رویکرد سیستمیک و سیستماتیک به مدیریت جستجو ، امداد و نجات

رویکرد سیستمیک و سیستماتیک به مدیریت جستجو ، امداد و نجات

اسلاید 1: دکتر عبدالرضا بابامحمودی دانشگاه علوم پزشکی بقیه الله (عج) گروه مدیریت تحقیقات و فناوری در نظام سلامت RBT@BMSU.AC.IR

اسلاید 2: بسم الله الرحمن الرحیم ششمین کنگره بین المللی سلامت در حوادث و بلایا

اسلاید 3: تعریف واژگان جستجو و نجات: عبارت است از یک سری عملیات هم پیوند که منجر به رهایی افراد زنده از شرایط بحرانی و به دام افتاده می شود و هم چنین انجام کمک های نخستین بر روی انها که از وخامت حال افراد جلوگیری نماید.امداد : مجموعه اقداماتی که به افراد نجات یافته از خطر خدمات اضطراری ارائه می کند و آنانرا برای بازگشت به شرایط عادی آماده می نماید.

اسلاید 4: سیستم چیست ؟ کلمه سیستم ریشه در زبان یونانی دارد و به معنای علت قرارگرفتن اجزاء در کنار یکدیگر است.یک سیستم مجموعه منظمی از عناصر به هم وابسته است که براي رسیدن به هدفی مشترك با یکدیگر در تعاملند. (ماهیت سخت افزاري) سیستم عبارت است از مجموعه فرآیندهایی وابسته به یکدیگر که براي تامین اهداف خاصی شکل گرفته باشند. (ماهیت نرم افزاري)سیستم چه ویژگی هایی دارد ؟هر سیستم حداقل باید از دو جزء تشکیل شده باشد.هر جزء حداقل با یک جزء دیگر از مجموعه در ارتباط متقابل می باشد.هر گونه تغییري در هر یک از اجزاء به تغییر در کل مجموعه منجر می گردد.مجموعه باید خصوصیاتی متفاوت از اجزاي سیستم داشته باشد

اسلاید 5: واژه سیستماتیک یعنی چه؟ هرگاه واژه سیستماتیک بکار می رود یعنی به صورت منظم ، متوالی، فرایندی و روشمند به مسئله یا کاری نگریسته شود .در حقیقت این واژه با خود سه عنصر نظم ،فرایند و روشمندی را همراه دارد

اسلاید 6: رویکرد سيستمي چیست؟ فرآيند شناخت مبتني بر تحليل(تجزيه) و تركيب در جهت دستيابي به درك كامل و جامع يك موضوع در محيط پيرامون خويش است و درصدد فهم كل (سيستم) و اجزاي آن ،روابط بين اجزا و كل و روابط بين كل با محيط آن(فراسيستم) است.-       رویکرد سيستمي برخورد سيستمي با موضوعات را در پي دارد .-       بدنبال تشخيص عناصر تشكيل دهنده موضوع و پيوندهاي بين اين عناصر است نه در جستجوي مجموعه اي از ويژگي هاي موضوع

اسلاید 7: کاربرد رویکرد سیستمی چیست؟ 1- کاربرد رویکرد سیستمی، کشف فرآیندهای فعال در پدیده‌ها و شناخت ارتباط آنها با یکدیگر و یا تولید فرآیند لازم برای ایجاد یک پدیده است.2- رویکرد سیستمی، قدرت فهم، پیش‌بینی و کنترل مسائل و پدیده ها را فراهم می کند و در این امر از رویکرد تحلیلی بسیار توانمند تر است .

