زمان برای حل مسئله درمددکاری اجتماعی

زمان برای حل مسئله درمددکاری اجتماعی

اسلاید 1: موضوع ارائه: زمان برای حل مسئله فرآیند حل مسئله و تصمیم گیری گردآورندگان: علی شکاری محمد رضا رضایی نیک فنون تسهیلگری-استاد نوایی

اسلاید 2: هر مسئله دارای طبیعت خاص خود میباشد نمیتوان ادعا کرد که میزان زمان مورد نیاز برای حل یک مسئله چقدر خواهد بود گاهی مسئله مشابه برای دو نفر اتفاق می افتد اما افرادی که با ان ها مواجه میشوند یکسان نیستند. افراد دارای افکار و عقاید.ظرفیت.توانایی متفاوتی هستند. به عنوان مثال در یک عمل خاص که نیاز به یک زمان معین دارد پزشک نمیتواند به درستی زمان عمل را پیش بینی کند زیرا اتفاقات ضمن عمل را نمیتوان پیش بینی کرد و زمان نقاهت بعد از عمل برای بیماران یکسان نخواهد بود. نتیجه انکه زمان مورد نیاز برای حل هر مسئله بستگی به طبیعت مسئله .نوع مسئله.چگونگی شروع مسئله.مدت زمان شکلگیری.و... بستگی دارد.

اسلاید 3: در ضمینه مسائل اجتماعی نیز باید به( اصل فردیت) در مددکاری اجتماعی توجه خاصی داشت. مددجو از برخی جهات مانند سایر انسانهاست، ولی از بسیاری جهات دیگر شبیه به هیچ کس نیست و خصوصیات خاص خودش را دارد. بنابراین یک برنامه کمکی مددکاری که در مورد یک مددجو مفید است، نمیتواند برای مددجوی دیگری هم مفید باشد و باید برای مددجوی دوم برنامه ای خاص مشکل او تهیه شود. به عنوان مثال گاهی کار امدن با موضوعی برای یک مددجو به زمانی مانند یک هفته به طول بی انجامد درصورتی که برای مددجوی دیکر ممکن است تا سال ها ادامه پیدا کند. یک مددکار باید با تمامی اصول حرفه ای مددکاری تسلط کافی داشته باشد تا بتواند در مواجه با مسائل بوجود آمده در کوتاه ترین زمان ممکن بهترین نتیجه را برای مددجوی خویش به ارمغان آورد.در غیر این صورت مددجو اعتماد خود را نسبت به مددکار از دست میدهد که این خود زمینه ساز بوجود آمدن مشکلات دیگر خواهد بود.

اسلاید 4: فرآیند حل مسئلهفرآیند حل مسئله یک نگرش کلی به مسئله و مشکل است. این فرآیند چند مرحلهاي موجب میشود که خود از تمایل به یافتن راه حلهاي ناگهانی و سریع صرف نظر کرده و مراحل ساختار یافته و هدفمند را دنبال کند.مراحل فرآیند حل مسئلهمراحل حل مسئله عبارتند از:1) تعریف و شناسایی مشکل2) پیدا کردن راهحل هاي مختلف3) تصمیمگیري4) بازنگري

اسلاید 5: 1)تعریف مشکل:اولین مرحله، تبیین دقیق مشکل و حل مسئله است؛ یعنی ابتدا باید مسئله تعریف شود. در این مرحله، فرد ابتدا باید از خود بپرسد که چه راه حل هایی براي این مشکل وجود دارد و سپس سعی کند همه راهحل ه ایی را که به ذهنش میرسد بیان کند.اگر فرد دقیقاً نداند چه مشکلی وجود دارد، امکان حل آن کاهش مییابد و ممکن است وقت زیادي را صرف حل یک مشکل اشتباه کند.توصیف اختصاصی مشکل این امکان را فراهم میآورد که با استراتژيهاي مفید به حل مشکل پرداخته شود.چنانچه مشکلی مبهم یا پیچیده باشد، نمیتوان راه حل هاي مؤثري براي آن پیدا کرد.هر چقدر شناخت فرد از خود بیشتر و عمیق تر باشد،بهتر میتوان دلایل و ریشه هاي مشکلات خود را پیدا کند.

