و ره و 3 امداف آن‌ها 

صفحه 188:
‎oF‏ مديران ‎ele‏ را ضايع ميكنتد اكربه يها مديران از متابع براى تحقق اهداف برنامدها اتعطاف بذيرى بيش ترى داده شود استفاده م كتند. ~ منليع ‎Wahl ele ih cd has‏ افزيش مى دهد. بخ كوس در قبال رعايت رديف - اقلام كميت و كيفيت خدمات مبناى تخصيص اعتبارات افزايش كمى به رديف - اقلام سال كنشتة طرعها و برنامتهاى جديد يه دبال تقر أهداق. محور کترل هزيندهاى رديف اقلام ‏ارزيابى هزيندى مقدار محصول معن با كيفيت ‏مین ‎ 

صفحه 189:
زنجیره نتایج در بودجه‌ريزي عملياتي نظام بودجه‌ريزي عملياتي جامع داراي زنجیره مبتني بر نتایج به شرح زیر است: #داده‌ها و داده‌هاي واسطه‌اي يعني منابع لازم براي تولید ستاده‌ها #۴ستاده‌ها - يعني کمیت و کیفیت کالاها و خدمات تولید شده #نتایج - يعني میزان تحقق و نیل به اهداف برنامه *#اثر - يعني اهداف برنامه #*رسیدن - يعني افرادي که از برنامه ذینفع شده‌اند و يا خسارت دیده‌اند. 

صفحه 190:
داده های و اصطه ای داده ها آهد اف برنامه (ميانى) تيت تام. ‎spams‏ أموزقى برحسب|يهيود 2 كميتء د انش آموز به |سن. ‎ymin‏ شهری وأكيفيت و دسترسى أمعنم و تعداد | روستایی. برحسب درجه. ابه عدمات کلام‌ها تعداد معلمانء تعداد|]آموزشى كاركتان ستادیء تسهيلات» ابزارها و كتب رسیدن ‎rer)‏ نتايج ستا ده ما برندگان و|شهروندان آگاه. [نرع تمرات قبولی» ترغ بازندگان افز ای ياسوادىء |قارغ التحصیلی 4 از رقایت‌های عرقه ترغ ترک تحصیل برنامههاى إيينالعللى ‎١‏ وإمشاغل ‎ays‏ اشتغال حرفه ای 

صفحه 191:
بودجه‌ریزی عملیاتی ابشاری مدل آبشاری در همه سطوح سلسله مراتب اداری و در همه سطوح برنامه‌ها بین منابع (ربال مخارج و ساعات کار کارکنان) با نتایج حاصله رابطه برقرار می‌کند. به طوری که اين رابطه را در همه سطوح سازمان می‌توان مشاهده کرد. در بودجه‌ریزی آبشاری بودجه هر واحد اداری به یک نتیجه معینی ربط داده می‌شود. بین همه فعالیت‌ها و خروجی هر برنامه با نتایج ارتباط برقرار می‌شوند. مدل آبشاری از یک طرف فرآیندی بالا به پائین است 

صفحه 192:
بودجهريزويا تدوین‌آرمانها و لهدلفشروع شده و از طریق. يانىو شاخصهائهر برنامه به نتايج و هزينه فعا لبط منجر ‎See‏ از طرفديكر فرآيندواز ياييزيه با لالسبٌيعنى به دنبا-لهاسخ لينسؤالاستكه دستيابويه نتايج مورد نظر مستلزم چه هزینه‌هلیی‌لستو چرلیی‌لنجام هرینه‌ظ چیسگ در مدل آبشاری بين برنامه‌های راهبردی با دو سند رابطه وجود دارد. یکی بودجه عملیاتی هر دستگاه اجرایی و دیگری طرحهای ,راهبردی در سطح ادارات 

صفحه 193:
این دو سند با بودجه عملیاتی هر اداره و بودجه هر اداره با .بودجه هر دفتر رابطه دارد اهداف اصلی هر دستگاه اجرایی بر حسب شاخصهایی تعریف شده و وظایف هر یک از ادارات و دفاتر در رابطه با هر یک از اهداف مزبور تعیین می‌شود. هزینه تحقق هر يك از اهداف با تفکیک برنامه‌ها و فعالیت‌ها و تعیین ,شاخص هزینه هر یک از فعالیت‌ها قابل محاسبه است 

صفحه 194:
فرآیند بودجه‌ریزی عملیاتی آبشاری رسانت سارمان لس برنامه واميردي له | بودجه عملیاصی سازمان سازمان 1 1 ‎oie‏ راهيردي له | يودجه عمقي اد اره ادادة ‎1 ‏برتامه داهيردي | یودجه عملیاتی ‎Zs‏ دقتر ‎ ‎ ‏يزئامه زافيردي له | يودجه عملياتي هر يرتامه يرتامهها ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ 

صفحه 195:
مراحل بودجه‌ریزی عملیاتی آبشاری تجدید ساختار بودجه بر اساس برنامه‌های راهبردی دستگاه اجرایی 2. ایجاد ارتباط بین فعالیت‌های هر برنامه با اعتبارات و بودجه عملیاتی 9. محاسبه بهای تمام شده کامل هر ‎Called‏ 

صفحه 196:
19 ». تجدید ساختار بودجه بر اساس برنامه‌های راهبردی دستگاه اجرایی: اولین مرحله ساختار بودجه عملیاتی بر اساس برنامه‌های راهبردی سازمان تدوین می‌شود. ساختار بودجه باید بين منابع و نتايج رابطه برقرار نماید. اگر سازمانی چند هدف. راهبردی دارد که اهداف بر اساس نتایج مورد انتظار از اجرای برنامه‌های راهبردی شکل گرفته است لازم است هر یک از اين اهداف راهبردی با نتایج هر برنامه پیوند داشته باشند. در اين مرحله اهداف» آرمانهای راهبردی و شاخصهای عملکردی برای هر برنامه و فعالیت به صورت سلسله مراتبی تدوین می‌شوند. 

صفحه 197:
©.ايجاد ارتباط بین فعالیت‌های هر برنامه با اعتبارات و بودجه عملیاتی: در این مرحله همه فعالیت‌های سازمان که در نیل به نتایج مورد نظر موثرند شناسایی می‌شوند. بنابراین خروجی هر برنامه که مستقیماً از اجرای فعالیت‌ها حاصل می‌شود باید تعریف شوند. بودجه هر یک از فعالیت‌ها و برنامه‌ها محاسبه شده و بین بودجه و برنامه رابطه برقرار می‌شود. 

صفحه 198:
محاسبه بهاوتمام شده کامل‌هی فعالیب‌در بودجه,3 عملياتىهر رياله لعتبار به فعا ليتتخصيصمهابد. لينرابطه بينهمه سطوح ساسله مرلتببرقرار ميشود و هزينه كامل رسيدنبه هر آرمانو نتايج تعيينمث ود. ناه تنها هر رال غبار با يكوظيفه يا فعا إيتمرتبط لستبلكه هزيندطىهر فعا إبتاعم از هزينههطىمستقيم و غير مستقيم محاسبه مشسود ,تا بهاوتمام شده کاملی | جامم به دستلید 

صفحه 199:
عملیاتی ابشاری 

صفحه 200:
آرمان راهبردی شماره 0: تضمین سلامت جامعه در برابر فعالیتهای مخرب زیست‌محیطی #*- هدف راهبردی 0-: تضمین سلامت مردم منطقه در برابر حمل مواد شیمیایی سمی خطرناک ‎Chas -‏ راهبردی -1-*0: کاهش تعداد حوادث نامطلوب در حمل و نقل و انبار کردن مواد شیمیایی سمی به میزان 9 تا 5 سال آینده ‏۶*- آرمان عملیاتی سالانه 0---8: کاهش تعداد حوادث در حمل و نقل و انبار کردن مواد شیمیایی سمی از نوع ۸ به میزان 9۵6۴ نسبت به © سال قبل ‎ 

صفحه 201:
** - شاخص عملکرد در مورد مواد شیمیایی ۸-1-1-1-4: حداکثر تعداد فوت در اثر حوادث نامطلوب ناشی از مواد شیمیایی سمی 0 مورد در سال باشد. ** - شاخص عملکرد در مورد مواد شیمیایی 8-1-1-1-4: حداکثر تعداد افراد مسموم شده و بستری در بیمارستان در اثر حوادث ناشی از مواد شیمیایی سمی 00 مورد در سال باشد. * - شاخص عملکرد در مورد مواد شیمیایی 6-1-1-1-4: حداکثر مدت بستری (۵66 از مسمومین ناشی از مواد شیمیایی سمی 9 روز باشد. 

صفحه 202:
برنامه محموله‌های خطرناک *# شاخص برنامه ۸: کاهش تعداد موارد نشتی در حمل مواد شیمیایی به میزان 906 نسبت به سال قبل ** - برنامه انبار مواد سمى: ** شاخص برنامه 8: كاهش تعداد حوادث نشتى در انبار مواد شیمیایی سمی از نوع ۸ و 8 به میزان 960 نسبت به سال قبل شاخص برنامه 6: ایجاد رضایت حداقل در 96000 مرد. فعالیت‌ها <0-0-0-4-©: اجراء 060000 بازرسى <0-0-0-4-:4: تكميل (00000© مورد تحقيقات صدور 6000 مجوز :5-1-1-1-4 

صفحه 203:
تاریخچه بودجه‌ريزي عملياتي اصلاحات در نظام بودجه‌ريزي در دنیا از دهه 19000 شروع شد که داراي دو وجه متمایز بود: در كشورهاي در حال توسعه بودجه عاملي براي توسعه اقتصادي و اجتماعي به شمار مي‌رفت و دولت مي‌توانستند با بودجه‌ريزي فاصله بین دستگاهها و نهادهاي مالي سنتي و نهادهاي مالي جدید و سازمان یافته را کاهش دهند. اما در كشورهاي صنعتي تاکید روي کاهش کنترل‌هاي قانوني و بودجه‌اي بود. فقدان اطلاعات مديريتي در بودجه‌ريزي سنتي منجر به انجام اصلاحات در نظام بودجه‌ريزي در دهه‌هاي 9800 و 00200 درکشور آمریکا شد. 20 3 

صفحه 204:
با رشد سریع دولت فدرال و افزایش نفوذ و دخالتهاي اقتصادي آن در دهه 1600 تاکید بر كنترل‌هاي قانوني و بودجه‌اي كافي نبود. لذا مدیران ارشد دولت فدرال به تدریج متوجه شدند که علاوه بر كنترل‌هاي بودجه‌اي نیاز به ابزارهايي براي ارزيابي و سنجش عملکرد سازمانهاي‌خود دارند. تلاش‌براي کاهش کنترل‌هاي قانوني منجر به . .ایجاد نظام بودجه‌ريزي عملياتي شد نظام بودجه‌ريزي عملياتي براي اولین‌بار در آمریکا در دهه 49900 مورد استفاده قرار گرفت. در این دهه در جهت توسعه اطلاعات عملكردي براي بودجه و تغییر جهت فرآیند بودجه‌ريزي از ,داده‌محوري به محصول و نتیجه محوری تلاش شد 

صفحه 205:
در قانون روشهاي بودجه و حسابداري به سال 4989 از دستگاههاي اجرايي خواسته شد؛ نيازهاي بودجه‌اي را به همراه اطلاعات عملكردي و مخارج برنامه‌هاي خود را ارسال نمایند بدین ترتیب بودجه سال مالي)6©- 60 مریکا براساس‌عملیات مورد انتظار تهیه شد. 

صفحه 206:
20 8 تجربه کشورها در بودجه‌ريزي يكي از مطالعات تطبيقي بين‌المللي در خصوص بودجه‌ريزي عملياتي توسط سازمان توسعه همكاري‌هاي اقتصادي (0۳00) در سال ‎(QO?‏ انجام شده است. براي اصلاحات بودجه‌اي در كشورهاي 000 ابتدا يك طرح اصلاحي تدوین شد. سپس يك استراتژي اجرايي مورد توافق قرار گرفت و فرایند اجرا نیز از نزديك مدیریت شد تا اهداف حاصل شده و اصلاحات تداوم یابد. طرح اصلاحات بودجه‌اي باید مورد پذیرش ذینفعان نظام بودجه قرار گیرد. براي اجراي اصلاحات يك تیم اصلاحات تشکیل شد و از ختیارات لازم براي پیشبرد برنامه اصلاحي برخوردار گشت. 

صفحه 207:
طبق این مطالعه در فنلاند از بودجه‌ريزي برمبناي نتایج استفاده مي‌شود. در سوند فرآیند بودجه‌ريزي عملياتي به اصلاح گزارش‌هاي سالانه که دستاوردها و میزان عملکرد را نشان مي‌دهد كمك کرده‌است. در نیوزیلند پیوند نزديكي بین تخصیص منابع و عملکرد برقرار شده‌است. اما محور بودجه‌ريزي در اين کشور تاکید بر خروجي است نه . تاکید بر خروجي‌ها ممکن است باعث تولید ناکارآمد محصول یا ارایه نامناسب خدمات شود. توجه توأم به دو موضوع يكي تحلیل "خروجي - پیامد" و ديگري "ارایه گزارش عملکرد سالانه توسط سازمانها" در سال 1966 توسط رونالد مك گیل مطرح شد. 

صفحه 208:
گزارش سالانه از عملکرد دستگاههاي اجرايي ابزاري براي پیوند بودجه و اطلاعات عملكردي است. به طوري که كشورهاي استرالياء سوئد» فنلاند و کانادا در راستاي بودجه‌ريزي عملياتي تاکید بر تهبه گزارش‌هاي سالانه ‎(ga Slee‏ داشته‌اند. در چارچوب برنامه‌هاي استراتژيك تهیه گزارش‌هاي سالانه امکان تجزیه و تحلیل و بررسي عملکرد و توصیف بودجه براساس عملکرد را میسر مي‌سازد. بنابراین داشتن چارچوب راهبردي يكي از شرایط اصلي تحقق بودجه‌ريزي_عملباتي است . ‎ ‎20 ‎8 

صفحه 209:
در تحقيقي از اصلاحات در بودجه‌ريزي عملياتي به عنوان نوآوري یاد شده است و تأثیر این اصلاحات روي پاسخگويي دولت در قبال مجلس بررسي شده است. نوآوري در بودجه‌ريزي عملياتي دو هدف را دارد: يكي بهبود تصمیمات تخصیص منابع و ديگري افزايش كارايي عملياتي. در اغلب كشورهاي عضو توسعه همكاري‌هاي اقتصادي (0۴0۲) مجلس لایحه بودجه دولت را بدون تغییرات عمده (کمتر از 969) به تصویب مي‌رساند. تعداد تبصره‌هاي بودجه در همه این کشورها کاهش یافته است, 

صفحه 210:
اگرچه اطلاعات گزارش شده به مجلس درباره بودجه سالانه افزايش يافته اما نتیجه‌گرا شده است. نوآوریها و ابداعات در بودجه‌ريزي عملياتي اگرچه در بهبود پاسخگويي دولت به مجلس و تغییرات در ساختار بودجه تأثیر داشته اما در تغییر وظایف بودجه خيلي موثر نبوده است. نوآوري‌هاي بودجه‌ريزي عملياتي اگر چه مورد قبول قرار كرفته اما كاملاً اجرا نمي‌شوند. تغییر در رویه‌ها و شکل بودجه تأثيري در استفاده از اطلاعات عملياتي ندارد. 

صفحه 211:
در هر حال نوآوري در بودجه‌ريزي عملياتي براي تأمین اهداف زیر طراحي مي‌شود : ).بهبود مديريت © .بهتر شدن تصميمات ©.تخصيص منابع “6.ياسخكويي بهتر در قبال مجلس. 

صفحه 212:
تجربه آمریکا آمریکا در آگوست 96 قانوني بنام "قانون عملکرد و نتایج دولت" به منظور افزایش اعتماد عمومي به عملیات دولت از طریق پاسخگو کردن دستگاههاي اجرايي در قبال مصرف اعتبارات به تصویب رساند. این قانون بر نتایج حاصل از اجراي برنامه‌ها» افزایش کیفیت خدمات بخش دولتي افزایش رضایت مردم از دریافت خدمات دولتي تاکید دارد. طبق این قانون مدیران ملزم به بهبود ارایه خدمات» تحقق اهداف برنامه‌هاي دولت بوده و با ارایه بازخورد به مدیران عملکرد آنها در جهت رسیدن به نتایج مورد نظر هدایت مي‌شود. در 420 ایالت اجراي نظام اندازه‌گيري عملکرد الزام قانوني است. 

صفحه 213:
در آمریکا هر دستگاه اجرايي موظف است برنامه استراتژيك © ساله خود را تدوین و هر سه ماه یکبار آن را تجدیدنظر نماید. همچنین برنامه‌هاي عملياتي سالانه را تدوین و رابطه آن را با برنامه استراتژيك تعیین کنند. همه دستگاههاي اجرايي موظفند گزا عملکرد سالانه خود را ارایه داده و میزان موفقیت خود و انحرافات از برنامه‌هاي عملياتي را تعیین کنند . طي دهه 0660) تعدادي از دولتهاي ايالتي و محلي آمریکا بودجه‌ريزي عملياتي را تجربه کردند. اما در اغلب ایالتها اين تجربه نا .موفق بود 

صفحه 214:
در نتیجه بودجه عملياتي دهه 900 ‎JUS Shee‏ گذاشته شد. با این حال در اغلب ایالتها از شاخصهاي سنجش عملکرد در بودجه‌ريزي استفاده کردند. برخي از دلایل عدم موفقیت بودجه‌ريزي عملياتي در آمریکا که از سوي دفتر بودجه کنگره و دفتر حسابداري کل (دفتر :مركزي بودجه) مطرح شده عبارتند از 

صفحه 215:
مدیرلن‌ارشد دولتی‌در لستفادم از شاخصهايي عملکردي- 1 بودجه بتّفاوتهبودند. زيرا لينشاخصها برلعمديرلن لجرلييطرلحيشده بود نه برلی‌مدیران‌ارشد و نمایندگان مجلس‌کنگرم در آن‌زمان‌از بودجه‌ريزي‌عملياتي‌حمایتن کرد. طبقگزارش‌دفتر حسابداری‌کل" مقاماتدولتي‌ننمایندگان ‎fas‏ 30 كاركنازدولتييا كاربرد شاخصهاي‌عملکرد كنوني مولفقنيستند و لينشاخصها را معتبر نميدلنند و لنها را ."فاقد تاثير مثبتبر نحوم تذ تخصيص ننابع مي دلنند ‎ ‎ 

صفحه 216:
‎-O‏ بودجه‌ريزي عملياتي سازمانها را در معرض نظارت و بازرسي کنگره قرار مي‌داد و تحلیل‌گران بودجه اطلاعات بيشتري را براي ارزيابي عملکرد سازمانها در اختیار داشتند. در نتیجه بودجه دستگاهها کاهش مي‌یافت. مدیران دولتي مايل بودند اخصهاي عملکرد را خود طراحي کنند و معتقد بودند که هدف از طراحي شاخص‌هاي عملکرد بهبود فرآيندهاي مدیریت درون سازماني است و نه اصلاح نظام بودجه‌ريزي. ‎-O‏ کمي کردن نتایج و عملیات سازمان و اندازه‌گيري اثربخشي آنها کار دشواري بود. شاخصهاي ضعيفي براي سنجش کم و کیف خدمات از سوي مدیران دولتي طراحي شده بود. لذا دفتر بودجه نسبت به صحت و دقت بسياري از این شاخصها تردید داشت. ‎ ‎ ‎ 

صفحه 217:
اقدامات زیر براي عملياتي كردن بودجه در آمريكا صورت كرفت )- تصويب قانون "مديران اريشد مالي مصوبه (0©9©)0": اين قانون مديران ارشد مالي دولته را ملزم به تدوين معيارهاي سنجش عملكريد ميكند كه بايد در صورتهاي مالي منعكس شود. 0 تصویب طرح 5.20توسط کنگره در اوت ©0906 كه در آن سازيمانهاي دولتي باید برينامه‌هاي راهبردي 2 ساله خود را تا سال 2 به دفتر مدیریت و بودجه ارایه دهند. همچنین سازمانهاي دولتي باید برنامه‌هاي ارزيابي عملکرد خود را تا سال 662 به کنگره اربایه دهند. بودجه عملياتي باید به صورت پروژه آزمايشي عملي مي‌شد. 

صفحه 218:
0 تصویب قانون عملکرد و نتایج دولت در سال 96 اين قانون چارچوب بودجه‌ريزي عملياتي سازمانهاي دولتي بود. از سازمانهاي فدرال ار مي‌رود تا دستاوردها و نتایج عملیات خود را گزارش دهند و نشان دهند که چگونه فعالیت‌هایشان به آنها در نیل به اهداف سازمان كمك کرده است. طبق این قانون دستگاههاي اجرايي ملزم‌اند بین عملکرد و منابع ارتباط برقرار نمایند. دفتر مدیریت و بودجه در گزارش خود از سازمانهاي دولتي مي‌خواهد تا به برنامه‌ريزي راهبردي, کنترل» ارزشيابي عملکرد و انعطاف‌پذيري و پاسخگويي توجه نمایند. 

صفحه 219:
<- برنامه "ابداع و با زآفريني دولت کلینتون": این برنامه شامل توصيه‌هايي در زمینه تدوین برنامه‌هاي راهبردي و استفاده از معيارهاي سنجش عملکرد است. ‎-G‏ برنامه "سازمان مبتني بر عملکرد": آل‌گور معاون کلینتون نیز گامي دیگر در راستاي عملياتي‌تر کردن بودجه‌ريزي برداشت. طبق این برنامه قراردادهاي عملكردي بین سازمانهاي دولتي با سازمان مدیریت و بودجه آمریکا منعقد مي‌شد تا سازمانها طبق تعهدات خود به سطح عملكردي مورد انتظار تا سال آینده دست یابند. همچنین برنامه آل‌گور تحت عنوان "بررسي عملکرد ملي" که آن مورد حمایت دفتر حسابداري کل و دفتر بودجه کنگره قرار گرفت اقدامي براي بودجه‌ريزي برمبناي نتایج در سطح ملي است. ‎ 

صفحه 220:
©- نظام انتخاب مديران طي يك فرایند رقابتي براساس عملکرد مدیران انجام مي‌شود. در این نظام به مدیران آزادي عمل در انتخاب نیروء» امکانات و تصمیمات بودجه‌اي داده مي‌شود. حقوق و پاداش مدیران براساس عملکرد پرداخت مي‌شود. 

صفحه 221:
2 اقدامات دولت بوش در بودجه 060600 از. طریق تلفیق عملکرد با تصمیمات بودجه‌اي با تعیین اهداف عملكردي براي سازمانهاي دولتي تهيه لوايح قانوني به منظور افزایش پاسخگويي مدیران در قبال هزينه‌هاي اداري اني» دارايي‌هاي سرمايه‌اي و و مزاياي کارکنان انجام گرفت. تهیه بودجه و برنامه براي هر سازمان تا اهداف عملكردي مورد نظر در قالب اهداف كمي» خروجي مورد نظ منابع مورد نیاز و برمبناي نتایج اخذ شده در گذشته تعیین مي‌شود. 

صفحه 222:
©- يكي از دستورات کار بوش به سازمان مدیریت و بودجه (01/18) آن بود كه وزارتخانهها هزينه كل فعاليتهاء هزينه نتايج اخذ ‎coud‏ هزینه برنامه‌ها را به همراه نتایج عملكردي در بودجه پيشنهادي محاسبه کنند. لازم است هر سازمان دولتي اثربخشي فعاليت‌هاي خود را به همراه مستندات براي اثبات اتربخشي كل برنامه و اثرات اعمال سياست‌ها بر نتایج را گزارش نماید. 0 استانداردهاي حسابداري قیمت تمام شده توسط هیئت مشورتي استانداردهاي حسابداري فدرال تهیه شده‌است. 

صفحه 223:
0 تصویب قانون "ارتقاي مدیریت مالي فدرال". يکي از ارکان اين قانون محاسبه هزینه برنامه‌هاست تا مدیران بتوانند از آن در مدیریت برنامه‌هاي خود استفاده 

صفحه 224:
0 تدوین برنامه استراتژيك به طوري که در آن وظایف و ماموریت. سازمانها و اهداف بلندمدت آنها تعیین شده است. اگر چه در دهه 00 تعدادي از سازمانها فاقد برنامه‌ريزي استراتژيك بودند. اما اکنون همه سازمانها و دفاتر اداري و اجرايي داراي برنامه راهبردي هستند همه سازمانها بودجه سالانه خود را به همراه برنامه‌هاي عملكردي به دفتر مدیریت و بودجه ‎(OMB)‏ پیشنهاد مي‌دهند و پس از رسيدگي به بودجه در اين دفتر به کنگره ارسال مي‌شود. در هر حال تلفیق بودجه دستگاههاي اجرايي با عملکرد سالانه آنها يكي از تدابیر و نوآوريهاي دولت است که در سالهاي 000009 و 000606 به آن تاکید شده‌است. 

صفحه 225:
©0- در دهه گذشته ایالات آمریکا تجربیات زيادي در بودجه‌ريزي عملياتي کسب کرده‌اند. از 000 ایالت 4۳۸ ایالت ادعا مي‌کنند به دلیل الزامات ادلري یا قانوني بودجه‌ريزي را بکار مي‌گیرند. اما هیچ مدركي وجود ندارد که نشان دهد این ایالات نظام بودجه‌ريزي عملياتي را به طور کامل پیاده کرده‌اند. در ایالت ویرجینیا سازمانها برنامه‌ريزي راهبردي دارند. اين ایالت داراي نظام مدیریت عملکرد است که از چهار فرآیند برنامه‌ريزي راهبردي سنجش ‎ca Slee‏ يابي برنامه و بودجه‌ريزي عملياتي تشکیل شده‌است. در تهیه بودجه‌ريزي استراتژيك اين ایالت همه سازمانها مشارکت مي‌کنند. اين برنامه هر 4۳ سال یکبار تدوین مي‌شود. 

صفحه 226:
موانع بودجه‌ريزي عملياتي 0- ارزشيابي برنامه و بودجه عملياتي ضعیف انجام مي‌شود. 9- هزينه‌يابي فعالیت‌ها و برنامه‌هاي اجرايي به طور دقیق انجام نمي‌شود. گزارشگري عملکرد و نظام اطلاعات هزینه ضعیف است. 

صفحه 227:
0- از تجربه سایر کشور‌ها باید استفاده شود. به طوري که در پياد‌سازي بودجه‌ريزي عملياتي در آمریکا از كشورهاي انگلیس, كاناداء استرالیا و نیوزیلند استفاده شده‌است. ‎-O‏ بودجه‌ريزي عملياتي باید با سایر. برنامه‌هاي توسعه کشور هماهنگ باشد. بودجه‌ريزي‌عملياتي‌مستازم برقراریارتباط بين‌منابي و -3 .نتايج لست 

صفحه 228:
تجربه انگلیس بعد از انتخابات 19672 دولت "برنامه بررسي جامع مخارج دولتي" را در سال 1060 به منظور انجام اصلاحات در نظام مخارج دولتي تهیه کرد. اين مجموعه يك برنامه 9 سالانه مدیریت مخارج براي مدیریت. خدمات عمومي» بودجه‌هاي جاري و مخارج سرمايه‌گذاري بود. براي اين کار استقرار يك نظام حسابداري براي کنترل مخارج ضروري است. در اين برنامه جديد 0000© هدف عملكردي در 060 موضوع مختلف پيش‌بيني .شدهاست. اين اهداف غالباً در مورد دادهها و فرآيندهاست 

صفحه 229:
این برنامه اهداف ©0 دستگاه اجرايي را تحت پوشش قرار داده و رویکرد اين اهداف به عملکرد و نتایج معطوف مي‌باشد. دستگاههاي اجرايي سالانه موظفند دوبار گزارش عملکرد اهداف خود را ارایه دهند. عملکرد دوره گذشته دستگاههاي اجرايي ملاك تخصیص اعتبارات خواهد بود. هیچگونه تنبيهي براي مديراني که اهداف مورد نظر را تحقق نساختند وجود ندارد. در انگلیس واحدهاي اجرايي دولتي طبق "منشور شهروندي" موظف به رعایت استانداردهاي عملكردي مشخص هستند. در صورت عدم موفقیت مجازات‌هايي براي دستگاههاي اجرايي در نظر گرفته شده‌است. 

صفحه 230:
اجراي برنامه بررسي جامع مخارج دولت باعث شده‌است پاسخگويي دولت و مجلس بهتر شود. روساي سازمانها در مقابل وظایف خود پاسخگو شدند. کیفیت و کمیت گزارش‌هاي عملکرد بهتر شده و در چارچوب برنامه میان‌مدت مخارج» تخصیص اعتبارات اثربخش‌تر شده‌است. ارزشيابي‌ها حاكي از بهبود ارتباط بین دولت مركزي با دولتهاي محلي بوده‌است. بین وزراء و مدیران واحدهاي تابعه موافقت‌نامه عملکرد مبادله مي‌شود. 

صفحه 231:
يكي از مشخصات نوآوريهاي مدیریت مالي (۳0/۱) در انگلیس طراحي معيارهاي سنجش عملکرد در سال ©0096 بود. ۲۱/۱ براي ارزيابي آنکه بودجه‌ريزي باعث ایجاد ارزش افزوده مي‌شود يا خیر ارزيابي کمي از عملکرد طراحي شد. ۲0/۱ در زماني معرفي شد که هزينه‌هاي اداري دولت و نرخ بيكاري بالا بود. لذا دولت به دنبال اصلاحات و بازسازي در نظام مديريت مالي كشور بود. 

صفحه 232:
نوآوریهایدیریتما لوب ودجهریزیرا "قراردادي ۲۱۱ برلي‌لنجام کار" تعریفکرد. طبق‌لینتعریفهمه لفراد با توجه به منابع موجود برلينیلبه لهدلفقاش‌میینند. خزانه‌داریدر گزارش‌خود در سا 9060 بودجه‌ريزي را لبزاریی رلیلیجاد ارزش‌لفزوده از پولباتوجه بسه ,لهدلفتقعریفکرد 

صفحه 233:
موانع بودجه‌ريزي عملياتي ‎-d‏ مخالفت‌هاي حزب مخالف دولت از برنامه اصلاحات. ‏©- نظام حسابداري برنامه جامع مخارج نیاز به بازنگري دارد. ‎ 

صفحه 234:
درس‌هاي حاصل از اجراي این نظام )- قبل از تعیین اهداف باید مشورت‌هاي لازم بعمل آید. براي دوره‌هاي بلندمدت و میان‌مدت هدف‌گذاري شود. استراتژيهاي بلندمدت و کوتاه‌مدت به سازمانها كمك مي‌کنند تا بر نتایج عملکرد متمرکز. شوند و از واكنش‌هاي کوتاهمدت خودداري کنند 0 اندازه‌گيري نتایج كاري مشکل است. از محاسبه محصولات واسطه‌اي باید خودداري شود. شاخصهاي‌عملکردیرا نا حد لمکان‌محدود کرد -4 

صفحه 235:
تجربه کانادا بودجه‌ريزي عملياتي در دهه 9600 در اين کشور آغاز شد. تاكيد بر برقراري ارتباط بين مخارج و د 97200 دولت ارزيابي برنامهها و ميزان اثربخشي آنها را در دستور كار خود قرارداد. تلاش شدهاست با نظام مديريت هزينه كسري بودجه كاهش يابد. سازمانها از نتايج و عملكردهاي خود كزارش. ميدهند. به كيفيت ارايه خدمات؛ تعيين استانداردهاي خدمات و كزارشكري نتايج توجه شده‌است. براي هماهنگي با .اصلاحات در بودجدريزي نظام حسابداري در حال اصلاح است. 

صفحه 236:
روش گزارش‌دهي به مجلس اصلاح شده‌است تا اطلاعات مناسبي درباره طرحهاء برنامه‌هاي دولت» عملکرد و نتایج سازمانهاي دولتي ارایه شود. دستورالعمل ارزيابي نتایج و تعهدات سازمانها شامل اندازه‌گيري عملکرد» گزارش‌دهي عملیات و ,تعهدات دولت و ارزيابي عملکرد ابلاغ شده‌است از اوایل دهه 197200 دستگاههاي دولتي مجبور شدند تا عملکرد خود را گزارش کنند. اين کار با معرفي طرح "افزایش .اختیارات اداري و پاسخگویی" در دولت کانادا توسعه یافت 

صفحه 237:
به دنبال اين طرح دولت اختیارات زيادي را که قبل از اجراي طرح مستلزم موافقت دستگاه مركزي بود به سازمانهاي تابعه دستگاه اجرايي واگذار کرد. این سازمانها حق انتقال بودجه مصرف نشده به سال بعد را پیدا کردند. در کانادا با طراحي تفاهم‌نامه‌اي که يك دوره سه ساله را در بر مي‌گیرد اعتبارات تخصیص مي‌یابد. طبق آن هر بخش باید گزارش عملکرد سالانه خود را تهیه و با توجه به تحقق اهداف مورد انتظار عملکردشان مورد ارزيابي مقامات بلندپایه خزانه‌داري و دستگاه اجرايي قرار مي‌گیرد تفاهم‌نامه فرم استانداردي ندارد و هر دستگاه اجرايي با توجه به شرایط كاري خود آن را تنظیم مي‌کند. 