اسلاید 8: دو نگرش نسبت به پديده هااز ابتداي تاريخ دو نگرش نسبت به پديده ها رايج بوده است . به كلامي ديگر دانشمندان و صاحب نظران جوامع , هر پديده اي را به دو شيوه متفاوت مورد توجه خويش قرار مي دادند كه عبارتند از : الف – نگرش تجزيه نگر يا مكانيستي ب – نگرش كل نگر يا سيستمي

اسلاید 9: نگرش تجزيه نگر يا مكانيستيبرخواسته از انديشه فلاسفه يونان باستان است . هنر پديده اي را ابتدا به اجزا كوچكتر تقسيم مي نمايد و مي خواهد با مطالعه رفتار هر يك از اجزا به رفتار پديده اصلي دست يابد . به عبارتي رفتار پديده اصلي را حاصل جمع رفتار اجزا آن مي داند.نگرش تجزيه گرا در قرن هفدهم نگرشي فراگير بود, در بسياري از رشته هاي علوم طبيعي, فيزيك , شيمي و ديگر رشته هاي علمي به كار گرفته شده پيروزيهاي چشمگيري را براي انسان به ارمغان آورد و منشا كشفهاي تازه اي شد.

اسلاید 10: نگرش كل نگر يا سيستمي نگرش كل نگر كه در محاقل علمي چين , يونان و ايران باستان مطرح بودهجهان هستي را ارگانيسمي مي پندارد كه در آن نظام و سلسله مراتب وجود به نهايت درجه از كمال حكمفرمائي دارد. بر این اساس هر پديده وجودي در جهان جزئي از يك كل است . نقش و وظيفه ای در يك مجموعه بر عهده دارد و نقش او در وجود و رفتار كل موثر است .بدين ترتيب ابتدا رفتار كل مورد توجه قرار مي گيرد. ودرمسير پي بردن به چگونگي بروز اين رفتار تاثير گذاري و تاثير پذيري اجزا بر يكديگر بررسي مي شود.رفتار كل پديده مورد نظر حاصل جمع رفتار اجزا, نيست بلكه حاصل تاثير آنها بر يكديگر است به كلامي برآيند تاثير تمامي نيروهاي درون سيستم است علاوه بر اين سيستم و اجزاو عوامل دروني آن ، نيروهايي نيز از خارج بر سیستم تاثير مي گذارند . كه در حاصل كار سیستم تاثير دارند.

اسلاید 11: نگرش سیستمی

اسلاید 12:

اسلاید 13: تفکر سیستمی: تفکر ترکیبی + تفکر تحلیلی

اسلاید 14: ادعای تفکر سیستمیتوجه به اهداف توجه به تغییراتتوجه به محیطتوجه به روابط اجزاتوجه به خود اجزاء توجه به منابع..............همه با هم!آیا این همه توجه با هم شدنی است؟ چگونه؟موانع این تفکر چیست؟

اسلاید 15: ریشه های تفکر سیستمیدانشمندان علوم مختلف در طول تاریخ به تفکرسیستمی توجه کرده اند و لذا این تفکر به همه رشته های علمی تعلق دارد و خود به یک فرارشته تبدیل شده است.عرفان(مولوی) – وحدت و کثرتفلسفه (ارسطو) - منطق کل گرای ارسطویی زیست شناسی (برتالنفی-1930) – نظریه عمومی سیستم ها(1968)اقتصاد(بولدینگ) – نظریه تجربی عمومی(هم زمان با برتالنفی)فیزیک(نظریه عدم قطعیت و نظریه آشفتگی)مهندسی کنترل(واینر) – نظریه سایبرنتیکمدیریت و سازمان – نظریه یادگیری سازمانی....

اسلاید 16: ویژگیهای سیستمهدفاجزاءروابطمحیطمنابعحالتسلسه مراتبپیچیدگی

اسلاید 17: اهداف سیستمهیچ سیستمی بدون هدف نیست.سیستم بدون هدف یک توده از عناصر است.سیستم می تواند چند هدف داشته باشد. هدف می تواند دارای سلسله مراتب باشند.هر زیرسیستم می تواند جزئی از هدف را دنبال کند. اهداف آشکار و پنهان و خواسته یا ناخواسته سیستم.

اسلاید 18: اجزاء سیستمدر یک سیستم جزء بدون کل، سیستم دیگری است و معنی ندارد.در یک سیستم کل بدون جزء، نیز سیستم دیگری است و معنی ندارد.تنوع اجزاء در سیستم سلسله مراتبی از اجزاء وجود دارد.