اسلاید 6: اولویت بندي کردن مسائل و تأثیر آن در چگونگی حل مسائل:از عوامل دیگري که توجه به آن در هنگام برخورد با مسائل مختلف زندگی ضروري است ، اولویت بندي کردن مسائل میباشد.هر یک از ما طی روز با مسائل مختلفی روبه رو هستیم؛ مسائلی که حل هر کدام نیاز به صرف وقت و انرژي دارند. مسلماً برخی مسائل ضروريتر هستند و برخی از اهمیت کمتري برخوردارند .درپارهاي اوقات افراد در تشخیص اولویت مسائل خود دچار اشتباه میشوند و نمیدانند کدام مسئله در اولویت قرار دارد و کدام یک در اولویت قرار ندارد.در چنین مواقعی قسمت عمدهاي از انرژي و توان افراد صرف کنترل و تردیدهایشان میشود.به منظور حل این مشکل و استفاده بهینه از وقت و انرژي خود و جلوگیري ازدوباره را مطرح نمودهاند.مقصود از اولویت بندي کردن این « اولویت بندي » کاري ها و تردیدها، محققان مفهوم است که فرد بتواند مسائل خود را بر اساس اهمیت ضرورت آنها طبقه بندي کند.

اسلاید 7: متخصصان معتقدند که مسائل را میتوان به 4 دسته تقسیم نمود:1) مسائل ضروری و مهم2) مسائل غیر ضروری و مهم3) مسائل ضروری و غیر مهم4) مسائل غیر ضروری و غیر مهممسائل ضروری و مهم مسائلی هستند که هم براي خود فرد مهم است و هم براي حل آن محدودیت زمانی وجود دارد.مسائل غیر ضروری و مهم به مسائلی گفته میشود که حل آنها براي ما ضروري است ، ولی براي حل اینگونه مسائل محدودیت زمانی نداریم.

اسلاید 8: مسائل ضروری و غیر مهم به مسائلی گفته میشود که شاید مهم نباشند، اما در یک محدوده زمانی حتماً باید حل شوند و اگر آن زمان بگذرد، امکان حل مشکل بسیار سخت و حتی غیرممکن خواهد بود.مسائل غیر ضروری و غیر مهم مسائلی هستند که نه براي فرد مهم هستند و نه حل آن داراي محدودیت زمانی است.تشخیص صحیح اولویت ها جهت حل مسائل با سطح خودآگاهی ما ارتباط مستقیم دارند.هر چه شناخت ما از خودمان دقیقتر باشد، مسائل مهم زندگیمان را هم بهتر و سریع تر میتوانیم تشخیص دهیم.پس از اینکه توانستیم اولین اولویت خود را شناسایی کنیم، حال باید در جهت حل آن مشکل اقدام نمائیم.

اسلاید 9: خودآگاهی و نقش آن در چگونگی حل مسئلههمانطور که همه شما میدانید، هیچ راهی براي فرار از مشکلات وجود نداردو باید با مشکلات مقابله کرد. کرد.در این قسمت « آگاهی داشتن از خود » ، منظور برخورد مؤثر با مشکلات شرطی ضروری است.خودآگاهی بدین معناست که فرد آگاهانه بداند که در چه وضعیتی به سر می برد توانمندي ها، نقاط قوت و استعدادهاي او کدامند؟نقاط ضعف و ویژگی هاي منفی او چه هستند؟علاوه بر این، آگاهی یافتن از افکار اتوماتیک و گفتگوهاي درونی اي که به هنگام مواجهه با مشکلات در ذهن ما فعال میشوند بسیار ضروري است.روانشناسان معتقدند در برخورد با مسائل سخت و شرایط دشوار زندگی، افکاري به صورت خودکار در ذهن انسانها فعال میشوند که ما آن را گفتگوي درونی مینامیم.این گفتگوهاي درونی میتوانند هم مثبت و هم منفی باشند.