صفحه 238:
اما بسياري از سازمانها در کانادا هنوز در قالب تفاهمنامه عمل نمي‌کنند. با توجه به اينكه شاخصهاي كارايي بايد معيار تخصیص منابع» باشد جامعه حسابرسان كانادا معتقدند كه در بسياري از مواقع تصميمكيرندكان اطلاعات كافي درباره آنكه آيا منابع اثربخش و كارا تخصيص داده .ميشود يا خير ندارند 

صفحه 239:
طرح "افزایش اختیارات اداري و پاسخگویي" به دنبال یکپارچه کردن تلاشها براي برقراري ارتباط منابع با نتایج است و ابزار این طرح "چارچوب برنامه عملياتي" است که در اوایل دهه 00 معرفي شدند که امکان برقراري رابطه بین اهداف در طول سلسله مراتب اداري و گزارش‌گيري بر مبناي نتایج را فراهم کرد. چارچوب برنامه عملياتي يك توافق‌نامه درباره نتایج محسوب مي‌شود. چارچوب برنامه عملياتي مبتني بر آن است که اهداف و همچنین نتایج مورد انتظار قابل پيش‌بيني بوده و قابل اندازه‌گيري است. 

صفحه 240:
با این حال به قول جامعه حسابرسان کانادا مدیران خزانه‌داري معتقدند که اين انتظار که همه نتایج با شاخصهاي قابل اندازه‌گيري بیان شود و بتوان بین همه اهداف و منابع رابطه برقرار کرد درست نيست. رويكرد طرح "افزایش اختیارات اداري و پاسخگويي" آن است که هميشه بیان نتایج کمي و دقیق امکان‌پذیر نیست. لذا در برخي مواقع باید از معيارهاي كيفي استفاده شود. از سال 9660 نظام تشویق و تنبیه برقرار شده‌است. مديراني که به نتایج مورد انتظار برسند مورد تشویق قرار مي‌گيرند. 

صفحه 241:
. آن دسته از مدیران برنامه‌ها که اهداف و نتایج مورد انتظار را تحقق سازند معادل 00-08 درصد حقوق را پاداش و تشويقي دریافت مي‌کنند. خزانه‌داري ضوابطي را براي مدیران مالي ابلاغ کرده‌است. مدرسه خدمات عمومي کانادا دوره‌هاي آموزشي بودجه‌ريزي عملياتي را برگزار مي‌کند. 

صفحه 242:
موانع بودجه‌ريزي عملياتي - مشکل اندازه‌گيري نتایج براساس شاخص واحد. - مشکل برقراري ارتباط میان اجراي سياست‌ها و نتایج - نتایج عملیات ممکن است بیش از یکسال حاصل شود در حالیکه بودجه سالانه نوشته مي‌شود. - نتایج ممکن از چند فعالیت حاصل شود و به عبارت دیگر چند فعالیت منجر به يك نتيجه واحد كردد. - دستكاههاي اجرايي تمايل به ارايه كزارشهاي مطلوب دارند و مشکلات را گزارش نمي‌دهند. 

صفحه 243:
درس‌هاي حاصل از این نظام 0- باید کار بودجه‌ريزي عملياتي را حتي به شکل ابتدايي شروع کرد. زیرا تا زماني که کار بودجه‌ريزي شروع نشود دستگاههاي اجرايي تعهدي به تحقق برنامه‌هاي دولت نخواهند داشت. لينتوقع كه نظام بودجهريزيعملياتياز همانلبتدا به -2 صورتكاملو بدوننقصيياده شود لنتظار بلند يروازلنعلي اسزيرا تجربه نشانمدهد ©-© سال ةلاشرمستمر دولتلاازم .لستقا به عملياتوشد نب ودجهريزواميدوار بود 

صفحه 244:
تجربه سوئد در سوند با توجه به چارچوب بودجه سالانه شاخصهاي عملکرد در بخش اداري تعریف شدند. بودجه ابزاري براي تخصیص منابع و ارزيابي عملکرد است. کاهش هزينه‌هاي اداري سالانه 1۵8 اجباري شده است. دستگاههاي اجرايي در طي يك دوره © ساله بايد حداقل ©90 صرفهجويي ايجاد كنند. طي © سال اول از دوره © ساله بخشها بايد بودجه خود را اظهار كنند و هر بخش گزارش سالانه‌اي از هزينههاء عملكردهاء تغييرات اثر بخش و نتايج عملكرد سالهاي قبل را منتشر كند. بعد از هر دوره يك جارجوب بودجه سه ساله ديكري تنظيم .ميشود 

صفحه 245:
روند نزولي بهره‌وري باعث شد دولت سوند مطالعاتي براي بهبود بهره‌وري انجام دهد. مطالعات اخیر نشان مي‌دهد وقتي که منابع خيلي زیاد است اثربخشي کاهش مي‌یابد و وقتي که منابع کاهش مي‌یابد اثربخشي نیز افزایش مي‌یابد. این پدیده حاكي از آن است که حفظ سطح معيني از ستاده‌ها علیرغم کاهش منابع آسان‌تر از .آن است که منابع و ستاده‌ها به يك میزان افزايش یابند 

صفحه 246:
تجربه اردن دولت اردن در سال 900 از سازمان کمك‌هاي فني آلمان و با مشاوره سایر کارشناسان بين‌المللي بودجه‌ريزي عملياتي را شروع کرد. اين گروه از کارشناسان پیشنهاد تهیه يك برنامه جامع که در آن فرآیند بودجه‌ريزي عملياتي برنامه‌ريزي شود ارایه داد. آنها پيشنهاد دادند گام‌هاي زیر براي عملياتي کردن بودجه باید برداشته شود: #جهت‌گيري سياسي راهبردي متمرکز. تعیین,اهداف ,عملياتي. تعیین شاخص‌هاي عملکرد. 

صفحه 247:
**ايجاد سيستمهاي اطلاعاتي مديريت. *#ایجاد ضوابطي براي گزارش‌دهي کارآمد. *#*تفویض اخنیارات به مدیران در قبال مسئوليت‌پذيري و پاسخگوئي آنها. **اصلاح و بازنكري درنظامهاي كنترل مالي *#ایجاد الزمات قانوني براي اجراي بودجه‌ريزي عملياتي **ارایه دوره‌هاي آموزش فني در بودجه‌ريزي براي کارشناسان و مدیران 

صفحه 248:
گروه کارشناسان خارجي پیش‌نيازهاي هر يك از گام‌هاي مزبور را تعيين كرده و زماني بين *6 الي © سال را براي عملياتي كردن بودجه تعیین کردند. ضمنا کميته‌اي از سازمان بودجه» سازمان حسابرسي» وزارت دارايي و شوراي خدمات کشور مسئولیت فرآیند اجرا و تحقق بودجه‌ريزي را عهده‌دار شود. 

صفحه 249:
دلایل شکست بودجه‌ريزي عملياتي در اردن 0- عدم انضباط مالي به دلیل: بودجه از جامعیت برخوردار نبود. بودجه دولت بشدت به کمك‌هاي خارجي وابسته بود. عدم حمایت و تاثيرگذاري مجلس و قوه مقننه تمركزگرايي كسري بودجه زیاد دولت عدم اثربخشي تخصیص منابع به دلیل: توجه به بحرانهاي زودگذر /حجم بالاي اعتبارات هزينه‌اي 

صفحه 250:
9- عدم كارايي فني به دلیل: حاکمیت بودجه‌ريزي افزايشي عدم /وجود نظام پاسخگويي مشارکت محدود نهادها و سازمانها /مخالفت با عملكردهاي بودجه 

صفحه 251:
a در سال 0 وزارت دارايي کشور مصر برنامه اصلاح نظام بودجه کشور را به دولت پیشنهاد داد و به تصویب دولت و مجلس رسید. بودجه‌ريزي عملياتي ابتدا به طور آزمايشي وزارتخانه‌هاي ارتباطات و فناوري اطلاعات» وزارت نیرو» وزارت بهداشت وزارت آموزش عالي» وزارت آموزش به اجرا درآمد. دولت مصر در این راستا از خدمات مشاوره‌اي بانك جهاني استفاده کرد. نتایج اجراي بودجه‌ريزي عملياتي در ,وزارتخانه‌هاي مزبور مورد ارزشيابي قرار گرفته‌است 

صفحه 252:
موانع بودجه‌ريزي عملياتي 0 تهیه شاخص‌هاي عملكردي که جامعیت داشته و قابل کاربرد در وزارتخانه‌ها با فعاليت‌هاي مشابه باشد. ©2- عدم تعميم‌پذيري و عدم تسري اقدامات انجام شده در سایر وزارتخانه‌ها و سازمانها 

صفحه 253:
a درس‌هاي حاصل از این نظام (- تجربیات حاصل از وزارتخانه‌هاي نمونه براي مدیران ثابت کرد كه مي‌توان از بودجه‌ريزي داده محور به ستاده محور حرکت کرد. 0 اگر سیستم اطلاعاتي مدیریت. نظام گزارشگري و ارزشيابي كارآمدي نباشد بودجه‌ريزي عملياتي موفق نخواهد بود. 9- مقامات عالي كشور بايد عزم؛ تعهد و اراده جدي بر پیاده کردن بودجه عملياني داشته باشند. همچنین مدیران مياني نسبت به مزاياي آن توجیه شوند. 

صفحه 254:
متقاعد کردنمخا فان ب ودجهريزي‌علياتیو تدوین-4 قولنینو مقررلتبرلي(جر ليي‌ک ردنب ودجه‌ريزي‌عملياتي 

صفحه 255:
نام كشور اروش بودجه ريزى ۱۳ ‎HM Spe a 5 thle sito ee‏ تقدى كامل ‎Bitty tent‏ ‎lid‏ محمل نی محکم وی ود تمکین غنا بودجه‌ریزی ‎Bh‏ وزارت داریی ؟ ساله متمركزه بالا به يايين» مبتتى بر برنامه فاقد شفافيت ‎ae‏ بودجدريزى عملياتى ‎coal Maps alla Galo aly‏ مبتنى بر برناهء اجراى موقق در بخشهای آموزش و بهداشت. تفا بودجمريزى عمليات وزارت دای ‎sala Ye Spel‏ میتی بر باه فاد شنافیت وکا يمسر ‎GUL‏ | زرك كزان ميري و ‎ALY‏ سرف الا یه توسعه قتصادی لد تس بر ره بودجدريزى عملياتى وزارت طرای ‎ala‏ متمركزء بالاايه این بر رت بر برام ۱ لافيت زياد محعل لاتوت 9 

صفحه 256:
نام کشور برزيل أفريقاى جنوي ile استكايور روش بودجه ریزی بودجه‌ریزی عملیتی بودجدريزى عمليات بودجدريزى عملياتى Bile ‏بودجه‌ریزی‎ بودجهريزى عمليات مسئول تهیهبودجه روش های حسایداری وزارت برنمهریزیبوجه و .میتی ‎eT ain‏ نقدی کامل مديريت ‎ly MY Sie‏ شفافيت ‎a‏ ‏وزارت ‎hb‏ ۴ سالهمتمرکز بل به این ‎oa‏ ‏مبتنى بر برنامهء شقافيت خوب وزارت اقتصاد و دارابى ‏ ؟ ساله يمه متمركزء بال به تقد كامل ین مبتنى بر برنامه. شفافيت. خوب. اجرای موفق در بخشهای یداش و آموزش وزارت یی ‎soba MSc alle‏ تقد كامل مت بر رنه تخود جارجوب قائونى جامع ولى تمكين در سطح این ‎ESS‏ سه مرفي بده ‎RIE‏ ‏يابينه مبتتى بربرنامه شقافيت ‎١‏ ستدهلى خاص در سطح بالاء جارجوب قاتونى جامع ولى تمكين در سطع 595 

صفحه 257:
نام کشور روش بودجه ریزی مسئول تهيه بودجه روش هاى حسابداری ‎Sis‏ بودجدرزی عملیانی تمهدی کامل در ‎Male‏ محمل قاتون ‎an‏ ‎Sete cy‏ مستول تهيه يودجة ويزكيهاى اساسى نظام روشهاى حسابدارى تام کشور بودجهریزی کلیس ‎als a Pile sito‏ بالايهبابينء تمهدی کامل مبتنی بر بنامه شفافيت در سح ال محمل قانوتى جامع. اسلا بونجمريزى عملياتى ‎١‏ وزارت دارب وامورادارى ‎le‏ غيرمتمركز بل به تعهدى كامل پاین؛میتتی بر بنامههشفافیت. در ستلح لاه محمل قوتی بودجهرزی عملیاتی ‎soe ie all‏ نی کامل میتی بر باه شقفیت در ‏سياد ‎ 

صفحه 258:
بودجه‌ريزي عملياتي در ایران از سال ©0970 رويكرد اصلاحات در نظام بودجه‌ريزي کشور در سازمان مديريت و برنامه‌ريزي مورد توجه قرار گرفت. در اين راستا طرحي دو مر لهاي به تصويب تاد اقتصادي دولت رسید تا بودجهريزي عملياتي به عنوان يك هدف ميانمدتء اجرايي شود. نين طبق مصوبه هینت دولت در آبان 9000 و به استناد ماده 0 قانون محاسبات عمومي (مصوب 96) همه دستگاههاي اجرايي که به نحوي از انحاء از بودجه کل کشور استفاده مي‌کنند مکلف شدند گزارش عملیات انجام شده هر سال خود راء 

صفحه 259:
براساس اهداف پيش‌بيني شده در بودجه مصوب حداکثر تا پایان شهریور سال 900 تهیه و به دیوان محاسبات» سازمان مدیریت و برنامه‌ريزي و وزارت اموراقتصادي و دارايي ارسال کنند. سازمان مدیریت و برنامه‌ريزي و وزارت امور اقتصادي و دارايي به موجب این مصوبه مسئول تنظيم دستورالعمل نحوه تهیه گزارش عملیات انجام شده دستگاههاي اجرايي شدند. این مصوبه حرکت و اقدام اولیه دولت در راستاي عملياتي کردن بودجه بود. 

صفحه 260:
از سال 0606 در بخش‌نامه بودجه از طریق دستورالعمل و فرم‌هاي خاصي از دستگاههاي اجرايي خواسته شد تا اعتبارات هزينه‌اي خود را برحسب هزینه کل و هزینه هر فعالیت مربوط به برنامه‌هاي يك دستگاه اجرايي اد دهند. اولاً این امر از طرف دستگاههاي اجرايي جدي گرفته نشد. ثانیاً دفاتر بخشي و سایر واحدهاي سازمان مدیریت و برنامه‌ريزي کشور پي‌گيري و نظارت لازم را در اجراي اين امر به عمل نیاوردند. لذا این کار حتي به صورت آزمايشي انجام نشد. اجراي اين مصوبه با توجه به نظام حسابداري دولتي کشور مشکل بود. 

صفحه 261:
در نظام حسابداري دولتي ایران عملیات اجرايي هر دستگاه دولتي در ارتباط با میزان تحقق وظایف محوله کنترل نمي‌شود بلکه انطباق پرداخت‌ها با مقررات مالي مورد نظارت و حسابرسي قرار مي‌گیرد. مقررات مالي کشور تاکید بر ارزيابي و انطباق هزينه‌هاي انجام شده با اعتبارات مصوب و تخصیص یافته دارد. براي ارزيابي نتایج عملیات و کیفیت مخارج مربوط به تملك دارايي‌هاي سرمايه‌اي و اعتبارات هزينه‌اي مقرراتي وجود ندارد. 

صفحه 262:
نظام حسابداري دولتي ایران و دستگاههاي نظارتي» نهاده‌ها و منابع (اعتبارات تخصیص يافته و پرداخت‌هاي هزينه‌اي و تملكدارايي‌هاي سرمايه‌اي) را ثبت کرده و نظارت مي‌کند و روي ستاده‌ها و عملکردها (يعني نتایج حاصل از مصرف اعتبارات و کیفیت مصارف و پرداخت‌ها) اعمال نظارت نمي‌شود. براي عملياتي کردن بودجه باید در زمان حسابرسي» عملکردها از ابعاد كارايي و اثربخشي قابل اندازه‌گيري و ارزيابي باشد. در بودجه‌ريزي عملياتي با اطلاعات حسابداري بودجه‌اي باید میزان تحقق اهداف بودجه‌اي قابل اندازه‌گيري شود. 

صفحه 263:
دیوان محاسبات کشور باید با رعایت استانداردها و روشهاي گزارشگري مناسب عملیات بخش عمومي را حسابرسي کرده و میزان تحقق اهداف عملياتي و نتایج عملکردها را به همراه رعایت انضباط مالي و حسابداري به مردم و مجلس گزارش نماید. 

صفحه 264:
اگر چه سازمان مدیریت و برنامه‌ريزي کشور در بودجه سال ‎OG‏ ‏تلاش کرده است تا اعتبارات دستگاههاي اجرايي را براساس شاخصهايي مانند "واحد" » "مقدار کمي" یا "هزینه هر واحد" در لایحه بودجه ارایه دهد اما عملياتي کردن بودجه مستلزم تهیه برنامه زماني مشخص. تنظیم چارچوب قانوني» استفاده از اطلاعات و شاخصهاي معتبر» ایجاد نظام حسابداري قیمت تمام شده. نظام اطلاعاتي مديريتي؛ ش‌بيني امکان انعطافپذيري ساختارهاي سازماني و آموزشهاي فني و فرهنكسازي است كه اين موارد دن لایحه بودجه 06 دیده نشده cul 

صفحه 265:
مدل جامع بودجهريزي عملياتي « مدل الماس 

صفحه 266:
مدل طراحی بودجه ریزی عملیاتی مدل طراحی نظام بودجه‌ریزی عملیاتی در ایران جشم انداز 20 سال آينده كشور 1 سيامتهاي کلی تظام + پرتامه ‏ ريزي راهيردي (استراتزيك) 1 يرتامه 5 صاله توسعه + چارچوب برتامه ريزي میان مدت 2 يودجه ريزي عملياتى 1 1 — 1 1 ‎tite | | “Fete‏ مدش | | سیر | | سم مور و شاد ‎ca ee‏ 

صفحه 267:
عمليات سالاته دولت (دستگاه اجرایی) + عمتكرد واقعي ادا والتايج 0 ۳1 كارايي ارزيابي عملكرد اثريخشي ‎[aay oe]‏ در ‎eee‏ = سا 

صفحه 268:
ماده 138 قانون برنامه چهارم طبق ماده 4960 قانون برنامه چهارم سازمان مدیریت و برنامه‌ريزي کشور موظف است با همكاري دستگاههاي ذیربط به منظور اصلاح نظام بودجه‌ريزي از روش موجود به روش هدفمند و عملياتي و به صورت قیمت تمام شده خدمات اقدامات زير را حداکثر تا پایان سال دوم برنامه چهارم انجام دهد: الف- شناسايي و احصاي فعالیت‌ها و خدماتي که دستگاههاي اجرايي ارایه مي‌نمایند. ۱ 

صفحه 269:
ب- تعیین قیمت تمام شده فعالیت‌ها و خدمات متناسب با کیفیت و محل جغرافيايي مشخص ج- تنظیم لایحه بودجه سالانه براساس حجم فعالیت‌ها؛ خدمات و قیمت تمام شده آن. د- تخصیص اعتبارات براساس عملکرد و نتایج حاصل از فعالیت‌ها و متناسب با قیمت تمام شده آن. 

صفحه 270:
تبصره ها تبصره : به منظور تحقق رویکرد فوق و همچنین تسریع در تغییر نظام بودجه‌ريزي کشور و تقویت نظام برنامه‌ريزي و نظارت» سازمان مذکور موظف است ضمن اصلاح ساختار سازمان» مدیریت نيروي انساني» روشها و فناوري اداري ي اتخاذ نماید تا با سازماني کوچك» منعطف. کارا و اثربخش و به‌كارگيري نخبگان و اندیشمندان امکان انجام وظایف محوله به طور مطلوب و بهینه فراهم گردد. 

صفحه 271:
تبصره 0: سازمان فوق‌الذکر و وزارت امور اقتصادي و دارايي نسبت به تهیه لوایح لازم براي اصلاح قوانین و مقررات ماليء اداري و استخدامي و بودجه ريزي کشور اقدام نماید و به نحوي که نظام موجود تبدیل به نظام ,کنترل نتیجه و محصول گردد 

صفحه 272:
نكاتى در اجراي اين ماده قانوني )- برنامهها و فعاليتهاي هر سازمان در جارجوب برنامهريزي استراتزيك و برنامههاي عملياتي تدوين و احضناع شوند. 2 برنامه‌ها» مورد قبول دولت و مجلس باشد. به عبارت دیگر رابطه شفافي میان برنامه‌ها و اولويت‌هاي سياسي وجود داشته باشد. 

صفحه 273:
2- در تدوين و تصویب برنامه‌ها و فعالیت‌ها مدیران سازمان مشارکت کرده و موافق باشند تا مدیران در قبال عملكردهاي هر برنامه پاسخگو باشند. تدوین و تصویب یکجانبه برنامه‌ها و فعالیت‌ها توسط سازمان مدیریت و برنامه‌ريزي تعهد به نتایج را از مدیران سازمانها سلب مي‌کند. محل اعتبارات هر يك از برنامه‌ها معلوم شود و رابطه روشني بین بودجه دستگاهها و خروجي‌ها برقرار گردد. 

صفحه 274:
‎-<G‏ اهداف و نتایج کمي مورد نظر باید در چارچوب اهداف باندمدت و برنامه‌استراتژيك باشد. ‏0 اهداف سالانه باید قابل اندازه‌گيري» کمي و واقع‌بینانه باشد. ‏> روش اندازه‌گيري برنامه‌ها و فعالیت‌ها باید مشخص شود و با مدیران سازمان به تفاهم رسید. ‏0- اهداف هر يك از فعالیت‌ها با اهداف هر برنامه هماهنگ باشد. ‎ 

صفحه 275:
0 سازمانها باید از نظام حسابداري قیمت تمام شده خدمات استفاده کنند. قیمت تمام شده برحسب کیفیت خدمات و محصولات و محل ارانه متفاوت خواهد بود. (00- مبناي تخصیص اعتبارات قیمت تمام شده خدمات و براساس نتایج کمي مورد انتظار خواهد بود. 0 براي استقرار بودجه‌ريزي عملياتي لازم است نظام گزارشگري عمليات؛ نظام انگيزشي و پاداشي کارکنان» مدیران؛ نظام انتخاب مدیران بازنگري و اصلاح شود. 

صفحه 276:
0- برنامه‌ها " تك وظیفه‌ای" هستند. بنابراین هر برنامه فقط به يك وظیفه دستگاه اجرايي مربوط مي‌شود. هر برنامه شامل تعدادي فعالیت یا طرح است. هر فعالیت یا طرح فقط به يك برنامه ارتباط پیدا مي‌کند. 9 هر برنامه به منظور مدیریت کاراء باید از حجم و اندازه مناسب و معقولي برخوردار باشد. اندازه مناسب براي كشورهاي مختلف تفاوت دارد. سطح پاسخگويي عملکرد باید در سطح پایین‌تر از برنامه باشد. 

صفحه 277:
<- برنامه‌هاء فعالیت‌ها و طرح‌ها باید با تصمیمات و اولويت‌هاي دولت همخواني داشته باشد. بنابراین باید ارتباط مستقيمي بین منابع و اهداف مربوط به محصولات یا خدمات برقرار باشد. ©- برنامه‌ها باید تمامي فعالیت‌ها و طرحهايي که اهداف آن برنامه را تحفق مي‌سازند دربر گیرد. به عبارت دیگر اعتبارات هزينه‌اي و تملك دارايي‌هاي سرمايه‌اي توأماً هر دو هدف برنامه‌را محقق سازند. 

صفحه 278:
©- پاسخگويي در برابر طرحها و فعالیت‌ها باید جزء مسئولیت مدیران دستگاههاي اجرايي باشد. مسئوليتلجراي‌هو برنامه خاصب‌اید در قاللبيکياز -7 فصول‌در چارچوب طبقهب ندي‌عملياتي‌مشخص‌شود. در غير لينصورتمسئوليك تحققلهدلفبرنامه بر عهدم فصل‌خولهد بود 

صفحه 279:
9 نظام قيمت تمام شده در ماده 144 قانون برنامه چهارم قیمت تمام شده آن دسته از فعالیت‌ها و خدماتي که قابلیت تعیین قیمت تمام شده را دارند (از. قبیل واحدهاي آموزشي» پژوهشي و بهداشتي» درماني» خدماتي و اداري) براساس کمیت و کیفیت محل جغرافيايي مشخص و پس از تاکید سازمان مدیریت و برنامه‌ريزي کشور يا استان و با اعطاي اختیارات لازم به مدیران ذیربط اجرا نمایند 

صفحه 280:
به دستگاههايي که براساس ضوابط این ماده خدمات خود را ارائه مينمايند اجازه داده ميشود حسبنياز نسبت به جابجايي فصول و برنامههاي اعتبارات هزينه اقدام و مابهالتفاوت هزينههاي قبلي فعاليت با قيمت تمام شده را صرف ارتقاي كيفي خدمات» تجهیز سازمان و پرداخت ,پاداش به کارکنان و مدیران واحدهاي ذیربط نمایند 

صفحه 281:
دستورالعمل اجرايي ماده 144 قانون برنامه چهارم ماده 0 این دستورالعمل در خصوص احصاء فعالیت‌ها و خدمات است. طبق بند الف این ماده دستگاههاي اجرايي موظفند در طول سالهاي برنامه چهارم توسعه سالانه حداقل 0 از فعالیت‌ها و خدمات خود را با توجه به موارد زیر احصاء کرده و به روش قیمت تمام شده انجام دهند. به نحوي که تا پایان برنامه آن دسته از فعالیت‌ها و خدماتي که قابلیت تعیین: قیمت تمام شده را دارند به روش مزیبور: انجاع: 

صفحه 282:
سال اول و دوم برنامه چهارم توسعه اولویت با فعالیت‌ها و خدمات کمي‌پذیر» قابل واگذاري به مردم و كليدي است. در طول © سال اول برنامه هزينه‌هاي سربار و غیر مستقیم در محاسبه قیمت تمام شده فعالیت‌ها و خدمات بحساب نمي‌آید. ©- در سال سوم برنامه چهارم توسعه هزينه‌هاي سربار و غیر مستقیم براي محاسبه بهاي تمام شده خدمات واحد مجري منظور مي‌شود. واحد مجري اداره؛ دایره يا دستگاه اجرايي است که تمام فعالیت‌ها و خدمات آن به روش قیمت تمام شده انجام مي‌گیرد. 

صفحه 283:
9- سال چهارم و پنجم از برنامه چهارم توسعه هزينه‌هاي سربار و هزينه‌هاي غیر مستقیم براي هر يك از فعالیت‌ها و خدمات محاسبه مي‌شود. در ماده 0 آمده است: مبناي محاسبه قیمت تمام شده احکام قانوني و موارد زیر است: الف- سال اول و دوم برنامه توسعه: 0- هزينه‌هاي پرسنلي (حقوق و دستمزد مستقیم) 0- هزينه‌هاي مصرفي (مواد مستقیم) وینههین یر ونگمداري-3 

صفحه 284:
لازم به توضیح است که : ‎-d‏ از امضاي توافقنامه مدیر واحد مجري نمي‌تواند نيروهاي ‎oad Gil‏ را اخراج یا در اختیار دستگاه قرار دهد. - میزان هزينه‌هاي مصرفي لوازم اداري» آب» برق» سوخت و غیره» حداکثر به میزان هزینه انجام شده در سال قبل بعلاوه نرخ تورم خواهد بود. ©- براي واحدهايي که در يك ساختمان مشترك مستقر هستند آب» برق» سوخت و غیره در محاسبه قیمت تمام شده منظور نمي‌گردد. 

صفحه 285:
<- هزينه‌هاي تعمیر و نگهداري ساختمان» تاسیسات تجهیزات و ماشین‌آلات واحدي که خدمات و فعالیت‌ها در آن انجام مي‌شود براساس توافق طرفین توافقنامه و در حد متعارف پيش‌بيني مي‌شود. ©- در محاسبه قیمت تمام شده فعالیت‌ها در سالهاي اول و دوم برنامه چهارم توسعه هزينه‌هاي بالاسري سرمايه‌اي (اموال و دارايي)» پرسنل (حقوق و دستمزد) غیر مستقیم» هزينه‌هاي مصرفي (مواد) غیرمستقیم منظور نمي‌شوند. 

صفحه 286:
0 کلیه امکانات» تجهیزات. ساختمانها» تاسیسات و ماشین‌الات (كالاهاي سرمايه‌اي با دوام) مانند سالهاي قبل در طول سالهاي اول و دوم برنامه در اختیار مدیر واحد مجري قرار مي‌گیرد و به ازاي آن هزينه‌اي محاسبه نمي‌گردد. م- هزينه‌هاي محاسبه شده براي فعاليت‌هايي که در يك واحد انجام مي‌گیرد بر تعداد خدمات ارایه شده تقسیم مي‌شود تا قيمت تمام شده هر واحد فعالیت تعیین شود. به عنوان مثال مجموع هزینه يك مدرسه به تعداد دانش‌آموزان همان مدرسه تقسیم مي‌گردد تا هزینه سرانه به دست آید. 

صفحه 287:
0 واحدهايي که هزینه آنها از متوسط هزینه واحدهاي مشابه مستقر در يك منطقه بیشتر باشد متوسط هزينه‌هاي منطقه‌اي ملاك عمل قرار مي‌گیرد. 0 کلیه محاسبات نباید از مجموعه اعتبارات هزينه‌اي دستگاه که در بودجه مصوب سالانه پ شده تجاوز کند. 00- قیمت تمام شده يك فعالیت یا خدمت در صورتي مي‌تواند از سایر موارد مشابه بیشتر باشد که افزایش کبفیت آن در توافقنامه منظور شده باشد. 

صفحه 288:
0- دستگاه اجرايي مي‌تواند در موافقت‌نامه انجام اقدامات غير قابل پيش‌بيني که در طول دوره توافق نامه به واحد مجري تکلیف مي‌شود را تصریح نموده و هزینه انجام آنها را محاسبه و پرداخت نمایند. 0 از سال سوم برنامه چهارم به بعد حداقل ۷060 از واحدهاي دستگاههاي اجرايي مشمول قیمت تمام شده مي‌شوند و علاوه بر موارد قبلي ضروري است هزينه‌هاي پرسنلي (حقوق و دستمزد) غیر مستقیم هزينه‌هاي مصرفي (مواد) غیرمستقیم» هزينه‌هاي بالاسري و هزينه‌هاي سرمايه‌اي حداقل براي کار واحد مجري محاسبه گردد. 

صفحه 289:
28 9 در ماده 15 نحوه تشویق مادي کارکنان و مدیران واحد مجري صرفه‌جويي حاصل از تفاضل بین قیمت تمام شده مورد توافق‌در موافقت‌نامه مبادله شده با مدیر واحد مجربي (اعتبارات مصوب) و هزينه‌هاي قطعي فعالیت یا خدمات در همان سال در طول برنامه چهارم به شرح زیر هزینه خواهد شد. 

صفحه 290:
‎Gab‏ بند ) ماده 19) معادل96۵60 رقم حاصل از صرفه‌جويي به منظور ایجاد انگیزه در کارکنان واحد مجري: ‏الف- حداقل ‎ID‏ و حداکثر 9۵60 رقم فوق به مدیر واحد مجري با نظر دستگاه براساس کیفیت ارایه خدمات و رضایت خدمت گیرندگان و در صورتي که رقم اختصاص يافته کمتر از سهم سایر کارکنان باشد رقم مذکور تا سقف پيش‌بيني شده در تبصره زیر بند (9-09) قابل افزایش خواهد بود. ‎ 

صفحه 291:
ب- پرداخت انگيزشي و كارايي به کارکنان واحد مجري حداکثر معادل حقوق و مزاياي ماهانه آنان به ازاي هر ماه در طول توافق‌نامه بانظر مدير واحد مجري (يرداخت كارايي به ساير كاركنان با نظر مدير و میزان تاثيرگذاري آنها در كيفيت انجام فعاليت و ارائه خدمات بلامانم است). طبق بند © ماده 19 معادل 000200 رقم حاصل از صرفه‌جويي به طریق زير براي ارنقاء كيفي خدمات تشویق کارکنان ستادي واحدهاي ذیربط هزینه مي‌گردد. 29 

صفحه 292:
الف- 9۵600 رقم مذکور براي ارتقاء و بهبود كيفي خدمات نظیر اصلاح نظام‌هاي مديريتي» آموزشي و بهسازي کارکنان؛ ارایه خدمات برتر و تجهیز و بازسازي امکانات و يا خرید تجهیزات مورد نیاز براي واحد مجري. ب- 9۵4۵ رقم مذکور براي تشویق کارکنان ستادي (واحد ناظر) واحدهاي ذیربط که بر اجراي اين آئین‌نامه نظارت مي‌کنند. واحد ناظر طرف توافق با واحد مجري است که حق نظارت بر امور احاله شده به مدیریت واحد مجري را دارد. 

صفحه 293:
29 دو همانطوریکه در دستورالعمل اجرايي ماده ‎IRE‏ قانون برنامه چهارم آمده است باید توافق نامه یا تفاهم نامه‌هايي ‎Gu‏ سطوح مختلف دولت و سازمانهاي دولتي در راستاي نظام بودجه‌ريزي عملياتي تدوین و به امضاء برسد. سطوح توافق‌نامه‌ها عبارتند از: 

صفحه 294:
0- توافق‌نامه بین دولت (سازمان مدیریت و برنامه‌ريزي) و دستگاههاي اجرايي مادر: طبق این توافق‌نامه اعتبارات بر مبناي خرید محصولات و خدمات توافق شده از سوي سازمان مدیریت و برنامه‌ريزي به دستگاه اجرايي مادر (مانند وزارتخانه و موسسات دولتي مستفل) پرداخت مي‌شود. به عنوان مثال در توافق‌نامه نیوزیلند دولت به عنوان خریدار کالا و خدمات از سازمانها و وزارتخانه‌ها تلقي مي‌شود. 