اسلاید 19: روابط سیستمروابط بین اجزانوع روابطفرق توده یا مجموعه با سیستمرابطه اجزا با همرابطه جزء با کلرابطه کل با محیطرابطه جزء با محیطجهت رابطهچرخه روابط

اسلاید 20: محیط سیستم هرآنچه بر سیستم احاطه داشته باشد و خارج از آن باشد.محیط و سیستم رابطه و تعامل دارند.اثرات محیط غیرقابل کنترل است.تعریف و تعیین محیط یک سیستم دشوار است.محیط نیز خود یک سیستم است

اسلاید 21: منابعمنابع به درون سیستم وارد می شوند. سیستم می تواند آنها را تغییر دهد و از آنها استفاده کند.فرق منابع سیستم با اجزای آن؟!سیستم ها و اجزای آنها بر سر منابع کمیاب رقابت می کنند.

اسلاید 22: حالات سیستمتعیین موقعیت سیستم در محیطواکنش سیستم نسبت به حالات خودبازخورد(مثبت و منفی)حالت تعادلحالت تغییر آستانه تحمل سیستم مرگ سیستمحیات مجدد سیستم!تابع تبدیل حالت

اسلاید 23: سلسله مراتبهر سیستم زیر سیستمی از سیستم های بالایی خود است.هر سیستم از زیر سیستم هایی تشکیل شده است. تفاوت سیستم و زیر سیستم ذهنی و نسبی است.حرکت ها دال بر وجود سلسله مراتب ها هستند. حرکت از کوچک به بزرگ

اسلاید 24: پیچیدگیپیچیدگی نتیجه تنوع و تعدد اهداف و اجزاء و روابط و منابع و حالات و سلسله مراتب است.پیچیدگی قابل بررسی استبررسی پیچیدگی علاوه بر زمان به روش و دقت نیاز دارد. افزایش سرعت ، پیچیدگی را افزایش می دهددرک پیچیدگی پیچیده است!گاهی وقتی ابهام برطرف شد پیچیدگی وجود ندارد.

اسلاید 25: طبقه بندی سیستم هابا توجه به تنوع دیدگاهها طبقه بندی های مختلفی از سیستم ارائه شده است.سیستم های باز و بسته : با توجه به محیطسیستم های زنده و غیر زنده : با توجه به حالت سیستمسیستم های ساده و پیچیده: با توجه به مسئله پیچیدگیسیستم های انطباق پذیر و انطباق ناپذیر: با توجه به توانایی تغییر حالتسیستم های گسسته و پیوسته: با توجه به کیفیت تغییرحالاتسیستم های قطعی و احتمالی: با توجه به میزان پیش بینی رفتارسیستم های مانا و پویا: با توجه به تغییرحالت در طول زمانسیستم های انتزاعی یا مفهومی و متجسم یا عینی: با توجه به ماهیت اجزاء

اسلاید 26: سیستم باز

اسلاید 27: سیستم بسته

اسلاید 28: سیستم منزوی

اسلاید 29: بازخورد در سیستم

اسلاید 30: روش سيستمی

اسلاید 31: روش سيستمی به چه کار می آيد؟به يقين روش سيستمی انقلابی در شيوه انديشيدن ايجاد کرده است.اگر انديشه تحليلی را شيوه ميکروسکوپی بناميم انديشه سيستمی روش ماکروسکوپيک يا بزرگ نگر است.بايد توجه داشت که روش تحليلی و روش سيستمی متناقض با يکديگر نيستند. بلکه مکمل همديگر هستند.اگر در روش تحليلی هدف روشن ساختن جزئيات است در روش سيستمی هدف درک عملکرد کلی سيستم است.