اسلاید 10: برخی از گفتگوهاي درونی مثبت عبارتاند از:1) من میتوانم این مسئله را حل کنم.2) من انسان توانمندي هستم.3) باید به دنبال راه حل مناسبی بگردم.برخی از گفتگوهاي درونی منفی عبارتاند از:1) من خیلی بدبختم.2) هر چه بلاست سر من نازل میشود.3) من نمیتوانم این مسأله را حل کنم.4) من خیلی ناتوان هستم.5) من به درد هیچ کاري نمیخورم

اسلاید 11: 2) پیدا کردن راهحلهاي مختلف:هنگامی که مسئله یا مشکل دقیقاً مشخص و معلوم شد، فرد باید بکوشد تا راه حل هاي مختلفی را براي مشکل خود پیدا کند. براي این کار، فرد باید ذهن خود را باز نگه دارد، آن را سانسور نکند و هر راه حلی را که به ذهنش میرسد-چه خوب و چه بد- در نظر بگیرد و همچنین با دیگران مشورت کند. نکته مهم در این مرحله، کمیت راهحل هاست و نه کیفیت آنها؛ زیرا در این مرحله، راه حل ها مورد قضاوت و ارزشیابی قرار نمیگیرند .فر ض بر این است که کمیت، تولید کیفیت میکند و هر چه فرد راه حل هاي بیشتري در اختیار داشته باشد، امکان حل مؤثر مشکلات نیز بیشتر میشود. علاوه بر این، آموختن حل مسئله و تصمیمگیري، بر احساس فرد از خود و دیگران اثرمیگذارد. حل مسئله، بر ادراك افراد، از کفایت خود، اعتماد به نفس و عزت نفس آنان اثر دارد و بنابراین تأثیر زیادي در سلامت روان دارد. همراه با ارتقاي سطح بهداشت روان، انگیزههاي فرد در مراقبت از خود و دیگران، پیشگیري از بیماري هاي روانی، پیشگیري از مشکلات بهداشتی و مشکلات رفتاري افزایش مییابد.

اسلاید 12: یکی از روش هاي پیداکردن راه حل براي مشکلا ت، روش (بارش مغزی)است. بدیهی است که صورت مسئله هاي مختلف، ممکن است به راههاي مختلف براي حل مسئله منتهی شود. همه راه حلی که به ذهن میرسد -چه خوب و چه بد- چه مثبت و چه منفی، باید نوشته شوند این امر به دو دلیل است:اولاً: هنگامی که فرد ذهنش را باز میکند، بسیاري از راه حل هایی را که قبلاً آموخته است ولی به دلیل اینکه مدتهاست آنها را به کار نبرده فراموش کرده، از نهانخانه مغز فراخوانده میشود و دوباره آنها را به همان شکل یا در شکلی جدید به کار میبرد. این خود منجر به افزایش اعتماد به نفس فرد میشود.ثانیاً: هدف این مرحله دست یافتن به راهحل هاي متعدد است. چیستی و چگونگی راهحل ها مهم نیست. زیرا در این مرحله راه حل ها مورد قضاوت و ارزشیابی قرار نمیگیرند.اما این نکته ضروري است که در روش بارش مغزي، فرد مجاز به ارائه راه حل هایی می باشد که نه به خودش و نه به دیگران صدمه وآسیب برساند.

اسلاید 13: 3) تصمیم گیري:انسانها به میزان زیادي خود سرنوشت خود را رقم میزنند و تصمیمگیري ابزاري است که این کار را براي آنها انجام میدهد. تصمیمگیري، فرآیند پیچیدهاي است شامل انواع مختلف تواناییهاي فکري و نیز آگاهی از عوامل مختلفی که بر این مقوله تأثیر میگذارد. تصمیمگیري هاي درست، در ارتقاء رفتارهاي سالم، مثبت و قابل پذیرش وبه طور کلی یک آینده مثبت نقش مهمی دارد و تصمیمگیري هاي اشتباه ممکن است بر جنبه هاي مختلف زندگی و آینده فرد تأثیر منفی بگذارد.در تصمیم گیري، فرد با موقعیت یا تکلیفی رو به روست که براي آن چندین جواب وجود دارد و فرد باید این جسارت و شهامت را داشته باشد که از بین گزینه هاي موجود، یک گزینه را به عنوان مناسب ترین گزینه انتخاب کند. اما در حل مسئله، فرد با موقعیت یا تکلیفی روبه روست که هیچ جوابی براي آن ندارد وحل آن مستلزماستفاده از دانش و اصول آموخته شده پیشین در ترکیبی تازه است.گرچه شجاعت وجسارت براي روبرو شدن وبرخورد با مسائل ضروري است ،اما به نظر می رسد این عنصر نقش اساسی تري را ایفا می کند..