صفحه 295:
3- توافق‌نامه بین وزیر و دستگاههاي اجرايي تابعه اين توافقنامه بين وزیر با روساي سازمانهاي تابعه منعقد مي‌شود تا سازمانهاي تابعه محصول و خدمات معيني را طي سال در اختیار وزارتخانه قرار دهند. به عنوان مثال تفاهم‌نامه عملكردي سالانه در انگلستان که بین وزیر با سازمان وابسته منعقد مي‌شود. همچنین در ایران این توافق‌نامه مي‌تواند بين وزیر آموزش و پرورش با سازمان نوسازي و تجهیز مدارس در خصوص تجهیز میز و صندلي و نوسازي مدارس منعقد شود. 29 

صفحه 296:
0 توافق‌نامه بين سازمانهاه وزارتخانه‌ها و سازمان مدیریت و برنامه‌ريزي این توافق‌نامه سه جانبه بین دولت» وزارتخانه‌ها و سازمانهاي اجرايي منعقد مي‌شود که در آن سازمانها در قبال عملکرد توافق شده اعتبار دریافت مي‌کنند. <- توافق‌نامه مشاركتي بین سطوح مختلف دولت: اين توافقنامه ميتواند بين وزارتخانه‌هاء با همدیگر» بين سازمانهاي اجرايي و بين وزارتخانهها و دولت با شركتهاي دولتي منعقد شود. در اين روش دستكاههاي اجرايي مختلف ميتوانند براي توليد محصول خاصيء با يكديكر قرارداد مشترك به صورت مدیریت مشترك» سرمايه‌گذاري مشترك منعقد نمایند 

صفحه 297:
29 پيشنهادهايي براي بودجه‌ريزي عملياتي براي اجراي بودجه‌ريزي عملياتي اقدامات و عملیات زیر پیشنهاد مي‌شود: 0 عناوین فعاليت‌هاي هر يك از برنامه‌هاي دستگاههاي اجرايي به صورت کمیتپذیر تعریف و تعیین شوند. اين فعالیت‌ها لازم. است اولويت‌بندي شوند. 9 با توجه به شاخص‌هاي عملکرد مصوب شوراي عالي اداري شاخص کمي هر يك از فعالیت‌ها و برنامه‌ها تعیین شود. 

صفحه 298:
اهداف کمي هر شاخص فعالیت براي هر يك از خدمات و محصولات تعیین شود. اين اهداف کمي باید با اسناد ملي و استاني هر بخش از برنامه چهارم توسعه مطابقت داشته باشد. <- اهداف کمي هر شاخص اندازه‌گيري فعالیت‌ها و برنامه‌هاي دستگاه اجرايي تعیین شود. شاخص برنامه‌ها مي‌تواند از شاخص‌هاي فعالیت زیرمجموعه هر برنامه متفاوت باشد. 0 قیمت تمام شده انجام هر فعالیت و اجراي هر يك از برنامه‌هاي,دستگاه,اجرايي,محاسبه وم بو آورد, شود 

صفحه 299:
0- هزینه هر واحد فعالیت و برنامه با توجه به اولويت‌بندي فعالیت‌ها محاسبه شود. اولویت بندي فعاليت‌هاي يك برنامه و يا رتبه‌يندي هر يك از برنامه‌هاي دستگاه اجرايي با توجه به اعلان سقف اعتبارات در تنظیم بودجه عملياتي ضروري است. اولويت‌بندي فعالیت‌ها باعث مي‌شود که در هر سطحي از بودجه اعلان شده و یا در نظام بودجه‌ريزي انعطاف‌پذیر به توان فعاليت‌هاي اولویت‌دار و ضروري را به اجراء درآورد. زماني که اعتبارات كافي وجود ندارد از انجام فعالیت‌ها و برنامه‌هاي غیر ضروري خودداري ‎US‏ 

صفحه 300:
م دستگاههاي اجرايي در راستاي عملياتي کردن بودجه‌ريزي ناگزیر به اصلاحات ساختاري زیر مي‌باشد: الف- مهندسي مجدد فعالیت‌ها و تجدید نظر در کم و کیف فعالیت‌ها و خدمات به منظور ایجاد تعادل بین قیمت تمام شده هر فعالیت و بودجه تخصيص يافته. ب- اجراء تدابيري براي كنترل بهاي تمام شده و كاهش هزينههاي غير ضرور (مديريت هزينه) ج- افزايش منابع مالي و درآمدي جهت اجراء فعاليتهاي ضروري د- افزايش بهرموري نيروي انساني و مديريت سازمان 30 8 

صفحه 301:
0 پس از تصویب بودجه اهداف کمي فعالیت‌ها و برنامه‌هاي هر دستگاه مبناي نظارت بر عملکرد و نتایج عملیات دستگاه اجرايي مي‌باشد. 9- هزینه هر واحد فعالیت و یا برنامه براي سالهاي بعد براساس شاخص تورم و یا عوامل دیگر تعدیل و پيش‌بيني مي‌شود. 

صفحه 302:
‎1D‏ بودجه‌ريزي عملياتي را بهتر است در چند دستگاه اجرايي به عنوان نمونه به طور آزمايشي به اجراء درآورد و به تدریج پس از رفع معایب و تدوین دستورالعمل‌هاي لازم آن را در سطح کشور اجرا کرد. زیرا در بحث تحول و اصلاحات اداري تجربه نشان داده است که حرکت تدريجي و آرام بهتر. از: حرکت دفعي و یکباره است. همچنین در مرحله اجرا حرکت نوبتي و تركيبي بهتر از. حرکت فراگیر و جامع ‏است. ‎ ‎30 ‎2 

صفحه 303:
0 با توجه به اينکه عنصر انساني در فرآیند تحول اداري و اصلاح نظام بودجه‌ريزي کشور. عامل مهم است. لذا لازم است تغییر" به وجود آید که اهداف مشتركي با دول داشته و اعتماد بین دولت و تیم مدیریت تغییر. افزبایش یابد. مدیران از. افزايش اختیاربات خود سوء استفاده نكنند. براي اين منظور لازم است تيم مديريت اصلاح نظام بودجهريزي از تواناييهاي فني و شايستكيهاي تخصصي برخوردار 3 تغيير بايد فرآيند اصلاح نظام بودجدريزي را مديريته 

صفحه 304:
اساسا در هر زماني باید مشخص شود که مسئولیت و متولي فرآیند اصلاح نظام بودجه‌ريزي به عهده چه كسي است؟ اين تیم چگونه مي‌خواهد تغییر از فرهنگ "بودجه محور" به فرهنگ "عملکرد محور" را مدیریت کند. تجربه کشورهایدیگر در عملياتي‌کردن‌بسودجه و فقدلن-12 زمينه‌هاياجراييبرايعلياتيکردن‌در لیران‌حالي‌از آن‌لستکه بدون داشتنيك برنامه راهبردي‌منسجم و بدون‌داشتنمتوليی | ثباتو مقتدر در زمينه طرلحيو ييادمسازيبودجهريزيعملياتيلمكان .تحققكاملفرليند عملياتيكردنبودجهريزيميسر نخواهد بود 30 3 

صفحه 305:
زیرا تجربه سالهاي اخیر نشان مي‌دهد که بسترهاي قانوني» مديريتي» فني و اجرايي مورد نیاز به درستي تعریف و فراهم نشده است. گذار از يك نظام بودجه‌ريزي افزايشي و برنامه‌اي داده محور به يك نظام بودجه‌ريزي عملياتي نتایج محور مستلزم وجود مهارتهاء ظرفيتهاي مديريتي و سازماني و داشتن يك مرجع .متولي و مسئول است 

صفحه 306:
لذا مرکز پژوهشهاي مجلس شوراي اسلامي براي اجراي ماده 0 قانون برنامه چهارم تشکیل كميته‌اي را تحت عنوان "کمیته راهبردي بودجه‌ريزي عملياتي" براي بررسي و طراحي الگوي مناسب براي اصلاح ساختار بودجه؛ تعیین مشخصات و نحوه اجراي بودجه‌ريزي عملياتي» ارایه رهنمودها و دستورالعمل‌هاي لازم به دستگاههاي اجرايي و ارایه گزارشهاي ادواري به مجلس شوراي اسلامي توصیه . مي‌کند 

صفحه 307:
30 7 کار و دامنه بودجه‌ريزي عملياتي را از مقیاس كوجك شروع كنيد. شتابزدگي» عملیات فراگیر و عدم آشنايي افراد با اين نظام از موانع توفیق در پياده‌سازي است. بودجه‌عملياتي به تدریج و آزمايشي باید پیاده شود. - مشارکت و پذیرش مدیریت سازمان در بودجه‌ريزي عملياتي. هدف از بودجه‌ريزي عملياتي كمك به مدیریت در بهبود كارايي و اثربخشي سازمان است. بنابراین لازم است مدیران در طراحي و اجراء این اصلاحات مشارکت فعال داشته باشند و آنها این اصلاحات را در راستاي نیازهاء منافع و اهداف خود ببینن 

صفحه 308:
‎-O‏ پيش‌بيني واکنش‌هاي همه افرادي كه تحت تاثير بودجه‌ريزي عملياتي قرار مي‌گیرند. عده‌اي اصلاحات را در تضاد با منافع خود ميبينند. بنابراين بودجه‌ريزي عملياتي باید بگونه‌اي طراحي و معرفي و اجرا شود كه با ساختار موجود و روابط سياسي درون سازماني مطابقت داشته باشد. ‎-P‏ حمایت سياسي و عزم ملي در دولت و مجلس به پياده‌سازي بودجه‌ريزي عملياتي كمك موثري خواهد کرد. ‎ ‎30 ‎8 

صفحه 309:
‎-G‏ مجموعه‌اي از نهادهاي اجرايي (مانند وزارت دارايي) نهادهاي نظارتي ‎ ‎ ‏(مانند سازمان مدیریت و برنامه‌ريزي» دیوان محاسبات» سازمان بازرسي و سازمان حسابرسي) متولي اجراء و نظارت بر عملياتي کردن بودجه شوند. ‏0 قوانین مرتبط با نظام بودجه‌ريزي و مالي دولت اصلاح شود مانند قانون برنامه و بودجه» قانون محاسبات عموميي قانو بخشي از مقررات مالي دولت» قانون دیوان محاسبات کشور. قانون استخدام كشوري» قانون نظام هماهنگ پرداخت و غیره ‎ ‏0 قانون الزامآوري براي بودجه‌ريزي عملياتي جداگانه تدوین و تصویب شود. ‎ 

صفحه 310:
چك لیست امکان‌سنجي بودجه‌ريزي عملیا چك لیست زیر به زمينه‌يابي و امكان‌پذيري پياده‌سازي بودجه‌ريزي **آيا تيم مديريت اصلاح نظام بودجه‌ريزي تعیین شده است؟ آيا مقررات و قوانین الزام‌اوري تدوین شده‌است؟ **آيا ضرورت تغییر از نظام بودجه‌ريزي سنتي به عملياتي در دولت درك شده‌است؟ با آموزش‌هاي كافي از بيادسازي بودجه‌ريزي عملياني به کارشناسان داده شده‌است؟ 

صفحه 311:
آيا دستگاههاي اجرايي و مدیران و کارشناسان آنها نظام بودجه‌ريزي عملياتي را فبول دارند؟ تیم مدیریت تغیبر تا چه حدي به استمرار و تداوم بودجه‌ريزي عملياتي حساس است؟ **آیا دولت هزينه‌هاي مالي بودجه‌ريزي عملياتي را تقبل کرده و مي پردازد؟ آیا ساختار سازمانها از ثبات سياسي و اداري برخوردار است؟ آپا نظام انگيزشي و پاداشي مناسب براي حمایت از تحقق بودجه‌ريزي عملياتي وجود دارد؟ 

صفحه 312:
**آيا قوانين مالي كشور مانند قانون محاسبات؛ قانون برنامه و بودجه و سایر مقررات با بودجه‌ريزي عملياتي هماهنگ هستند؟ *#*مردم و نمایندگان تا چه حدي از دستگاههاي اجرايي عملکرد و نتایج بالايي را انتظار دارند؟ ایف و برنامه‌هاي هر دستگاه اجرايي با ماموریت اصلي آن مطابقت دارد؟ آيا نظام حسابداري بهاي تمام شده خدمات سازمان توانايي محاسبه هزینه هر واحد محصول یا خدمت را دارد؟ *#آیا دستگاه اجرايي فعالیت‌ها و شاخص اندازه‌گيري فعاليت‌هاي خود را معین کرده است؟ 

صفحه 313:
* آیا نظام گزارشگري عملیات مي‌تواند اطلاعات به موقع و مربوط به پیشرفت فعالیت‌ها را در اختیار مدیریت قرار دهد؟ آیا مدیریت دستگاههاي اجرايي نسبت به عملکرد سازمان در قبال سازمان مدیریت و برنامه‌ريزي و دستگاههاي نظارتي پاسخگو هستند؟ * اهداف کمي هر يك از فعاليت‌هاي سازمان تا چه حدي معقول و مناسب انتخاب شده‌است؟ آیا مدیران داراي اختیارات تصميم‌گيري در تخصیص منابع (مادي و انساني) در راستاي تحقق عملکرد سازمان دارند؟ 

صفحه 314:
آیا ابزارهاي لازم براي اندازه‌گيري کارايي» اثربخشي و صرفه‌جويي در انجام هر فعالیت وجود دارد؟ آیا بودجه سالانه سازمان در راستاي اهداف برنامه 0 ساله و سند چشم‌انداز 000 ساله کشور است؟ آیا بودجه سازمان در چارچوب برنامه‌هاي راهبردي تدوین مي‌شود؟ ** تا چه حدي زمینه پذیرش بودجه ريزي عملياتي در جو و فرهنگ اداري سازمان وجود دارد؟ ۶ آیا نتیجه ارزيابي عملکرد سازمانها در برنام‌ريزي و بودجه‌ريزي سالهاي بعد مورد توجه قرار مي‌گیرد؟ 