اسلاید 32: Big Picture آیا نگاه سیستمی به جهان و مجموعه کائنات که هر سیستمی را جزئی از سیستم کلان تر میبیند بهتر نشان دهنده هستی و اجزای ریز و درشت آن از یک ویروس تا یک وال اقیانوس اطلس و ارتباط میان انهاست یا تفکر علت ومعلولی عصر ماشین؟اگر تفکر سیستمی در ما نهادینه شد آیا تخریب اجزای دیگر سیستم را تخریب خود نمی دانیم؟ آیا کشتن یک پرنده کشتن جزئی از خود شما نیست؟ آیا کمک به دیگران کمک به خودمان نیست؟

اسلاید 33: انديشه عصر ماشين و انديشه سيستمی شيوه ونحوه نگرشی که عصر ماشين مبلغ آن است نگاه مکانيستی و ماشينی است يعنی همه چيزها به عنوان ماشينهايی فرض می شد که برای شناخت آنها بايد اجزای آنها را به قطعات کوچکتر تقسيم و تقليل داد. تفکر تحليلی و تجزيه گرايانه مربوط به اين دوران است.تقسيم کار و تقليل کارها به قطعات و اجزای خرد تر حاصل تفکر اين دوران است.گرچه اين شيوه مزايايی در بر داشت اما معايب آن نيز تا سالها ناديده گرفته شد.تفکيک يا تحليل چيزها جوهر انديشه عصر ماشين است. و سنتز يا ترکيب جوهر انديشه سيستمی. انديشه سيستمی به نحوه عمل کرد يک سيستم در سيستم بزرگتر يا بالاتر توجه ميکند اما تفکر ماشينيستی به عمل هر يک از اجزا می نگرد.

اسلاید 34: مقايسه تفکر ماشينی و سيستمی متفکر عصر ماشين برای توضيح در باره  يک دانشگاه آن را تجزيه ميکند تا به عناصر آن برسد.برای مثال از دانشگاه به دانشکده بعد به بخش و بعد از آن به گروه و دانشجويان و موضوعات درسی ميپردازد...يک متفکر سيستمی نخست نظام آموزشی يا سيستمی که دانشگاه را در بر ميگيرد تعريف می کند.آنگاه وظايف و اهداف اين سيستم را با نظر به سيستمهای اجتماعی بزرگتری که آن را در بر می گيردتعريف می کند و سرانجام او دانشگاه را بر حسب نقش ها و وظيفه هايش در نظام آموزشی شرح می دهد.تحليل يا نگاه ماشينی اطلاعات به وجود می آورد اما بررسی سيستمی شناخت پديد می آورد.

اسلاید 35: برخورد و نگاه سيستمی در روبرويی با مسئله مسايل امروز ناشی از راه حلهای ديروز است.علم چشم بسته هر اندازه سخت تر باشد واکنشی بدتر و سخت تر را از سيستم سبب ميشود.معمولا راه حلهای ساده انگارانه راه به جايی نمی برند.رفتارها و نتايج خوب مقطعی و زود گذر به دنبال خود نتايج بدی را به بار می آورند.درمان می تواند از خود مرض بدتر باشد.سعی و اجبار در رشد سريع تر نتيجه ای معکوس و رشدی کند تر را به بار می آورد.نشانه های بيماری سيستمها و اسباب و علل اين بيماری ها به لحاظ زمانی و مکانی الزاما نزديک به هم نيستند.تغييرات کوچک نتايج بزرگی به بار می آورند ولی بايد دانست محدوده عمل اين تغييرات الزاما بديهی نيستند. شما ميتوانيد کيکی را در اختيار داشته باشيد و آن را بخوريد ولی نه در يک زمان.تقسيم يک فيل بزرگ به دو قسمت دو فيل کوچک پديد نمی آورد.هرگز نبايد شرايط محيطی را سرزنش کرد.