اسلاید 14: مراحل تصمیمگیري منطقیمرحله اول – مشخص کردن موقعیت تصمیم گیريبراي تصمیم گیري درست، افراد باید آگاه باشند که در یک موقعیت تصمیم گیري قراردارند و باید تصمیم گیري کنند. گاه افراد آنقدر سریع، خودکار و بدون فکر تصمیم می گیرند که اصلاً متوجه نمی شوند تصمیم گیري کرده اند. بنابراین ممکن است خود را مسئول پیامدهاي آن نیز ندانند؛ ولی در واقع عمل تصمیم گیري یا انتخاب بین دو یا چند چیز صورت گرفته و در برابر این تصمیم، مسئول هستند.

اسلاید 15: مرحله دوم – شناسایی حق انتخابهاي موجود در یک موقعیتتصمیم ها شامل انتخاب هاي سیاه و سفید نیستند و در اکثر موارد، حق انتخاب هاي متعددي در یک موقعیت تصمیم گیري وجود دارد.شناسایی این انتخاب هاي مختلف مستلزم استفاده از فرآیند تفکر خلاق است و براي تحریک تفکر خلاق، بارش فکري کمیت نه کیفیت، روش مفیدي است.علاوه بر این، معمولاً مشورت با سایر افراد نیز انتخابه اي دیگري را به میان می آورد. نکته مهم در این مرحله تأکید بر یافتن حق انتخابهاي بیشتر و بیشتر است، زیرا هر چه انتخابهاي موجود در یک موقعیت بیشتر باشد، امکان یک تصمیمگیري منطقی نیز افزایش مییابد.

اسلاید 16: مرحله سوم – ارزیابی انتخاب هاي موجودتصمیم گیري منطقی، مستلزم ارزیابی انتخاب هاي موجود براي گرفتن بهترین تصمیم است . ارزیابی انتخاب هاي مختلف بر اساس پیشبینی پیامدهاي مثبت و منفی کوتاه مدت و بلند مدت براي خود و دیگران صورت میگیرد. پیامدهاي مربوط به خود، شامل هماهنگی با اهداف و ارزشها، میزان زمان و کوشش لازم، میزان پاداش حسوس، هزینه یا پاداش هیجانی، تأیید یا عدم تأیید دیگران و آسایش و راحتی فیزیکی میباشد. پیامدهاي مربوط به دیگران، بستگی به ماهیت تصمیم داشته و بهترین راه براي ارزیابی پیامدهاي احتمالی تصمیم مورد نظر براي دیگران، در میان گذاشتن آن با خود آنهاست.

اسلاید 17: مرحله چهارم – انتخاب بهترین حق انتخاب و برنامه ریزي براي اجراي تصمیمدر این مرحله با توجه به پیشبینی پیامدهاي مثبت و منفی، بهترین مورد انتخاب و تصمیم گیري انجام میشود. نکته مهم در این مرحله آن است که همیشه بهترین انتخاب، گزینه اي که کمترین پیامدهاي منفی و بیشترین پیامدهاي مثبت را به همراه دارد، نیست؛ زیرا وسعت و طول دوره تأثیري که یک پیامد بر حوزه هاي مختلف زندگی و آینده فرد میگذارد، نیز حائز اهمیت است.پس از اینکه تصمیم گیري انجام شد، باید چگونگی اجراي آن نیز به بهترین نحو برنامه ریزي و یک طرح اجرایی ریخته شود. این طرح باید ساختار واضحی داشته باشد و در آن گامهاي مختلف براي عملی کردن تصمیم، موانع و مشکلات احتمالی و راههاي غلبه بر آن و نیز منابع حمایتی روشن شده باشند.

اسلاید 18: مرحله پنجم- اجراي تصمیم و ارزیابی آندر این مرحله، تصمیم به مرحله اجرا درمیآید و سپس هم چگونگی اجراي طرح عمل و هم پیامدهاي واقعی اجراي تصمیم مورد ارزیابی قرار میگیرند. در مواردي که پیامدهاي واقعی با اهداف مورد نظر هماهنگ نیست ند، لازم است فرآیند تصمیم گیري مجدداً مورد بررسی قرار گیرد. تصمیمهاي منطقی شامل توجه به بازخوردها و عمل کردن براساس آن هاستمتخصصان علوم رفتاري به منظور تصمیمگیري، روش هاي مختلفی را پیشنهاد می کننداما مهمترین انها عبارت اند از :الف)روش اگر ... آنگاهیکی از روش هاي پیشبینی پیامدها، روش ((اگر...آنگاه)) است.مقصود از این روش آن است که در مورد راه حل خوب فکر کنیم و به خود بگوییم اگر از این راه حل استفاده کنم آنگاه آن اتفاق خواهد افتاد.