صفحه 315:
با تشکر از توجه شما ۳ 

خیر مقدم به شرکت کنندگان دکتر ابراهیم عباسی عضو هیات علمی دانشگاه الزهرا 1 روشهاي بودجه‌ريزي از گذشته تا حال .1بودجه‌ريزي سنتي (ردیف – اقالم) .2بودجه‌ريزي افزايشي (تفاضلي) .3بودجه‌ريزي برنامه‌اي .4نظام طرح‌ريزي ،برنامه‌ريزي و بودجه‌ريزي .5بودجه‌ريزي بر مبناي صفر ()ZBB 2 بودجه‌ريزي سنتي (ردیف – اقالم) در اوايل قرن 20بر اساس تئوري دولت بوروكراتيك و در راستاي واكنش به ي مالي دولت بودجه‌ريزي رديف – اقالم توسعه يافت (world مسائل بي‌نظم ‌ .) Bank 2005 p: 37تا قبل از قرن 19بودجه‌ريزي در اغلب كشورها ضعيف بود و كنترل‌ها وفرآيندهاي مركزي كمی بر آن نظارت مي‌كرد بودجه‌ريزي رديف -اقالم خود نتيجه اصالحاتي بود كه در آن زمان اساسا كنترل‌هاي مركزي ضعيف بود .تولد بودجه‌ريزي رديف -اقالم در اين زمان به افزايش كنترل‌هاي مركزي و جلوگيري از فساد اداري كمك كرد. 3 به اين دليل از اوايل قرن 20تأكيد نظام بودجه‌ريزي بر پاسخگويي در نحوه استفاده از منابع بود .كنترل‌هاي بودجه‌اي در اين زمان محدود به حساب‌هاي بودجه‌اي ،رعايت صرفه‌جويي و تا حدودي كارايي بود .و حسابداري نقدي به اين رويكرد كمك كرد ( .)Diamond 2002 b p: 8در واقع صرفه‌جويي دستگاه‌هاي اجرايي در مخارج يك ارزش در بودجه‌ريزي تلقي مي‌شد. 4 در اين نظام مخارج سال آينده بر حسب رديف اقالم فهرست مي‌شد .اين رديف‌ها تفصيلي بود .برنامه‌ريزي مي‌شد كه چقدر پول را كدام دستگاه اجرايي مجاز است صرف پرسنل كند ،چقدر صرف حقوق و مزايا و يا خريد تجهيزات و غيره .تأكيد روي سقف رديف -اقالم در تخصيص بودجه بود .وزارت ماليه با طراحي رويه‌هائي جلوي مخارج زياد را مي‌گرفت .نقاط قوت اين روش بودجه‌ريزي سادگي آن ،فقدان ابهام ،امكان كنترل مخارج با مقايسه بودجه سال‌هاي قبل و تفصيلي بودن منابع بود .اين رويكرد .مناسب براي تقاضاي بزرگ شدن اندازه دولت بود 5 تا سال 1343بودجه كل كشور به صورت سنتي تهيه مي‌شد .صرفًا نام دستگاههاي اجرايي و مواد هزينه به تصويب مجلس مي‌رسيد و پس از تصويب كليات آن در مجلس شوراي ملي هر دستگاه اجرايي بودجه تفصيلي خود را به تصويب كميسيون بودجه مجلس مي‌رساند .تا قبل از شهريور 1343وظيفه تهيه بودجه‌هاي جاري به عهده وزارت دارايي و بودجه‌هاي زيربنايي و عمراني به عهده سازمان برنامه و بودجه بود .اما از اين تاريخ به بعد همه بودجه‌هاي جاري و .عمراني توسط سازمان برنامه و بودجه تدوين گرديد 6 تا سال 1343روش بودجه‌ريزي كشور سنتي بود .در اين روش اعتبارات در قالب مواد هزينه و فصول براي هر دستگاه اجرايي به تصويب مي‌رسد .ارقام سال ما قبل آخر در ستون قطعي ،ارقام اعتبارات سال جاري در ستون برآورد و ارقام پيشنهادي سال آينده در ستون پيش‌بيني منظور مي‌شود .توزيع اعتبارات منحصرًا بر اساس " ،دستگاه و مواد هزينه" است .توجه اصلي اين روش به داده‌ها و منابع مالي است تا ستاده‌ها و نتايج كار .در اين روش تاكيد بر صرفه‌جويي و كنترل در مصرف اعتبارات است .اعتبارات براساس هزينه‌هاي قطعي سال ماقبل .آخر و نيمه اول سال جاري برآورد مي‌شود 7 اعتبارات برآورد شده ارتباطي با حجم كار و عمليات دستگاه اجرايي ،نوع برنامه‌ها و نتايج عملكردها ندارد .اعتبارات برحسب .تنوع برنامه و عمليات طبقه‌بندي نمي‌شود در اين شيوه بودجه‌ها بر مبناي عملكرد گذشته دستگاههاي اجرايي تدوين مي‌شود و در برآورد اعتبارات تمركز بر ارقام و اعتبارات گذشته دستگاههاي اجرايي است .روش سنتي بودجه‌ريزي گذشته‌نگر است تا آينده‌نگر .زيرا بودجه سالهاي گذشته مبناي تصويب اعتبارات قرار مي‌گيرد .در اين روش اعتبارات براساس .عرض و طول دستگاههاي اجرايي تخصيص مي‌يابد 8 در نتيجه مديران دولتي براي جذب اعتبارات بيشتر به دنبال بزرگ كردن دستگاه اجرايي و انجام وظايف غيرضرور ،نا مربوط و فرعي هستند و .براي جذب بوجه بيشتر به دولت فشار مي‌آورند در بودجه‌ريزي سنتي مجلس در بررسي بودجه فقط تاكيد بر كنترل مخارج دولت و رعايت چارچوب اعتبارات مصوب دارد .به طوري كه هيچ هزينه‌اي از اعتبارات مصوب تجاوز نكند و هر هزينه‌اي در محل و موضوع خود به مصرف برسد .در اين روش بودجه‌ريزي ،قانونگذاري بر نظارت بر اعتبارات رجحان دارد .در نتيجه نظارت بر عملكرد بودجه .ناديده گرفته مي‌شود 9 يعني معلوم نيست دستگاه اجرايي تا چه حدي در اجراي برنامه‌هاي اصلي خود موفق بوده‌است .مشخص نيست كه هر هزينه‌اي براي رسيدن به كدام اهداف يا اجراي كدام برنامه به مصرف مي‌رسد .معلوم نيست كه اعتبارات تخصيص يافته چند درصد از برنامه‌ها را از نظر كيفي و كمي پيش برده‌است .بودجه ردیف – اقالم اطالعاتی درباره پاسخگویی ازبخش فراهم نمی .کند 10 بودجه‌ريزي افزايشي (تفاضلي) در اين روش بودجه سالهاي گذشته هر دستگاه اجرايي مبنايي است كه بودجه سال آینده براساس شاخصهاي تعديل نامشخص ،افزايش فعاليت‌ها ،پرسنل جديد و بدون توجه به محصول توليد شده دستگاه اجرايي تدوين مي‌شود .بودجه افزايشي يا تفاضلي عبارتست از افزايش بودجه يك دستگاه اجرايي نسبت به سال قبل با درصدي خاص .در اين روش قدرت چانه‌زني دستگاه اجرايي اساس تصويب .و تخصيص بودجه است 11 در اين روش اگر بودجه پيشنهادي دستگاه اجرايي با سقف تعيين شده مطابقت نداشته‌باشد درصدي از بودجه دستگاه كاهش مي‌يابد و بدين ترتيب اجراي همه فعاليت‌هاي دستگاه با مشكل مواجه مي‌شود .ضمنًا امكان نظارت بر اجراي بوجه دستگاه اجرايي ميسر نخواهد بود. بودجه مبنا به نرخ تورم سال آينده بستگي دارد .اگر تورم دليل افزايش مخارج نباشد آن‌گاه مخارج جاري هر سازماني به عنوان بودجه مبنا در نظر گرفته مي‌شود. 12 وقتي كه هزينه كاالها و خدمات در سطح جاري به دليل تورم يا به دليل افزايش تعداد ذينفعان افزايش مي‌يابد آن‌گاه بودجه مبنا به عنوان هزينه آينده برنامه جاري كاالها و خدمات تعريف مي‌شود.يك دليل براي مرگ بودجه‌ريزي سنتي به رشد اقتصادي كه از پايان جنگ دوم جهاني شروع و تا نيمه دهه 1970ادامه داشت برمي‌گردد .بودجه‌ريزي افزايشي به قول شيك ( ) schick 1982مبتني بر انتظار فراواني منابع به طور مستمر بود .اما از آن‌جايي كه منابع اكنون كاهش يافته است از اين رو انديشه افزايش گرايي در بودجه ديگر طرفداري ندارد. 13 داليل افزايش بودجه الف -نگه‌داشت سطح فعاليت‌هاي موجود: نگه‌داشت سطح فعاليتها در جهت افزايش يا كاهش قميت‌ها و مزد عمل مي‌كند و حجم عمليات دستگاه اجرايي ثابت فرض مي‌شود .با توجه به افزايش ساالنه حقوق و دستمزد كاركنان و يا افزايش قيمت سوخت و ساير خدمات عام‌المنفعه اگر دستگاه اجرايي بخواهد وضع موجود خود را براي سال آينده ادامه دهد بايد اعتباراتش افزايش يابد. 14 به عنوان مثال اگر دستگاه اجرايي 10دستگاه اتومبيل سواري دارد كه هر يك در سال 20000كيلومتر كار مي‌كنند و بنزين هر ليتر در سال جاري 80 تومان باشد و بخواهيم اين اتومبيل‌ها با همان حجم فعاليت در سال آينده به فعاليت خود ادامه دهند .اگر فرض شود هر 100كيلومتر 10ليتر بنزين مصرف شود و قيمت بنزين در سال آينده 90تومان باشد آنگاه بودجه سوخت وسائط نقليه از رقم 200×10×80=160000به 200×10×90=180000 لاير افزايش خواهد يافت. 15 ب -تعديالت: اگر تعدادي از نيروي انساني دستگاه اجرايي طي سال به مدارك تحصيلي باالتري دست يابند و يا نيروي جديدي طي سال استخدام شود از آن‌جايي كه اين عوامل باعث افزايش هزينه حقوق دستگاه اجرايي مي‌شود لذا يك دليل براي افزايش بودجه دستگاه تعديالت نيروي انساني و استخدامي است. 16 ج -توسعه عمليات: توسعه عمليات يك دستگاه اجرايي مي‌تواند كَم ي باشد و يا كيفي .به عنوان مثال براي يك بيمارستان افزايش تعداد پزشكان عمومي و تعداد كاركنان و پرستاران يك توسعه كَم ي است .اما اگر بخش‌هاي جراحي فوق تخصصي و يا پيوند كليه راه‌اندازي‌شود يك توسعه كيفي است .در هر حال توسعه از نوع كمي يا كيفي مستلزم افزايش اعتبارات است. 17 د -واگذاري كار و وظايف جديد: اگر طبق قانون وظايف جديدي به عهده يك دستگاه اجرايي واگذار شود يا بخشي از وظايف يك دستگاه اجرايي به دستگاه ديگري واگذار شود بايستي اعتبار الزم براي انجام آن .وظايف به رديف بودجه آن دستگاه اضافه شود 18 بودجه‌ريزي برنامه‌اي دولت آمريكا در سال 1947در زمان رياست جمهوري ترومن كميسيوني را بنام هوور مأمور تحقيق و بازنگري از عمليات اقتصادي دولت كرد .اين كميسيون در سال 1949به دولت فدرال پيشنهاد بودجه‌ريزي را داد كه در آن وظايف ،طرح‌ها و فعاليت‌هاي دولت مشخص شود و به آن بودجه‌ريزي برنامه‌اي نام نهادند که اولین بودجه ریزی منطقی در آمریکا محسوب می شود .در اين بودجه‌ريزي دستگاه اجرايي براساس انواع برنام ‌ه‌هاي مورد نياز و ضروري خود و براساس .سياستهاي دولت ارقام درآمد و هزينه‌هاي خود را پيش‌بيني مي‌كند 19 در اين صورت اهداف ،امور و عمليات اصلي دولت در قالب برنامه‌ها بوسيله دستگاه اجرايي عملي مي‌شود .وظايف اساسي دولت بين برنامه‌ها و هر برنامه به .چند فعاليت و طرح طبقه‌بندي مي‌شود بدين ترتيب براي برنامه‌ريزان ،قانونگذار و دولت معلوم مي‌شود در سال بودجه‌اي اوًال چه اهداف و سياست‌هايي مورد نظر است .ثانيًا براي تحقق اين اهداف و سياست‌ها چه برنامه‌ها ،عمليات و فعاليت‌هايي انجام خواهد گرفت .ثالثًا هر يك از برنامه‌ها نياز به چه ميزان اعتبارات دارند و اين اعتبارات از كدام .منابع مالي (بودج ‌ه عمومي يا اختصاصي) بايد تامين شود 20 رابعًا هر برنامه‌اي توسط كدام يك از دستگاههاي اجرايي .بايد به اجرا درآيد 21 بودجه‌ريزي بر مبناي صفر ()ZBB ZBBبا اين فرض آغاز مي‌شود كه هر يك از فعاليت‌هاي سازمان مستلزم صفر لاير اعتبار است .بنابراين اعتبارات فعلي مبنا و دليلي براي تصويب اعتبار سال آينده نيست و هزينه‌هاي سال جاري نقطه شروع و پايه‌اي براي تصويب اعتبارات سال بعد نيست .در اين بودجه‌ريزي عملكرد سال گذشته ناشي از مصرف منابع مورد توجه قرار نمي‌گيرد و برنامه‌ها و فعاليت‌ها مجددًا براي اجرا در سال آينده مورد بررسي ،ارزيابي و توجيه قرار مي‌گيرد. 22 گروهي ZBBرا بودجه‌ريزي مجدد تمام فعاليت‌هاي سازمان مي‌دانندZBB .به عبارت ديگر در ZBBبرنامه‌ريزي از صفر آغاز می شود .در اين شرايط براي مديران اين سئوال مطرح مي‌شود كه دليل كاري كه انجام مي‌دهيم چيست؟ آيا نبايد از منابع خود براي انجام كار ديگري استفاده كنيم. فرض ZBBآن است که آنچه که در حال انجام است قابل توقف است و به جاي آن كار ديگري را می توان شروع كرد. تجزیه و تحليل و ارزشيابي تمام برنامه‌ها و فعاليت‌هاي سازمان است .هرگاه در اين ارزشيابي فعاليتي بي‌ثمر تشخيص داده شود كنار گذاشته مي‌شود. 23 تمام فعاليت‌هاي گذشته كنار ZBBاين بدان معني نيست كه در گذاشته شود و همه چيز از ابتدا شروع شود .بلكه فعاليت‌هاي گذشته مي‌تواند ادامه يابد و تنها تغييرات و اصالحات الزم در آنها بعمل مي‌آيد .گاهي برخي از فعاليت‌ها حذف مي‌شوند .بدين ترتيب همه فعاليت‌هاي سازمان همه ساله مورد ارزشيابي‌قرار مي‌گيرد و اگر فعاليتي در سال گذشته مفيد بود لزومًا در سال آينده ادامه .نخواهد يافت مگر آنكه ثمربخشي آن در سال جديد نيز اثبات شود بودجه‌ريزي بر مبناي صفر نوعي بودجه‌ريزي است كه به «چه .مي‌شود اگر» معروف است 24 يعني چه مي‌شود اگر يك برنامه حذف شود ؟ چه مي‌شود اگر يك برنامه براي سال بعد نيز ادامه يابد ؟ در سطح ملي الزم است به اين سؤاالت پاسخ داده شود كه چي مي‌شد اگر ما نيروي زميني يا نيروي هوايي نداشته باشيم ؟ چي مي‌شد اگر تأمين اجتماعي نداشته باشيم ؟ چي مي‌شد اگر وزارت دفاع فقط %90بودجه مصوب خود را امسال دريافت مي‌كرد ؟ بنابراين در بودجه‌ريزي سال بعد هر برنامه‌اي با اين گونه سؤاالت درگير است تا برنامه‌هايي كه ضروري هستند .براي آن‌ها بودجه‌ريزي شود 25 مراحل اجرايي ZBB شناخت فعاليت‌هاي هر دستگاه اجرايي 1- تجزيه و تحليل هر فعاليت در قالب يك برنامه 2- -3ارزشيابي و اولويت‌بندي فعاليت‌ها انتخاب و تدوين فعاليت‌هاي اثربخش و اولويت‌دار 4- 26 شناخت فعاليت‌هاي هر دستگاه 1- اجرايي در زمان تخصيص منابع در هر دستگاه اجرايي عملكرد گذشته برنامه‌ها مورد بررسي و ارزيابي قرار مي‌گيرد .در اين مرحله فعاليت‌هاي هر برنامه شناسايي مي‌شود .فعاليت‌هاي هر برنامه ارزشيابي شده و فعاليت‌هاي مفيد انتخاب مي‌شود. اگر سازماني داراي برنامه عملياتي تفصيلي باشد به پايين‌ترين سطح عمليات در هر برنامه فعاليت گفته مي‌شود .شناخت فعاليت‌هاي هر برنامه از مهمترين مراحل است .زيرا اگر فعاليت‌ها به درستي شناخته نشوند نمي‌توان ZBBبودجه‌ريزي .نسبت به جرح و تعديل و حذف و ادغام آنها تصميم‌گيري كرد 27 تجزيه و تحليل هر فعاليت در قالب 2- يك برنامه فعاليت‌هاي هر دستگاه اجرايي به واحدهاي تصميم‌گيري تبديل مي‌شود .در اين مرحله هر فعاليت در قالب يك برنامه تجزيه و تحليل مي‌شود .اوًال ارزش و اهميت هر فعاليت در مقايسه با ساير فعاليت‌ها و ميزان ارتباط آنها با هر برنامه بررسي مي‌شود .ثانيًا هدف هر فعاليت ،اجزاي هر فعاليت ،نحوه اجراء آن ،منافع و هزينه‌ حاصل از اجراي آن ،حجم عمليات الزم براي هر فعاليت و معيارهاي اندازه‌گيري عملكرد هر فعاليت در اين مرحله شناسايي .مي‌شود 28 ارزشيابي و اولويت‌بندي فعاليت‌ها 3- درباره هر فعاليتي اينكه در سطح جاري (يعني سطحي كه قبًال اجراء مي‌شد) اجرا شود يا اينكه در سطحي پايين‌تر يا باالتر بايد به اجرا درآيد تصميم‌گيري مي‌شود .هزينه اجراء هر فعاليت در هر سطحي در اين مرحله تعيين مي‌شود .ضمنًا مديران فقط در باره اجراء يا عدم اجراء يك فعاليت تصميم‌گيري نمي‌كنند بلكه مي‌توانند درباره سطوح مختلف اجراء يك فعاليت نيز تصميم‌گيري كنند .در .اين مرحله پس از ارزشيابي ،همه فعاليت‌ها اولويت‌بندي مي‌شوند 29 ماهيت فعاليت و ضرورت انجام آنها ارتباط هر فعاليت با ماموريت اصلي هر دستگاه اجرايي و ميزان اثربخشي هر فعاليت از معيارهاي تعيين اولويت هر .فعاليت است 30 انتخاب و تدوين فعاليت‌هاي اثربخش 4- و اولويت‌دار تصميم‌گيري در اين مرحله در مورد هر فعاليت به يكي از نتايج زير منجر مي‌شود: الف -حذف فعاليت: ممكن است فعاليتي پس از تجزيه و تحليل و ارزشيابي توسط دستگاه اجرايي حذف‌شود .به عنوان مثال صدور كارت بازرگاني از فعاليت‌هاي اطاق بازرگاني حذف و به وظايف سازمان بازرگاني افزوده مي‌شود و يا بالعكس يا فعاليت‌ آموزش‌هاي بلندمدت مديران از برنامه‌هاي سازمان مديريت و برنامه‌ريزي استانها حذف مي‌شود. 31 ب -تقليل سطح فعاليت: اگر فعاليتي در گذشته در سطح وسيعي انجام مي‌شد ممكن است در اين مرحله در سطح و حجم كمتري انجام شود .به عنوان مثال آموزشهاي سازمان مديريت و برنامه‌ريزي محدود به آموزشهاي كوتاه‌مدت و يا پودماني در برخي از مراكز استانها و براي كاركنان .محدودتري انجام‌گيرد 32 ج -اجراي فعاليت‌: برخي از فعاليت‌ها ممكن است در سطح فعلي و مانند گذشته به اجراء در‌آيند .به عنوان مثال كارت بازرگاني توسط سازمان بازرگاني استانها مانند گذشته صادر شود .البته يكي از اهداف ZBBكاهش هزينه‌هاست .مديران بايد تالش كنند با افزايش بهره‌وري و اثربخشي هر فعاليت از هزينه‌هاي اجراي آن كم كنند. 33 د -گسترش سطح فعاليت: ممكن است پس از تجزيه و تحليل و ارزشيابي فعاليت‌ها تصمي ‌م به گسترش حجم فعاليت گرفته شود .به عنوان مثال تصميم‌ گرفته شود آموزشهاي پودماني در سراسر استانها و شهرهاي بزرگ و براي همه سطوح كاركنان و مديران در سال آينده به اجرا درآيد. 34 بودجه‌ريزي عملياتي بودجه عملياتي شبيه به يك قرارداد پيمانكاري است .يك پيمانكار ابتدا شرح عمليات و خدمات خود را ارايه مي‌دهد و براساس صورت وضعيت و شرح هزينه‌ها و نتايج كار خود ،مبلغ قرارداد را دريافت مي‌كند .يعني در قبال عمليات انجام شده به پيمانكار وجه پرداخت مي‌شود .در بودجه‌ريزي عملياتي رابطه دولت با دستگاههاي اجرايي .شبيه به رابطه كارفرما با پيمانكار است 35 اعتبارات در قبال عمليات و نتايج كار مورد انتظار به دستگاههاي اجراي تخصيص مي‌يابد .دستگاه اجرايي در قبال دريافت بودجه پاسخگو خواهد بود .بنابراين در بودجه عملياتي اعتبارات نه بر مبناي بزرگي و كوچكي دستگاه اجرايي بلكه برحسب بهاي تمام شده حجم عمليات .مورد انتظار تخصيص مي‌يابد 36 به عنوان مثال در تخصيص اعتبار براي وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشكي بايد معلوم شود هدف از اعتبارات تخصيصي آموزش چه تعداد دانشجوي پزشكي عمومي و يا تخصصي است ،در چه رشته‌ها ،با چه كيفيتي و چه ميزان مهارت و توانايي پزشكي و در راستاي اجراي كدام برنامه يا نياز دولت و براي چه مدتي مورد نظر است .دانشگاههاي علوم پزشكي به عنوان پيمانكار و مجري برنامه‌هاي آموزشي پزشكي بايستي بتوانند نتايج مورد انتظار را در قبال دريافت اعتبارات به جامعه .تحويل دهند 37 تعريف و روش كار بودجه عملياتي بودجه‌ريزي عملياتي يك برنامه ساالنه است كه در آن رابطه بين منابع مالي تخصيص يافته و نتايج حاصل از اجراي هر برنامه با شاخص‌هاي كميت‌پذير نشان داده مي‌شود .از نظر فيلدينگ اسميت بودجه عملياتي منابع را بر مبناي نيل به نتايج مشخص و قابل سنجش تخصيص مي‌دهد. 38 كنفرانس مجالس ايالتي بودجه‌ريزي عملياتي را چنين تعريف مي‌كند: "تخصيص منابع براي نيل به اهداف خاصي و نتايح قابل اندازه‌گيري هر برنامه" ( .)NCSL 1994 P: 2كميسيون هوور معتقد بود كه بودجه‌هاي عملياتي بايد توجه خود را روي ويژگي عملكرد نسبي كاري كه بايد انجام شود يا خدماتي كه بايد ارايه شود متمركز كند نه روي چيزهايي كه بايد خريداري شود .زيرا اشياء خريداري شده ابزارهائي براي نيل به يك نتيجه هستند نه خود نتايج. 39 در بودجه‌ريزي عملياتي كارايي و اثربخشي مورد نظر است. در كارايي استفاده بهينه از منابع و امكانات مادي وانساني مورد توجه است .اما اثربخشي نشان مي‌دهد كه تا چه حدي عمليات منجر به نتايج مورد انتظار شده‌است .يعني عملكرد حاصل از به كارگيري منابع چقدر است و چگونه حاصل شده‌است .در اين روش به هر دستگاهي بودجه‌اي متناسب با حجم عملياتي كه انجام مي‌دهد تخصيص مي‌يابد .دستگاههاي مجري بايد پاسخگوي اين سوال باشند كه با اعتبارات تخصيصي چه كاري را انجام داده‌اند و آيا نتايج و منافع حاصله حداقل معادل با هزينه‌هاي انجام شده است يا خير؟ 40 بودجه عملياتي بين برنامه‌هاي راهبردي ،اهداف بلندمدت و تخصيص منابع براي رسيدن به نتايج مورد نظر رابطه برقرار مي‌كند .بودجه از حاصل‌ضرب هزينه هر واحد خروجي در تعداد محصوالت و خدمات مورد نياز در سال آينده به دست مي‌آيد .تأكيد روي گستردگي و بزرگي بودجه و اندازه دولت نيست بلكه به اندازه‌گيري حجم كار دستگاه اجرايي توجه مي‌شود .بودجه‌ريزي عملیاتی فرآيند بودجه‌اي دولت گستر نبود بلكه أكيد روي انسجام اطالعات فعاليت‌ها و بودجه‌ريزي است. 41 بودجه‌ريزي عملياتي چرايي انجام هزينه‌هاست .زيرا بر نتايج به دست آمده تمركز دارد و نه بر پول خرج شده .يعني بر آنچه كه با پول هزينه شده به دست آمده است تاكيد دارد نه صرفًا به مقدار پولي كه براي آن فعاليت هزينه شده است .به عنوان مثال مي‌توان بين مخارجي كه صرف بهداشت عمومي مي‌شود با اهداف كلي دولت در برنامه‌هاي پيشگيري و مراقبت بهداشتي ارتباط برقرار كرد .به طوري كه اعتبارات به عمليات بي‌هدف بهداشت عمومي تخصيص داده نمي‌شود بلكه به عمليات هدفمند .و نتايج مورد توقع پرداخت مي‌شود 42 خالصه آنكه اساس نظام بودجه‌ريزي سنتي (يا هزينه‌اي) آن است كه اعتبارات كجا و چگونه هزينه شده‌است .اما اساس نظام بودجه‌ريزي عملياتي آن است كه اعتبارات براي چه اهداف و نتايجي هزينه خواهد شد .بنابراين در بودجه عملياتي اعتبارات به "نتيجه" تخصيص داده ".مي‌شوند نه به "هزينه 43 اهداف بودجه‌ريزي عملياتي با اجراي بودجه‌ريزي عملياتي دو هدف زير تحقق مي‌يابد. الف -بهبود تصميم‌گيري مديريت بخش عمومي ب -بهبود ارائه خدمات و محصوالت هدف غايي از بودجه‌ريزي عملياتي كمك به تصميم‌گيرندگان براي اتخاذ تصميمات عقاليي جهت تخصيص بهينه منابع .است 44 از طرف ديگر نيروهاي اجرايي با رويكردهاي مديريت كيفيت در سازمان مي‌توانند عمليات و خدمات را بهبود دهند .بنابراين انتظار مي‌رود اجراي بودجه‌ريزي عملياتي باعث اصالح مديريت بخش عمومي و افزايش اثربخشي مخارج دولت شود. شفاف‌سازي ،افزايش‌ كارايي و افزايش اثربخشي بودجه از .ويژگيهاي اساسي بودجه‌ريزي عملياتي است 45 مزاياي بودجه‌ريزي عملياتي بودجه ريزي عملياتي داراي منافع و دستاوردهاي زير است: -1افزايش پاسخگوئي عمومي درقبال استفاده از منابع و اعتبارات كشور -2تاكيد مديران و دستگاه هاي اجرايي براي نيل به نتايج مورد نظر -3مديريت بر مبناي عملكرد بهتر(بودجه ريزي ستانده محور) 46  -4بهبود نحوه تخصيص منابع هدف گرا -5تقويت پاسخگوئي مديران دستگاه ها به سازمان مديريت و برنامه ريزي كشور طبق مفاد موافقت‌نامه‌هاي امضاء شده. -6ايجاد يك فرآيند منطقي تصميم گيري كه مستقيمًا با فرآيند برنامه ريزي ،اجرا،كنترل ارزيابي و گزارش عملكرد در ارتباط باشد. 47  -7بين برنامه ها و اهداف بلندمدت سازمان رابطه برقرار مي شود. -8بهاي تمام شده هر واحد خدمات و فعاليت محاسبه مي شود. - 9نظارت براجراء و عملكرد بودجه توسط دستگاه هاي نظارتي و مجلس تسهيل مي شود. 48 فرآيند بودجه‌ريزي عملياتي فرآيند بودجه‌ريزي عملياتي از سه مرحله تشكيل شده‌است: الف -تعيين اهداف و نتايج مورد انتظار. ب -برآورد هزينه‌ها،اعتبارات برنامه‌ها و فعاليت‌هاي الزم براي تحقق اهداف . ج -تعيين شاخص‌هاي كمي براي برآورد عملكرد هر برنامه .يا فعاليت 49 مهمترين عامل نظام بودجه‌ريزي عملياتي ”برنامه“ است. برنامه مجموعه‌اي از فعاليت‌ها يا پروژه‌هاي يك دستگاه اجرايي است كه با استفاده از منابع موجود به نيل اهداف .عملياتي كمك مي‌كند 50 سه مشخصه نظام بودجه‌ريزي عملياتي الف -ساختار برنامه در يك چارچوب برنامه‌ريزي راهبردي تعريف شود .به عنوان مثال: هدف راهبردي :كمك به سازمان حمل و نقل جاده‌اي براي كاهش تصادفات و مرگ و مير جاده‌اي هدف عملياتي: اصالح %50نقاط حادثه‌خيز جاده‌ها تا سال 1390 تعريض %50از جاده‌هاي باريك تا سال 1390هدف عملياتي ساالنه :اصالح نقاط حادثه‌خيزي كه در سال بيش از 30مورد تصادف بوجود مي‌آورد. 51 ب -چارچوب بودجه بگونه‌اي باشد كه امكان تصميم‌گيري و اولويت‌بندي را تسهيل كند. .ج -ساختار نظام بودجه‌ريزي امكان پاسخگويي را تقويت کند 52 53 مفاهیمی در بودجه ریزی عملیاتی ماموریت:وظیفه اصلی و فلسفه وجودی یک سازمان ،یک دستگاه اجرایی یا یک برنامه است. برنامه :عمليات سازمان يافته با اهداف كميت‌پذير يك دستگاه اجرايي است كه داراي وظيفه ،بودجه ،پرسنل و هدف مشخصي است. فعاليت :اقدامات كميت‌پذير با هدف مشخص كه براي تحقق اهداف هر برنامه اجرا مي‌شوند .يك فعاليت مجموعه وظايفي است كه ورودي‌ها را به يك محصول يا خروجي تبديل مي‌كند. 54 عملكرد :اقدامات انجام شده توسط يك دستگاه اجرايي براي تبديل داده (منابع) به ستاده (نتايج) از طريق فرآيند خاصي است .داده‌ها ،فرآيند ،ستاده‌ها و نتايج را مجموعًا زنجيره عملكرد گويند. اهداف عملكرد :ميزان اهداف كمي مورد نظر است كه مبنائي براي مقايسه با عملكرد واقعي است .اهداف بايد در هر برنامه و براي هر شاخص و در زمان گزارش به صورت روشن بيان شود .بنابراين هدف عملكردي نتايج مورد انتظار كمي در چارچوب زمان و با هزينه اي معين است .به عنوان مثال %از مشتريان در سال آينده مورد تشويق مادي قرار مي گيرند در صورتي ‌ 5 كه مبلغ اين تشويق ها از Xلاير افزايش نيابد. 55 ارزشيابي عملكرد (برنامه) :يعني آزمون آماري و دقيق هر برنامه مبني بر اينكه آثار اجراي آن برنامه در كسب نتايج چگونه بوده است. شاخص‌هاي عملكرد :موضوع مورد اندازه‌گيري ابعاد مختلف عملكرد .است .مانند تعداد ارباب رجوع ناراضي در صدور گذرنامه 56 شاخصهاي قابل اندازه‌گيري در زنجيره عملكرد ‏داده ‏ستاده ‏نتیجه(پیامد) ‏کارایی ‏اثربخشی ‏صرفه جویی ‏بهروری 57 داده‌ها منابع مورد استفاده براي توليد محصول و يا ارائه خدمات است .منابع بكار رفته مي‌تواند به صورت مبلغ هزينه يا ساعات كاركرد باشد. 58 ستاده‌ها كاالي توليد شده يا خدمات ارائه شده توسط يك برنامه يا فعاليت مي‌باشد .ستاده :مطلوب دارای ویژگیهای زیراست .1كاالها و خدمات براي افراد و سازمانهاي خارج از دستگاه اجرايي تهيه و ارايه شوند. .2كاالها و خدمات براي مصارف نهايي و در فرايند داخلي يا ستاده واسطه‌اي بكار نمي‌روند. .3رسيدن به نتايج برنامه‌ريزي شده كمك مي‌كند. .4تحت كنترل مستقيم و غيرمستقيم دستگاه اجرايي است. 59 .5ستاده‌ها حاوي اطالعاتي درباره عملكرد ،قيمت ،كيفيت و كميت هستند. .6ستاده‌ها حاوي اطالعاتي است كه مي‌تواند مبناي مقايسه عملكرد در طول زمان يا ساير توليدكنندگان بالقوه و واقعي باشد.)Diamond 2006 P: 34( . مثال: ستاده :ارايه خدمات مشاوره در خط مشي‌گذاري معيار عملكرد :قضاوت و اظهار نظرات كميت :تعداد خدمات مشاوره‌اي كيفيت :رضايت رئيس دستگاه اجرايي و كاركنان 60 نتيجه (پيامد) وضعيتي است كه ميزان نيل به اهداف برنامه يا فعاليت را نشان مي‌دهد .يك پيامد هر اثر ايجاد شده توسط سازمان است كه بر روي اشخاصي كه در آن سازمان كار نمي‌كنند تاثير مي‌گذارد .نتايج بر حسب درصد تحقق هدف يا مقدار رسيدن به هدف اندازه‌گيري مي‌شود .شاخص نتايج ابعاد مختلف خدمات و كاال مي‌تواند باشد مانند درجه كيفيت كاال و خدمات ارايه شده ،ميزان رضايت ارباب رجوع ،درصد محصوالت سالم يا معيوب 61 :انواع نتایج نتایج نهایی1- نتایج میانی2- کیفیت3- رضایت مشتری4- 62  -1نتايج نهائي :نتايج حاصل از فعاليت هاي يك برنامه كه قصد رسيدن به آن وجود دارد و يا مورد انتظار است.اين نتايج رابطه مستقيمي با وظيفه دستگاه اجرايي دارد مانند جامعه فقرزدايي ،محيط زيست سالم ،بيماران معالجه شده، فارغ التحصيالن شاغل ،كسب مدال طال در جام جهاني، درصد فروش و سود مورد نظر. 63  -2نتايج مياني :وضعيت ها ورفتارهايي است كه حاصل كار دستگاه اجرايي بوده و انتظار مي‌رود به نتيجه نهايي منجر شود اما خود به تنهايي نتيجه نهايي نيستند.نتايج مياني غالبًا قبل از نتايج نهايي حاصل مي‌شود.به عنوان مثال وقتي كه تيم ورزشي يك باشگاهي به دنبال تمرينات سخت و كافي نسبت به تيم باشگاه ديگري برنده مي‌شود به نتيجه مياني رسيده است .اما نتيجه نهايي آن است كه در بازي هاي بين‌المللي يا جام جهاني بتواند برنده شود .دراين صورت اين يك نتيجه نهايي است . 64 همچنين برخورداري كاال و خدمات از كيفيت مورد نظر ورضايت مشتري از نتايج مياني هستند .زيرا نيل به اين دونتيجه مياني به افزايش سود و فروش شركت كمك مي‌كند. 65 کارایی به استفاده بهينه از منابع و امكانات مادي و انساني كارايي گويند.كارايي نشان مي‌دهد كه از منابع تا چه حدي استفاده مفيد و بيشتري بعمل آمده است.كارايي با بهره برداري صحيح از منابع مرتبط است و جنبه كمي .دارد :كارايي را به طرق مختلف مي توان اندازه‌گيري كرد نسبت ستاده به داده1- نسبت داده به ستاده2- نسبت بازده واقعي به بازده استاندارد (مورد انتظار) 3- 66 نسبت ستاده به داده اين نسبت نشان مي‌دهد كه به ازاء هر واحد منابع بكار رفته چه مقدار ستاده حاصل شده است.منابع مي‌تواند تعداد كاركنان ،ساعات كار ،نفر- ساعت ،منابع مالي و زمان صرف شده باشد .مانند تعداد اتومبيل هاي توليد شده به ازاء هر نفر -ساعت كاركرد كارگران در سال .هر قدر اين نسبت افزايش يابد كارايي كارگران باالتر مي رود .همچنين تعداد گذرنامه‌هاي صادره به ازاء هر نفركارمند درسال هر قدر باال باشد .كارايي كاركنان اداره گذرنامه افزايش مي‌يابد 67 نسبت داده به ستاده اين نسبت معكوس نسبت باالست كه به آن هزينه هر واحد نيز گويند .