اسلاید 36: استفاده از مدل Zachman برای طراحی سیستمیک امداد و نجات

اسلاید 37: (37)چارچوب معماري زكمن: تاريخچهدر سال 1987، آقاي جان زكمن اقدام به انتشار چارچوب زكمن نمود.در این مدل با نگرشی سیستمیک و سیستماتیک به همه بخشهای یک فعالیت نگریسته میشودچارچوب معماري زكمن كاربرد گسترده اي در تجارت و صنعت دارد

اسلاید 38: چارچوب مدل زکمن

اسلاید 39: جزئیات مدل زکمن

اسلاید 40: (40)چارچوب معماري زكمن: كلياتچارچوبي است مبتني بر اصول طراحي سيستمها كه بر اساس مجموعه اي از مدلهاي تك متغيره و نرمال ايجاد شده است.مباني نظري اين چارچوب تضمين ميكند كه طراحي انجام گرفته توسط اين چارچوب واضح، قابل فهم، متوازن، و كامل خواهد بود.انگيزه ها(چرا)افراد(چه كسي)موجوديت ها(چه چيز)فرايندها(چطور)مكانها(كجا)زمانها(كي)برنامه ريز(مدلهاي معنائي)ما لك(مدلهاي مفهومي)طراح(مدلهاي منطقي)سازنده(مدلهاي فيزيكي)پيما نكار(مدلهاي اجرائي)

اسلاید 41: (41)چارچوب معماري زكمن: كليات...چارچوب زكمن قادر به ارائه توصيفهاي لازم از تمام جنبه ها و ديدگاههاي سازمان است.چارچوب زكمن به منظور توصيف جنبه هاي مختلف يك سازمان از يكسري مدل استفاده ميكند.چارچوب زكمن براي رسيدن به انعطاف پذيري بالا از مدلهائي استفاده ميكند كه تنها يك متغير دارند.مدلهاي چارچوب قابل استفاده براي كليه بازيگران اصلي سازمان است.انگيزه ها(چرا)افراد(چه كسي)موجوديت ها(چه چيز)فرايندها(چطور)مكانها(كجا)زمانها(كي)برنامه ريز(مدلهاي معنائي)ما لك(مدلهاي مفهومي)طراح(مدلهاي منطقي)سازنده(مدلهاي فيزيكي)پيما نكار(مدلهاي اجرائي)

اسلاید 42: (42)چارچوب معماري زكمن: ساختاراز نظر چارچوب معماري زكمن، هر سازمان شامل شش نوع عنصر پايه است:موجوديتها: چه چيزفرايندها: چطورمكانها: كجاافراد: چه كسيزمان ها: كيانگيزه ها: چراانگيزه ها(چرا)افراد(چه كسي)موجوديت ها(چه چيز)فرايندها(چطور)مكانها(كجا)زمانها(كي)برنامه ريز(مدلهاي معنائي)ما لك(مدلهاي مفهومي)طراح(مدلهاي منطقي)سازنده(مدلهاي فيزيكي)پيما نكار(مدلهاي اجرائي)

اسلاید 43: (43)چارچوب معماري زكمن: ساختار...هر عنصر پايه متناظر با جنبة خاصي از معماري سازماني است.براي توصيف هر كدام از عناصر پايه،‌ از مدلها استفاده ميشود.مدلهاي مورد استفاده در چارچوب زكمن ميتوانند ساده يا مركب باشند. مدلهاي مركب بايد قابل تفكيك به مدلهاي ساده باشند.انگيزه ها(چرا)افراد(چه كسي)موجوديت ها(چه چيز)فرايندها(چطور)مكانها(كجا)زمانها(كي)برنامه ريز(مدلهاي معنائي)ما لك(مدلهاي مفهومي)طراح(مدلهاي منطقي)سازنده(مدلهاي فيزيكي)پيما نكار(مدلهاي اجرائي)

اسلاید 44: (44)چارچوب معماري زكمن: ساختار...مدلهاي ساده قادر به توصيف هر كدام از عناصر پايه و ارتباط بين آنها هستند.مدلها بايد:به زبان استاندارد بيان شوند.تا حد امكان از علائم گرافيك استفاده كنند.قادر به پوشش تمام جنبه هاي سازمان باشند.انگيزه ها(چرا)افراد(چه كسي)موجوديت ها(چه چيز)فرايندها(چطور)مكانها(كجا)زمانها(كي)برنامه ريز(مدلهاي معنائي)ما لك(مدلهاي مفهومي)طراح(مدلهاي منطقي)سازنده(مدلهاي فيزيكي)پيما نكار(مدلهاي اجرائي)