اسلاید 19: ب)جداول تصمیم گیريجداول تصمیم گیري، جدول هایی هستند که به شما کمک میکنند کیفیت ها را به کمیت تبدیل کنید و با عدد و رقم به شما جواب میدهند. هنگام استفاده از جدول تصمیم گیري، شما باید مزایا و معایب هر راه حل را بنویسید و به هر گزینه امتیازي اختصاص دهید. امتیازات میتوانند هم مثبت باشند و هم منفی. شما میتوانیدبه بهترین گزینه امتیاز 1+ و به بزرگترین عیب امتیاز 1- بدهید و بعد امتیاز بقیه را در مقایسه با این دو حد تعیین کنید. سپس براي هر راه حل، مجموعه امتیازات را حساب کرده و میانگین بگیرید. بالاترین میانگین ، بهترین راه حل میباشد. این نحوه اجراء به عنوان یک قرارداد، کار شما را ساده میکند.

اسلاید 20: 4) بازنگريپیش از آنکه خود را به اجراي راه حلی متعهد کنیم، لازم است یک بازنگري نهایی انجام شود .همچون سایر موارد مربوط به فرایند حل مسئله، طول مدت زمان بازنگري و شیوه هایی که به کار می گیریم، به اهمیت و فوریت مسئله بستگی دارند.ممکن است این بازنگري چند ثانیه یا چند ماه طول بکشد. ولی همیشه انجام این بازنگري با ارزش است .لازم است راه حل خود را از چند زاویه بازنگري کنیم.در این مرحله بر اساس پیامدهاي پیش بینی شده براي هر راه حل، راه حلی که بیشترین پیامدهاي مثبت و کمترین پیامدهاي منفی را به همراه دارد، انتخاب میشود.چنانچه راه حل انتخاب شده رضایت بخش بود، فرآیند حل مسئله پایان می یابد و اگر مؤثر نبود، باید از راه حلهاي دیگر استفاده کرد یا فرآیند حل مسئله را از ابتدا شروع نمود.بنابراین فرآیند حل مسئله زمانی پایان مییابد که آن موقعیت، دیگر براي فرد مسئله ساز نباشد.

اسلاید 21: عوامل بازدارنده حل مسئله:وجود برخی از عوامل مانع صحیح فکر کردن و حل مسئله میشود و نتیجه کلی حل مسئله را تحت تأثیر قرار می دهد و باعث اخذ تصمیمات و راهحلهاي اشتباه میگردند. از این عوامل به عنوان عوامل بازدارنده حل مسئله یاد میشود که عبارتند از:1) شتابتعجیل در حل مسئله زیان هاي غیرقابل جبرانی را میتواند در پی داشته باشد. اگر در فرآیند حل مسئله به مراحل ذکر شده توجهی نشود و تمام دغدغه ذهنی ما این باشد که سریع ترین راه حلی را که به ذهن ما رسیده عملی کنیم، مسلماً راه حل اتخاذ شده کاستیهاي فراوانی خواهد داشت و در معرض تهدید خطرات غیرقابل جبرانی خواهیم بود.

اسلاید 22: 2) احساساتهنگام رویارویی با مسائل، ممکن است احساسات ناخوشایندي داشته باشیم. ترس اضطراب آشناترین آنها هستند. رویارویی با مسئله میتواند اضطرابزا باشد؛ چرا که فرد در موقعیتی ناشناخته قرار می گیرد.یعنی ، موقعیتی که فرد با مسئله یا مشکلی روبه روست و راه حل آن را نمیداند؛ این عدم آگاهی، تولید اضطراب میکند.3) تعصب:تعصب نیز از عوامل بازدارنده حل مسئله است. گاهی اوقات ما حاضر نیستم قبول کنیم که نظرما اشتباه است ومثلاً نظر یک فرد کوچکتر از ما یا فرزند ما درست است.داشتن انعطاف پذیري در قبول و رد نظرات مختلف از مواردي است که باید به مرور زمان در ما ایجاد و تقویت شود. باید هر چه میتوانیم از تعصبات کم کنیم و خصلت هایی چون مشورت با دیگران و تحمل نظر دیگران را در خود رشد دهیم.