در اين نسبت اگر داده ها را مجموع مخارج منظور كنيم آنگاه هزينه هر واحد ستاده به دست مي‌آيد .به عنوان مثال اگر ده ميليون لاير هزينه بابت اياب و ذهاب 20نفر كارمند يك اداره اي در ماه پرداخت شود آنگاه هزينه اياب وذهاب هر نفر 500،000لاير در ماه خواهد بود .در مثال ديگر اگر در سال صد ميليون لاير صرف صدور 20،000گذرنامه شود .هزينه صدور هر گذرنامه 5000لاير خواهد بود 68 همچنين هزينه تعميرات اتومبيل يك سازمان به ازاء هر كيلومتر كاركرد در جاده كمتر باشد كارايي باالست.تعداد روزهاي كاركرد هر مكانيك در تعميرات و باز و بستن .گيربكس كمتر باشد كارايي باالست 69 نسبت بازده واقعي به بازده استاندارد (مورد انتظار) اين نسبت مقدار كار انجام شده را به مقدار كاري كه بايد انجام گيرد اندازه‌گيري مي كند كه به آن راندمان نيز گويند .براي مثال اگر يك كارخانه قطعه سازي دريك شيفت كاري روزانه 120 قطعه توليد كند اما ميزان توليد استاندارد آن بر اساس مطالعات فني ،مهندسي ،كارسنجي و زمان سنجي 150قطعه باشد در اين صورت كارايي كاركنان اين كارخانه برابر است با ،بر اساس اين مفهوم از كارايي مي توان راندمان كارخانه را از نسبت ظرفيت فعلي (عملي ) به ظرفيت اسمي (استاندارد) به دست آورد. 70 اثر بخشي نشان مي‌دهد كه تا چه حدي عمليات منجر به نتايج مورد انتظار شده است .به عبارت ديگر به ميزان و درصد تحقق اهداف مورد نظر اثر بخشي گويند .اثر بخشي به عملكرد و تامين رضايت كاركنان و ارباب رجوع نيز مربوط مي شود و جنبه كيفي دارد.به عنوان مثال يك مدير كارخانه ممكن است با توليد محصول زياد آمار ستاده (توليد) خود را باال ببرد .حتي اين آمار زياد را در سطح كارايي بااليي حفظ نمايد اما اگر اين كار با تهديد و فشار بيش .از حد به كارگران انجام شود در اين صورت اثربخش نخواهد بود 71 همچنين اگر تيم پزشكي يك بيمارستاني از تمام امكانات انساني و تجهيزاتي براي معالجه و جراحي بيماري استفاده نمايد اما بيمار فوت كند در اين صورت فعاليت تيم پزشكي اين بيمارستان اگر چه كارايي داشته اما اثربخش نبوده است .زيرا به هدف كه همانا .بازيافت سالمتي بيمار و زنده ماندن اوست نرسيده است 72 صرفه جويي تدابيري براي استفاده از منابع و داده ها به اندازه مورد نياز و معقول (مناسب) كه در فرآيند توليد ستاده مصرف مي‌شود و مانع از اتالف و تضييع منابع شود .هدف از صرفه جويي كنترل هزينه ها و منابع مورد استفاده براي حصول نتيجه معين و مورد نظر است .صرفه‌جويي كم مصرف كردن نيست بلكه درست مصرف كردن است .يعني مصرف به موقع ،به جا و مناسب و به اندازه نياز .به عنوان مثال توليد المپ هاي روشنايي كم مصرف در مقايسه با المپ هاي پر مصرف اقدامي براي .صرفه جويي در مصرف برق است 73 همچنين اتخاذ روشهاي فني در توليد اتومبيل هايي با سوخت كم نسبت به اتومبيلهايي با سوخت باالتر اقدامي .براي صرفه‌جويي در مصرف بنزين است 74 بهره وري طبق تعريف آژانس بهره وري اروپا بهره وري درجه استفاده موثر از هريك از عوامل توليد است (ابطحی و کاظمی ،1383ص .)4-6 بنابراين بهره وري خارج قسمت بازده به يكي از عوامل توليد (زمين،سرمايه،كار و سازماندهي) است (ابطحی و کاظمی ،1383 ص .)4-6زماني يك دستگاه اجرايي از بهره وري برخوردار است كه از هريك از عوامل توليدش به طور موثر استفاده نمايد .بنابراين يك ،سازمان زماني از بهره وري برخوردار است كه كارايي .اثربخشي و صرفه جويي داشته باشد 75 :پس بهروری = کارایی +اثربخشی +صرفه جویی 76 گروه سازمان ها بر اساس بودجه4 ریزی عملیاتی گروه اول :سازمانهايي هستند كه ستاده‌ها و نتايج آنها قابل اندازه‌گيري و قابل مشاهده است .آنها را سازمانهاي توليدي گويند. گروه دوم :سازمانهايي هستند كه ستاده‌هاي آنها قابل مشاهده و اندازه‌گيري است اما نتايج آنها قابل اندازه‌گيري و مشاهده نيست. آنها را سازمانهاي رويه‌اي گويند. گروه سوم :سازمانهايي هستند كه ستاده‌هاي آنها بسهولت قابل مشاهده يا قابل اندازه‌گيري نيست اما نتايج آنها قابل اندازه‌گيري است .آنها را سازمانهاي هنري گويند. 77 گروه چهارم :سازمانهايي هستند كه نتايج و ستاده‌هاي آنها به سختي قابل مشاهده يا قابل اندازه‌گيري است .آنها را سازمانهاي كتيبه‌اي گويند 78 79 خروجي و نتايج نتايج بيانگر تأثير خروجي است .بودجه‌ريزي عملياتي هم مبتني بر خروجي است و هم مبتني بر نتايج است .بسياري از نتايج را به سختي مي‌توان مستقيما اندازه‌گيري كرد به عنوان مثال امنيت اجتماعي بيشتر و يا اندازه‌گيري آن پيچيده است مانند ميزان كاهش فساد اداري .خروجي تحت كنترل دستگاه اجرايي است اما نتايج نهايي توسط عوامل خارجي غير قابل پيش‌بيني تعيين مي‌شود .نتايج مي‌تواند قابل تفسير باشد .نتايج مي‌تواند اثرات جانبي داشته باشد كه خواه مورد نظر دولت باشد و يا نباشد .)Diamond 2006 P: 34(.دفتر مديريت بودجه() OMB در آمريكا روي نتايج مورد نظر تأكيد و تمركز دارد. 80 شاخص هاي عملياتي ويژگي شاخص‌هاي عملياتي: شاخص ها بايد بين اهداف عملياتي ،ماموريت و رسالت سازمان رابطهبرقرار نمايد. شاخص ها بايد جامعيت داشته باشند و بتوان براي انواع فعاليت هايمشابه سازمانهاي مختلف استفاده كرد تا عملكرد سازمانها قابل مقايسه شود. -شاخص ها بايد گروههاي عمده هزينه‌اي يك سازمان را در برگيرند. 81  شاخص ها بايد دستاوردهاي اصلي يك برنامه را آشكار كنند.شاخص ها بايد براي تصميم گيران و مديران وسيله اندازه گيري معتبر و براي قانون - گذاران قابل ارزيابي و .پيگيري و براي عموم مردم قابل درك باشد شاخص عمليات بايد قابل شمارش و كمي باشد. -با گذشت زمان واحد اندازه گيري ،مقدار و ارزش خود را از دست ندهد. 82  در انتخاب شاخص از واحد اندازه‌گيري حجم كار مرتبط با آن عملياتفني استفاده كرد. شاخص عمليات بتواند حجم واقعي عمليات انجام شده را بيان كند. بهاي تمام شده هر واحد حجم كار را بتوان محاسبه كرد . شاخص‌ بايد اثرات سازمان را آشكار كند.شاخص بايد موفقيت سازمان را به نمايش بگذارد. شاخص بايد قادر به پاسخ به پرسشهاي قانونگذاران باشد .زيرا شاخصمالك تصميم‌گيري آنها محسوب مي‌شود. 83  مناسب و روايي داشته باشد .آيا شاخص با توجه به اهداف دولت در انجامخدمات خاصي واقعًا نشان مي‌دهد كه نياز يا خواسته مشتريان تأمين شده است. منحصر بفرد باشد :آيا شاخص مشخصات اثربخشي را كه ساير شاخصهاندارند در بردارد. كامليت :آيا فهرست همه شاخصها امكان سنجش همه اهداف را ميسر مي‌سازند. -قابليت فهم :آيا شاخص قابل درك است. 84  هزينه :آيا شاخص از نظر هزينه جمع‌آوري اطالعات ،معقول ومقرون به صرفه است. به موقع بودن :آيا داده‌ها را مي‌توان سريع به دست آورد تا مديران وكارشناسان بتوانند قبل از آنكه آنها قديمي و منسوخ شوند به كار گرفته شوند. 85 شاخص‌ها مي‌توانند عناوين كلي و كمي داشته باشند .مثال‌هايي از شاخص‌هاي كلي و كمي و واحد سنجش آنها در مورد امور فرهنگي، پژوهشي و سينمايي به شرح جدول زير است. 86 شاخص‌هاي كلي عناوين شاخص‌هاي كمي واحد سنجش امور فرهنگی و پژوهشی تعداد مراسم بزرگداشت مفاخر ذ تعداد پژوهش‌هاي فرهنگي و هنري انجام شده مورد تعداد طرح‌هاي تحقيقاتي در حوزه علوم قرآني و ديني انجام شده مورد نسبت تعداد عناوين كتابهاي منتشر شده به جمعيت كشور عنوان /صد هزار نفر تعداد نمايشگاههاي فرهنگي برگزار شده تعداد شاخص‌هاي كلي امور فرهنگی و پژوهشی عناوين شاخص‌هاي كمي نسبت تيراژ (شمارگان) كتابهاي منتشر شده به جمعيت كشور نسبت مساحت كتابخان ‌ه‌هاي عمومي شهري (متر مربع) به جمعيت شهري نسبت (ظرفيت) كتابخانه‌هاي عمومي شهري به جمعيت شهري صندلي /صد نفر نسبت تعداد كتابخانه‌هاي عمومي مجهز به ابزارهاي نوين اطالعاتي به كل كتابخانه‌هاي عمومي تعداد مراجعان به كتابخانه‌هاي عمومي ميزان افزايش ظرفيت چاپخانه‌هاي كشور نسبت به سال قبل جلد /صد نفر درصد ميليون نفر ورق نسبت تعداد عنوان فيلم‌هاي سينمايي توليد شده به جمعيت عنوان فيلم /يك ميليون نفر نسبت تعداد شمارگان فيلم سينمايي تكثير شده براي شبكه ويدئويي به جمعيت كل كشور نسخه /صد نفر تعداد فيلم‌هاي كوتاه ،مستند و تجربي توليد شده نسبت ظرفيت سينماها به جمعيت كل كشور 87 جلد /نفر متر مربع /هزارنفر نسبت تعداد كتابها ،مجالت و ساير منابع موجود در كتابخانه‌هاي عمومي كشور به جمعيت كل كشور امور سینمایی واحد سنجش عنوان فيلم صندلي /هزار نفر 88 شاخص‌هاي كلي عناوين شاخص‌هاي كمي واحد سنجش امور سینمایی نسبت تماشاگران فيلم‌ها به ظرفيت نمايش سينماها درصد اقدامات انجام شده در زمينه استفاده از سرمايه‌هاي خارجي براي توليد مشترك فيلم سينمايي و احداث مجتمع‌هاي بزرگ سينمايي و ارتقاء تكنولوژي و افزايش ظرفيت توليد اقدامات انجام شده در زمينه حمايت قانوني ،حقوقي و مالي از توليد فيلم‌هاي مناسب براي صدور به بازارهاي جهاني و حضور در جشنواره‌هاي جهاني درصد جذب ارز دفعات حضور فيلم‌هاي كوتاه و بلند درجشنواره‌هاي خارجي تعداد تعداد جوايز كسب شده فيلم‌هاي كوتاه و بلند مدت در مجامع جهاني تعداد تعداد مراكز عرضه محصوالت سينمايي تعداد انواع شاخص شاخص هاي ورودي 1- شاخص هاي خروجي 2- شاخص هاي نتايج 3- شاخص اثر بخشي 4- ‌شاخص‌هاي اثر بخشي هزينه 5- شاخص هاي توضيحي 6- 89 شاخص هاي ورودي اين شاخص‌ها ميزان منابعي كه براي اجراي برنامه هاي سازمان ورسيدن به نتايج الزم است را نشان مي دهد.از اين شاخص ها براي نشان دادن هزينه هاي كل، تركيب منابع ،ميزان منابع تخصيصي در مقايسه با ساير برنامه ها به كار مي رود. مانند: تعداد اساتيد تمام وقت دانشگاه آزاد و دولتي. تعداد ساعات كار انجام شده براي فعاليت معين. هزينه هاي عملياتي مصرف شده. ميزان سوخت و برق مصرفي. -تعداد نفر -ساعت بكاررفته. 90 شاخص هاي خروجي اين شاخص ها بيانگر تعداد محصوالت ،خدمات و مقدار كار انجام شده است.اين شاخص ها نشان مي دهد كه خروجي يك فرايند كاري چيست و تا چه حدي انجام شده است .اين شاخص ها درباره اهداف ،كيفيت خدمات و محصول،اثربخشي خدمات ومحصول اطالعاتي را نشان نمي دهد.بامقايسه شاخص هاي خروجي سال جاري با سالهاي گذشته مي توان به ميزان بهبود خروجي و يا عدم رشد عملكرد سازمان پي برد.مانند: تعداد مجوزهاي صادرشده براي داروخانه‌ها. -تعداد كارت بازرگاني صادرشده. 91  تعداد كيلومترجاده هاي تعميرشده. تعداد پزشكان فارغ التحصيل شده. -تعداد بازرسي هاي انجام شده. 92 شاخص هاي نتايج اين شاخص ها ميزان تحقق اهداف برنامه يا تاثير اقدامات سازمان برمشتريان و مردم را نشان مي‌دهد.اين شاخص ها ثمرات واقعي برنامه هاي هستند مانند: درصد افرادي كه از هواي پاك استفاده مي كنند. درصد كاهش تصادفات مرگبار در بزرگراه ها. درصد كارآموزاني كه به كار گمارده شده اند. درصد كاهش بيمه بيكاري به دليل اشتغال افراد بيكار..درصد كاهش تكدي گري درخيابانها - 93 شاخص اثر بخشي اين شاخص‌ها ميزان كار انجام شده با استفاده از مقدار منابع مصرف شده را نشان مي‌دهد .غالبًابه صورت درصد اطالعات درباره هزينه واحد بيان مي شود.اين شاخص ها بهره وري را اندازه‌گيري مي‌كنند مانند: تعداد اتومبيل سواري توليد شده درهرساعت كاري. تعداد مشترياني كه هر كارمند به آنها خدمات ارايه مي دهد. تعداد تن برداشت گندم از هر هكتار. -ميانگين زمان انتظار هر بيمار براي جراحي در يك بيمارستان. 94  ميانگين تعداد روزهاي رسيدگي به درخواست شكايات.تعداد بيماراني كه بعد از عمل جراحي سالمتي خود - .بازيافتند 95 ‌شاخص‌هاي اثر بخشي هزينه اين شاخص‌ها عناصر اثر بخش و نتيجه را بايك شاخص واحد مي سنجد و نشان مي‌دهد كه هزينه هر واحد بهبودي در نتايج چقدر است .مانند: هزينه هر دانش آموزي كه فارغ التحصيل مي شود. هزينه هر درصد كاهش درتصادفات جاده‌اي. هزينه هر متر مربع از ساختمان به ازاء تقويت ساختمان در برابر هرريشتر افزايش زلزله. هزينه مرمت هر مترمربع از بناها و آثار باستاني.هزينه هر كيلومتر آسفالت خيابان - 96 شاخص هاي توضيحي اين شاخص ها براي تامين اطالعاتي بكار مي رود كه براي درك عملكرد سازمان به كاربران كمك مي كند.اين شاخص ها عناصري خارج از كنترل سازمان مي باشند .اين شاخص ها اطالعات مورد نياز تصميم گيران را براي بررسي شاخص هاي ديگر فراهم مي كنند .مانند: تعداد افراد بي بضاعت تحت پوشش كميته امداد امام خميني. تعداد درخواست هاي استخدام كه توسط شركت نفت دريافت شدهاست. 97  تعداد مقاالت رسيده به سمينار. تعداد جمعيت مناطقي كه در آنها حمل ونقل عموميفراهم شده است . 98 مفهوم و داليل اندازه‌گيري عملكرد اندازه‌گيري عملكرد عبارت از :فرآيند ارزيابي پيشرفت برنامه‌ها در راستاي نيل به اهداف با توجه به كارايي استفاده از منابع در تهيه كاال و خدمات (ستاده‌ها) ،كيفيت ستاده (نحوه تحويل به مشتريان و ميزان رضايت آنها) و پيامدها (نتايج هر برنامه در مقايسه با هداف مورد انتظار) .هدف از اندازه‌گيري عملكرد در دهه 1950كمك به مديران براي ارزيابي كار واحدهاي اجرايي براي تعيين هزينه هر واحد محصول و يا خروجي است. 99 اما امروزه نه تنها ارزيابي كارايي در اجراي بوجه مطرح است بلكه مبنايي براي تهيه بودجه و واگذاري اختيارات و حسابرسي نيز به حساب مي‌آيد .همچنين ارزيابي پيشرفت سازمان به سمت نتايج برنامه استراتژيك است. 10 0 اهداف سازمانها و يا دستگاههاي اجرايي از سنجش عملكرد افزايش پاسخگويي :شاخص‌هاي عملكرد به تصميم‌گيران و شهروندان اجازه مي‌دهند اثربخشي برنامه‌هاي سازمانها و دستگاههاي اجرايي را كامًال اندازه‌گيري كنند. بهبود ارائه خدمات :اطالعات عملكرد اطالعاتي درباره اينكه آيا برنامه‌ها ،طرح‌ها و سياستهاي عمومي كارايي دارند يا خير ارائه مي‌دهد. 10 1 ارائه سطح فعاليت سازمان يا دستگاه اجرايي با توجه به بودجه دريافتي:شاخص‌هاي عملكرد ،ارزيابي ميزان كاالها و خدماتي را كه ميتوان با منابع تخصيص يافته ارائه داد مشخص مي‌كند. اطالع‌رساني به شهروندان :شاخص‌هاي عملكرد براي عموم توضيح مي‌دهند كه به عنوان مثال درآمدهاي مالياتي صرف چه كارهايي مي‌شوند. 10 2 معايب شاخص‌هاي عملكرد الف -تاكيد بيش از حد بر آن دسته از هدف‌هاي سازمان كه قابل محاسبه و كمي شدن هستند ،و غفلت از اهدافي كه كمي كردن آنها دشوار است. ب -تاكيد بيش از حد بر دستيابي به اهداف عملكردي كوتاه مدت ،به بهاي بي‌توجهي به اهداف بلندمدت و سرمايه‌گذاري در سازمان. 10 3 ج -گرفتار شدن در تله شاخص‌هاي عملكردي .اگر شاخص‌هاي عملكرد نشان‌دهندة تمامي ابعاد اهداف مورد نظر سازمان نباشد .ممكن است مديران تشويق به پيروي از استراتژيهايي شوند كه صرفًا شاخص‌هاي مزبور را تحت تاثير قرار مي‌دهد ،نه دسترسي به اهداف و مقاصد .به عنوان مثال اگر عملكرد بازرسان گمرك توسط ص تعداد محموله‌هاي بازرسي شده در ماه ،سنجيده شود ،آنها ممكن است شاخ ‌ كيفيت بازرسي‌هاي خود را فداي كميت آن كنند. 10 4 د -دستكاري داده‌ها :هر مديري انگيزة آن را دارد كه آمار و اطالعات تحت كنترل خود را به گونه‌اي دستكاري نمايد كه عملكرد سازمان تحت امر خود را بهتر از آنچه واقعًا هست نشان دهد. ه – مديران همواره انگیزه آن را دارند كه در صورت امكان اهداف سهل‌الوصولي را براي سازمان خود تعريف كنند ،تا رسيدن به آن اهداف براي ايشان بدون تالش چنداني مقدور باشد .به عالوه مديران معموًال انگيزه‌اي براي دستيابي به سطح عملكردي باالتر از اهداف تعيين شده ندارند ،زيرا اين سطح عملكرد موجب ترقي سطح توقع مافوق شده و .مبناي هدف‌گذاري براي سال بعد خواهد شد 10 5 بسترهای پياده‌سازي بودجه‌ريزي عملياتي ‏بسترسازي جهت مشاركت بخش خصوصي در انجام امور ‏متناسب نمودن حجم و مقياس دولت ‏ايجاد ارتباط منطقي و بهنگام بين بودجه و عملكرد ‏فراهم سازي فضاي رقابت در انجام امور ‏متناسب نمودن نظام پرداخت با عملكرد كاركنان و حركت به سمت سيستم كارمزدي به جاي سيستم وقت مزدي 10 6 ايجاد تعامل و ارتباط منطقي بين مهارتها و مدارك تحصيلي با مشاغل مورد تصدي كاركنان ‏حذف روشها و رويه‌هاي منسوخ و سنتي در بودجه‌ريزي ‏شفاف‌سازي ،ساده نمودن و بازنويسي قوانین و مقررات مالي و استخدامي 10 7 الزامات بودجه‌ريزي عملياتي پيش طرحها و زمينه های زير بايستي تحقق يابد تا بودجه كشور را بتوان‌عملياتي تهيه و تدوين كرد: -1تدوين برنامه هاي راهبردي كشور -2تدوين چارچوب راهبردي سه ساله كه به اهداف ساالنه منجر مي‌شود .اهداف عملكردي ساالنه الزم است به شكل گزارش ساالنه در اختيار عموم مردم قرار گيرد. 10 8  -3تحليل ورودي :براي هر هدف كمي ساالنه الزم است منابع و داده‌هاي ورودي الزم بودجه‌ريزي‌شود. -4نظام كدگذاري ساختارمند :در اين نظام هزينه‌ها براي هر يك از اهداف ساالنه رديابي و رتبه‌بندي مي‌شوند. -5بررسي عملكرد براي تعيين ميزان پيشرفت طي سال ،عملكرد خروجي در پايان سال و اندازه‌گيري پيامدها در سال سوم به تدوين چارچوب راهبردي جديدي منجر مي‌شود. 10 9  -6تعيين اهداف و سياست‌ها به طور شفاف و كمي -7تعيين برنامه ها و فعاليت‌هاي اعم از مستقيم و غيرمستقيم -8اولويت بندي برنامه ها و فعاليت ها -9تجديد نظر دربرنامه ها و فعاليت ها -10تعيين نتايج مورد انتظار از اجراي فعاليت ها و برنامه ها -11طراحي منابع مالي جديد طراحي شاخص هاي اندازه گيري عمليات به طوري كه 12- نتايج قابل اندازه گيري باشد 11 0  -13امكان ارزيابي توانايي و عملكرد مديران در نيل به نتايج و اهداف -14استقرار سيستم اطالعاتي مديريت و سيستم اطالعات حسابداري -15استقرار نظام حسابداري بهاي تمام شده ،و هزينه يابي بر مبناي فعاليت -16اصالح قانون محاسبات عمومي ،قانون برنامه و بودجه، قانون استخدامي و اصالح روشهاي حسابداري دولتي از جمله گرايش به سمت حسابداري تعهدي 11 1  -17آموزش نيروي انساني و نيروهاي بودجه ريزي در دستگاه هاي اجرايي -18انعطاف پذيري عمليات مديران و ميزان اختيارات آنها بايد افزايش يابد. - 19همسوئي بودجه ساالنه بابرنامه هاي راهبردي كشور(از جمله سند چشم انداز 20 ساله و برنامه 5ساله توسعه) -20عزم جدي در مسئولين كشور و وفاق ملي و افزايش پاسخگوئي مديريت -21كوچك سازي بدنه دولت هماهنگي بين قواي سه گانه 22- 11 2  -23تدوين نظام محاسبه بهاي تمام شده و هماهنگي و تناسب بين اين روشها -24حذف مقررات متناقض مانند تناقض ماده 138قانون برنامه چهارم با نحوه تخصيص و مصرف اعتبارات دانشگاه ها و موسسات آموزش عالي كه به صورت كلي پرداخت مي شود. -25تدوين قوانين و مقررات جدي و الزام آور كه در آن تالش مديران براي پياده سازي بودجه عملياتي پيگيري شود و مديران موفق معرفي و تشويق شوند. 11 3 -26طراحي نظام نظارتي :بودجه‌ريزي عملياتي مستلزم طراحي نظام نظارتي جديدي است تا بتواند اطالعات را براي تصميم‌گيري در اختيار مسئولين سياسي كشور قرار دهد. -27اصالح و بازنگري نظام فني ،اجرايي و پيمانكاري :قيمت تمام شده در شرايط قرارداد پيماني و اماني متفاوت است .قيمت تمام شده محاسبه شده در شرايط اماني را نمي‌توان به قرارداد پيمانكاري تحميل كرد. 11 4  -28اصالح در رديف‌هاي متفرقه بودجه :وجود رديف‌هاي متفرقه مغاير با بودجه‌ريزي عملياتي است .زيرا نمي‌توان هزينه هر واحد كار را حساب كرد .به عنوان مثال يكي از موارد مصرف رديف‌هاي متفرقه پرداخت وام براي ازدواج جوانان است كه فقط به صورت يك رقم كلي در بودجه منظور مي‌شود و بودجه اين نوع پرداخت‌ها عملياتي نشده است. 11 5  -29اصالح طبقه‌بندي منابع و درآمدهاي دولت :به عنوان مثال فروش و ي صادرات نفت و گاز وقتي كه مستقيمَا به خزانه واريز مي‌شود واگذاري داراي ‌ سرمايه‌اي تلقي مي‌شود .اما اگر اين عايدات به حساب ذخيره ارزي واريز شود و سپس از آن برداشت شود واگذاري دارايي‌هاي مالي محسوب مي‌شود .اگر از عايدات نفتي ،ماليات گرفته شود درآمد مالياتي به حساب مي‌آيد .بازنگري در اينگونه منابع دولت به شفاف شدن منابع و دريافتهاي بودجه كمك مي‌كند. 11 6  -30اصالح قانون اساسي مبني بر اينكه همه مسئولين استاني و محلي در قبال مجلس شوراي اسالمي نسبت به عملكرد مديريت و دستگاه اجرايي پاسخگو هستند .در حالي كه طبق قانون اساسي فقط وزير در برابر مجلس پاسخگو است. برقراري رابطه بين فعاليت‌هاي يك دستگاه اجرايي با مجموعه وظايف 31- آنها .الزم است رابطه بين وظايف و برنامه‌هاي دستگاه اجرايي تعريف شود. سهم هر وظيفه در انجام يك فعاليت مشخص شود .زيرا انجام برخي فعاليت‌ها همزمان در انجام چند وظيفه موثر هستند .بنابراين الزم است اعتبارات هر .وظيفه‌اي براساس سهم آن وظيفه در انجام يك فعاليت پرداخت شود 11 7 چالش‌هاي عمده در پياده‌سازي بودجه‌ريزي عملياتي پياده‌سازي بودجه عملياتي به دليل فراهم نبودن بسترهاي الزم با محدوديت‌ها و موانع زير مواجه است: -1حاكميت نظام پرداخت وقت‌مزدي به جاي نظام كارمزدي -2حاكميت نظام‌هاي پرداخت متفاوت در نظام اداري -3عدم اجراي صحيح نظام GFSدر طبقه‌بندي اقتصادي هزينه‌ها و برنامه‌ها -4عدم انطباق چارچوب حسابداري متعارف (روش نقدي تعديل شده) با نظام حسابداري (روش تعهدي) كه الزمه بودجه عملياتي است. 11 8 تاثيرپذيري اجراي بودجه از تصميمات خارج از فرايند بودجه‌ريزي 5- .عملياتي توجيه نبودن مديران ستادي و كارشناسان با نحوه اجراي بودجه‌ريزي 6- .عملياتي -7فقدان تمهيدات الزم از سوي سازمان مديريت و برنامه‌ريزي كشور و وزارت امور اقتصادي و دارايي براي فراهم نمودن بسترهاي مناسب براي پياده‌سازي بودجه عملياتي -8فقدان امكانات نرم افزاي و سخت‌افزاري ،توام با نيروي انساني متخصص در بخشهاي بودجه و امور مالي 11 9  -9فقدان وحدت رويه در نحوه و فرايندهاي مربوط به تهيه بودجه پيشنهادي در دستگاههاي اجرايي كشور -10متناسب با تغيير سطح عمومي قيمتها و دستمزدها هزينه هر واحد كار بايد بطور مستمر بازنگري و محاسبه شود. -11اصالح ساختار اداري بدليل وجود برنامه‌ها و فعاليتهاي موازي در چند دستگاه اجرايي و همچنين افزايش يا كاهش ماموريتها و وظايف. -12ارائه چارچوبي براي گزارش عملكرد و ارزيابي پيامدها و نتايج عملكردي دستگاه اجرايي. 12 0 ايرادات وارد به بودجه عملياتي مسائل زير در بودجه‌ريزي عملياتي مشاهده مي‌شود كه الزم است با رهنمودهايي اين مشكالت رفع شوند : -1قابل دستكاري بودن شاخص‌ها -2وجود اهداف بسيار زياد و يا بسيار كم -3ناديده گرفتن پيچيدگي‌هاي خدمات بخش عمومي -4نياز به انطباق داشتن با خواسته‌هاي استفاده‌كنندگان -5مسائل برقراري ارتباط بين منابع و مصارف ناهماهنگي بين بودجه با تصميم‌گيريها 6- 12 1 پيشنهادها براي رفع مشكالت بودجه ریزی عملیاتی -1درگير كردن مديران در امور حسابرسي و نظارتها و پيگيري امور -2درگير كردن مديران در طراحي‌ها -3انطباق‌پذيري بصورت تدريجي و آهسته -4تاثيرگذاري روي نيازها و خواسته‌هاي استفاده‌كنندگان -5يكپارچه كردن برنامه‌ريزي و بودجه‌ريزي 12 2 انواع بودجه‌ريزي عملياتي بر حسب اين‌كه چگونه از اطالعات عملكردي در فرآيند بودجه‌ريزي عملياتي استفاده مي‌شود بودجه‌ريزي عملياتي را مي‌توان به چهار نوع زير تقسيم كرد‌: -1بودجه‌ريزي مبتني بر گزارش عملكرد :در اين روش اطالعات عملكردي به صورت جزيي از سند بودجه معرفي مي‌شود اما فعاالن بودج ‌ه از اين اطالعات براي تخصيص منابع استفاده نمي‌كنند. -2بودجه‌ريزي مبتني بر اطالع از عملكرد :در فرآيند بودجه‌ريزي عملكرد برنامه منعكس مي‌شود اما از اطالعات فقط به صورت جزئي در تصميم‌گيري استفاده مي‌شود. 12 3 -3بودجه‌ريزي مبتني بر عملكرد :در اين روش اطالعات عملكردي نقش مهمي را به همراه ساير عوامل در تخصيص منابع بازي مي‌كند اما الزاما تعيين كننده مقدار منابع تخصيصي نيست. -4بودجه‌ريزي مبتني برتعیین عملكرد :در اين روش تخصيص منابع به طور مستقيم و آشكارا با واحدهاي عملكردي ارتباط دارد. 12 4 تجربه اصالحات در بودجه‌ریزی برخی از کشورها کشور کشورهای صنعتی پیشرفت های اصالحی اصالحات در بودجه ریزی استرالیا بودجه‌ریزی مبتنی براطالع از عملکرد (قوی) نیوزیلند بودجه‌ریزی مبتنی بر عملکرد بودجه‌ریزی نتایج و چارچوب گزارش‌دهی در بودجZZZه سال – 2000 1999اجرا شده است. اصالحات بودجه‌ریزی مبتنی بر ستاده‌ها اجرا شده است. آمریکا بودجه‌ریزی مبتنی بر گزارش عملکرد اجرا قانون عملکرد دولت و نتایج مصوب 1993 کشورهای در حال توسعه 12 5 بولیوی بودجه‌ریزی ردیف – اقالم (ضعیف) شیلی بودجه‌ریزی م÷بتنی براطالع از عملکرد از اواخر دهه 1980مجموعه‌ای از مقررات رسمی اجراء شده اسZZت و تأثیر کمی روی عملیات مدیریت عمومی و بودجه‌ریزی داشته است. اصالحات عملکردی تالش می‌کند تا روابط سیاسی فراگیر در محیط و کاستی‌های مدیریتی را در حوزه مدیریت مالی کاهش دهد. این کشور در 1994بودجه‌ریزی بر اساس شاخص‌های عملکردی را آغاز کرد .از سال 1997ارزیابی عملکرد توسط دفZZتر بودجZZه و همZZه دستگاه‌های اجرایی که موظف به ارایه گزارش ساالنه مدیریت جامع بودند انجام گرفت .کنگره ساز و کاری را در نظر گرفته تZZZا اعتبارات براساس عملکرد برنامه‌ها از آغاز سال 2001تخصیص داده شود .اما هنوز بین عملکرد و تخصیص اعتبار رابطZZه نزدیکی وجZZود نZZدارد. شاخص‌های عملکردی در ضمایم سZZند بودجZZه بZZه کنگره گزارش می‌شود. چین بودجه‌ریزی ردیف – اقالم مالزی بودجه‌ریزی مبتنی بر اطالع از عملکرد آفریقای جنوبی بودجه‌ریزی ردیف – اقالم بودجه‌ریزی مبتنی بر گزارش عملکرد (ضعیف) کنترل‌های ردیف – اقالم اعمال می‌شود .در ضمایم سند بودجه اطالعات عملکردی ضعیفی گزارش می‌شود .تعدادی از سازمان‌ها براساس عملکرد مورد نظارت قرار می‌گیرند .اما استفاده از اطالعات عملکردی در بودجه‌ریزی محدود است. بودجه‌ریزی ردیف -اقالم بودجه‌ریزی مبتنی بر اطالع از عملکرد (ضعیف) بودجه‌ریزی عملکرد به تدریج از 1998معرفی شد .طبق قانون مالیه عمومی 2001بودجه‌ریزی عملیاتی یک الزام قانونی شناخته‌شده است .براساس آموزش‌هایی سال‌های 1998 – 9راهنمای بودجه‌یزی عملکردی تهیه شده است .بودجه‌ریزی عملیاتی هنوز در مرحله‌ی رشد قرار دارد .حدود %20از بودجه‌ی کشور به طور اثربخش در معرض بودجه‌ریزی عملیاتی قرار دارد .اما نظارت بر بودجه‌ریزی عملیاتی و گزارش‌دهی ان خیلی ضعیف است. بودجه‌ریزی ردیف – اقالم بودجه‌ریزی مبتنی بر گزارش عملکرد (ضعیف) نظام بودجه‌ریزی اجرا شده طی سال‌های 1997 – 2000شکست خورد ..بودجه‌ریزی عملیاتی استراتژیک در سال 2001معرفی شد. بودجه سال 2004بر مبنای ستاده محور تهیه شد .این بودجه هم مبتنی بر نتایج عملکردی و هم به شکل ردیف – اقالم تنظیم شده بود .دفتر بودجه نسبت به کاهش کنترل‌های مبتنی بر داده‌ها بی‌میل است تانزانیا تایلند 12 6 از سال 1999بودجه‌ریزی ردیف – اقالم در سطح کل دولت به اجرا درآمد .دولت تصمیم به پیگیری انجام اصالحات جامع تا 2002نگرفته بود وزیر مالیه چارچوب ارزیابی عملکرد مخارج عمومی دولت را در دولت مرکزی درسال 2005بخش‌نامه کرده است .از این سال معیارهای عملکردی و ارزیابی برای اولین بار در مرکز کشور شروع شده است. نظام بودجه‌ریزی در سال 1998تدوین شد. عناصر بودجه‌‌ريزي عملياتي 12 7 ابزار برآورد اعتبارات در بودجه ريزي عملياتي نظام حسابداري قيمت تمام شده 1- اندازه گیری حجم کار با فعالیت2- نورم3- استاندارد4- 12 8 نظام حسابداري قيمت تمام شده در دستگاه هاي اجرايي دولتي بايستي بهاي تمام شده هر يك از خدمات دولتي محاسبه شود.منابع و عوامل مادي وانساني كه در ارايه خدمات و فعاليت هاي دولتي (مانند صدور كارت بازرگاني، گذرنامه،شناسنامه،خدمات آموزشي و خدمات بهداشتي و درماني) به كار گرفته مي شوندشناسايي و اندازه‌گيري شوند .در بخش اداري و دولتي ايران از آنجايي كه استهالك دارايي‌هاي ثابت محاسبه نمي‌شود لذا محاسبه بهاي تمام شده خدمات نياز به دقت .بيشتري دارد 12 9 البته دربخش تجاري دولتي مانند شركت هاي دولتي استهالك محاسبه شده و يا بهاي تمام شده كاال و محصوالت محاسبه مي‌شود .