اسلاید 45: (45)چارچوب معماري زكمن: ساختار...ديدگاههاي مختلف چارچوب:ديدگاه برنامه ريز(مدلهاي معنائي)ديدگاه مالك(مدلهاي مفهومي)ديدگاه طراح(مدلهاي منطقي)ديدگاه سازنده(مدلهاي فيزيكي)ديدگاه پيمانكارديدگاههاي معماري سازماني حاوي سطوح مختلفي از جزئي نگري هستند.انگيزه ها(چرا)افراد(چه كسي)موجوديت ها(چه چيز)فرايندها(چطور)مكانها(كجا)زمانها(كي)برنامه ريز(مدلهاي معنائي)ما لك(مدلهاي مفهومي)طراح(مدلهاي منطقي)سازنده(مدلهاي فيزيكي)پيما نكار(مدلهاي اجرائي)

اسلاید 46: (46)چارچوب معماري زكمن: راهنماي چارچوببه همراه چارچوب، هيچ نوع راهنمائي در رابطه با فرايند، ترتيب، يا نحوه پياده سازي چارچوب ارائه نشده است.افراد ديگري چون استيون اسپيواك، اقدام به تهيه راهنماي استفاده از اين چارچوب نموده اند.انگيزه ها(چرا)افراد(چه كسي)موجوديت ها(چه چيز)فرايندها(چطور)مكانها(كجا)زمانها(كي)برنامه ريز(مدلهاي معنائي)ما لك(مدلهاي مفهومي)طراح(مدلهاي منطقي)سازنده(مدلهاي فيزيكي)پيما نكار(مدلهاي اجرائي)

اسلاید 47: (47)چارچوب معماري زكمن: اصولمدل سازي كامل يك سيستم نيازمند پاسخگوئي به هر شش سوال چه چيز، چطور، كجا، چه كسي، كي، و چرا است.شش جنبة فوق قادر به ثبت تمام مدلهاي حياتي و مورد نياز جهت توسعه سيستم هستند.محدوديتهاي مربوط به سطرهاي پايين به محدوديتهاي سطرهاي بالاتر نيز اضافه ميشود.انگيزه ها(چرا)افراد(چه كسي)موجوديت ها(چه چيز)فرايندها(چطور)مكانها(كجا)زمانها(كي)برنامه ريز(مدلهاي معنائي)ما لك(مدلهاي مفهومي)طراح(مدلهاي منطقي)سازنده(مدلهاي فيزيكي)پيما نكار(مدلهاي اجرائي)

اسلاید 48: (48)چارچوب معماري زكمن: اصولستونها در واقع نشان دهنده سطوح مختلفي از جزئيات براي يك مدل خاص هستند.ستونها داراي ترتيب نيستند.هر ستون نشان دهنده يك و فقط يك مدل است.هر سطر نشان دهنده يك و فقط يك ديدگاه است.هر سلول منحصر بفرد است.انگيزه ها(چرا)افراد(چه كسي)موجوديت ها(چه چيز)فرايندها(چطور)مكانها(كجا)زمانها(كي)برنامه ريز(مدلهاي معنائي)ما لك(مدلهاي مفهومي)طراح(مدلهاي منطقي)سازنده(مدلهاي فيزيكي)پيما نكار(مدلهاي اجرائي)

اسلاید 49: برنامه ملی جستجو و نجات آمریکا 2007

اسلاید 50: نمونه استفاده از مدل زکمن در طراحی سیستم جستجو و نجات

اسلاید 51: موفق و سربلند باشیددکتر عبدالرضا بابامحمودی دانشگاه علوم پزشکی بقیه الله (عج) –گروه مدیریت تحقیقات و فناوری در نظام سلامت RBT@BMSU.AC.IR