براي محاسبه بهاي تمام شده خدمات بايد از واحد اندازه گيري مناسبي استفاده شود.واحد اندازه‌گيري عمليات مي‌تواند كيلومتر (براي جاده سازي)مترمربع (براي ساختمان)نفر (براي آموزش) ،تير برق (براي نصب چراغ برق) صفحه(براي نامه هاي تايپ شده)و غيره باشد. 13 0 هدف ازتعيين شاخص اندازه‌گيري فعاليت آن است كه بهاي تمام‌شده هرفعاليت برحسب واحد اندازه‌گيري به دست آيد .به عنوان مثال هزينه هركيلومتر جاده سازي ،هزينه هر مترمربع ساخت بنا ،هزينه هر نفرآموزش دانشجو يا دانش‌آموز ،هزينه نصب هر تيربرق و هزينه تايپ هر ورق A4چقدر است. شاخص اندازه گيري عمليات بايد كميت پذير و قابل شمارش باشد ،همچنين قابل اجراء بوده و با گذشت زمان ارزش خود را حفظ كند.هرواحد اندازه گيري معرف توليد مقدار معيني محصول و يابيانگر مقدار معيني ارايه خدمات باشد. 13 1 براي محاسبه قيمت تمام شده بايد كليه هزينه هاي مستقيم و غير مستقيم(سربار) و هزينه‌هاي عملياتي و غير عملياتي را شناسايي كرده و ازتقسيم كل هزينه ها بر تعداد خدمات ومحصوالت ،بهاي تمام شده هر واحد خدمت يا محصول بدست مي آيد .به عنوان مثال براي آموزش 100نفر دانشجوي پزشكي عمومي تمام هزينه هاي مستقيم و غيرمستقيم را بايد شناسايي كرد و از تقسيم كل هزينه ها بر 100 نفردانشجو بهاي تمام شده آموزش هر نفر دانشجو به دست مي آيد. 13 2 قيمت تمام شده در واحدهاي توليدي بودجه‌ريزي عملياتي با استفاده از روش قيمت تمام شده نياز به استقرار نظام كامل حسابداري قيمت تمام شده در كنار نظام حسابداري مالي و بودجه‌اي در سازمانهاي دولتي است .براي اين منظور در واحدهاي توليدي الزم است: 13 3 الف -طبقه‌بندي عمليات سازمان: عمليات دستگاه اجرايي بايد با توجه به اصول طبقه‌بندي عمليات مشخص شود .عمليات هر دستگاه به چند برنامه و هر برنامه به چندين فعاليت و طرح تقسيم مي‌شود .در صورت نياز ،هر يك از فعاليتها و طرحها را مي توان به اجزاي فرعي‌تري تقسيم كرد .هدف از اين كار سهولت در تعيين واحد اندازه‌گيري مناسب براي حجم كار است. 13 4 ب -انتخاب واحد اندازه‌گيري حجم كار: عمليات دستگاه اجرايي را مي‌توان به دو گروه "قابل سنجش" و "غير قابل سنجش" تقسيم كرد.گروه اول عملياتي هستند كه واحد اندازه‌گيري براي آنها بسهولت انتخاب مي‌شود مانند عمليات جاده‌سازي و ساختماني كه واحد مناسب آن متر مربع يا كيلومتر است .گروه دوم عملياتي است كه نمي‌توان بسهولت واحد اندازه‌گيري مناسب و معقولي را انتخاب كرد. مانند فعاليتهاي پژوهشي كه نتيجه قابل پيش‌بيني ندارد .در اين حالت برآورد هزينه‌ها در قالب مواد هزينه و براساس كاركنان ثابت اداري (مانند كاركنان مالي ،فني ،آموزشي و پژوهشي و غيره) انجام مي‌گيرد. 13 5 ج -برآورد هزينه هر واحد كار: پس از انتخاب واحد اندازه‌گيري مناسب الزم است برآورد دقيقي از كل هزينه‌هاي انجام يك فعاليت داشت .به عنوان مثال در ساخت جاده هزينه مطالعات اوليه، نقشه‌كشي ،مواد ،مصالح مورد نياز ،دستمزد كارگران و سرپرستان و استهالك دارايي‌هاي ثابت ،هزينه حمل و نقل و هزينه‌هاي سربار را محاسبه كرد. 13 6 اين فرآيند به ترتيب زير است: -1هزينه انواع مواد و مصالح به كاررفته بر حسب هر كيلومتر جاده -2هزينه مطالعات فني و اوليه در ساخت جاده بر حسب هر كيلومتر جاده -3هزينه‌هاي تسطيح و زيرسازي جاده برحسب كيلومتر -4هزينه‌هاي جنبي مانند حمل و نقل ،سوخت ،انرژي ،آب و برق و انبارداري و نگهداري مواد و مصالح به ازاء هر كيلومتر 13 7 -5برآورد هزينه‌هاي سربار مانند هزينه‌هاي حقوق سرپرستان و سركارگران و هزينه استهالك ماشين‌آالت و تجهيزات ،هزينه لوازم و قطعات فرعي ،هزينه‌هاي بيمه و رفاهي كارگران. -6متوسط زمان استاندارد الزم براي انجام هر واحد كار -7متوسط نرخ دستمزد قانوني هر كارگر برحسب زمان 13 8 د -پيش‌بيني حجم عمليات پس از محاسبه هزينه هر واحد كار الزم است حجم كار در سال بودجه‌اي پيش‌بيني شود .اين پيش‌بيني براساس تجارب سالهاي گذشته يا طرحهاي مشابه و ويژگيهاي طرح در زمان و مكان مورد نظر صورت مي‌گيرد .به عنوان مثال ممكن است پيش‌بيني شود 100كيلومتر جاده ساخته شود و يا 5 نفر دانشجو در رشته برق در مقطع دكتري گزينش شود. 13 9 ه -محاسبه كل هزينه عمليات: در اين مرحله هزينه هر واحد كار در حجم عمليات قابل سنجش ضرب شده تا معادل ريالي هزينه عمليات .قابل سنجش بدست آيد .با افزودن هزينه عمليات قابل سنجش كل هزينه‌هاي عمليات بدست می آید کل هزینه عملیات=هزینه عملیات سنجش پذیر+هزینه عملیات سنجش ناپذیر هزینه عملیات هر واحد کار= کل هزینه عملیات تعداد واحد کار 14 0 قيمت تمام شده در مشاغل خدماتي تركيب بهاي تمام شده فعاليتها در واحدهاي توليدي و ياخدماتي (اداري) يكسان نيست .در واحدهاي خدماتي و اداري غالبًا هزينه نيروي كار و در نتيجه ساعات كار ،حقوق و دستمزد كاركنان سهم بيشتري از بهاي تمام شده را در بر مي‌گيرد و ممكن است هزينه‌هاي مواد ،مصالح ،تجهيزات و لوازم سهم كمتري را داشته باشد .بنابراين توصيه مي‌شود در بخش خدماتي و اداري از روش كارسنجي استفاده شود .واحدهايي مانند نگهباني ،دبيرخانه، .كارگزيني ،واحدهاي صرفًا خدماتي هستند 14 1 اما واحدهايي مانند چاپ و تكثير ،تايپ ،رستوران واحدهايي هستند كه بايد بهاي تمام شده هر واحد محصول محاسبه شود .در روش كارسنجي مقدار زمان صرف شده براي تكميل و انجام يك واحد كار خاص محاسبه مي‌شود .در اين روش رابطه معقولي بين حجم كار و زمان الزم براي انجام آن برقرار مي‌شود .زمان الزم از طريق استاندارد .و يا نورم بدست مي‌آيد 14 2 براي اندازه‌گيري حجم كار از دو روش استفاده مي‌شود: الف -بررسيهاي زماني :عبارت است از محاسبه دقيق مدت زمان الزم براي انجام دادن يك فعاليت معين از طريق بررسي حركات ،ابزار و وسايل و روشهاي خاصي كه در انجام دادن آن عمل بكار مي‌رود .اين مقدار زمان برحسب ساعت – نفر كه براي تكميل يك واحدكار مصرف مي‌شود تعيين مي‌گردد و آن را استاندارد زماني مي‌نامند. 14 3 ب -تجزيه و تحليل آماري :در اين روش براساس بررسي تجربي مقدار كار انجام شده براي تكميل و مدت زماني كه براي آن كارمورد نياز است برآورد هزينه مي‌شود .در اين روش الزم است اطالعات مورد نياز و مربوط به كار معين جمع‌آوري و تجزيه و تحليل شود تا واحد اندازه‌گيري مناسب انتخاب و سپس مدت زمان الزم براي اجراي آن براساس واقعيات موجود محاسبه شود .مدت زماني كه براي تكميل يك واحد كار به اين روش محاسبه مي‌شود نورم گويند .بنابراين نورم (هنجار) براساس بررسي‌ها و تجزيه و تحليل‌هاي آماري زمان واقعي انجام دادن يك كار در عمل و هزينه آن را به طور تجربي تعيين مي‌كند. 14 4 اندازه گيري حجم كار يا فعاليت براي اندازه گيري حجم عمليات و فعاليت هاي بايد از روشهاي كار سنجي،زمان سنجي وحركت سنجي استفاده كرد.به عنوان مثال اگر مطالعات آماري و نمونه گيري تصادفي نشان مي دهد كه ثبت يك نامه وارده و يا صادره و ارجاع و طبقه بندي آن 10دقيقه وقت نيروي كار را مي گيرد در صورتي كه ساعات كار مفيد روزانه كارمند 6ساعت يا 360دقيقه باشد و اين سازمان روزانه 250نامه وارده و صادره داشته باشد در اين :صورت تعداد كارمند الزم در دبيرخانه از رابطه زير به دست مي آيد نفر )95/420( × 9 = 2 14 5 نورم نورم يك معيار سنجش عملكرد است كه بر اساس تجربيات گذشته به دست مي آيد و يا ريشه در عرف دارد.به عنوان مثال يك كشاورز به طور سنتي و براساس تجربه خود در سال دور بار كود مي‌دهد و 3بار به زمين خود آب مي‌دهد .همچنين براساس تجربه مكانيك اتومبيل ها معتقدند روغن موتور از نوع خاصي را بايستي به ازاء هر 4هزاركيلومتر تعويض كرد .بنابراين تعويض .روغن موتور در هر 4هزاركيلومتر نورم است 14 6 حال اگر يك دستگاه دولتي 10اتومبيل سواري داشته باشد كه هريك درسال 24هزاركيلومتركاركند و هزينه هر بار تعويض روغن با دستمزد 10،000تومان :باشد آنگاه هزينه تعويض روغن اتومبيل هاي اين دستگاه اجرايي درسال عبارتست از 5بار تعويض روغن در سال 20000÷4000=5 تومان هزينه ساالنه تعويض روغن ده دستگاه اتومبيل 5×10×10000=500000 14 7 استاندارد استاندارد نيز يك معيار سنجش عملكرد است كه براساس تحقيقات علمي و روشهاي نمونه گيري آماري به دست مي آيد .به طوري كه با اطمينان بااليي مي توان نتيجه نمونه گيريها را به كل جامعه تعميم داد.استاندارد مبناي دقيق تر و مطمئن تري براي محاسبه حجم عمليات است.به عنوان مثال تحقيقات علمي كشاورزي نشان مي دهد كه براي برداشت بيشتر محصول خاص و بهره وري باال بايستي در سال 3بار با فواصل 2ماه يكبار به ميزان معيني آب .داد و سالي يك بار به زمين كود داد 14 8 همچنين ممكن است استاندارد موسسه تحقيقات صنعتي و سازنده روغن موتور خاصي نشان دهد كه روغن موتور مزبور درشرايط آب وهوايي متفاوت كشور و در اتومبيل هاي سواري متفاوت به طور متوسط قابليت كاركرد 6هزار كيلومتر را دارد.در اين صورت هزينه تعويض روغن اتومبيل هاي آن دستگاه دولتي در سال عبارتست از: بار تعويض روغن در سال 24000÷6000=4 تومان هزينه ساالنه تعويض روغن ده دستگاه اتومبيل 4×10×10000=400000 14 9 بنابراين مالحظه مي شود كه استفاده از نورم و يا استاندارد درمحاسبه هزينه نگهداري و تعويض روغن موتور اتومبيل متفاوت است .در نتيجه بودجه تعويض روغن اتومبيل ها را مي توان متفاوت برآورد .كرد 15 0 استانداردها براي قضاوت درباره كيفيت منابع و محصوالت بكار مي رود.از آنجايي كه براي عمليات زيادي استانداردهايي تدوين نشده است لذا دو راه كارديگر به جاي استاندارد وجود دارد: الف :برآورد شاخص عملكرد بر اساس عملكرد گذشته ب -روش مبناي مقايسه (محک) 15 1 الف :برآورد شاخص عملكرد بر اساس عملكرد گذشته: يعني از متوسط عمليات گذشته مي‌توان انتظارات از عملكرد آينده را تحت شرايط خاصي تعريف كرد .با استفاده از سريهاي زماني و روندهاي گذشته مي‌توان عملكرد بهتري از روند گذشته براي عمليات آينده دستگاه مجري انتظار داشت. 15 2 ب -روش مبناي مقايسه (محک): در اين روش عملكرد برنامه‌هاي مشابه يا دستگاههاي اجرايي همانند ،به عنوان سطح عملكرد رقبا و يا از متوسط صنعت مي‌توان به جاي استاندارد استفاده كرد .از اين روش در بخش خصوصي استفاده مي‌شود .اما از تجربه دستگاههاي اجرايي موفق يا برنامه‌هاي اجراء شده در داخل يا خارج كشور در بخش دولتي نيز مي‌توان به عنوان مبناي مقايسه به كار گرفت .در استفاده از مبناي مقايسه به جاي استاندارد بايد به .-تفاوت‌هاي اقتصادي ،اجتماعي و شرايط محيطي نيز توجه كرد 15 3 اصول بودجه‌ريزي عملياتي تدوين چارچوب راهبردي (برنامه‌ريزي استراتژيك) 1- تدوين گزارش عملكرد ساالنه 2- تخصيص بودجه بر مبناي عملكرد 3- :آزمونهاي عملكرد؛4نوع 4- الف-آزمون شناخت ورودی ب-آزمون خروجی ها ج-آزمون کارایی منابع د-آزمون نتایج(پیامدها) 15 4  -1تدوين چارچوب راهبردي (برنامه‌ريزي استراتژيك) بودجه‌ريزي عملياتي بدون داشتن يك چارچوب راهبردي هدفمند بي‌فايده است .زيرا تخصيص منابع بدون عملكرد مورد نظر منجر به اتالف منابع خواهد شد. -2تدوين گزارش عملكرد ساالنه: اين گزارش اهداف برنامه راهبردي و نتايج (پيامدها) حاصل از عملكرد را نشان مي‌دهد .در اين گزارش عملكرد برحسب پيامدها و نتايج (اثرات اجتماعي عمومي) و خروجي هر سازمان تعيين مي‌شود .حالت ايده‌آل در بودجه‌ريزي عملياتي آن است كه رابطه علت و معلولي بين خروجي‌هاي هر سازمان و آثار اجتماعي اين خروجي‌ها برقرار شود. 15 5  -3تخصيص بودجه بر مبناي عملكرد: تخصيص بودجه براساس عملكرد سازمانها منوط به آزمونهاي عملكرد دستگاههاي اجرايي است .آزمون واقعي چالش ميان تخصيص منابع و اهداف آتي برنامه‌هاست .ميزان تحقق اهداف آتي برنامه را مي‌توان از عملكرد فعلي دستگاههاي اجرايي تشخيص داد. 15 6  -4آزمونهاي عملكرد: در بودجه‌ريزي عملياتي چهار نوع آزمون عملكرد به شرح زير ضروري است: الف -آزمون شناخت ورودي‌ها: براي هر هدف ،فعاليتهايي بايد انجام شود .اين فعاليتها اقدامات و عملياتي هستند كه الزمه رسيدن به آن هدف مي‌باشند .انجام هر فعاليت مستلزم منابع يا ورودي‌هاست .ورودي‌ها منابع قابل اندازه‌گيري هستند كه براي اجراي يك فعاليت الزم است. 15 7 در آزمون ورودي‌ها بايد محاسبه و استانداردسازي شود كه چقدر ورودي يعني منابع براي توليد محصول يا ارايه خدمات معين مورد نياز است و بايد تخصيص يابد و اين ورودي‌ها چه باشند و چه زماني تخصيص يابند .آيا همه اعتبارات به سازمان تخصيص داده شده‌است؟ آيا ميزان تخصيص اعتبارات با بودجه مصوب انطباق دارد؟ خالصه اينكه اين آزمون و سؤاالت مربوط به آن الزم است تجزيه و تحليل واريانس شود .يعني ميزان انحرافات تعيين شود .به عنوان مثال در تانزانيا آزمون ورودي ،شامل تجزيه و تحليل واريانس منابع سازمانهاست. 15 8 ب -آزمون خروجي‌ها: آزمون خروجي براي شناخت اينكه آيا اهداف ساالنه كميت‌پذير تحقق يافته است يا خير انجام مي‌شود .خروجي مي‌تواند تعداد واكسن‌هاي زده شده توسط يك درمانگاه ،تعداد بيماران ويزيت شده ،تعداد دانشجويان فارغ‌التحصيل ،كيلومتر جاده ساخته شده يا تعمير شده ،تعداد متر مربع مسكن ساخته شده و غيره باشد .خروجي‌ها دستاوردهاي خاص هر سازمان است كه از نظر علي قابل رديابي و كميت‌پذير هستند .دراين آزمون اطالعات عملكرد دستگاه اجرايي استخراج مي‌شود .در تجزيه و تحليل عملكرد بودجه اين سؤاالت مطرح است كه آيا بودجه آنگونه كه برنامه‌ريزي شده ،هزينه شده است؟ 15 9 ج -آزمون كارايي منابع: در اين مرحله بايد اندازه‌گيري شود كه منابع به صورت كارآمد به مصرف رسيده‌است؟ آزمون كارايي برحسب هزينه هر واحد محاسبه مي‌شود .آيا با مصرف مخارج به خروجي‌هاي مورد نظر دست يافته‌آيم؟ اين سوال به اهداف كمي ساالنه مربوط مي‌شود و با پروژه يا خدمات معيني ارتباط پيدا مي‌كند .آيا مي‌توان خروجي‌ها را بر حسب هزينه واحد كار اندازه‌گيري كرد .به عنوان مثال هزينه آموزش هر نفر دانشجو در سال چقدر است. هزينه ساخت و نگهداري هر كيلومتر جاده چقدر است. 16 0 د -آزمون نتايج (پيامدها): پيامدها نتايج مورد انتظار از اثرات اجتماعي خروجي‌هايي هر برنامه اجراء شده است .الزم است پيامدهاي هر برنامه اندازه‌گيري و تجزيه و تحليل شود .به عنوان مثال ساخت جاده نوعي خروجي برنامه ساخت و نگهداري بزرگراههاست .اما پيامدهاي مورد نظر آن ممكن است كاهش تصادفات مرگ‌بار ،كاهش ترافيك شهري ،سرعت دسترسي به ساير معابر شهري ،كاهش آلودگي و كاهش مصرف سوخت باشد. همچنين توزيع كاال برگ مي‌تواند خروجي وزارت بازرگاني و ستاد بسيج اقتصادي باشد اما ممكن است باعث كاهش فقر و كاهش فاصله طبقاتي .نشود 16 1 پرداخت تسهيالت تكليفي توسط بانكها يا وامهاي خود اشتغالي توسط وزارت كار يك خروجي است اما ممكن است منجر به افزايش نرخ اشتغال يا افزايش ظرفيت توليدي كشور يا منطقه نشود .فارغ‌التحصيالن هنرستانهاي فني و صنعتي خروجي محسوب مي‌شوند اما اين خروجي ممكن است از مهارتهاي كافي براي اشتغال به كارهاي فني مانند برقكاري ،سيم پيچي و غيره برخوردار نباشند .بنابراين درآزمون نتايج اين سوال مطرح است كه آيا خروجي‌ها از ديدگاه توسعه پايدار پيامدهاي اجتماعي را به دنبال داشته است؟ 16 2 ويژگي نتايج مطلوب براي آزمون اثربخشي بودجه‌ريزي عملياتي بايد نتايج اندازه‌گيري شوند .اندازه‌گيري نتايج كار پيچيده‌اي است .زيرا تعدادي عوامل خارج از كنترل دستگاه اجرايي در توليد نتايج موثرند .اندازه‌گيري نقش مستقيم دستگاه اجرايي و نقش غير مستقيم ساير دستگاههاي اجرايي در توليد نتايج مسأله‌اي است كه اندازه‌گيري دقيق نتايج عملكرد را دشوار ساخته‌است .در هر حال نتايج مطلوب داراي ويژگيهاي زير است: -1اهداف و اولويت‌هاي دولت را به وضوح منعكس نمايد. 16 3 -2ميزان تأثير آن بر جامعه قابل اندازه‌گيري باشد -3از استراتژيهاي دستگاه اجرايي متفاوت باشد. -4گروههاي هدف براي هر يك از نتايج ،قابل شناسايي و تفكيك باشد. -5در چارچوب زماني معين قابل دستيابي باشد. براي نظارت و ارزيابي پيشرفت كار مناسب باشد6- 16 4 -7نتايج با ستاده دستگاه اجرايي رابطه علي داشته باشد. -8قابل تعريف باشد به طوري كه امكان گزارش‌دهي برون سازماني را داشته باشد. مثال :نتايج :اطمينان از اينكه جوانان فاقد مسكن دسترسي به منزل مناسب را داشته باشند. هدف عملكردي %90 :از جوانان فاقد مسكن منزل مناسب در طول شبانه روز داشته باشند. عملياتي كردن مفاهيم :شناسايي گروه هدف و تعريف مسكن مناسب در ايجاد رابطه علي بين عمليات دستگاه اجرايي مانند كمك كردن از طريق يارانه‌ها 16 5 انواع شكست‌‌هاي عملياتي -1عدم كارايي فني :بدان معني است كه منابع به بهترين روش فني جهت توليد كاال و خدمات بكار گرفته نمي‌شوند .زماني مي‌توان به كارايي فني رسيد كه بتوان بدون كاهش در ستاده‌ها و خروجي‌ها ميزان داده‌ها و منابع را كاهش داد .مسأله ناتواني در حداكثر كردن ستاده‌ها با منابع معين توسط ليبنستين تحت عنوان عدم كارايي xمطرح شده است .عدم كارايي فني از طريق بهبود سازماني و اصالحات در وظايف سازمانها و واحدهاي تابعه آنها بايد برطرف شود. 16 6  -2عدم كارايي اقتصادي :بدان معني است كه منابع به بهترين روش اقتصادي جهت توليد كاال و خدمات بكار گرفته نمي‌شود .زماني مي‌توان به كارايي اقتصادي رسيد كه بتوان بازده باالتري (كاال و خدمات بهتر) بدست آورد بدون آنكه هزينه‌هاي منابع را افزايش داد .از ديدگاه كارايي اقتصادي جانشيني يكي از منابع به جاي منابع ديگر بدون افزايش هزينه‌هاي كل ستاده معين غير ممكن است. 16 7  -3عدم اثربخشي فني :اين بدان معني است كه مخارج دولت اثربخش نيستند .يعني اگر چه ممكن است منابع از لحاظ فني و اقتصادي به طور كارا تخصيص داده شوند تا ستاده معيني توليد شود اما اين ستاده به تنهايي اهداف مورد نظر را تامين نمي‌كنند. -4عدم اثربخشي اقتصادي :مخارج دولت مي تواند كارايي (يعني تخصيص منابع با حداقل هزينه براي نيل به حداكثر ستاده) و اثربخشي (يعني ستاده‌هايي با نتايج مورد نظر) داشته باشند اما زماني اثربخشي كلي در استفاده از منابع افزايش مي‌يابد كه برخي از مخارج غير ضرور حذف شده و منابع تخصيص مجدد يابند.. 16 8 تكامل روشها و نظام‌هاي بودجه‌ريزي در مسير تكاملي‌ نظام‌هاي بودجه‌ريزي هر روش بودجه‌اي پاسخگوي برخي از نيازهاي زير در اداره امور كشور بوده‌است. بنابراين در ارزيابي نظام‌ها و روشهاي بودجه‌ريزي بايد ديد هر روش كداميك از نيازهاي زير را پاسخگو خواهد بود. الف -كنترل و نظارت بر اموال عمومي و وصول ماليات‌ها ب -مديريت بهينه‌ منابع مالي و كاهش هزينه‌هاي دولت (صرفه‌جويي) 16 9 ج -ايجاد ضمانت اجرايي براي برنامه‌هاي توسعه 5ساله كشور د -افزايش كارايي و اثربخشي مديريت بخش عمومي هـ -اولويت‌بندي برنامه‌ها براي كسب بازدهي و ارزش افزوده اقتصادي و -مديريت عملكرد فعاليت‌ها و خدمات بخش عمومي 17 0 سه روش بودجه‌ريزي در مسير تكاملي روشهاي بودجه‌ريزي -1بودجه‌ريزي مبتني بر كنترل داده‌ها (منابع) بودجه‌ريزي مبتني بر كنترل فرآيند 2- -3بودجه‌ريزي مبتني بر كنترل ستاده‌ها (نتايج) 17 1 بودجه‌ريزي مبتني بر كنترل داده‌ها (منابع) ‏نقش بودجه در اين روش عبارتند از: ‏وظيفه اصلي بودجه‌ريزي نقش كنترل كنندگي بودجه است. ‏در سند بودجه ساالنه تعيين مي‌شود كه اعتبارات در چه محل‌هايي و به چه ميزاني هزينه‌ شود. ‏محور كنترل آن است كه ميزان اعتبارات هزينه شده از اعتبارات مصوب تجاوز نكند و هر اعتباري در محل و موضوع مصوب خودش هزينه شود. 17 2 دولت از دستگاه اجرايي سوال مي‌كند چقدر پول مي‌خواهيد. ‏نظام بودجه‌ريزي بر طبقه‌بندي اقالم هزينه (اعم از مواد هزينه اصلي و فرعي) متمركز است. ‏در اين نظام بودجه دولت سندي است كه در آن نام دستگاه دولتي اصلي و دستگاههاي فرعي وابسته به آن و ريز هر يك از هزينه‌هاي آن دستگاهها برحسب انواع مواد هزينه ذكر مي‌شود. 17 3 هدف دستگاههاي اجرايي آن است كه با بزرگ كردن وظايف و اهميت سازمان خود و بيان مشكالت و كمبودها، اعتبارات خود را افزايش دهند. ‏هدف سازمان مديريت و برنامه‌ريزي كشور ،دولت و مجلس آن است كه با چانه‌زني و يا روشهاي دستوري اعتبارات دستگاه اجرايي را كاهش دهد. 17 4 دستگاههاي نظارتي (ذيحسابيها ،ديوان محاسبات و سازمان مديريت و برنامه‌ريزي و سازمان بازرسي كل كشور) بر روي مواد هزينه در قالب سقف اعتبار مصوب رسيدگي مي‌كند و مجوزهاي هزينه كرد و وصول درآمدها را بررسي مي‌كنند .در اين نظام رسيدگي به ميزان تحقق اهداف و مأموريت‌هاي دستگاه اجرايي و كيفيت خدمات و زمان هزينه كرد و يا وصول درآمد و كم و كيفيت نتايج مورد نظر از وظايف دستگاههاي نظارتي نيست. 17 5 مبناي تخصيص اعتبارات پرداخت درصدي از اقالم هزينه‌اي در فواصل زماني معين است. ‏در اين نظام متولي تخصيص بودجه وزارت اقتصاد و دارايي و خزانه‌داري است. ‏در اين روش تاكيد بر صرفه‌جويي در مصرف اعتبارات و نظارت بر حفظ اموال دولتي است. ‏طبقه‌بندي هزينه‌ها براي تسهيل در نظام حسابداري دولتي است .اين طبقه‌بندي نشان نمي‌دهد اثرات هزينه‌هاي دولتي بر سياستهاي كلي كشور چقدر است. 17 6 بودجه‌ريزي مبتني بر كنترل فرآيند ‏نقش بودج ‌ه در اين روش عبارتست از: ‏بودجه وسيله‌اي براي بهبود مديريت سازمانهاست. ‏دولت از دستگاه اجرايي مي‌پرسد پول را براي اجراي كدام برنامه‌ها مي‌خواهيد. ‏با افزايش وظايف دولت و دخالت دولت‌ها در اقتصاد نحوه انجام فعاليت‌ها و فرآيندهاي كاري مورد توجه دولت‌ها قرار مي‌گيرد. ‏افزايش ماموريت دولت باعث مي‌شود به جاي تاكيد بر مواد هزينه به برنامه‌هاي دستگاههاي اجرايي و ميزان خروجي فرآيندها توجه شود. 17 7 وظيفه بودجه در اين نظام نحوه تجهيز منابع مالي براي اجراي برنامه‌ها و فرآيندهاي كاري است تا وظايف و ماموريت دولت به اجرا درآيد. ‏در اين نظام با اندازه‌گيري كارايي فرآيند و نحوه استفاده از منابع تالش مي‌شود مديريت و سازمان بهبود يابد. ‏سازمان متولي تخصيص اعتبارات زير نظر رئيس جمهور عمل مي‌كند. (سازمان مديريت و برنامه‌ريزي كشور). ‏مبناي تخصيص بودجه درصدي از اقالم هزينه در هر برنامه در فواصل زماني معين است. 17 8 بودجه‌ريزي مبتني بر كنترل ستاده‌ها (نتايج) ‏نقش بودجه در اين روش عبارتست از: ‏بودجه وسيله‌اي براي برنامه‌ريزي اقتصادي و اجراي برنامه‌ها و اندازه‌گيري عملكرد دولت است. ‏دولت از تخصيص اعتبارات به دستگاههاي اجرايي مي‌پرسد مصرف اين بودجه چه نتايجي را عايد كشور مي‌كند. ‏در اين نظام بين خروجي فعاليت‌ها و ماموريت‌ها و وظايف دولت رابطه روشني وجود دارد. 17 9 پيامد فعاليت‌ها و خدمات دولت و اثرات آن بر اقتصاد عمومي قابل محاسبه و اندازه‌گيري است. ‏خروجي هر فرآيند در قالب شاخص‌هاي اندازه‌گيري و ارزيابي كيفيت كاالها و خدمات با بخش خصوصي قابل مقايسه است. ‏بودجه‌ريزي مبتني بر شاخص‌هاي كمي و نظام ارزيابي عملكرد است. ‏مديران بخش عمومي در قبال ماموريت و عملكرد خود پاسخگو هستند و ارزيابي عملكرد آن به همراه پاداش و ابزارهاي انگيزشي است. 18 0 هر يك از خروجي‌هاي سازمان داراي هدف كمي است. ‏به جاي طبقه‌بندي هزينه‌ها از روش قيمت تمام شده استفاده مي‌شود. ‏مديريت فرآيندهاي كاري به مديران واگذار مي‌شود و با افزايش اختيارات پاسخگويي و مسئوليت مديران نيز در قبال كم و كيف خروجي‌ها افزيش مي‌يابد. ‏وظيفه دستگاههاي نظارتي به جاي رسيدگي به داده‌ها ،منابع و فرآيندها (بررسي اقالم هزينه) به اندازه‌گيري خروجي‌ها ،پيامدها و نتايج معطوف است. 18 1 معيارهاي تخصيص منابع در بوجه‌ريزي مبتني بر كنترل ستاده تخصيص منابع در نظام بودجه‌ريزي مبتني بر كنترل ستاده و نتايج مي‌تواند مبتني بر سه شكل زير باشد: -1بودجه نمايشي: در اين شكل اگر چه شاخصهاي عملكرد سازمان در بودجه منظور مي‌شود اما اين شاخص‌ها و اطالعات عملكردي در عمل مبناي تخصيص بودجه قرار نمي‌گيرد. 18 2  -2بودجه غيرمستقيم: در اين شكل در كنار شاخصهاي عملكردي سازمان معيارهاي ديگري مانند سياستهاي مالي و پولي ،اولويت‌هاي دولت ،تعامل قدرت‌ها و مالحظات يا مصحلت‌هاي سياسي گروههاي ذينفوذ مي‌تواند مبناي تخصيص بودجه قرار گيرد .در اغلب كشورها از اين شيوه تخصيص منابع استفاده مي‌كنند. 18 3  -3بودجه مستقيم: در اين شكل شاخصهاي عملكردي تنها معيار تخصيص بودجه است .در اين روش اعتبارات تخصيصي رابطه مستقيمي با كميت و كيفيت خروجي‌هاي سازمان دارد .اگرچه اين شيوه تخصيص منابع در بخش‌هايي مانند آموزش و پرورش ،آموزش عالي و بهداشت و درمان از قابليت اجرايي بيشتري برخوردار .است اما ممكن است در همه بخش‌ها به سهولت اجرايي نباشد 18 4 رابطه بين سه نظام 18 5 بودجه‌ريزي مقايسه بودجه‌ريزي داده‌اي و بودجه‌ريزي ستاده‌اي سند بودجه مي‌تواند روي داده‌ها و منابع يعني درآمدها، پرسنل و تجهيزات تأكيد داشته باشد و يا روي ستاده‌ها يعني محصوالت و خدمات قابل ارائه و يا نتايج مورد نظر مانند كاهش فقر توجه كند .اما سند بودجه به ندرت هم‌زمان روي هر دو بعد نظر دارد .مقايسه زير داليل اين پديده را نشان مي‌دهد: 18 6 18 7 تفاوت ها فرض بودجه‌ریزی داده‌ای - 18 8 مدیران منافع را ضایع می‌کنند اگر به آن‌ها انعطاف‌پذیری بیش‌تری داده شود. منابع کمیاب است .کنترل منابع کارایی را افزایش می‌دهد. بودجه‌ریزی ستاده مدیران از منابع برای تحقق اهداف برنامه‌ها استفاده می‌کنند. پاسخ‌گویی در قبال رعایت ردیف -اقالم کمیت و کیفیت خدمات مبنای تخصیص اعتبارات افزایش کمی به ردیف -اقالم سال گذشته طرح‌ها و برنامه‌های جدید به دنبال تغییر اهداف محور کنترل هزینه‌های ردیف اقالم ارزیابی هزینه‌ی مقدار محصول معین با کیفیت معین زنجيره نتايج در بودجه‌ريزي عملياتي نظام بودجه‌ريزي عملياتي جامع داراي زنجيره مبتني بر نتايج به شرح زير است: ‏داده‌ها و داده‌هاي واسطه‌اي يعني منابع الزم براي توليد ستاده‌ها ‏ستاده‌ها – يعني كميت و كيفيت كاالها و خدمات توليد شده ‏نتايج – يعني ميزان تحقق و نيل به اهداف برنامه ‏اثر – يعني اهداف برنامه ‏رسيدن – يعني افرادي كه از برنامه ذينفع شده‌اند و يا خسارت ديده‌اند. 18 9 19 0 بودجه‌ریزی عملیاتی آبشاری مدل آبشاری در همه سطوح سلسله مراتب اداری و در همه سطوح برنامه‌ها بین منابع (لایر مخارج و ساعات کار کارکنان) با نتایج حاصله رابطه برقرار می‌کند .به طوری که این رابطه را در همه سطوح سازمان می‌توان مشاهده کرد .در بودجه‌ریزی آبشاری بودجه هر واحد اداری به یک نتیجه معینی ربط داده می‌شود .بین همه فعالیت‌ها و خروجی‌ هر برنامه با نتایج ارتباط برقرار می‌شوند .مدل آبشاری از یک طرف فرآیندی باال به پائین است 19 1 بودجه‌ریزی با تدوین آرمانها و اهداف شروع شده و از طریق . نتایج میانی و شاخصهای هر برنامه به نتایج و هزینه فعالیت‌ها منجر می‌شود .از طرف دیگر فرآیندی از پایین به باال است .یعنی به دنبال پاسخ این سؤال است که دستیابی به نتايج مورد نظر مستلزم چه هزینه‌هایی است و چرایی انجام هزینه‌ها چیست؟ در مدل آبشاری بین برنامه‌های راهبردی با دو سند رابطه وجود دارد .یکی بودجه عملیاتی هر دستگاه اجرایی و دیگری طرحهای .راهبردی در سطح ادارات 19 2 این دو سند با بودجه عملیاتی هر اداره و بودجه هر اداره با بودجه .هر دفتر رابطه دارد اهداف اصلی هر دستگاه اجرایی بر حسب شاخصهایی تعریف شده و وظایف هر یک از ادارات و دفاتر در رابطه با هر یک از اهداف مزبور تعیین می‌شود .هزینه تحقق هر یک از اهداف با تفکیک برنامه‌ها و فعالیت‌ها و تعیین شاخص هزینه هر یک از .فعالیت‌ها قابل محاسبه است 19 3 فرآیند بودجه‌ریزی عملیاتی آبشاری 19 4 مراحل بودجه‌ریزی عملیاتی آبشاری .1تجدید ساختار بودجه بر اساس برنامه‌های راهبردی دستگاه اجرایی .2ایجاد ارتباط بین فعالیت‌های هر برنامه با اعتبارات و بودجه عملیاتی .3محاسبه بهای تمام شده کامل هر فعالیت 19 5  .1تجدید ساختار بودجه بر اساس برنامه‌های راهبردی دستگاه اجرایی: اولین مرحله ساختار بودجه عملیاتی بر اساس برنامه‌های راهبردی سازمان تدوین می‌شود .ساختار بودجه باید بین منابع و نتایج رابطه برقرار نماید .اگر سازمانی چند هدف راهبردی دارد که اهداف بر اساس نتایج مورد انتظار از اجرای برنامه‌های راهبردی شکل گرفته است الزم است هر یک از این اهداف راهبردی با نتایج هر برنامه پیوند داشته باشند .در این مرحله اهداف ،آرمانهای راهبردی و شاخصهای عملکردی برای هر برنامه و فعالیت به صورت سلسله مراتبی تدوین می‌شوند. 19 6 .2ایجاد ارتباط بین فعالیت‌های هر برنامه با اعتبارات و بودجه عملیاتی :در این مرحله همه فعالیت‌های سازمان که در نیل به نتایج مورد نظر مؤثرند شناسایی می‌شوند .بنابراین خروجی هر برنامه که مستقیمًا از اجرای فعالیت‌ها حاصل می‌شود باید تعریف شوند .بودجه هر یک از فعالیت‌ها و برنامه‌ها محاسبه‌شده و بین بودجه و برنامه رابطه برقرار می‌شود. 19 7 محاسبه بهای تمام شده کامل هر فعالیت :در بودجه3. عملیاتی هر لایر اعتبار به فعالیت تخصیص می‌یابد .این رابطه بین همه سطوح سلسله مراتب برقرار می‌شود و هزینه کامل رسیدن به هر آرمان و نتایج تعیین می‌شود .نه تنها هر لایر اعتبار با یک وظیفه یا فعالیت مرتبط است بلکه هزینه‌های هر فعالیت اعم از هزینه‌های مستقیم و غیر مستقیم .محاسبه می‌شود تا بهای تمام شده کامل یا جامع به دست آید 19 8 مثالی از ساختار بودجه ریزی عملیاتی آبشاری 19 9  آرمان راهبردی شماره : 4تضمین سالمت جامعه در برابر فعالیتـهای مخرب زیست‌محیطی - هدف راهبردی : 4-1تضمین سالمت مردم منطقه در برابر حمل مواد شیمیایی سمی خطرناک - هدف راهبردی : 4-1-1کاهش تعداد حوادث نامطلوب در حمل و نقل و انبار کردن مواد شیمیایی سمی به میزان %25تا 5سال آینده - آرمان عملیاتی ساالنه : 4-1-1-1کاهش تعداد حوادث در حمل و نقل و انبار کردن مواد شیمیایی سمی از نوع Aبه میزان %4نسبت به 2 سال قبل 20 0  - شاخص عملکرد در مورد مواد شیمیایی :A-1-1-1-4حداکثر تعداد فوت در اثر حوادث نامطلوب ناشی از مواد شیمیایی سمی 3مورد در سال باشد. - شاخص عملکرد در مورد مواد شیمیایی :B-1-1-1-4حداکثر تعداد افراد مسموم شده و بستری در بیمارستان در اثر حوادث ناشی از مواد شیمیایی سمی 28مورد در سال باشد. - شاخص عملکرد در مورد مواد شیمیایی :C-1-1-1-4حداکثر مدت بستری %80از مسمومین ناشی از مواد شیمیایی سمی 3روز باشد. 20 1 برنامه محموله‌های خطرناک ‏شاخص برنامه :Aکاهش تعداد موارد نشتی در حمل مواد شیمیایی به میزان %3نسبت به سال قبل -برنامه انبار مواد سمی: ‏شاخص برنامه :Bکاهش تعداد حوادث نشتی در انبار مواد شیمیایی سمی از نوع Aو Bبه میزان %5نسبت به سال قبل ‏شاخص برنامه :Cایجاد رضایت حداقل در %10مردم فعالیت‌ها :3-1-1-1-4اجراء 4500بازرسی :4-1-1-1-4تکمیل 2000مورد تحقیقات صدور 4100مجوز 5-1-1-1-4: 20 2 تاريخچه بودجه‌ريزي عملياتي اصالحات در نظام بودجه‌ريزي در دنيا از دهه 1950شروع شد كه داراي دو وجه متمايز بود :در كشورهاي در حال توسعه بودجه عاملي براي توسعه اقتصادي و اجتماعي به شمار مي‌رفت و دولت مي‌توانستند با بودجه‌ريزي فاصله بين دستگاهها و نهادهاي مالي سنتي و نهادهاي مالي جديد و سازمان يافته را كاهش دهند .اما در كشورهاي صنعتي تاكيد روي كاهش كنترل‌هاي قانوني و بودجه‌اي بود .فقدان اطالعات مديريتي در بودجه‌ريزي سنتي منجر به انجام اصالحات در نظام بودجه‌ريزي در دهه‌هاي 1950و 1940دركشور آمريكا شد. 20 3 با رشد سريع دولت فدرال و افزايش نفوذ و دخالتهاي اقتصادي آن در دهه 1930تاكيد بر كنترل‌هاي قانوني و بودجه‌اي كافي نبود .لذا مديران ارشد دولت فدرال به تدريج متوجه شدند كه عالوه بر كنترل‌هاي بودجه‌اي نياز به ابزارهايي براي ارزيابي و سنجش عملكرد سازمانهاي‌خود دارند. تالش‌براي كاهش كنترل‌هاي قانوني منجر به ايجاد نظام بودجه‌ريزي . .عملياتي شد نظام بودجه‌ريزي عملياتي براي اولين‌بار در آمريكا در دهه 1950 مورد استفاده قرار گرفت .در اين دهه در جهت توسعه اطالعات عملكردي براي بودجه و تغيير جهت فرآيند بودجه‌ريزي از داده‌محوري .به محصول و نتيجه محوری تالش شد 20 4 در قانون روشهاي بودجه و حسابداري به سال 1959 از دستگاههاي اجرايي خواسته شد ،نيازهاي بودجه‌اي را به همراه اطالعات عملكردي و مخارج برنامه‌هاي خود را ارسال نمايند بدين ترتيب بودجه سال مالي-51 1950آمريكا براساس‌عمليات مورد‌ انتظار تهيه شد. 20 5 تجربه كشورها در بودجه‌ريزي عملياتي يكي از مطالعات تطبيقي بين‌المللي در خصوص بودجه‌ريزي عملياتي توسط سازمان توسعه همكاري‌هاي اقتصادي ( )OECDدر سال 1997انجام شده است .براي اصالحات بودجه‌اي در كشورهاي OECDابتدا يك طرح اصالحي تدوين شد .سپس يك استراتژي اجرايي مورد توافق قرار گرفت و فرايند اجرا نيز از نزديك مديريت شد تا اهداف حاصل شده و اصالحات تداوم يابد .طرح اصالحات بودجه‌اي بايد مورد پذيرش ذينفعان نظام بودجه قرار گيرد .براي اجراي اصالحات يك تيم اصالحات تشكيل شد و از ختيارات الزم براي پيشبرد برنامه اصالحي برخوردار گشت. 20 6 طبق اين مطالعه در فنالند از بودجه‌ريزي برمبناي نتايج استفاده مي‌شود. در سوئد فرآيند بودجه‌ريزي عملياتي به اصالح گزارش‌هاي ساالنه كه دستاوردها و ميزان عملكرد را نشان مي‌دهد كمك كرده‌است .در نيوزيلند پيوند نزديكي بين تخصيص منابع و عملكرد برقرار شده‌است .اما محور بودجه‌ريزي در اين كشور تاكيد بر خروجي است نه نتايج .تاكيد بر خروجي‌ها ممكن است باعث توليد ناكارآمد محصول يا ارايه نامناسب خدمات شود. توجه توأم به دو موضوع يكي تحليل "خروجي -پيامد" و ديگري "ارايه گزارش عملكرد ساالنه توسط سازمانها" در سال 1984توسط رونالد مك گيل مطرح شد. 20 7 گزارش ساالنه از عملكرد دستگاههاي اجرايي ابزاري براي پيوند بودجه و اطالعات عملكردي است .به طوري كه كشورهاي استراليا ،سوئد ،فنالند و كانادا در راستاي بودجه‌ريزي عملياتي تاكيد بر تهيه گزارش‌هاي ساالنه عملكردي داشته‌اند .در چارچوب برنامه‌هاي استراتژيك تهيه گزارش‌هاي ساالنه امكان تجزيه و تحليل و بررسي عملكرد و توصيف بودجه براساس عملكرد را ميسر مي‌سازد .بنابراين داشتن چارچوب راهبردي يكي از شرايط اصلي تحقق بودجه‌ريزي عملياتي است . 20 8 در تحقيقي از اصالحات در بودجه‌ريزي عملياتي به عنوان نوآوري ياد شده است و تأثير اين اصالحات روي پاسخگويي دولت در قبال مجلس بررسي شده است. نوآوري در بودجه‌ريزي عملياتي دو هدف را دارد :يكي بهبود تصميمات تخصيص منابع و ديگري افزايش كارايي عملياتي. در اغلب كشورهاي عضو توسعه همكاري‌هاي اقتصادي ( )OECDمجلس اليحه بودجه دولت را بدون تغييرات عمده (كمتر از )%3به تصويب مي‌رساند .تعداد تبصره‌هاي بودجه در همه اين كشورها كاهش يافته است. 20 9 اگرچه اطالعات گزارش شده به مجلس درباره بودجه ساالنه افزايش يافته اما نتيجه‌گرا شده است .نوآوريها و ابداعات در بودجه‌ريزي عملياتي اگرچه در بهبود پاسخگويي دولت به مجلس و تغييرات در ساختار بودجه تأثير داشته اما در تغيير وظايف بودجه خيلي مؤثر نبوده است .نوآوري‌هاي بودجه‌ريزي عملياتي اگر چه مورد قبول قرار گرفته اما كامًال اجرا نمي‌شوند .تغيير در رويه‌ها و شكل بودجه تأثيري در استفاده از اطالعات عملياتي ندارد. 21 0 در هر حال نوآوري در بودجه‌ريزي عملياتي براي تأمين اهداف زير طراحي مي‌شود : .1بهبود مديريت .2بهتر شدن تصميمات .3تخصيص منابع .4پاسخگويي بهتر در قبال مجلس. 21 1 تجربه آمريكا آمريكا در آگوست 1993قانوني بنام "قانون عملكرد و نتايج دولت" به منظور افزايش اعتماد عمومي به عمليات دولت از طريق پاسخگو كردن دستگاههاي اجرايي در قبال مصرف اعتبارات به تصويب رساند .اين قانون بر نتايج حاصل از اجراي برنامه‌ها ،افزايش كيفيت خدمات بخش دولتي افزايش رضايت مردم از دريافت خدمات دولتي تاكيد دارد .طبق اين قانون مديران ملزم به بهبود ارايه خدمات ،تحقق اهداف برنامه‌هاي دولت بوده و با ارايه بازخورد به مديران عملكرد آنها در جهت رسيدن به نتايج مورد نظر هدايت مي‌شود .در 48ايالت اجراي نظام اندازه‌گيري عملكرد الزام قانوني است. 21 2 در آمريكا هر دستگاه اجرايي موظف است برنامه استراتژيك 5ساله خود را تدوين و هر سه ماه يكبار آن را تجديدنظر نمايد .همچنين برنامه‌هاي عملياتي ساالنه را تدوين و رابطه آن را با برنامه استراتژيك تعيين كنند .همه دستگاههاي اجرايي موظفند گزارش عملكرد ساالنه خود را ارايه داده و ميزان موفقيت خود و انحرافات از برنامه‌هاي عملياتي را تعيين كنند . طي دهه 1950تعدادي از دولتهاي ايالتي و محلي آمريكا بودجه‌ريزي .عملياتي را تجربه كردند .اما در اغلب ايالتها اين تجربه نا موفق بود 21 3 در نتيجه بودجه عملياتي دهه 1960عمًال كنار گذاشته شد .با اين حال در اغلب ايالتها از شاخصهاي سنجش عملكرد در بودجه‌ريزي استفاده كردند .برخي از داليل عدم موفقيت بودجه‌ريزي عملياتي در آمريكا كه از سوي دفتر بودجه كنگره و دفتر حسابداري كل (دفتر :مركزي بودجه) مطرح شده عبارتند از 21 4 مديران ارشد دولتي در استفاده از شاخصهايي عملكردي بودجه 1- بي‌تفاوت بودند .زيرا اين شاخصها براي مديران اجرايي طراحي شده بود نه براي مديران ارشد و نمايندگان مجلس.كنگره در آن زمان از بودجه‌ريزي عملياتي حمايت نكرد .طبق گزارش دفتر حسابداري كل " مقامات دولتي نمايندگان كنگره و كاركنان دولتي با كاربرد شاخصهاي عملكرد كنوني موافق نيستند و اين شاخص‌ها را معتبر ".نمي‌دانند و آنها را فاقد تاثير مثبت بر نحوه تخصيص منابع مي‌دانند 21 5  -2بودجه‌ريزي عملياتي سازمانها را در معرض نظارت و بازرسي كنگره قرار مي‌داد و تحليل‌گران بودجه اطالعات بيشتري را براي ارزيابي عملكرد سازمانها در اختيار داشتند .در نتيجه بودجه دستگاهها كاهش مي‌يافت .مديران دولتي مايل بودند شاخصهاي عملكرد را خود طراحي كنند و معتقد بودند كه هدف از طراحي شاخص‌هاي عملكرد بهبود فرآيندهاي مديريت درون سازماني است و نه اصالح نظام بودجه‌ريزي. -3كمي كردن نتايج و عمليات سازمان و اندازه‌گيري اثربخشي آنها كار دشواري بود .شاخصهاي ضعيفي براي سنجش كم و كيف خدمات از سوي مديران دولتي طراحي شده بود .لذا دفتر بودجه نسبت به صحت و دقت بسياري از اين شاخصها ترديد داشت. 21 6 اقدامات زير براي عملياتي كردن بودجه در آمريكا صورت گرفت -1تصويب قانون "مديران ارشد مالي مصوب :"1990اين قانون مديران ارشد مالي دولت را ملزم به تدوين معيارهاي سنجش عملكرد مي‌كند كه بايد در صورت‌هاي مالي منعكس شود. -2تصويب طرح S.20توسط كنگره در اوت 1993كه در آن سازمانهاي دولتي بايد برنامه‌هاي راهبردي 5ساله خود را تا سال 1997به دفتر مديريت و بودجه ارايه دهند .همچنين سازمانهاي دولتي بايد برنامه‌هاي ارزيابي عملكرد خود را تا سال 1997به كنگره ارايه دهند .بودجه عملياتي بايد به صورت پروژه آزمايشي عملي مي‌شد. 21 7  -3تصويب قانون عملكرد و نتايج دولت در سال :1993اين قانون چارچوب بودجه‌ريزي عملياتي سازمانهاي دولتي بود .از سازمانهاي فدرال انتظار مي‌رود تا دستاوردها و نتايج عمليات خود را گزارش دهند و نشان دهند كه چگونه فعاليت‌هايشان به آنها در نيل به اهداف سازمان كمك كرده است. طبق اين قانون دستگاههاي اجرايي ملزم‌اند بين عملكرد و منابع ارتباط برقرار نمايند .دفتر مديريت و بودجه در گزارش خود از سازمانهاي دولتي مي‌خواهد تا به برنامه‌ريزي راهبردي ،كنترل ،ارزشيابي عملكرد و انعطاف‌پذيري و پاسخگويي توجه نمايند. 21 8  -4برنامه "ابداع و بازآفريني دولت كلينتون" :اين برنامه شامل توصيه‌هايي در زمينه تدوين برنامه‌هاي راهبردي و استفاده از معيارهاي سنجش عملكرد است. -5برنامه "سازمان مبتني بر عملكرد" :آل‌گور معاون كلينتون نيز گامي ديگر در راستاي عملياتي‌تر كردن بودجه‌ريزي برداشت .طبق اين برنامه قراردادهاي عملكردي بين سازمانهاي دولتي با سازمان مديريت و بودجه آمريكا منعقد مي‌شد تا سازمانها طبق تعهدات خود به سطح عملكردي مورد انتظار تا سال آينده دست يابند .همچنين برنامه آل‌گور تحت عنوان ”بررسي عملكرد ملي“ كه آن مورد حمايت دفتر حسابداري كل و دفتر بودجه كنگره قرار گرفت اقدامي براي بودجه‌ريزي برمبناي نتايج در سطح ملي است. 21 9  -6نظام انتخاب مديران طي يك فرايند رقابتي براساس عملكرد مديران انجام مي‌شود .در اين نظام به مديران آزادي عمل در انتخاب نيرو ،امكانات و تصميمات بودجه‌اي داده مي‌شود .حقوق و پاداش مديران براساس عملكرد پرداخت مي‌شود. 22 0  -7اقدامات دولت بوش در بودجه 2002از طريق تلفيق عملكرد با تصميمات بودجه‌اي با تعيين اهداف عملكردي براي سازمانهاي دولتي، تهيه لوايح قانوني به منظور افزايش پاسخگويي مديران در قبال هزينه‌هاي اداري و پشتيباني ،دارايي‌هاي سرمايه‌اي و حقوق و مزاياي كاركنان انجام گرفت .تهيه بودجه و برنامه براي هر سازمان تا اهداف عملكردي مورد نظر در قالب اهداف كمي ،خروجي مورد نظر ،منابع مورد نياز و برمبناي نتايج اخذ شده در گذشته تعيين مي‌شود. 22 1  -8يكي از دستورات كار بوش به سازمان مديريت و بودجه ( )OMBآن بود كه وزارتخانه‌ها هزينه‌ كل فعاليت‌ها ،هزينه نتايج اخذ شده ،هزينه برنامه‌ها را به همراه نتايج عملكردي در بودجه پيشنهادي محاسبه كنند .الزم است هر سازمان دولتي اثربخشي فعاليت‌هاي خود را به همراه مستندات براي اثبات اثربخشي كل برنامه و اثرات اعمال سياست‌ها بر نتايج را گزارش نمايد. -9استانداردهاي حسابداري قيمت‌ تمام شده توسط هيئت مشورتي استانداردهاي حسابداري فدرال تهيه شده‌است. 22 2  -10تصويب قانون "ارتقاي مديريت مالي فدرال" .يكي از اركان اين قانون محاسبه هزينه برنامه‌هاست تا مديران بتوانند از آن در مديريت برنامه‌هاي خود استفاده كنند. 22 3  -11تدوين برنامه استراتژيك به طوري كه در آن وظايف و ماموريت سازمانها و اهداف بلندمدت آنها تعيين شده است .اگر چه در دهه 1990تعدادي از سازمانها فاقد برنامه‌ريزي استراتژيك بودند .اما اكنون همه سازمانها و دفاتر اداري و اجرايي داراي برنامه راهبردي هستند. همه سازمانها بودجه ساالنه خود را به همراه برنامه‌هاي عملكردي به دفتر مديريت و بودجه ( )OMBپيشنهاد مي‌دهند و پس از رسيدگي به بودجه در اين دفتر به كنگره ارسال مي‌شود .در هر حال تلفيق بودجه دستگاههاي اجرايي با عملكرد ساالنه آنها يكي از تدابير و نوآوريهاي دولت است كه در سالهاي 2005و 2004به آن تاكيد شده‌است. 22 4  -12در دهه گذشته اياالت آمريكا تجربيات زيادي در بودجه‌ريزي عملياتي كسب كرده‌اند. از 50ايالت 47ايالت ادعا مي‌كنند به دليل الزامات اداري يا قانوني بودجه‌ريزي عملياتي را بكار مي‌گيرند .اما هيچ مدركي وجود ندارد كه نشان دهد اين اياالت نظام بودجه‌ريزي عملياتي را به طور كامل پياده كرده‌اند .در ايالت ويرجينيا سازمانها برنامه‌ريزي راهبردي دارند .اين ايالت داراي نظام مديريت عملكرد است كه از چهار فرآيند برنامه‌ريزي راهبردي سنجش عملكرد ،ارزيابي برنامه و بودجه‌ريزي عملياتي تشكيل شده‌است .در تهيه بودجه‌ريزي استراتژيك اين ايالت همه سازمانها مشاركت مي‌كنند. اين برنامه هر 4سال يكبار تدوين مي‌شود. 22 5 موانع بودجه‌ريزي عملياتي -1ارزشيابي برنامه و بودجه عملياتي ضعيف انجام مي‌شود. -2هزينه‌يابي فعاليت‌ها و برنامه‌هاي اجرايي به طور دقيق انجام نمي‌شود. -3گزارشگري عملكرد و نظام اطالعات هزينه ضعيف است. 22 6 درس‌هاي حاصل از اين نظام -1از تجربه ساير كشورها بايد استفاده شود .به طوري كه در پياده‌سازي بودجه‌ريزي عملياتي در آمريكا از تجربيات كشورهاي انگليس ،كانادا، استراليا و نيوزيلند استفاده شده‌است. -2بودجه‌ريزي عملياتي بايد با ساير برنامه‌هاي توسعه كشور هماهنگ باشد. بودجه‌ريزي عملياتي مستلزم برقراري ارتباط بين منابع و نتايج 3- .است 22 7 تجربه انگليس بعد از انتخابات 1997دولت "برنامه بررسي جامع مخارج دولتي" را در سال 1998به منظور انجام اصالحات در نظام مخارج دولتي تهيه كرد .اين مجموعه يك برنامه 3ساالنه مديريت مخارج براي مديريت خدمات عمومي ،بودجه‌هاي جاري و مخارج سرمايه‌گذاري بود .براي اين كار استقرار يك نظام حسابداري براي كنترل مخارج ضروري است .در اين برنامه جديد 600هدف عملكردي در 35موضوع مختلف پيش‌بيني شده‌است .اين اهداف .غالبًا در مورد داده‌ها و فرآيندهاست 22 8 اين برنامه اهداف 18دستگاه اجرايي را تحت پوشش قرار داده و رويكرد اين اهداف به عملكرد و نتايج معطوف مي‌باشد .دستگاههاي اجرايي ساالنه موظفند دوبار گزارش عملكرد اهداف خود را ارايه دهند. عملكرد دوره گذشته دستگاههاي اجرايي مالك تخصيص اعتبارات خواهد بود .هيچگونه تنبيهي براي مديراني كه اهداف مورد نظر را تحقق نساختند وجود ندارد. در انگليس واحدهاي اجرايي دولتي طبق ”منشور شهروندي“ موظف به رعايت استانداردهاي عملكردي مشخص هستند .در صورت عدم موفقيت مجازات‌هايي براي دستگاههاي اجرايي در نظر گرفته شده‌است. 22 9 اجراي برنامه بررسي جامع مخارج دولت باعث شده‌است پاسخگويي دولت و مجلس بهتر شود .روساي سازمانها در مقابل وظايف خود پاسخگو شدند .كيفيت و كميت گزارش‌هاي عملكرد بهتر شده و در چارچوب برنامه ميان‌مدت مخارج ،تخصيص اعتبارات اثربخش‌تر شده‌است .ارزشيابي‌ها حاكي از بهبود ارتباط بين دولت مركزي با دولتهاي محلي بوده‌است .بين وزراء و مديران واحدهاي تابعه موافقت‌نامه عملكرد مبادله مي‌شود. 23 0 يكي از مشخصات نوآوريهاي مديريت مالي ( )FMIدر انگليس طراحي معيارهاي سنجش عملكرد در سال 1982بود FMI .براي ارزيابي آنكه بودجه‌ريزي باعث ايجاد ارزش افزوده مي‌شود يا خير ارزيابي كمي از عملكرد طراحي شد FMI .در زماني معرفي شد كه هزينه‌هاي اداري دولت و نرخ بيكاري باال بود .لذا دولت به دنبال اصالحات و بازسازي در نظام مديريت مالي كشور بود. 23 1 نوآوریهای مدیریت مالی،بودجه‌ريزي را "قراردادي FMI براي انجام كار" تعريف كرد .طبق اين تعريف همه افراد با توجه به منابع موجود براي نيل به اهداف تالش مي‌كنند. خزانه‌داري در گزارش خود در سال 1986بودجه‌ريزي را ابزاري براي ايجاد ارزش افزوده از پول با توجه به اهداف .تعريف كرد 23 2 موانع بودجه‌ريزي عملياتي -1مخالفت‌هاي حزب مخالف دولت از برنامه اصالحات. -2نظام حسابداري برنامه جامع مخارج نياز به بازنگري دارد. 23 3 درس‌هاي حاصل از اجراي اين نظام -1قبل از تعيين اهداف بايد مشورت‌هاي الزم بعمل آيد. -2براي دوره‌هاي بلندمدت و ميان‌مدت هدف‌گذاري شود .استراتژيهاي بلندمدت و كوتاه‌مدت به سازمانها كمك مي‌كنند تا بر نتايج عملكرد متمركز شوند و از واكنش‌هاي كوتاه‌مدت خودداري كنند -3اندازه‌گيري نتايج كاري مشكل است .از محاسبه محصوالت واسطه‌اي بايد خودداري شود. شاخص‌هاي عملكردي را تا حد امكان محدود كرد 4- 23 4 تجربه كانادا بودجه‌ريزي عملياتي در دهه 1960در اين كشور آغاز شد. تاكيد بر برقراري ارتباط بين مخارج و نتايج بود .در دهه 1970دولت ارزيابي برنامه‌ها و ميزان اثربخشي آنها را در دستور كار خود قرارداد .تالش شده‌است با نظام مديريت هزينه كسري بودجه كاهش يابد .سازمانها از نتايج و عملكردهاي خود گزارش مي‌دهند .به كيفيت ارايه خدمات ،تعيين استانداردهاي خدمات و گزارشگري نتايج توجه شده‌است .براي هماهنگي با .اصالحات در بودجه‌ريزي نظام حسابداري در حال اصالح است 23 5 روش گزارش‌دهي به مجلس اصالح شده‌است تا اطالعات مناسبي درباره طرحها، برنامه‌هاي دولت ،عملكرد و نتايج سازمانهاي دولتي ارايه شود .دستورالعمل ارزيابي نتايج و تعهدات سازمانها شامل اندازه‌گيري عملكرد ،گزارش‌دهي .عمليات و تعهدات دولت و ارزيابي عملكرد ابالغ شده‌است از اوايل دهه 1970دستگاههاي دولتي مجبور شدند تا عملكرد خود را گزارش كنند .اين كار با معرفي طرح "افزايش اختيارات اداري و پاسخگويي" در .دولت كانادا توسعه يافت 23 6 به دنبال اين طرح دولت اختيارات زيادي را كه قبل از اجراي طرح مستلزم موافقت دستگاه مركزي بود به سازمانهاي تابعه دستگاه اجرايي واگذار كرد .اين سازمانها حق انتقال بودجه مصرف نشده به سال بعد را پيدا كردند .در كانادا با طراحي تفاهم‌نامه‌اي كه يك دوره سه ساله را در بر مي‌گيرد اعتبارات تخصيص مي‌يابد .طبق آن هر بخش بايد گزارش عملكرد ساالنه خود را تهيه و با توجه به تحقق اهداف مورد انتظار عملكردشان مورد ارزيابي مقامات بلندپايه خزانه‌داري و دستگاه اجرايي قرار مي‌گيرد .تفاهم‌نامه فرم استانداردي ندارد و هر دستگاه اجرايي با توجه به شرايط كاري خود آن را تنظيم مي‌كند. 23 7 اما بسياري از سازمانها در كانادا هنوز در قالب تفاهم‌نامه عمل نمي‌كنند. با توجه به اينكه شاخصهاي كارايي بايد معيار تخصيص منابع ،باشد جامعه حسابرسان كانادا معتقدند كه در بسياري از مواقع تصميم‌گيرندگان اطالعات كافي درباره آنكه آيا منابع اثربخش و كارا تخصيص داده مي‌شود يا خير .ندارند 23 8 طرح "افزايش اختيارات اداري و پاسخگويي" به دنبال يكپارچه كردن تالشها براي برقراري ارتباط منابع با نتايج است و ابزار اين طرح "چارچوب برنامه عملياتي" است كه در اوايل دهه 1980معرفي شدند كه امكان برقراري رابطه بين اهداف در طول سلسله مراتب اداري و گزارش‌گيري بر مبناي نتايج را فراهم كرد .چارچوب برنامه عملياتي يك توافق‌نامه درباره نتايج محسوب مي‌شود .چارچوب برنامه عملياتي مبتني بر آن است كه اهداف و همچنين نتايج مورد انتظار قابل پيش‌بيني بوده و قابل اندازه‌گيري است. 23 9 با اين حال به قول جامعه حسابرسان كانادا مديران خزانه‌داري معتقدند كه اين انتظار كه همه نتايج با شاخصهاي قابل اندازه‌گيري بيان شود و بتوان بين همه اهداف و منابع رابطه برقرار كرد درست نيست .رويكرد طرح "افزايش اختيارات اداري و پاسخگويي" آن است كه هميشه بيان نتايج كمي و دقيق امكان‌پذير نيست .لذا در برخي مواقع بايد از معيارهاي كيفي استفاده شود .از سال 1998نظام تشويق و تنبيه برقرار شده‌است .مديراني كه به نتايج مورد انتظار برسند مورد تشويق قرار مي‌گيرند. 24 0  .آن دسته از مديران برنامه‌ها كه اهداف و نتايج مورد انتظار را تحقق سازند معادل 10-25درصد حقوق را پاداش و تشويقي دريافت مي‌كنند .خزانه‌داري ضوابطي را براي مديران مالي ابالغ كرده‌است. مدرسه خدمات عمومي كانادا دوره‌هاي آموزشي بودجه‌ريزي عملياتي را برگزار مي‌كند. 24 1 موانع بودجه‌ريزي عملياتي مشكل اندازه‌گيري نتايج براساس شاخص واحد. مشكل برقراري ارتباط ميان اجراي سياست‌ها و نتايج نتايج عمليات ممكن است بيش از يكسال حاصل شود در حاليكه بودجه ساالنهنوشته مي‌شود. نتايج ممكن از چند فعاليت حاصل شود و به عبارت ديگر چند فعاليت منجر بهيك نتيجه واحد گردد. دستگاههاي اجرايي تمايل به ارايه گزارش‌هاي مطلوب دارند و مشكالت راگزارش نمي‌دهند. 24 2 درس‌هاي حاصل از اين نظام -1بايد كار بودجه‌ريزي عملياتي را حتي به شكل ابتدايي شروع كرد .زيرا تا زماني كه كار بودجه‌ريزي شروع نشود دستگاههاي اجرايي تعهدي به تحقق برنامه‌هاي دولت نخواهند داشت. اين توقع كه نظام بودجه‌ريزي عملياتي از همان ابتدا به 2- صورت كامل و بدون نقص پياده شود انتظار بلند پروازانه‌اي است. زيرا تجربه نشان مي‌دهد 5-6سال تالش مستمر دولت الزم است .تا به عملياتي شدن بودجه‌ريزي اميدوار بود 24 3 تجربه سوئد در سوئد با توجه به چارچوب بودجه ساالنه شاخصهاي عملكرد در بخش اداري تعريف شدند .بودجه ابزاري براي تخصيص منابع و ارزيابي عملكرد است .كاهش هزينه‌هاي اداري ساالنه %2اجباري شده است. دستگاههاي اجرايي در طي يك دوره 3ساله بايد حداقل %5 صرفه‌جويي ايجاد كنند .طي 2سال اول از دوره 3ساله بخش‌ها بايد بودجه خود را اظهار كنند و هر بخش گزارش ساالنه‌اي از هزينه‌ها، عملكردها ،تغييرات اثر بخش و نتايج عملكرد سالهاي قبل را منتشر كند. .بعد از هر دوره يك چارچوب بودجه سه ساله ديگري تنظيم مي‌شود 24 4 روند نزولي بهره‌وري باعث شد دولت سوئد مطالعاتي براي بهبود بهره‌وري انجام دهد .مطالعات اخير نشان مي‌دهد وقتي كه منابع خيلي زياد است اثربخشي كاهش مي‌يابد و وقتي كه منابع كاهش مي‌يابد اثربخشي نيز افزايش مي‌يابد .اين پديده حاكي از آن است كه حفظ سطح معيني از ستاده‌ها عليرغم كاهش منابع آسان‌تر از آن است كه .منابع و ستاده‌ها به يك ميزان افزايش يابند 24 5 تجربه اردن دولت اردن در سال 1999از سازمان كمك‌هاي فني آلمان و با مشاوره ساير كارشناسان بين‌المللي بودجه‌ريزي عملياتي را شروع كرد .اين گروه از كارشناسان پيشنهاد تهيه يك برنامه جامع كه در آن فرآيند بودجه‌ريزي عملياتي برنامه‌ريزي شود ارايه داد .آنها پيشنهاد دادند گام‌هاي زير براي عملياتي كردن بودجه بايد برداشته شود: ‏جهت‌گيري سياسي راهبردي متمركز. ‏تعيين اهداف عملياتي. ‏تعيين شاخص‌هاي عملكرد. 24 6 ايجاد سيستم‌هاي اطالعاتي مديريت. ‏ايجاد ضوابطي براي گزارش‌دهي كارآمد. ‏تفويض اختيارات به مديران در قبال مسئوليت‌پذيري و پاسخگوئي آنها. ‏اصالح و بازنگري درنظام‌هاي كنترل مالي ‏ايجاد الزمات قانوني براي اجراي بودجه‌ريزي عملياتي ‏ارايه دوره‌هاي آموزش فني در بودجه‌ريزي براي كارشناسان و مديران 24 7 گروه كارشناسان خارجي پيش‌نيازهاي هر يك از گام‌هاي مزبور را تعيين كرده و زماني بين 4الي 5سال را براي عملياتي كردن بودجه تعيين كردند .ضمنًا كميته‌اي از سازمان بودجه ،سازمان حسابرسي ،وزارت دارايي و شوراي خدمات كشور مسئوليت فرآيند اجرا و تحقق بودجه‌ريزي را عهده‌دار شود. 24 8 داليل شكست بودجه‌ريزي عملياتي در اردن -1عدم انضباط مالي به دليل: بودجه از جامعيت برخوردار نبود. بودجه دولت بشدت به كمك‌هاي خارجي وابسته بود. عدم حمايت و تاثيرگذاري مجلس و قوه مقننه تمركزگرايي كسري بودجه زياد دولت -2عدم اثربخشي تخصيص منابع به دليل: توجه به بحرانهاي زودگذر /حجم باالي اعتبارات هزينه‌اي 24 9  -3عدم كارايي فني به دليل: حاكميت بودجه‌ريزي افزايشي عدم /وجود نظام پاسخگويي مشاركت محدود نهادها و سازمانها /مخالفت با عملكردهاي بودجه 25 0 تجربه مصر در سال 2001وزارت دارايي كشور مصر برنام ‌ه اصالح نظام بودجه كشور را به دولت پيشنهاد داد و به تصويب دولت و مجلس رسيد. بودجه‌ريزي عملياتي ابتدا به طور آزمايشي در وزارتخانه‌هاي ارتباطات و فناوري اطالعات ،وزارت نيرو ،وزارت بهداشت ،وزارت آموزش عالي ،وزارت آموزش به اجرا درآمد .دولت مصر در اين راستا از خدمات مشاوره‌اي بانك جهاني استفاده كرد .نتايج اجراي بودجه‌ريزي .عملياتي در وزارتخانه‌هاي مزبور مورد ارزشيابي قرار گرفته‌است 25 1 موانع بودجه‌ريزي عملياتي -1تهيه شاخص‌هاي عملكردي كه جامعيت داشته و قابل كاربرد در وزارتخانه‌ها با فعاليت‌هاي مشابه باشد. -2عدم تعميم‌پذيري و عدم تسري اقدامات انجام شده در ساير وزارتخانه‌ها و سازمانها 25 2 درس‌هاي حاصل از اين نظام -1تجربيات حاصل از وزارتخانه‌هاي نمونه براي مديران ثابت كرد كه مي‌توان از بودجه‌ريزي داده محور به ستاده محور حركت كرد. -2اگر سيستم اطالعاتي مديريت ،نظام گزارشگري و ارزشيابي كارآمدي نباشد بودجه‌ريزي عملياتي موفق نخواهد بود. -3مقامات عالي كشور بايد عزم ،تعهد و اراده جدي بر پياده كردن بودجه عملياتي داشته باشند .همچنين مديران مياني نسبت به مزاياي آن توجيه شوند. 25 3 متقاعد كردن مخالفان بودجه‌ريزي عملياتي و تدوين 4- قوانين و مقررات براي اجرايي‌ كردن بودجه‌ريزي عملياتي 25 4 نظام بودجه‌ريزي كشورهاي منتخب 25 5 نام کشور روش بودجه ریزی مسئول تهیه بودجه بوليوي بودجه‌ريزي عملياتي وزارت دارايي غنا بودجه‌ريزي عملياتي وزارت دارايي كامبوج بودجه‌ريزي عملياتي وزارت اقتصاد و دارايي تانزانيا بودجه‌ريزي عملياتي وزارت دارايي اوگاندا بودجه‌ريزي عملياتي شيلي بودجه‌ريزي عملياتي وزارت دارايي ،برنامه‌ريزي و توسعه اقتصادي وزارت دارايي ویژگی های اساسی نظام بودجه ریزی ساالنه ،متمركز ،باال به پايين، غيرمبتني بر برنامه ،فاقد شفافيت ،محمل قانوني محكم ولي نبود تمكين 3ساله ،متمركز ،باال به پايين، مبتني بر برنامه فاقد شفافيت 3ساله ،متمركز ،باال به پايين، مبتني بر برنامه ،اجراي موفق در بخشهاي آموزش و بهداشت 3ساله ،متمركز ،باال به پايين، مبتني بر برنامه فاقد شفافيت 3ساله ،غيرمتمركز ،باال به پايين ،مبتني بر برنامه 3ساله ،متمركز ،باال به پايين،غير برمبتني بر برنامه، شفافيت زياد ،محمل قانوني جامع روش های حسابداری نقدي كامل نقدي كامل نقدي كامل نقدي كامل نقدي كامل نقدي كامل 25 6 نام کشور روش بودجه ریزی مسئول تهیه بودجه برزيل بودجه‌ريزي عملياتي وزارت برنامه‌‌ريزي ،بودجه و مديريت آفريقاي جنوبي بودجه‌ريزي عملياتي وزارت دارايي مالزي بودجه‌ريزي عملياتي وزارت اقتصاد و دارايي سنگاپور بودجه‌ريزي عملياتي وزارت دارايي آمريكا بودجه‌ريزي عملياتي دفتر مديريت و بودجه ویژگی های اساسی نظام بودجه ریزی مبتني بر برنامه 4ساله، متمركز ،باال به پايين ،شفافيت خوب 4ساله ،متمركز ،باال به پايين، مبتني بر برنامه ،شفافيت خوب 3ساله ،نيمه متمركز ،باال به پايين ،مبتني بر برنامه ،شفافيت خوب ،اجراي موفق در بخشهاي بهداشت و آموزش 5ساله ،متمركز ،باال به پايين، مبتني بر برنامه ،شفافيت خوب، چارچوب قانوني جامع ولي تمكين در سطح پايين 3ساله غيرمتمركز ،باال به پايين ،مبتني بر برنامه ،شفافيت در سطح باال ،چارچوب قانوني جامع ولي تمكين در سطح پايين. روش های حسابداری نقدي كامل نقدي كامل نقدي كامل نقدي كامل نقدي به استثناي داد و ستد‌هاي خاص نام کشور روش بودجه ریزی مسئول تهیه بودجه دانمارك بودجه‌ريزي عملياتي وزارت دارايي روش بودجه‌ريزي مسئول تهيه بودجه نام كشور ویژگی های اساسی نظام بودجه ریزی 4ساله براساس پيمانهاي مديريتي ،غيرمتمركز ،باال به پايين ،مبتني بر برنامه شفافيت در سطح باال ،محمل قانوني جامع ويژگيهاي اساسي نظام روش های حسابداری تعهدي كامل روشهاي حسابداري بودجه‌ريزي انگليس بودجه‌ريزي عملياتي وزير خزانه داري استراليا بودجه‌ريزي عملياتي وزارت دارايي و امور اداري كره جنوبي بودجه‌ريزي عملياتي وزارت برنامه‌ريزي 3ساله ،متمركز ،باال به پايين، تعهدي كامل مبتني بر برنامه ،شفافيت در سطح باال ،محمل قانوني جامع 3ساله ،غيرمتمركز ،باال به تعهدي كامل پايين ،مبتني بر برنامه ،شفافيت در سطح باال ،محمل قانوني جامع 5ساله ،متمركز ،باال به پايين، مبتني بر برنامه ،شفافيت در سطح باال 25 7 نقدي كامل بودجه‌ريزي عملياتي در ايران از سال 1378رويكرد اصالحات در نظام بودجه‌ريزي كشور در سازمان مديريت و برنامه‌ريزي مورد توجه قرار گرفت .در اين راستا طرحي دو مرحله‌اي به تصويب ستاد اقتصادي دولت رسيد تا بودجه‌ريزي عملياتي به عنوان يك هدف ميان‌مدت ،اجرايي شود .همچنين طبق مصوبه هيئت دولت در آبان 1380و به استناد ماده 96قانون محاسبات عمومي (مصوب )1366همه دستگاههاي اجرايي كه به نحوي از انحاء از بودجه كل كشور استفاده مي‌كنند مكلف شدند گزارش عمليات انجام شده هر سال خود را، 25 8 براساس اهداف پيش‌بيني شده در بودجه مصوب حداكثر تا پايان شهريور سال 1381تهيه و به ديوان محاسبات، سازمان مديريت و برنامه‌ريزي و وزارت اموراقتصادي و دارايي ارسال كنند .سازمان مديريت و برنامه‌ريزي و وزارت امور اقتصادي و دارايي به موجب اين مصوبه مسئول تنظيم دستورالعمل نحوه تهيه گزارش عمليات انجام شده دستگاههاي اجرايي شدند .اين مصوبه حركت و اقدام اوليه دولت در راستاي عملياتي كردن بودجه بود. 25 9 از سال 1381در بخش‌نامه بودجه از طريق دستورالعمل و فرم‌هاي خاصي از دستگاههاي اجرايي خواسته شد تا اعتبارات هزينه‌اي خود را برحسب هزينه كل و هزينه هر فعاليت مربوط به برنامه‌هاي يك دستگاه اجرايي پيشنهاد دهند .اوًال اين امر از طرف دستگاههاي اجرايي جدي گرفته نشد .ثانيًا دفاتر بخشي و ساير واحدهاي سازمان مديريت و برنامه‌ريزي كشور پي‌گيري و نظارت الزم را در اجراي اين امر به عمل نياوردند .لذا اين كار حتي به صورت آزمايشي انجام نشد. اجراي اين مصوبه با توجه به نظام حسابداري دولتي كشور مشكل بود. 26 0 در نظام حسابداري دولتي ايران عمليات اجرايي هر دستگاه دولتي در ارتباط با ميزان تحقق وظايف محوله كنترل نمي‌شود بلكه انطباق پرداخت‌ها با مقررات مالي مورد نظارت و حسابرسي قرار مي‌گيرد .مقررات مالي كشور تاكيد بر ارزيابي و انطباق هزينه‌هاي انجام شده با اعتبارات مصوب و تخصيص يافته دارد .براي ارزيابي نتايج عمليات و كيفيت مخارج مربوط به تملك دارايي‌هاي سرمايه‌اي و اعتبارات هزينه‌اي مقرراتي وجود ندارد. 26 1 نظام حسابداري دولتي ايران و دستگاههاي نظارتي ،نهاده‌ها و منابع (اعتبارات تخصيص يافته و پرداخت‌هاي هزينه‌اي و تملك‌دارايي‌هاي سرمايه‌اي) را ثبت كرده و نظارت مي‌كند و روي ستاده‌ها و عملكردها (يعني نتايج حاصل از مصرف اعتبارات و كيفيت مصارف و پرداخت‌ها) اعمال نظارت نمي‌شود .براي عملياتي كردن بودجه بايد در زمان حسابرسي ،عملكردها از ابعاد كارايي و اثربخشي قابل اندازه‌گيري و ارزيابي باشد .در بودجه‌ريزي عملياتي با اطالعات حسابداري بودجه‌اي بايد ميزان تحقق اهداف بودجه‌اي قابل اندازه‌گيري شود. 26 2 ديوان محاسبات كشور بايد با رعايت استانداردها و روشهاي گزارشگري مناسب عمليات بخش عمومي را حسابرسي كرده و ميزان تحقق اهداف عملياتي و نتايج عملكردها را به همراه رعايت انضباط مالي و حسابداري به مردم و مجلس گزارش نمايد. 26 3 اگر چه سازمان مديريت و برنامه‌ريزي كشور در بودجه سال 85تالش كرده است تا اعتبارات دستگاههاي اجرايي را براساس شاخصهايي مانند "واحد" " ،مقدار كمي" يا "هزينه هر واحد" در اليحه بودجه ارايه دهد اما عملياتي كردن بودجه مستلزم تهيه برنامه زماني مشخص ،تنظيم چارچوب قانوني ،استفاده از اطالعات و شاخصهاي معتبر ،ايجاد نظام حسابداري قيمت تمام شده ،نظام اطالعاتي مديريتي ،پيش‌بيني امكان انعطاف‌پذيري ساختارهاي سازماني و آموزشهاي فني و فرهنگ‌سازي است كه اين موارد در اليحه بودجه 85ديده نشده است. 26 4 مدل جامع بودجه­ريزي عملياتي « مدل الماس » 26 5 مدل طراحی بودجه ریزی عملیاتی 26 6 26 7 ماده 138قانون برنامه چهارم طبق ماده 138قانون برنامه چهارم سازمان مديريت و برنامه‌ريزي كشور موظف است با همكاري دستگاههاي ذيربط به منظور اصالح نظام بودجه‌ريزي از روش موجود به روش هدفمند و عملياتي و به صورت قيمت تمام شده خدمات اقدامات زير را حداكثر تا پايان سال دوم برنامه چهارم انجام دهد: الف -شناسايي و احصاي فعاليت‌ها و خدماتي كه دستگاههاي اجرايي ارايه مي‌نمايند. 26 8 ب -تعيين قيمت تمام شده فعاليت‌ها و خدمات متناسب با كيفيت و محل جغرافيايي مشخص ج -تنظيم اليحه بودجه ساالنه براساس حجم فعاليت‌ها ،خدمات و قيمت تمام شده آن. د -تخصيص اعتبارات براساس عملكرد و نتايج حاصل از فعاليت‌ها و متناسب با قيمت تمام شده آن. 26 9 تبصره ها تبصره :1به منظور تحقق رويكرد فوق و همچنين تسريع در تغيير نظام بودجه‌ريزي كشور و تقويت نظام برنامه‌ريزي و نظارت، سازمان مذكور موظف است ضمن اصالح ساختار سازمان، مديريت نيروي انساني ،روشها و فناوري اداري خود ،ترتيبي اتخاذ نمايد تا با سازماني كوچك ،منعطف ،كارا و اثربخش و به‌كارگيري نخبگان و انديشمندان امكان انجام وظايف محوله به طور مطلوب و بهينه فراهم گردد. 27 0 تبصره :2سازمان فوق‌الذكر و وزارت امور اقتصادي و دارايي نسبت به تهيه لوايح الزم براي اصالح قوانين و مقررات مالي ،اداري و استخدامي و بودجه ريزي كشور اقدام نمايد .و به نحوي كه نظام موجود تبديل به نظام كنترل نتيجه و محصول گردد 27 1 نکاتی در اجراي اين ماده قانوني -1برنامه‌ها و فعاليت‌هاي هر سازمان در چارچوب برنامه‌ريزي استراتژيك و برنامه‌هاي عملياتي تدوين و احصاء شوند. -2برنامه‌ها ،مورد قبول دولت و مجلس باشد .به عبارت ديگر رابطه شفافي ميان برنامه‌ها و اولويت‌هاي سياسي وجود داشته باشد. 27 2  -3در تدوين و تصويب برنامه‌ها و فعاليت‌ها مديران سازمان مشاركت كرده و موافق باشند تا مديران در قبال عملكردهاي هر برنامه پاسخگو باشند .تدوين و تصويب يكجانبه برنامه‌ها و فعاليت‌ها توسط سازمان مديريت و برنامه‌ريزي تعهد به نتايج را از مديران سازمانها سلب مي‌كند. -4محل اعتبارات هر يك از برنامه‌ها معلوم شود و رابطه روشني بين بودجه دستگاهها و خروجي‌ها برقرار گردد. 27 3  -5اهداف و نتايج كمي مورد نظر بايد در چارچوب اهداف بلندمدت و برنامه‌استراتژيك باشد. -6اهداف ساالنه بايد قابل اندازه‌گيري ،كمي و واقع‌بينانه باشد. -7روش اندازه‌گيري برنامه‌ها و فعاليت‌ها بايد مشخص شود و با مديران سازمان به تفاهم رسيد. -8اهداف هر يك از فعاليت‌ها با اهداف هر برنامه هماهنگ باشد. 27 4  -9سازمانها بايد از نظام حسابداري قيمت تمام شده خدمات استفاده كنند .قيمت تمام شده برحسب كيفيت خدمات و محصوالت و محل ارائه متفاوت خواهد بود. ت تمام شده خدمات و براساس نتايج كمي مورد -10مبناي تخصيص اعتبارات قيم ‌ انتظار خواهد بود. -11براي استقرار بودجه‌ريزي عملياتي الزم است نظام گزارشگري عمليات ،نظام انگيزشي و پاداشي كاركنان ،مديران ،نظام انتخاب مديران بازنگري و اصالح شود. 27 5 مشخصات برنامه -1برنامه‌ها " تك وظيفه‌اي" هستند .بنابراين هر برنامه فقط به يك وظيفه دستگاه اجرايي مربوط مي‌شود. -2هر برنامه شامل تعدادي فعاليت يا طرح است .هر فعاليت يا طرح فقط به يك برنامه ارتباط پيدا مي‌كند. -3هر برنامه به منظور مديريت كارا ،بايد از حجم و اندازه مناسب و معقولي برخوردار باشد .اندازه مناسب براي كشورهاي مختلف تفاوت دارد .سطح پاسخگويي عملكرد بايد در سطح پايين‌تر از برنامه‌ باشد. 27 6  -4برنامه‌ها ،فعاليت‌ها و طرح‌ها بايد با تصميمات و اولويت‌هاي دولت همخواني داشته باشد .بنابراين بايد ارتباط مستقيمي بين منابع و اهداف مربوط به محصوالت يا خدمات برقرار باشد. -5برنامه‌ها بايد تمامي فعاليت‌ها و طرحهايي كه اهداف آن برنامه را تحقق مي‌سازند دربر گيرد .به عبارت ديگر اعتبارات هزينه‌اي و تملك دارايي‌هاي سرمايه‌اي توأمًا هر دو هدف برنامه‌را محقق سازند. 27 7  -6پاسخگويي در برابر طرحها و فعاليت‌ها بايد جزء مسئوليت مديران دستگاههاي اجرايي باشد. مسئوليت اجراي هر برنامه خاص بايد در قالب يكي از فصول در 7- چارچوب طبقه‌بندي عملياتي مشخص شود .در غير اينصورت مسئوليت، تحقق اهداف برنامه بر عهده فصل خواهد بود 27 8 نظام قيمت تمام شده در ماده 144 قانون برنامه چهارم قيمت تمام شده آن دسته از فعاليت‌ها و خدماتي كه قابليت تعيين قيمت تمام شده را دارند (از قبيل واحدهاي آموزشي ،پژوهشي و بهداشتي ،درماني ،خدماتي و اداري) براساس كميت و كيفيت محل جغرافيايي مشخص و پس‌ از تاكيد سازمان مديريت و برنامه‌ريزي كشور يا استان و با اعطاي اختيارات الزم به مديران ذیربط اجرا نمايند. 27 9 به دستگاههايي كه براساس ضوابط اين ماده خدمات خود را ارائه مي‌نمايند اجازه داده مي‌شود حسب‌نياز نسبت به جابجايي فصول و برنامه‌هاي اعتبارات هزينه اقدام و مابه‌التفاوت هزينه‌هاي قبلي فعاليت با قيمت تمام شده را صرف ارتقاي كيفي خدمات، تجهيز سازمان و پرداخت پاداش به كاركنان و مديران واحدهاي .ذيربط نمايند 28 0 دستورالعمل اجرايي ماده 144قانون برنامه چهارم ماده 2اين دستورالعمل در خصوص احصاء فعاليت‌ها و خدمات است .طبق بند الف اين ماده دستگاههاي اجرايي موظفند در طول سالهاي برنامه چهارم توسعه ساالنه حداقل %20از فعاليت‌ها و خدمات خود را با توجه به موارد زير احصاء كرده و به روش قيمت تمام شده انجام دهند .به نحوي كه تا پايان برنامه آن دسته از فعاليت‌ها و خدماتي كه قابليت تعيين قيمت تمام شده را دارند به روش مزبور انجام گيرند: 28 1 ت با فعاليت‌ها و خدمات كمي‌پذير، -1سال اول و دوم برنامه چهارم توسعه اولوي ‌ قابل واگذاري به مردم و كليدي است .در طول 2سال اول برنامه هزينه‌هاي سربار و غير مستقيم در محاسبه قيمت تمام شده فعاليت‌ها و خدمات بحساب نمي‌آيد. -2در سال سوم برنامه چهارم توسعه هزينه‌هاي سربار و غير مستقيم براي محاسبه بهاي تمام شده خدمات واحد مجري منظور مي‌شود .واحد مجري اداره، دايره يا دستگاه اجرايي است كه تمام فعاليت‌ها و خدمات آن به روش قيمت تمام شده انجام مي‌گيرد. 28 2  -3سال چهارم و پنجم از برنامه چهارم توسعه هزينه‌هاي سربار و هزينه‌هاي غير مستقيم براي هر يك از فعاليت‌ها و خدمات محاسبه مي‌شود. در ماده 6آمده است :مبناي محاسبه قيمت تمام شده احكام قانوني و موارد زير است: الف -سال اول و دوم برنامه توسعه: -1هزينه‌هاي پرسنلي (حقوق و دستمزد مستقيم) -2هزينه‌هاي مصرفي (مواد مستقيم) هزينه‌هاي تعمير و نگهداري 3- 28 3 الزم به توضيح است كه : -1پس از امضاي توافقنامه مدير واحد مجري نمي‌تواند نيروهاي توافق شده را اخراج يا در اختيار دستگاه قرار دهد. -2ميزان هزينه‌هاي مصرفي ،لوازم اداري ،آب ،برق ،سوخت و غيره ،حداكثر به ميزان هزينه انجام شده در سال قبل بعالوه نرخ تورم خواهد بود. -3براي واحدهايي كه در يك ساختمان مشترك مستقر هستند آب، برق ،سوخت و غيره در محاسبه قيمت تمام شده منظور نمي‌گردد. 28 4  -4هزينه‌هاي تعمير و نگهداري ساختمان ،تاسيسات ،تجهيزات و ماشين‌آالت واحدي كه خدمات و فعاليت‌ها در آن انجام مي‌شود براساس توافق طرفين توافقنامه و در حد متعارف پيش‌بيني مي‌شود. -5در محاسبه قيمت تمام شده فعاليت‌ها در سالهاي اول و دوم برنامه چهارم توسعه هزينه‌هاي باالسري سرمايه‌اي (اموال و دارايي) ،پرسنل (حقوق و دستمزد) غير مستقيم ،هزينه‌هاي مصرفي (مواد) غيرمستقيم منظور نمي‌شوند. 28 5  -6كليه امكانات ،تجهيزات ،ساختمانها ،تاسيسات و ماشين‌االت (كاالهاي سرمايه‌اي با دوام) مانند سالهاي قبل در طول سالهاي اول و دوم برنامه در اختيار مدير واحد مجري قرار مي‌گيرد و به ازاي آن هزينه‌اي محاسبه نمي‌گردد. -7هزينه‌هاي محاسبه شده براي فعاليت‌هايي كه در يك واحد انجام مي‌گيرد بر تعداد خدمات ارايه شده تقسيم مي‌شود تا قيمت تمام شده هر واحد فعاليت تعيين شود .به عنوان مثال مجموع هزينه يك مدرسه به تعداد دانش‌آموزان همان مدرسه تقسيم مي‌گردد تا هزينه سرانه به دست آيد. 28 6  -8واحدهايي كه هزينه آنها از متوسط هزينه واحدهاي مشابه مستقر در يك منطقه بيشتر باشد متوسط هزينه‌هاي منطقه‌اي مالك عمل قرار مي‌گيرد. -9كليه محاسبات نبايد از مجموعه اعتبارات هزينه‌اي دستگاه كه در بودجه مصوب ساالنه پيش‌بيني شده تجاوز كند. -10قيمت تمام شده يك فعاليت يا خدمت در صورتي مي‌تواند از ساير موارد مشابه بيشتر باشد كه افزايش كيفيت آن در توافقنامه منظور شده باشد. 28 7  -11دستگاه اجرايي مي‌تواند در موافقت‌نامه انجام اقدامات غير قابل پيش‌بيني كه در طول دوره توافق نامه به واحد مجري تكليف مي‌شود را تصريح نموده و هزينه انجام آنها را محاسبه و پرداخت نمايند. -12از سال سوم برنامه چهارم به بعد حداقل %20از واحدهاي دستگاههاي اجرايي مشمول قيمت تمام شده مي‌شوند و عالوه بر موارد قبلي ضروري است هزينه‌هاي پرسنلي (حقوق و دستمزد) غير مستقيم هزينه‌هاي مصرفي (مواد) غيرمستقيم ،هزينه‌هاي باالسري و هزينه‌هاي سرمايه‌اي حداقل براي كار واحد مجري محاسبه گردد. 28 8 در ماده 15نحوه تشويق مادي كاركنان و مديران واحد مجري صرفه‌جويي حاصل از تفاضل بين قيمت تمام شده مورد توافق‌در موافقت‌‌نامه مبادله شده با مدير واحد مجري (اعتبارات مصوب) و هزينه‌هاي قطعي فعاليت يا خدمات در همان سال در طول برنامه چهارم به شرح زير هزينه خواهد شد. 28 9 طبق بند 1ماده 15معادل %60رقم حاصل از صرفه‌جويي به منظور ايجاد انگيزه در كاركنان واحد مجري: الف -حداقل 10و حداكثر %20رقم فوق به مدير واحد مجري با نظر دستگاه براساس كيفيت ارايه خدمات و رضايت خدمت گيرندگان و در صورتي كه رقم اختصاص يافته كمتر از سهم ساير كاركنان باشد رقم مذكور تا سقف پيش‌بيني شده در تبصره زير بند ( )2-15قابل افزايش خواهد بود. 29 0 ب -پرداخت انگيزشي و كارايي به كاركنان واحد مجري حداكثر معادل حقوق و مزاياي ماهانه آنان به ازاي هر ماه در طول توافق‌نامه بانظر مدير واحد مجري (پرداخت كارايي به ساير كاركنان با نظر مدير و ميزان تاثيرگذاري آنها در كيفيت انجام فعاليت و ارائه خدمات بالمانع است). طبق بند 2ماده 15معادل %40رقم حاصل از صرفه‌جويي به طريق زير براي ارتقاء كيفي خدمات ،تشويق كاركنان ستادي واحدهاي ذيربط هزينه مي‌گردد. 29 1 الف %30 -رقم مذكور براي ارتقاء و بهبود كيفي خدمات نظير اصالح نظام‌هاي مديريتي ،آموزشي و بهسازي كاركنان ،ارايه خدمات برتر و تجهيز و بازسازي امكانات و يا خريد تجهيزات مورد نياز براي واحد مجري. ب %10 -رقم مذكور براي تشويق كاركنان ستادي (واحد ناظر) واحدهاي ذيربط كه بر اجراي اين آئين‌نامه نظارت مي‌كنند .واحد ناظر طرف توافق با واحد مجري است كه حق نظارت بر امور احاله شده به مديريت واحد مجري را دارد. 29 2 تنظيم توافق‌نامه در سطوح واحدهاي دولتي همانطوريكه در دستورالعمل اجرايي ماده 144قانون برنامه چهارم آمده است بايد توافق نامه يا تفاهم نامه‌هايي بين سطوح مختلف دولت و سازمانهاي دولتي در راستاي نظام بودجه‌ريزي عملياتي تدوين و به امضاء برسد. سطوح توافق‌نامه‌ها عبارتند از: 29 3  -1توافق‌نامه بين دولت (سازمان مديريت و برنامه‌ريزي) و دستگاههاي اجرايي مادر: طبق اين توافق‌نامه اعتبارات بر مبناي خريد محصوالت و خدمات توافق شده از سوي سازمان مديريت و برنامه‌ريزي به دستگاه اجرايي مادر (مانند وزارتخانه و موسسات دولتي مستقل) پرداخت مي‌شود .به عنوان مثال در توافق‌نامه نيوزيلند دولت به عنوان خريدار كاال و خدمات از سازمانها و وزارتخانه‌ها تلقي مي‌شود. 29 4  -2توافق‌نامه بين وزير و دستگاههاي اجرايي تابعه اين توافق‌نامه بين وزير با روساي سازمانهاي تابعه منعقد مي‌شود تا سازمانهاي تابعه محصول و خدمات معيني را طي سال در اختيار وزارتخانه قرار دهند .به عنوان مثال تفاهم‌نامه عملكردي ساالنه در انگلستان كه بين وزير با سازمان وابسته منعقد مي‌شود. همچنين در ايران اين توافق‌نامه مي‌تواند بين وزير آموزش و پرورش با سازمان نوسازي و تجهيز مدارس در خصوص تجهيز ميز و صندلي و نوسازي مدارس منعقد شود. 29 5  -3توافق‌نامه بين سازمانها ،وزارتخانه‌ها و سازمان مديريت و برنامه‌ريزي اين توافق‌نامه سه جانبه بين دولت ،وزارتخانه‌ها و سازمانهاي اجرايي منعقد مي‌شود كه در آن سازمانها در قبال عملكرد توافق شده اعتبار دريافت مي‌كنند. -4توافق‌نامه مشاركتي بين سطوح مختلف دولت: اين توافق‌نامه مي‌تواند بين وزارتخانه‌ها ،با همديگر ،بين سازمانهاي اجرايي و بين وزارتخانه‌ها و دولت با شركت‌هاي دولتي منعقد شود .در اين روش دستگاههاي اجرايي مختلف مي‌توانند براي توليد محصول خاصي ،با يكديگر قرارداد مشترك به صورت مديريت مشترك ،سرمايه‌گذاري مشترك منعقد نمايند 29 6 پيشنهادهايي براي بودجه‌ريزي عملياتي براي اجراي بودجه‌ريزي عملياتي اقدامات و عمليات زير پيشنهاد مي‌شود: -1عناوين فعاليت‌هاي هر يك از برنامه‌هاي دستگاههاي اجرايي به صورت كميت‌پذير تعريف و تعيين شوند .اين فعاليت‌ها الزم است اولويت‌بندي شوند. -2با توجه به شاخص‌هاي عملكرد مصوب شوراي عالي اداري شاخص كمي هر يك از فعاليت‌ها و برنامه‌ها تعيين شود. 29 7  -3اهداف كمي هر شاخص فعاليت براي هر يك از خدمات و محصوالت تعيين شود .اين اهداف كمي بايد با اسناد ملي و استاني هر بخش از برنامه چهارم توسعه مطابقت داشته باشد. -4اهداف كمي هر شاخص اندازه‌گيري فعاليت‌ها و برنامه‌هاي دستگاه اجرايي تعيين شود .شاخص برنامه‌ها مي‌تواند از شاخص‌هاي فعاليت زيرمجموعه هر برنامه متفاوت باشد. -5قيمت تمام شده انجام هر فعاليت و اجراي هر يك از برنامه‌هاي دستگاه اجرايي محاسبه و برآورد شود. 29 8  -6هزينه هر واحد فعاليت و برنامه با توجه به اولويت‌بندي فعاليت‌ها محاسبه شود .اولويت بندي فعاليت‌هاي يك برنامه و يا رتبه‌بندي هر يك از برنامه‌هاي دستگاه اجرايي با توجه به اعالن سقف اعتبارات در تنظيم بودجه عملياتي ضروري است .اولويت‌بندي فعاليت‌ها باعث مي‌شود كه در هر سطحي از بودجه اعالن شده و يا در نظام بودجه‌ريزي انعطاف‌پذير به توان فعاليت‌هاي اولويت‌دار و ضروري را به اجراء درآورد .زماني كه اعتبارات كافي وجود ندارد از انجام فعاليت‌ها و برنامه‌هاي غير ضروري خودداري كرد. 29 9  -7دستگاههاي اجرايي در راستاي عملياتي كردن بودجه‌ريزي ناگزير به اصالحات ساختاري زير مي‌باشد: الف -مهندسي مجدد فعاليت‌ها و تجديد نظر در كم و كيف فعاليت‌ها و خدمات به منظور ايجاد تعادل بين قيمت‌ تمام شده هر فعاليت و بودجه تخصيص يافته. ب -اجراء تدابيري براي كنترل بهاي تمام شده و كاهش هزينه‌هاي غير ضرور (مديريت هزينه) ج -افزايش منابع مالي و درآمدي جهت اجراء فعاليت‌هاي ضروري د -افزايش بهره‌وري نيروي انساني و مديريت سازمان 30 0  -8پس از تصويب بودجه اهداف كمي فعاليت‌ها و برنامه‌هاي هر دستگاه مبناي نظارت بر عملكرد و نتايج عمليات دستگاه اجرايي مي‌باشد. -9هزينه هر واحد فعاليت و يا برنامه براي سالهاي بعد براساس شاخص تورم و يا عوامل ديگر تعديل و پيش‌بيني مي‌شود. 30 1  -10بودجه‌ريزي عملياتي را بهتر است در چند دستگاه اجرايي به عنوان نمونه به طور آزمايشي به اجراء درآورد و به تدريج پس از رفع معايب و تدوين دستورالعمل‌هاي الزم آن را در سطح كشور اجرا كرد .زيرا در بحث تحول و اصالحات اداري تجربه نشان داده است كه حركت تدريجي و آرام بهتر از حركت دفعي و يكباره است .همچنين در مرحله اجرا حركت نوبتي و تركيبي بهتر از حركت فراگير و جامع است. 30 2  -11با توجه به اينكه عنصر انساني در فرآيند تحول اداري و اصالح نظام بودجه‌ريزي كشور عامل مهم است .لذا الزم است "تيم مديريت تغيير" به وجود آيد كه اهداف مشتركي با دولت داشته و اعتماد بين دولت و تيم مديريت تغيير افزايش يابد .مديران از افزايش اختيارات خود سوء استفاده نكنند .براي اين منظور الزم است تيم مديريت اصالح نظام بودجه‌ريزي از توانايي‌هاي فني و شايستگي‌هاي تخصصي برخوردار باشند .تيم مديريت تغيير بايد فرآيند اصالح نظام بودجه‌ريزي را مديريت كند. 30 3 اساسًا در هر زماني بايد مشخص شود كه مسئوليت و متولي فرآيند اصالح نظام بودجه‌ريزي به عهده چه كسي است؟ اين تيم چگونه مي‌خواهد تغيير از فرهنگ "بودجه محور" به فرهنگ "عملكرد محور" را مديريت كند. تجربه كشورهاي ديگر در عملياتي كردن بودجه و فقدان زمينه‌هاي 12- اجرايي براي عملياتي كردن در ايران حالي از آن است كه بدون داشتن يك برنامه راهبردي منسجم و بدون داشتن متولي با ثبات و مقتدر در زمينه طراحي و پياده‌سازي بودجه‌ريزي عملياتي امكان تحقق كامل فرآيند .عملياتي كردن بودجه‌ريزي ميسر نخواهد بود 30 4 زيرا تجربه سالهاي اخير نشان مي‌دهد كه بسترهاي قانوني، مديريتي ،فني و اجرايي مورد نياز به درستي تعريف و فراهم نشده است .گذار از يك نظام بودجه‌ريزي افزايشي و برنامه‌اي داده محور به يك نظام بودجه‌ريزي عملياتي نتايج محور مستلزم وجود مهارتها ،ظرفيت‌هاي مديريتي و سازماني و داشتن يك مرجع متولي .و مسئول است 30 5 لذا مركز پژوهشهاي مجلس شوراي اسالمي براي اجراي ماده 138قانون برنامه چهارم تشكيل كميته‌اي را تحت عنوان "كميته راهبردي بودجه‌ريزي عملياتي" براي بررسي و طراحي الگوي مناسب براي اصالح ساختار بودجه ،تعيين مشخصات و نحوه اجراي بودجه‌ريزي عملياتي ،ارايه رهنمودها و دستورالعمل‌هاي الزم به دستگاههاي اجرايي و ارايه گزارشهاي .ادواري به مجلس شوراي اسالمي توصيه مي‌كند 30 6 دفتر حسابداري عمومي آمريكا ()GAO توصيه مي‌كند -1كار و دامنه بودجه‌ريزي عملياتي را از مقياس كوچك شروع كنيد .شتابزدگي، عمليات فراگير و عدم آشنايي افراد با اين نظام از موانع توفيق در پياده‌سازي است. بودجه‌عملياتي به تدريج و آزمايشي بايد پياده شود. -2مشاركت و پذيرش مديريت سازمان در بودجه‌ريزي عملياتي .هدف از بودجه‌ريزي عملياتي كمك به مديريت در بهبود كارايي و اثربخشي سازمان است. بنابراين الزم است مديران در طراحي و اجراء اين اصالحات مشاركت فعال داشته باشند و آنها اين اصالحات را در راستاي نيازها ،منافع و اهداف خود ببينند. 30 7  -3پيش‌بيني واكنش‌‌هاي همه افرادي كه تحت تاثير بودجه‌ريزي عملياتي قرار مي‌گيرند .عده‌اي اصالحات را در تضاد با منافع خود مي‌بينند .بنابراين بودجه‌ريزي عملياتي بايد بگونه‌اي طراحي و معرفي و اجرا شود كه با ساختار موجود و روابط سياسي درون سازماني مطابقت داشته باشد. -4حمايت سياسي و عزم ملي در دولت و مجلس به پياده‌سازي بودجه‌ريزي عملياتي كمك موثري خواهد كرد. 30 8  -5مجموعه‌اي از نهادهاي اجرايي (مانند وزارت دارايي) نهادهاي نظارتي (مانند سازمان مديريت و برنامه‌ريزي ،ديوان محاسبات ،سازمان بازرسي و سازمان حسابرسي) متولي اجراء و نظارت بر عملياتي كردن بودجه شوند. -6قوانين مرتبط با نظام بودجه‌ريزي و مالي دولت اصالح شود مانند قانون برنامه و بودجه ،قانون محاسبات عمومي ،قانون تنظيم بخشي از مقررات مالي دولت ،قانون ديوان محاسبات كشور ،قانون استخدام كشوري ،قانون نظام هماهنگ پرداخت و غيره -7قانون الزام‌آوري براي بودجه‌ريزي عملياتي جداگانه تدوين و تصويب شود. 30 9 چك ليست امكان‌سنجي بودجه‌ريزي عملياتي چك ليست زير به زمينه‌يابي و امكان‌پذيري پياده‌سازي بودجه‌ريزي عملياتي كمك مي‌كند: ‏آيا تيم مديريت اصالح نظام بودجه‌ريزي تعيين شده است؟ ‏آيا مقررات و قوانين الزام‌آوري تدوين شده‌است؟ ‏آيا ضرورت تغيير از نظام بودجه‌ريزي سنتي به عملياتي در دولت درك شده‌است؟ ‏آيا آموزش‌هاي كافي از پياده‌سازي بودجه‌ريزي عملياتي به كارشناسان داده شده‌است؟ 31 0 آيا دستگاههاي اجرايي و مديران و كارشناسان آنها نظام بودجه‌ريزي عملياتي را قبول دارند؟ ‏تيم مديريت تغيير تا چه حدي به استمرار و تداوم بودجه‌ريزي عملياتي حساس است؟ ‏آيا دولت هزينه‌هاي مالي بودجه‌ريزي عملياتي را تقبل كرده و مي پردازد؟ ‏آيا ساختار سازمانها از ثبات سياسي و اداري برخوردار است؟ ‏آيا نظام انگيزشي و پاداشي مناسب براي حمايت از تحقق بودجه‌ريزي عملياتي وجود دارد؟ 31 1 آيا قوانين مالي كشور مانند قانون محاسبات ،قانون برنامه و بودجه و ساير مقررات با بودجه‌ريزي عملياتي هماهنگ هستند؟ ‏مردم و نمايندگان تا چه حدي از دستگاههاي اجرايي عملكرد و نتايج بااليي را انتظار دارند؟ ‏آيا وظايف و برنامه‌هاي هر دستگاه اجرايي با ماموريت اصلي آن مطابقت دارد؟ ‏آيا نظام حسابداري بهاي تمام شده خدمات سازمان توانايي محاسبه هزينه هر واحد محصول يا خدمت را دارد؟ ص اندازه‌گيري فعاليت‌هاي خود را معين كرده ‏آيا دستگاه اجرايي فعاليت‌ها و شاخ ‌ است؟ 31 2 آيا نظام گزارشگري عمليات مي‌تواند اطالعات به موقع و مربوط به پيشرفت فعاليت‌ها را در اختيار مديريت قرار دهد؟ ‏آيا مديريت دستگاههاي اجرايي نسبت به عملكرد سازمان در قبال سازمان مديريت و برنامه‌ريزي و دستگاههاي نظارتي پاسخگو هستند؟ ‏اهداف كمي هر يك از فعاليت‌هاي سازمان تا چه حدي معقول و مناسب انتخاب شده‌است؟ ‏آيا مديران داراي اختيارات تصميم‌گيري در تخصيص منابع (مادي و انساني) در راستاي تحقق عملكرد سازمان دارند؟ 31 3 آيا ابزارهاي الزم براي اندازه‌گيري كارايي ،اثربخشي و صرفه‌جويي در انجام هر فعاليت وجود دارد؟ ‏آيا بودجه ساالنه سازمان در راستاي اهداف برنامه 5ساله و سند چشم‌انداز 20ساله كشور است؟ ‏آيا بودجه سازمان در چارچوب برنامه‌هاي راهبردي تدوين مي‌شود؟ ‏تا چه حدي زمينه پذيرش بودجه ريزي عملياتي در جو و فرهنگ اداري سازمان وجود دارد؟ ‏آيا نتيجه ارزيابي عملكرد سازمانها در برنامه‌ريزي و بودجه‌ريزي سالهاي بعد مورد توجه قرار مي‌گيرد؟ 31 4 با تشکر از توجه شما 31 5